Katedra Medycyny Sądowej Akademii

Katedra Medycyny Sądowej Akademii

Medycznej we Wrocławiu

Medycznej we Wrocławiu

ZAKŁAD PRAWA MEDYCZNEGO

ZAKŁAD PRAWA MEDYCZNEGO

lek. med., mgr prawa Tomasz Jurek

lek. med., mgr prawa Tomasz Jurek

Zasady odpowiedzialności prawnej i

Zasady odpowiedzialności prawnej i

zawodowej lekarza. Przewinienie

zawodowej lekarza. Przewinienie

zawodowe

zawodowe

.

.

Istota odpowiedzialności karnej:
Art. 1. § 1. Odpowiedzialności karnej podlega

ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod

groźbą kary przez ustawę obowiązującą w

czasie jego popełnienia.
§ 2. Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony,

którego społeczna szkodliwość jest znikoma.
§ 3. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu

zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać

winy w czasie czynu.

Podstawy odpowiedzialności
Karnej:
•Kodeks Karny
Zawodowej:
Ustawy:
•Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej

z dnia 26 września 1990 r w sprawie postępowania w

przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy

(Dz.U. 90.69.406)
•o zawodzie lekarza,
•o izbach lekarskich,
•Kodeks Etyki Lekarskiej,
•Inne ustawy tworzące prawo medyczne
•Pośrednio przepisy Kodeksu Karnego (podwójna

odpowiedzialność)

Istota odpowiedzialności zawodowej: zachodzi gdy
lekarz dopuszcza się naruszenia obowiązków
składających się na treść i społeczną funkcję zawodu
albo postępuje niezgodnie z zasadami deontologii i
etyki zawodowej, uchybiając godności zawodu tzn
narażając na szwank dobre imię medyków i
podważając zaufanie do zawodu lekarskiego, działa
sprzecznie ze społeczna funkcją zawodu lub w
sposób nie do pogodzenia z powołaniem zawodu
lekarza.

Odpowiedzialność zawodowa:

•niedopełnienie obowiązku zawodowego,
•naruszenie zasadom etyki i deontologii lekarskiej
(godności zawodu),
•złamanie przepisów związanych z wykonywaniem
zawodu,
•nieprzestrzeganie uchwał władz i organów
samorządów lekarzy.
Zakres odpowiedzialności zawodowej wykracza poza
ramy odpowiedzialności karnej (odpowiedzialność
wzmocniona).

Możliwy zakres odpowiedzialności zawodowej:
•wyłącznie czyny popełnione w związku z
wykonywaniem zawodu,
•także inne przestępstwo pod warunkiem, że
uchybiono godności zawodu lekarza lub przez jego
popełnienie doszło do obniżenia publicznego
zaufania do zawodu,
•również

każde

poważniejsze

przestępstwo

popełnione przez lekarza, niezależnie od charakteru
okoliczności czynu

Przewinieniem
zawodowym jest albo:
a) postępowanie
sprzeczne z zasadami
etyki i deontologii
zawodowej
b) naruszenie
przepisów o
wykonywaniu zawodu
lekarza

Wzajemny stosunek odpowiedzialności karnej i
zawodowej:
•nie wolno karać za ten sam czyn dwukrotnie ? (tym
bardziej wielokrotnie),
•przestępstwo jest równoznaczne z przewinieniem
zawodowym, a zatem skazanie w procesie karnym
rodzi obowiązek postępowania dyscyplinarnego,
•skazanie lekarza prawomocnym wyrokiem w
procesie karnym nie stoi na przeszkodzie do wszczęcia
postępowania zawodowego

Lekarz ponosi odpowiedzialność zawodową niezależnie

od odpowiedzialności wynikającej z innych przepisów

np. postępowania karnego. Sprawa może ulec

zawieszeniu do czasu ukończenia postępowania

karnego i odwrotnie ( art. 48 ust. o Iz.Lek.)

Członkowie Sądów Lekarskich, w zakresie orzekania

są niezawiśli i podlegają tylko ustawom oraz

obowiązkowym zasadom etyki i deontologii zawodowej

(art. 54 us. o Iz.Lek.) Może dojść do różnej oceny

postępowania lekarza, np. skazanie w postępowaniu

karnym, uznanie za niewinnego w postępowaniu

zawodowym.

Czy jest to pozytywne dla odbierania przez

społeczeństwo zawodu lekarza ?

Komisja dyscyplinarna dla nauczycieli akademickich

ma takie same uprawnienie, jednakże wiąże ją

prawomocny wyrok sądowy

Kto podlega odpowiedzialności:
•karnej: każda osoba fizyczna a zatem
także lekarz,
•zawodowej:

aktualni

członkowie

samorządu lekarzy a zatem każdy lekarz
posiadający

aktualne

prawo

wykonywania zawodu (zatem lekarz
praktykujący bez posiadania aktualnego
prawa wykonywania zawodu nie
podlega odpowiedzialności zawodowej).

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA

Art. (KODEKS KARNY) 32. Karami są:

1)

grzywna,

2)

ograniczenie wolności,

3)

pozbawienie wolności,

4)

25 lat pozbawienia wolności,

5)

dożywotnie pozbawienie wolności.

Art. 39. Środkami karnymi są:

1)

pozbawienie praw publicznych,

2)

zakaz zajmowania określonego stanowiska,

wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej

działalności gospodarczej,

3)

zakaz prowadzenia pojazdów,

4)

(1) przepadek,

5)

obowiązek naprawienia szkody,

6)

nawiązka,

7)

świadczenie pieniężne,

8)

podanie wyroku do publicznej wiadomości

.

.

Kary w postępowaniu w przedmiocie

odpowiedzialności zawodowej:

•upomnienie,
•nagana,
•zawieszenie prawa wykonywania
zawodu

,

•pozbawienie prawa wykonywania
zawodu

.

PROCEDURY

Postępowanie karne

Sąd Rejonowy/ Okręgowy/Sąd Najwyższy

Postępowanie zawodowe

Sąd Okręgowy/ Apelacyjny

Naczelny Sąd Lekarski

Sąd Najwyższy

Wszczęcie postępowania zawodowego :
rzecznik odpowiedzialności zawodowej wszczyna

postępowanie wyjaśniające, jeżeli uzyskał wiarygodna

informację o przewinieniu z zakresu lekarskiej

odpowiedzialności zawodowej.

Postępowanie wyjaśniające:
Karne: prokurator – lekarz - pokrzywdzony
świadek podejrzany
( w sprawie) (przeciwko)
akt oskarżenia
Zawodowe:
rzecznik odpowiedzialności zawodowej - lekarz -

pokrzywdzony
lekarz którego postępowanie dotyczy

obwiniony
wniosek o ukaranie

Uprawnienia pokrzywdzonego w

postępowaniu:

karnym : bardzo szerokie- prawa strony

procesu

zawodowym ograniczone:

- zgłaszanie wniosków

dowodowych,
- wniesienie zażalenia na postanowienie

rzecznika

--odpowiedzialności

zawodowej

o

odmowie

wszczęcia

postępowania wyjaśniającego umorzeniu

postępowania,
-wniesienie odwołania od orzeczenia

sadu lekarskiego ( z ograniczeniami),
-przeglądanie

akt

sprawy

(

z

ograniczeniami).

Uzasadnienie powyższego (prof. E.

Zielińska):

„...postępowanie zawodowe jest

nastawione bardziej na ochronę interesu

zbiorowego przed nieprzestrzeganiem

standardów zawodowych, przed

uchybianiem godności zawodu niż

ochronę interesu indywidualnego

jednostki, której dobra zostały

bezpośrednio naruszone...”

Jawność rozpraw w postępowaniu:

karne: regułą jest jawność, poza

określonymi wyjątkami.

zawodowe: rozprawa przed sądem

lekarskim jest jawna dla członków

samorządu lekarskiego (adwokat?, a

gdy pokrzywdzonym jest lekarz?)

Przedawnienie w postępowaniu :

Karnym:

Art. 101. § 1. Karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego

popełnienia upłynęło lat:

1)30 - gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa,

2)20 - gdy czyn stanowi inną zbrodnię,

3)10 - gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia

wolności przekraczającą 3 lata,

4)5 - gdy czyn jest zagrożony karą pozbawienia wolności nie

przekraczającą 3 lat,

5)3 - gdy czyn jest zagrożony karą ograniczenia wolności lub

grzywną.

§ 2. Karalność przestępstwa ściganego

z oskarżenia prywatnego ustaje z

upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie

sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu

jego popełnienia.

§ 3. W wypadkach przewidzianych w § 1 lub 2, jeżeli dokonanie

przestępstwa zależy od nastąpienia określonego w ustawie skutku, bieg

przedawnienia rozpoczyna się od czasu, gdy skutek nastąpił.

Art. 102. Jeżeli w okresie przewidzianym w art. 101 wszczęto

postępowanie przeciwko osobie, karalność popełnionego przez nią

przestępstwa ustaje z upływem 5 lat od zakończenia tego okresu.

….

Zawodowym :

przedawnienie ścigania 3 lata od chwili popełnienia

czynu

. Jeżeli czyn ten zawiera znamiona przestępstwa , przedawnienie

zawodowe następuje nie wcześniej niż przedawnienie karne.

Każda czynność rzecznika przerywa bieg przedawnienia.

Przedawnienie karalności („ karalność przewinienia ustaje”) następuje

po upływie 5 lat od czasu popełnienia zawinienia

Uprawnienia osoby, której postępowanie dotyczy:

Karne – podejrzany/oskarżony (kpk)
-składanie wyjaśnień
-odmowa składania wyjaśnień
-składanie wniosków o dokonanie czynności i obecność przy tych

czynnościach
-korzystanie z pomocy obrońcy

Zawodowe - lekarz którego postępowanie dotyczy/ obwiniony:
prawo odmowy złożenia wyjaśnień i udzielania odpowiedzi na

pytania,
prawo do składania wyjaśnień, ważnych zdaniem lekarza dla

sprawy,
ustanowienie obrońcy spośród lekarzy lub adwokatów,
zgłaszanie wniosków dotyczących przesłuchania świadków,

powołania biegłych oraz przeprowadzenia innych dowodów,
dobrowolny udział w rozprawach ,
prawo czynnego udziału w rozprawach -, zadawanie pytań

świadkom i biegłym.
wnoszenie odwołań.

Czy odpowiedzialność zawodowa nie powinna się

skupić nie tylko na sprawach merytorycznych

( prawidłowość leczenia) lecz także na sprawach

dotyczących:

•nieprawidłowego prowadzenia dokumentacji

lekarskiej,

•nieprawidłowego postępowania w razie śmierci

człowieka ( wystawiania kart zgonu, kierowanie na

sekcje patomorfologiczne),

•łamania praw pacjenta,

•uzależniaAnia czynności zawodowych od

światopoglądu lekarza (postępowanie wykraczające

poza klauzulę sumienia),

•problemów alkoholowych,

•grzecznościowych zaświadczeń lekarskich,

•jakości komunikowania się,

•ochrony danych medycznych.

Odpowiedzialność

karna

lekarza

regulowana jest

związana z :

*popełnieniem błędu

lekarskiego

(medycznego),
*innymi czynami,

popełnionymi w

związku z

wykonywaniem

zawodu lekarza

Według M. Filara odpowiedzialność karna w ogóle

uzależniona jest od trzech głównych elementów:

• wyczerpania przez sprawcę jego czynem tzw.

ustawowych

znamion

czynu

zabronionego

zawartych w określonej normie prawnokarnej oraz

posiadanej przez ten czyn oceniany jako całość

stosownego ładunku społecznej szkodliwości,

• istnienia przypisywanego związku przyczynowego

między tym czynem a określoną zmianą w świecie

zewnętrznym, następującą po dopuszczeniu się

takiego czynu jako skutku,

• istnienia po stronie sprawcy winy (zawinienia).

Przesłanki

odpowiedzialności

karnej za błąd

medyczny:

- nieprawidłowe

postępowanie

lekarskie

- związek

przyczynowy

pomiędzy

postępowaniem

medycznym a

skutkiem

- wina

Wina (zawinienie) jest subiektywną przesłanką

odpowiedzialności i realizuje się poprzez zarzucany,

z punktu widzenia ustawy karnej stosunek

psychiczny sprawcy do popełnianego przez niego

czynu.

Wina występuje w dwóch formach : umyślności i

nieumyślności.

Art. 9. k.k.:
§ 1.Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli

sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce

go popełnić albo przewidując możliwość jego

popełnienia, na to się godzi.

§ 2. Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie,

jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia,

popełnia go jednak na skutek niezachowania

ostrożności wymaganej w danych okolicznościach,

mimo, że możliwość popełnienia tego czynu

przewidywał albo mógł przewidzieć.

§ 3. Sprawca ponosi surowszą odpowiedzialność, którą

ustawa uzależnia od określonego następstwa czynu

zabronionego, jeżeli następstwo to przewidywał

albo mógł przewidzieć

.

Działanie

to

podejmowanie

czynności,

albo

niezgodnych z wynikających z sytuacji zdrowotnej

wymogami albo zgodnych ale nie wystarczających.

Zaniechanie działania powoduje tylko w pewnych

sytuacjach prawnych odpowiedzialność karną.

Sytuacje takie określa:

Art. 2. k.k.: Odpowiedzialności karnej za przestępstwo

skutkowe popełnione przez zaniechanie podlega ten

tylko, na kim ciążył prawny, szczególny obowiązek

zapobiegnięcia skutkowi.

Na

lekarzu

spoczywa

taki

obowiązek

przy

wynikających

z

zatrudnienia

kontaktach

z

pacjentem, jednakże w określonej sytuacji

zagrożenia życia i poważnego zagrożenia zdrowia

człowieka zgodnie z ustawą o zawodzie lekarza

(art.30)

każdy

lekarz

jest

obowiązany

przeciwdziałać zagrożeniu a zatem podjąć działania

zmierzające do uchylenia tego zagrożenia

Prof. M. Filar:
Lekarz popełnia

błąd gdy:

-leczy nie tak jak

powinien

-leczy choć nie

powinien

-nie leczy choć

powinien

Definicja

błędu

lekarskiego

–

medycznego proponowana przez
prof.

dr

hab.

Bolesława

Popielskiego:

„Błędem

lekarskim

jest

postępowanie

(działanie

bądź

zaniechanie) wbrew podstawowym,
powszechnie uznawanym zasadom
współczesnej

(aktualnej)

wiedzy

lekarskiej.”

Kwalifikacja karna skutków błędu lekarskiego:

Skutkami błędu lekarskiego, którego popełnienie

staje się przestępstwem materialnym są:

• nieumyślne spowodowanie śmierci,
• spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,
• spowodowanie naruszenie czynności narządu

ciała bądź rozstroju zdrowia,

• narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo

utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na
zdrowiu.

.

Nieumyślne spowodowanie śmierci:

Art. 155 k.k.: Kto nieumyślnie powoduje śmierć

człowieka, podlega karze pozbawienia wolności od

3 miesięcy do lat 5.

Jest to niewątpliwie najcięższy zarzut, jaki może być

postawiony lekarzowi.

Biorąc pod uwagę specyfikę błędu lekarskiego zarzut

taki może być zasadny tylko w wyjątkowych

sytuacjach. Lekarz zazwyczaj ma bowiem do

czynienia z człowiekiem chorym lub w stanie

pourazowym, które same przez się powodują

zagrożenie dla zdrowia i życia.

Statystyczne traktowanie takich zagrożeń (pytanie o

statystykę np. umieralność konkretnej sytuacji

zdrowotnej jest często zadawane przez strony na

salach sądowych) – moim zdaniem nie ma

znaczenia lekarskiego a nie powinno mieć także

znaczenia prawnego. Każdy przypadek musi być

bowiem indywidualizowany i uogólnianie nie

powinno mieć miejsca.

Jeżeli konkluzją opinii, po wskazaniu nieprawidłowości

w postępowaniu lekarza, jest stwierdzenie, że sam

stan chorobowy powodował zagrożenie życia i nie

da się ustalić czy prawidłowe postępowanie

uratowałoby życie pacjenta, brak jest podstaw do

postawienia

lekarzowi

zarzutu

nieumyślnego

spowodowania

śmierci.

Taki

zarzut

jest

uzasadniony tylko wówczas gdy nieprawidłowe

postępowanie (zawinione) lekarza w stosunku do

pacjenta w stanie zdrowotnym nie powodującym

zagrożenia życia skutkowało śmiercią.

Przykłady z praktyki: uszkodzenie dużego

naczynia krwionośnego podczas laparotomii

zwiadowczej z następowym śmiertelnym

wykrwawieniem, złe prowadzenie porodu

prowadzące

do

pęknięcia

macicy

i

wykrwawienia, nieprawidłowe prowadzenie

znieczulenia ogólnego.

W praktyce dość często, w sprawach, w

których doszło do śmierci pacjenta, prawne

skutki błędu lekarskiego określane są w

aktach

oskarżenia

jako

nieumyślne

spowodowanie śmierci. Taka kwalifikacja

jest zazwyczaj nieuzasadniona, a nie zawsze

zdają sobie sprawę z tego oskarżony i jego

obrońca

Spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu:

Art. 156 § 1. Kto powoduje ciężki uszczerbek na

zdrowiu w postaci :

pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy,

zdolności płodzenia,

innego

ciężkiego

kalectwa,

ciężkiej

choroby

nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie

zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej,

całkowitej lub znacznej trwałej niezdolności do

pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego

zeszpecenia lub zniekształcenia ciała, podlega

karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie podlega karze

pozbawienia wolności do lat 3.

§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w par. 1

jest śmierć człowieka, sprawca podlega karze

pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Kwalifikacja skutków błędu lekarskiego z powyżej

przytoczonego artykułu jest rzadka, aczkolwiek ze

względu na konkretność określeń zdrowotnych,

ustalenie czy doszło do ich powstania jest

zazwyczaj dość łatwe.

Przykłady:
- długotrwałe leczenie gentamycyną, bez kontroli

słuchu,

z

następową

obustronną

głuchotą

( przypadek dotyczył studenta V roku medycyny,

który zgłaszał odnotowywane przez lekarza

narastające kłopoty ze słyszeniem),

- nieprawidłowe prowadzenie porodu doprowadzające

do porażenia dziecięcego u dziecka,

- nierozpoznanie ciała obcego w gałce ocznej z

następową ślepotą oka ( inne ciężkie kalectwo),

- nieprawidłowe zaopatrzenie ortopedyczne złamania

kończyny z nierozpoznanymi objawami ostrego

niedokrwienia, doprowadzające do jej utraty.

Naruszenie czynności narządu ciała lub

rozstroju zdrowia:

Art. 157 k.k. § 1 . Kto powoduje naruszenie

czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia inny

niż określony w art.156 par.1 1. podlega karze

pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Kto powoduje naruszenie czynności narządu

ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż

7 dni, podlega grzywnie, karze ograniczenia

wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w par.1 lub 2

dzieła nieumyślnie, podlega grzywnie, karze

ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności

do roku.

Kwalifikacja karna skutków błędu lekarskiego z tego

artykułu jest jeszcze rzadsza aniżeli z omówionego

powyżej. Praktycznie dotyczy ona

§ 1

(przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego).

Powyższe mogą realizować następujące sytuacje

zdrowotne:

-

podjęcie

leczenia

zachowawczego

złamania

kończyny mimo istnienia wskazań do leczenia

operacyjnego,

skutkujące

znacznym

przedłużeniem czasu wyłączenia funkcji kończyny,

- nie zastosowanie mimo wskazań antybiotykoterapii,

co przedłużyło czas trwania procesu chorobowego,

- zakażenie wirusowym zapaleniem wątroby.

Przyjęcie powyższego skutku przez biegłego może

nastręczać trudności, gdyż wyjątkowo można

ustalić w sposób pewny przebieg stanu

chorobowego czy pourazowego i wykluczyć

możliwość

wystąpienia

powikłań

przy

prawidłowym postępowaniu lekarskim.

Narażenie życia i zdrowia:

Art. 160 §1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie

niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego

uszczerbku

na

zdrowiu,

podlega

karze

pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad

osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega

karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat

5.

§ 3.Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2

działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze

ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności

do roku.

§ 4.Nie podlega karze za przestępstwo określone w §

1-3 sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące

niebezpieczeństwo.

§ 5.Ściganie przestępstwa określonego w §.3

następuje na wniosek pokrzywdzonego

Zarzut wypełnienia swym czynem warunków § 3 art.

160 k.k. to najczęstsze przestępstwo przypisywane

lekarzom za popełnienie zawinionego błędu

lekarskiego. Jest to przestępstwo skutkowe

(materialne) a skutkiem czynu zabronionego staje

się tu narażenie życia i zdrowia o stopniu

wyrażonym w § 1. Narażenie to nie musi się

zrealizować (przy realizacji spełnione są kryteria

innej kwalifikacji karnej), musi jednak, z punktu

widzenia medycznego nastąpić lub spotęgować się

stan niebezpieczeństwa.

Dotyczyć może sytuacji, gdy stan zdrowia pacjenta nie

stwarzał powyższego zagrożenia a zagrożenie takie

spowodowało błędne postępowanie lekarza, albo

sytuacji gdy pacjent znajdował się już w sytuacji

określonego zagrożenia a błąd zagrożenie to

powiększał.

W

opiniach

sądowo-lekarskich

wskazówką na możliwość zastosowania takiej

kwalifikacji jest przyjęcie, że nieprawidłowe

postępowanie lekarskie zniweczyło bądź znacząco

zmniejszyło szansę na uratowanie życia pacjenta

przy podkreśleniu braku możliwości ustalenia czy

prawidłowe postępowanie zapobiegłoby zejściu

śmiertelnemu.

Bezpośrednie narażenie ma miejsce

wtedy gdy potencjalny skutek (utrata
życia lub ciężki uszczerbek na
zdrowiu):

- jest wysoce prawdopodobny
- może nastąpić w najbliższym czasie
- jest kolejnym ogniwem ciągu zdarzeń.

Przykłady: nieuzasadnione opóźnienie

zabiegu operacyjnego, brak niezbędnej w
określonej sytuacji zdrowotnej ścisłej
obserwacji stanu chorego, nie wykonanie
niezbędnych

badań

dodatkowych

i

konsultacji.

Sytuacja prawna o której mowa wymaga

złożenia w prokuraturze wniosku o
ściganie sprawcy – wniosek taki może
złożyć pokrzywdzony, a zatem sam
pacjent, lub w razie jego śmierci
członkowie rodziny. Samo zawiadomienie
o popełnieniu przestępstwa, niezależnie
przez kogo zostało złożone nie wszczyna
postępowania karnego.

Odpowiedzialność karna lekarza za inne niż

błąd

lekarski

czyny,

związane

z

wykonywaniem zawodu lekarza.

Powyższe realizować się może w dwu

sytuacjach, gdy:

• czyn lekarza jest ściśle, merytorycznie

związany z zawodem, tj. obowiązkiem
ratowania życia i zdrowia,

• czyn lekarza związany jest z innymi niż

rozpoznawanie, leczenie i zapobieganie
chorobom

czynnościami

zawodowymi

(czynności formalne).

Obowiązek ratowania życia

:

to niewątpliwie jedno z najważniejszych

zadań lekarza, które zgodnie z art. 30

ustawy o zawodzie lekarza (Dz.U. 1997 r,

nr.28 poz. 152) nie podlega żadnej

względności.

Art. 30: Lekarz ma obowiązek udzielać

pomocy lekarskiej w każdym przypadku,

gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby

spowodować niebezpieczeństwo utraty

życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub

ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych

przypadkach nie cierpiących zwłoki

Wykonanie zabiegu leczniczego bez zgody

pacjenta.

Art. 192: § 1. Kto wykonuje zabieg leczniczy bez

zgody pacjenta, podlega grzywnie, karze

ograniczenia

wolności

albo

pozbawienia

wolności do lat 2.

§

2

.

Ściganie

następuje

na

wniosek

pokrzywdzonego.

Ratowanie życia bez dokonywania zabiegów

leczniczych nie jest możliwe, należy zatem przed

ich podjęciem uzyskać stosowną zgodę.

Lekarz musi wypełniać wymogi obu tych przepisów, co w wielu

sytuacjach zdrowotnych nie jest możliwe np. podjęcie

zabiegów ratujących życie u pacjenta nieprzytomnego, który

przed utratą przytomności sprzeciwiał się takim zabiegom.

Lekarz ma wówczas do czynienia z dwoma najwyższymi

dobrami

–

wolną

wolą

pacjenta

(prawem

do

samostanowienia) i prawem do życia, którego ratowanie jest

jego zawodowym obowiązkiem. Nie może uszanować obu

tych praw, jedno musi poświęcić by uratować drugie. Dla

mnie jako lekarza wyższym dobrem jest życie, ale dla wielu

prawników wyższym dobrem jest wolna wola. Każda decyzja

lekarza

w

omawianej

sytuacji

może

spowodować

odpowiedzialność karną. Albo określoną w art. 192 k.k.,

związaną z dokonaniem zabiegów leczniczych wbrew woli

pacjenta albo określoną w art. 162 k.k. i będąca

sprzeniewierzeniem się art. 30 ustawy o zawodzie lekarza.

Nie udzielenie pomocy lekarskiej:

Art. 162. § 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w

położeniu

grożącym

bezpośrednim

niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego
uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc
jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na
utratę życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2.Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela

pomocy, do której jest konieczne poddanie się
zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach,
którym możliwa jest niezwłoczna pomoc ze
strony instytucji lub osoby do tego powołanej.

Przestępstwo

nieudzielania

pomocy

dotyczy

wszystkich obywateli i można je popełnić wyłącznie

z

winy

umyślnej.

Oznacza

to

zaniechanie

jakiegokolwiek

działania

po

stwierdzeniu

bezpośredniego zagrożenia życia człowieka. Lekarz

zatem taki stan musi rozpoznać i mimo to nie

podejmować działań ratunkowych. Może to być ale

nie musi związane z wyrażaną wcześniej wolą

pacjenta

Wydaje się, że ratowanie życia człowieka jest sensem

zawodu lekarza i jest ono dla lekarza najwyższym

dobrem. Biorąc natomiast pod uwagę prawny

aspekt problemu, mniejsza kara przewidziana jest

za dokonanie zabiegów leczniczych bez zgody

pacjenta od kary przewidzianej za umyślne

nieudzielanie pomocy lekarskiej.

Odpowiedzialność karna lekarza związana z

czynnościami formalnymi wynikającymi z

wykonywania zawodu lekarza.

Są to czyny zabronione z wykorzystaniem

kompetencji

i

zakresu

obowiązków

zawodowych lekarza. Są zatem wyjątkowo

naganne i z tych powodów niejednokrotnie w

razie skazania lekarza, oprócz kary zasadniczej

orzekane są przez sąd kary dodatkowe –

zazwyczaj

okresowe

pozbawienie

prawa

wykonywania

zawodu

albo

zajmowania

kierowniczego stanowiska np. ordynatora

oddziału .

Odpowiedzialność karna lekarza związana z

czynnościami formalnymi wynikającymi z

wykonywania zawodu lekarza.

• nie dopełnienie obowiązku zawiadomienia,
• odmowa współpracy z policją, polegająca na

nieuzasadnionej

odmowie

przeprowadzenia

badania osoby zatrzymanej lub pobrania krwi na

zlecenie funkcjonariusza policji,

• wystawienie dokumentu, poświadczającego w

nim nieprawdę co do okoliczności mającej

znaczenie prawne czyli wystawienie fałszywego

zaświadczenia – jest to przestępstwo umyślne.

W praktyce dotyczy to zazwyczaj zaświadczeń

stanowiących

usprawiedliwienie

niestawiennictwa na wezwanie prokuratury lub

sądów uczestników postępowania karnego,

zaświadczeń określających niepełnosprawność

względnie skutki np. wypadku,

Odpowiedzialność karna lekarza związana z

czynnościami formalnymi wynikającymi z

wykonywania zawodu lekarza.

• podrabianie,

niszczenie

i

uszkadzanie

dokumentacji lekarskiej czyn ten można popełnić

wyłącznie z winy umyślnej. Nieprawidłowe

prowadzenie dokumentacji lekarskiej (przeróbki,

nieczytelność, brak chronologii) naruszają ścisłe w

tym względzie przepisy zawarte w stosownych

rozporządzeniach, jednakże, na szczęście dla

lekarzy nie rodzi to odpowiedzialności karnej,

• składanie fałszywych zeznań,
• uzyskanie korzyści majątkowej lub jej obietnicy,

zwane obecnie korupcją, a uzyskane w związku z

udzielaniem świadczeń zdrowotnych,

• przekroczenie uprawnień lub nie dopełnienie

obowiązków przez funkcjonariusza publicznego a

zatem lekarza będącego zarazem np. dyrektorem

szpitala.

Problem medialny:

w obowiązującym nowym kodeksie karnym nie

uwzględniono art. 147 § 2 „starego kodeksu”,

który obejmował odpowiedzialność karną za

„pełnienie w stanie nietrzeźwości czynności

zawodowych, których pełnienie w takim stanie

może

narażać

na

bezpośrednie

niebezpieczeństwo życie lub zdrowia ludzkie”. W

uzasadnieniu tej zmiany Komisja Kodyfikacyjna

podała, że „zrezygnowano z karalności sądowej

wykonywania w takim stanie (nietrzeźwości)

innych czynności zawodowych, przesuwając ją

do dziedziny wykroczeń i prawa zawodowego.

Przepis ten bowiem w zasadzie nie był

stosowany”.

Obecna sytuacja prawna powoduje, że

lekarz wykonujący obowiązki zawodowe w
stanie nietrzeźwości karany jest tylko
wówczas, gdy jego działanie w takim
stanie spowoduje określone negatywne
skutki dla pacjenta np. narażenie życia
lub zdrowia. Wykonywanie zawodu lekarza
w stanie nietrzeźwym samo przez się nie
powoduje odpowiedzialności karnej (nie
ma takiego przestępstwa formalnego).
Moim zdaniem przepis ten winien zostać
przywrócony.