Rynek Pracy 

Bezrobocie jako skutek 

nierównowagi

• W   wyniku wzajemnego 

oddziaływania popytu na pracę i 
podaży pracy mogą wystąpić 
następujące sytuacje:

  równowaga popytu z podażą 

pracy, gdy liczba wolnych miejsc 
pracy równa się  liczbie 
poszukujących pracy ( stan 
praktycznie nieosiągalny)

 niedobór potencjału pracy, gdy liczba 

wolnych miejsc pracy jest wyższa niż 
liczba osób szukających pracy 
(charakterystyczne dla gospodarki 
centralnie sterowanej),

 nadwyżka  potencjału pracy 

( bezrobocie), gdy liczba wolnych miejsc 
pracy jest mniejsza niż liczba osób 
poszukujących pracy ( typowa dla 
gospodarki rynkowej)

• Bezrobotni  w gospodarce to te 

osoby w wieku produkcyjnym,  
zdolne do pracy, które chcą  i są w 
stanie podjąć pracę  przy 
oferowanych na rynku pracy 
stawkach wynagrodzeń, a jednak nie 
pracują.

Bezrobocie

•oznacza taką sytuację 

na rynku pracy, kiedy to 
nie wszyscy zdolni do 
pracy a chcący pracować 
znajdują zatrudnienie.

• W różnych krajach stosuje się  wiele  

kryteriów określających kogo można 
zaliczyć do grona bezrobotnych,

• Np. w Polsce przyjmuje się, że są to 

osoby, które:

•   zarejestrowały się we właściwym 

dla miejsca zamieszkania 
powiatowym urzędzie pracy,

•   ukończyły 18 lat,
•  nie ukończyły 67 lat
•  nie nabyły prawa do emerytury, 
•  nie są właścicielami lub 

posiadaczami gospodarstwa rolnego,

• nie uczą się w szkołach różnego typu.

•Ta część społeczeństwa, która 

znajdując się w wieku 
produkcyjnym i będąca zdolna 
do pracy, jest zaliczana do 
całkowitych zasobów siły 
roboczej  w danym kraju w  
określonym czasie.

Do grona zatrudnionych 

zalicza się:

•wszystkich tych, którzy 

są pracownikami 
najemnymi oraz tych , 
którzy są właścicielami 
przedsiębiorstw 
własności indywidualnej.

Do grona bezrobotnych 

będzie się zaliczać:

• Tę część zasobów siły roboczej która 

poszukuje pracy.

•Bezrobocie = zasoby siły 

roboczej - zatrudnieni.

Zmiany w poziomie 

bezrobocia zalezą  od:

  zmian w zasobach 

siły roboczej,

 zmian w rozmiarach 

zatrudnienia.

Zmiany w zasobach siły 

roboczej wynikają z:

•rachunku dopływu i 

odpływu ludności do 
oraz  z grona  osób 
aktywnych 
zawodowo.

Podstawowym źródłem 

dopływów są:

•  

absolwenci różnego typu 

szkół zwiększają oni zasoby 
nie tylko ilościowo, lecz także 
stanowią zmianie ich 
struktury z  punktu widzenia 
określonych kwalifikacji.

•Kolejne źródło  dopływów 

stanowią te osoby, które nie 
były aktywne zawodowo, lecz 
w pewnym momencie z 
różnych powodów  
zdecydowały się na 
poszukiwanie pracy.

Podstawowym kanałem 

odpływu 

• Przechodzenie części zatrudnionych oraz 

poszukujących pracy w stan spoczynku 
(emerytury, renty inwalidzkie),

• Dobrowolna rezygnacja z dalszego 

zatrudnienia  ze starań o poszukiwanie 
pracy.

• W wielu krajach, także w Polsce istotną 

przyczyną zmniejszania się grupy osób 
aktywnych zawodowo jest emigracją.

Zmiany w rozmiarach 

zatrudnienia wynikają z:

•  jego  przyrostu  oraz 

redukcji.

Podstawowym źródłem 

wzrostu zatrudnienia są:

• Nowe inwestycje w wyniku 

których tworzone są nowe 
miejsca pracy- przy danym 
poziomie nakładów  
inwestycyjnych ilość tych miejsc 
zależeć będzie od rodzaju 
zastosowanej techniki produkcji.

•Podstawową przyczyną 

redukcji rozmiarów 
zatrudnienia jest 
ograniczanie  rozmiarów 
produkcji w okresie 
recesji gospodarczej.

Klasyfikacja bezrobocia

W literaturze przedmiotu różnie 

klasyfikuje się bezrobocie. Dla 

każdego systemu gospodarczego 

właściwy jest inny rodzaj bezrobocia.

 W gospodarce socjalistycznej 

występowało duże bezrobocie ukryte,

W gospodarce okresu transformacji 

pojawiają się  różne kombinacje 

jawnego i ukrytego bezrobocia.

  Natomiast  dla gospodarki rynkowej 

charakterystyczne jest bezrobocie jawne.

• Bezrobocie ukryte – występuje, gdy 

zwiększanie liczby pracowników nie 
powoduje zwiększenia produkcji. Wówczas 
krańcowa produkcyjność pracy (zmiana 
produkcji w firmie związana ze zmianą 
zatrudnienia o jednostkę) jest równa zero.

• Bezrobocie jawne - kategoria 

bezrobocia odnosząca się do 
niepracujących, a ujawniających swoją 
sytuację poprzez rejestrację w 
Urzędach Pracy.

 
• Bezrobocie jawne obejmuje bezrobocie 

frykcyjne, koniunkturalne i 
strukturalne.

Rodzaje 

bezrobocia

• Bezrobocie naturalne
• Bezrobocie klasyczne,
• Bezrobocie strukturalne,
• Bezrobocie frykcyjne,
• Bezrobocie przymusowe,
•  Bezrobocie cykliczne  (koniunkturalne),
• Bezrobocie sezonowe,
• Bezrobocie dobrowolne.

 Bezrobocie naturalne

Jest to wielkość bezrobocia, które 

istniało by  gdyby  istniała 
równowaga na rynku pracy.

Bezrobocie klasyczne

•Występuje ono wówczas, 

gdy płace utrzymywane 
są na poziomie wyższym 
od poziomu równowagi 
na rynku pracy.

Bezrobocie 

strukturalne

•wynika ono ze zmian w 

strukturze gospodarki 
narodowej sprawiających, że 
pewne  przedsiębiorstwa lub 
nawet całe gałęzie 
gospodarki przestają istnieć , 
a pojawiają się nowe.

Bezrobocie 

frykcyjne

• Wiąże się  z koniecznością  

poszukiwania i wybierania miejsc 
pracy; osoba zmieniająca pracę 
potrzebuje określonego czasu, aby ją  
znaleźć, przez ten czas jest 
bezrobotna.

Bezrobocie 

przymusowe

•rozumiemy jako taką sytuację 

na rynku pracy, kiedy to część 
siły roboczej gotowa jest podjąć 
pracę za obowiązująca płacę 
oraz  akceptuje pozostałe 
warunki pracy, a mimo to nie 
może znaleźć zatrudnienia.

•

Przyczyną bezrobocia  
przymusowego jest 
niedostateczny popyt 
globalny na rynku 
towarowym ( popyt  
konsumpcyjny oraz popyt 
inwestycyjny).

Bezrobocie cykliczne

•to sytuacja, w której spadek 

globalnego popytu powoduje 
spadek produkcji i 
zatrudnienia. 

Bezrobocie sezonowe

- 

dotyczy osób wykonujących 

prace charakteryzujące się 

sezonowością (np. 

budownictwo, sadownictwo). 

Osoby te o ile nie mają innej 

możliwości pracy, pozostają 

okresowo bez pracy.

Bezrobocie dobrowolne

• Bezrobocie dobrowolne lub 

bezrobocie z wyboru – zjawisko, w 
wyniku którego osoba bezrobotna 
świadomie rezygnuje z szansy 
podjęcia pracy.

Metody pomiaru 

bezrobocia

  W praktyce statystycznej stosuje się 

kilka podstawowych metod obliczania 

bezrobocia. Obejmują one:

• rejestrację bezrobotnych przez 

urzędy pracy,

• rejestrację osób ubiegających się o 

zasiłki dla bezrobotnych,

• badania ankietowe reprezentacyjnej 

grupy ludności.

 

• Najbardziej znana metoda jest  

metoda badania aktywności 
ekonomicznej ludności 
(BAEL).

• Badania ankietowe reprezentacyjnej próby 

ludności kraju są szeroko stosowaną w 

świecie metodą obliczania liczby 

bezrobotnych. Metoda ta ma już swoją długą 

historię. 

• W Stanach Zjednoczonych stosowana jest od 

lat czterdziestych XX wieku, choć w innych 

krajach wprowadzono ją później. 

• Od 1992 r. znajduje ona również zastosowanie 

w Polsce, gdzie jest znana pod nazwą badania 

aktywności ekonomicznej ludności (BAEL).

• Zgodnie z definicją przyjętą w BAEL, do 

kategorii bezrobotnych zaliczone są osoby 
w wieku 15 lat i więcej, które spełniają 
jednocześnie następujące warunki:

• nie pracowały w okresie badanego 

tygodnia, tzn. nie wykonywały przez co 
najmniej 1 godzinę pracy przynoszącej 
zarobek lub dochód bądź też nie miały 
formalnie pracy jako pracownicy najemni 
względnie pracujący na własny rachunek,

•aktywnie poszukiwały pracy 

w ciągu ostatnich czterech 
tygodni,

•były zdolne i gotowe podjąć 

pracę w tygodniu badanym i 
następnym.

Zasób pracy

Zasób pracy = liczba osób pracujących 

+ liczba osób  bezrobotnych

Możliwie jest również obliczenie stopy 

bezrobocia  rozumianej jako odsetek 
osób bezrobotnych należących do 
zasobu pracy:  Stopa bezrobocia = 
liczba bezrobotnych / zasób pracy  x  
100

Instytucje rządowe obliczają stopę 

bezrobocia zarówno dla całej dorosłej 
populacji, jak i dla węższych grup 
społecznych jak np. dla mężczyzn, 
kobiet czy osób młodych.

Współczynnik aktywności 

zawodowej

 to odsetek osób aktywnych zawodowo 

(pracujących i bezrobotnych) w 

populacji ludzi pełnoletnich.

Współczynnik aktywności zawodowej = 

zasób pracy /  osoby pełnoletnie x 100

Populacja osób pełnoletnich= zasób 

pracy + bierni zawodowo.

• Współczynnik ten informuje o tym, 

jaka część populacji danego kraju 
zdecydowała się na obecność na 
rynku pracy.

Przykład

W 2010 r. liczba osób pracujących wynosiła  

28,4 mln natomiast za bezrobotnych uznano 
1,4 mln ludzi. Wielkość zasobu pracy  = 
28,4 mln + 1,4 mln = 29,8 mln

 natomiast stopa bezrobocia = 1,4 / 29,8 

x100 = 4,7%

 Jeżeli liczba osób pełnoletnich wynosi 47,4 

mln

 to współczynnik aktywności zawodowej = 

29,8 /47,4 x 100 = 62,9 %

Wnioski 

•  W 2010 r. blisko 2/3 pełnoletnich 

obywateli  było aktywnych 
zawodowo, a 4,7 %  aktywnych 
zawodowo pozostawało bez pracy.

Ekonomiczne i 

społeczne skutki 

bezrobocia

Ekonomiczne skutki 

bezrobocia

• przejawiają się w kosztach wynikających z:

 pozostawania w stanie bezczynności 

maszyn i urządzeń na 
nieobsadzonych stanowiskach pracy,

podstawowym makroekonomicznym 

skutkiem bezrobocia jest utrata 
produkcji wynikająca z niepełnego 
wykorzystania siły roboczej, 

 obniżonego popytu 

bezrobotnych na środki 
konsumpcji- zasiłek dla 
bezrobotnego jest przecież 
niższy od przeciętnej płacy.

  Konieczności wydatkowania środków 

finansowych na zasiłki dla bezrobotnych 

przy danych zasobach budżetu państwa 

przeznaczanie ich na ten cel oznacza 

konieczność uszczuplenia tych środków na 

inne ważne cele (np. na  rozbudowę 

infrastruktury )

Kosztów wcześniejszych emerytur i 

świadczeń  przedemerytalnych,

Kosztów utrzymania instytucji 

obsługujących bezrobotnych.

• źródło finansowania tego typu 

wydatków są podatki pobierane od  
pracujących w gospodarce.  Zbyt 
wysokie podatki mogą stanowić 
antybodziec do wzrostu produkcji i 
zmniejszyć aktywność w gospodarce.

• konsekwencja  tego może być dalszy 

wzrost bezrobocia i napięcia 
społeczne.

Społeczne skutki 

bezrobocia

• Wiążą się z powstawaniem tzw.
1. nowego ubóstwa,
2. brakiem szans na awans społeczny,
3. wzrostem zagrożenia ryzykiem 

utraty miejsca pracy.

• Powstanie tzw. nowego ubóstwa pociąga 

za sobą – szczególnie w krajach, gdzie 

dotychczasowy poziom życia jest i tak 

już niski – konsekwencje w postaci:

  braku środków na właściwe odżywianie 

co może pociągnąć za sobą obniżenie 

przeciętnego okresu życia, wzrost 

śmiertelności  niemowląt, spadek 

kondycji fizycznej i psychicznej 

młodzieży.

  braku środków finansowych na kupno 

mieszkania oraz jego wyposażenie, co 
 naturalnie zakłóca tok życia rodziny i 
uniemożliwia właściwie jej 
funkcjonowanie,

 braku środków finansowych na 

uczestnictwo w życiu kulturalnym, co 
wpłynie na duchowe zubożenie 
społeczeństwa,

   

wzrost rozmiarów tych form 

patologii społecznych, które 
wynikają miedzy innymi z 
ubóstwa ( np. kradzieży, 
prostytucji).

Brak szans na awans 

społeczny prowadzi do:

 spadku aktywnego uczestnictwa w życiu 

społecznym, co może stanowić realne 

zagrożenie dla rozwoju  procesu 

demokracji  w danym kraju,

 braku motywacji do zdobywania 

kwalifikacji i ich dalszego pogłębiania,

 wzrostu rozmiarów tych form patologii 

społecznych, które wynikają z braku 

realnych perspektyw ( np. alkoholizm, 

narkomania)

 

wzrost zagrożenia ryzykiem 

utraty miejsca pracy pociąga 

za sobą:

• pogorszenie pozycji zatrudnionych 

wobec pracodawców w zakresie płac,

• dobrowolne rezygnowanie 

pracowników z niektórych uprawnień 
(np. zwolnień lekarskich w sytuacjach 
rzeczywistej choroby) w obawie 
przed utratą pracy.

• Wymienienie wszystkich , negatywnych 

skutków ( ekonomicznych, społecznych) 

bezrobocia ,jest niemożliwe.

• Bezrobocie wywiera również skutki 

pozytywne, jeżeli prowadzi do 

zachowania elastyczności podaży siły 

roboczej , umacniania dyscypliny pracy, 

podwyższania kwalifikacji oraz 

hamowania nadmiernego wzrostu płac.

Przyczyny bezrobocia 

• Znajomość przyczyn bezrobocia jest 

istotnym elementem, w analizie zjawiska 

bezrobocia. Przyczyny mogą być różne.

• Począwszy od indywidualnych decyzji (tzw. 

bezrobocie dobrowolne),

• Uwarunkowanie makroekonomiczne , 

wynikające z określonego w danym 

momencie, stanu gospodarki.

• Przyczyny  bezrobocia są podstawą jego 

klasyfikacji z  którą  zapoznaliśmy się 

wcześniej.

• W każdym kraju wielkość bezrobocia 

oraz przyczyny jego powstania mogą 
się różnić.

• Zależy to nie tylko od stanu 

gospodarki , ale również  od tego w 
jakiej sytuacji ekonomicznej czy 
politycznej znajduje się dany kraj.

Przyczyny bezrobocia w Polsce 

w okresie transformacji 

systemowej gospodarki są to:

• Zmiana gospodarki z centralnie planowanej 

na rynkową, a w związku z tym odejście od 
modelu pełnego zatrudnienia.

• Recesja gospodarcza w początkowym okresie 

transformacji gospodarczej spowodowała 
ograniczenie produkcji, co w konsekwencji 
doprowadziło do zmniejszenia zatrudnienia,

• Opóźnienie w rozwoju gospodarczym całych 

regionów, zwłaszcza tzw. ściany wschodniej.

• Prywatyzacja : zatrudnienie w prywatnych firm 

ulega z reguły redukcji

• Restrukturyzacja gospodarki- zmiana struktury 

gospodarczej.

• Zniesienie bądź osłabienie barier celnych na 

początku transformacji spowodowało tzw. 

„zalanie” Polski, zagranicznymi towarami, które 

stanowiły dużą konkurencję dla towarów 

polskich.

Formy łagodzenia i sposoby  

przeciwdziałania bezrobociu 

• Aby podjąć skuteczne działania  w 

walce z bezrobociem , należy 
odpowiedzieć na następujące pytania:

 ilu jest bezrobotnych?
 kim są bezrobotni ?
 Jak długo trwa okres bez pracy ?
 Jaka jest przyczyna bezrobocia?

1) Instrumenty polityki rządu w walce z
   bezrobociem  o interesy pracowników musi 

zadbać państwo, (czyli rząd RP).

 Rząd powinien w pierwszej kolejności starać 

się ograniczyć bezrobocie oraz następnie, 
w nie  mniejszym stopniu, powinny to robić 
samorządy lokalne.

  ( ważna jest właściwa współpraca tych 

dwóch organów)

Działania rządu:

  

• ograniczenie biurokracji związanej z 

otwieraniem nowych firm,

• wspieranie drobnych i średnich 

przedsiębiorstw,

• polityka proexportowa państwa prowadząca 

do zwiększenia produkcji i zatrudnienia,

• skracanie czasu pracy, upusty w podatkach 

dla pracodawców uruchamiających nowe 
stanowiska pracy, itp.

Działania  samorządów

• przyciąganie kapitału ( głównie 

zagranicznego),

• stawiane na drobne i średnie przedsiębiorstwa 

oraz współpraca z lokalnymi przedsiębiorcami,

• stwarzanie dogodnych warunków do rozwoju 

firm na swoim terenie,

• walka z odpływem ludzi na Zachód powinna 

przybrać w konkretnym wymiarze: to nie 

robotnicy powinni wyjeżdżać np.: do Niemiec , 

tylko zakłady pracy z udziałem niemieckiego 

kapitału powinny instalować się w Polsce.

Działania  bezrobotnych:

• muszą być bardziej elastyczni, 

chętniej korzystać z kursów 
kwalifikacyjnych,

• muszą uczyć się nowego zawodu, 

dzisiaj nie ma już pracy dla osób 
niewykwalifikowanych.

2) Polityka makroekonomiczna 

i mikroekonomiczna

 a) Polityka makroekonomiczna 

polega na wykorzystaniu 
instrumentów fiskalnych  (podatków, 
wydatków budżetowych) i 
pieniężnych ( stopy procentowej, 
podaży pieniądza) do oddziaływania 
na rozmiary agregatywnego popytu 
na towary.

Do makroekonomicznych 

środków przeciwdziałania 

bezrobociu należą:

• zahamowanie procesu likwidacji miejsc 

pracy,

• stymulowanie inwestycji,
• promowanie eksportu i optymalizacja 

importu,

• obniżenie podatków i stóp procentowych,
• obniżenie obciążeń składkowych ( ZUS),
• dostęp do chłonnych rynków zbytu.

b) Polityka 

mikroekonomiczna

  obejmuje zespół instrumentów mających 

na celu poprawę funkcjonowania rynku 
pracy oraz redukcję bezrobocia w 
określonych grupach siły roboczej.

   Polityka ta nastawiona jest przede 

wszystkim na zmniejszenie bezrobocia 
frykcyjnego i strukturalnego.

Wśród jej instrumentów należy 

wymienić:

1) publiczne programy zatrudnienia 

polegające na tworzeniu przez 
państwo dodatkowych miejsc pracy 
dla określonych grup bezrobotnych,

2) polityka subsydiowania zatrudnienia, 

polegająca na udzielaniu subsydiów 
tym przedsiębiorstwom, które 
utworzą nowe miejsca pracy,

3) istotną rolę odgrywają organizowane 

przez państwo szkolenia zawodowe, 
umożliwiające bezrobotnym zdobywanie i 
zmianę kwalifikacji zawodowych.

4) rozwijane są usługi pośrednictwa pracy 

świadczone przez biura pracy, zwłaszcza  
dotyczące udzielania informacji o wolnych 
miejscach pracy,

3) Aktywna  i pasywna polityka 

Państwa

a) aktywna polityka rządowa  

przejawiająca się m.in.  w organizowaniu 
prac interwencyjnych, publicznych i 
sezonowych. Bezrobotni uczestniczą np. 
przy budowie czy porządkowaniu dróg, 
ulic, parków, budynków publicznych, a 
jednocześnie dają pracę i zarobki 
bezrobotnym.

Oprócz tych działań do 

środków aktywnej polityki 

zalicza się:

• organizowanie kursów dokształcających 

lub  zmieniających kwalifikacje,

• udzielanie pożyczek na rozpoczęcie przez 

bezrobotnych własnej działalności,

• organizację zatrudnienia u pracodawców 

zagranicznych.

b) Pasywna polityka państwa

Na rynku pracy obejmuje różnorodne formy 

pomocy finansowej dla bezrobotnych. 

 Należy tu wymienić:
• zasiłki dla bezrobotnych,
• jednorazowe odszkodowania dla osób 

zwalnianych z pracy,

• dodatki związane z wcześniejszym 

przechodzeniem na emeryturę,

• promowanie pracy w niepełnym wymiarze 

godzin.

DZIĘKUJĘ   PAŃSTWU 

 

ZA   UWAGĘ