TEMAT –
WŁAŚCIWOŚCI GLEB

Właściwości gleb - to zespół cech

określających glebę.

Właściwości gleb zależą od:

-

Pochodzenia gleby

-

Składu chemicznego

-

Składu mechanicznego

-

Przebiegu procesów glebotwórczych

Właściwości gleby decydują
o:

1.

Dostępności składników pokarmowych

2.

Stosunkach wodno-powietrznych

3.

Temperaturze gleby

Podział właściwości gleb:

1.

Podstawowe (pierwotne, naturalne)

Niezależne od człowieka
Np.: gęstość, porowatość, zwięzłość
2. Wtórne
Zależne od działalności człowieka
Np.: odczyn

Właściwości gleb:

1.

Zawartość koloidów glebowych

2.

Gęstość gleby

3.

Porowatość

4.

Zwięzłość

5.

Lepkość

6.

Struktura

7.

Właściwości sorpcyjne

8.

Odczyn

9.

Właściwości wodne

10.

Właściwości powietrzne

11.

Właściwości cieplne

Zawartość koloidów
glebowych



Koloidy to najmniejsze cząstki gleby



Tworzą się ze związków mineralnych

oraz organicznych (próchnica, celuloza)
Cząstki próchnicy łączą się (koagulują)



Wraz ze wzrostem koloidów glebowych
wzrasta zasobność gleby w składniki
pokarmowe



Gleby o dużej ilości koloidów są ciężkie

Gęstość gleby

1. Gęstość właściwa gleby -masa 1 cm3

gleby suchej rozdrobnionej

Wraz ze wzrostem próchnicy gęstość

maleje

2. Gęstość objętościowa – masa 1 cm3

gleby o nienaruszonej strukturze

Wraz ze wzrostem próchnicy maleje

Porowatość gleby

To ilość porów w jednostce objętości gleby

wyrażana w procentach

Pory o małych ø- kapilary
Pory o większych ø – przestwory

niekapilarne

Pory kapilarne powodują zmniejszenie

przewiewności i przepuszczalności gleby

Porowatość gleb uprawowych wynosi 40-

60%

Zwięzłość gleby



To siła z jaką połączone są ze sobą
cząsteczki gleby

Zależy od składu mechanicznego gleby

Lepkość gleby



Lepkość to przyleganie do powierzchni
narzędzi uprawowych



Im więcej części spławialnych i wody tym
lepkość większa

Struktura gleby



To zdolność łączenia się cząsteczek
gleby w większe agregaty zwane
gruzełkami (struktura rolnicza)

Czynniki wpływające na
strukturę gruzełkowatą:

-

Zawartość związków organicznych
zwłaszcza próchnicy

-

Obecność żywych organizmów
(dżdżownice)

-

Zabiegi uprawowe

-

Zmianowanie

-

Niska temperatura (mróz)

Czynniki niszczące strukturę
gruzełkowatą



Zbyt ciężki sprzęt uprawowy



Długotrwale opady



Niewłasciwe nawadnianie

Właściwości sorpcyjne
gleby

Sorpcja to zdolność gleby do

zatrzymywania na powierzchni jej
cząsteczek: jonów, cieczy, gazów,
drobnoustrojów, drobin ciał stałych

Kompleks sorpcyjny – to te cząstki gleby

,które wykazują właściwości sorpcyjne

Sorpcja zapobiega wymywaniu składników

pokarmowych

Za zdolności sorpcyjne gleby odpowiada

kompleks

sorpcyjny zbudowany z koloidów glebowych:



minerały ilaste (smektyty, wermikulit, illit,
kaolinit)



krystaliczne i amorficzne tlenki żelaza i
glinu



minerały bezpostaciowe



próchnica



kompleksy ilasto-próchnicze

Rodzaje sorpcji

1.

Mechaniczna



Fizyczna – w wyniku zjawisk fizycznych(zagęszczanie na
powierzchni

cząstek gleby molekuł innych ciał (cieczy, gazów)
wskutek działania sił van der Waalsa



Chemiczna – gdy wytrącają się w postaci zw.
Nierozpuszczalnych -powstawanie na powierzchni

gleby trwałych wiązań chemicznych (kompleksów)
między sorbentem a sorbatem

1.

Biologiczna – związki pobierane są przez organizmy glebowe

2.

Wymienna – zapobiega niedoborom składników
pokarmowych

Najczęściej sorbowane
kationy:



Ca, Mg, H, Al, K, Na, NH4

Dzięki właściwościom sorpcyjnym gleby

możliwe

jest:



regulacja w nich odczynu



magazynowanie dostarczanych w
nawozach składników pokarmowych roślin



neutralizacja związków szkodliwych dla
organizmów



Żywych substancji, które dostają się do
gleby

Odczyn gleby



Zależy od obecności w roztworze
glebowym jonów H+ i OH-



H>OH = gleba o odczynie kwaśnym



H<OH = gleba o odczynie zasadowym



H=OH = gleba o odczynie obojętnym



Jednostką odczynu jest pH

Podział gleb ze względu na
pH



Silnie kwaśne pH< 4,5



Kwaśna pH= 4,6 – 5,5



Słabo kwaśna pH= 5,6-6,5 - większość
gleb Polski



Obojętna pH=6,6-7,2



Zasadowa pH>7,2

W Polsce przeważają gleby o odczynie kwaśnym; gleby
kwaśne i bardzo kwaśne zajmują 50% powierzchni kraju,
gleby słabo kwaśne – 30%, gleby obojętne i zasadowe –
20%.

W warunkach klimatycznych Polski następuje systematyczne

zakwaszanie w środowiska glebowego.

Przyczyną tego jest:

• przewaga ruchu wody w głąb profilu glebowego powodująca
wymywanie z warstwy ornej łatwo rozpuszczalnych składników takich
jak wapno, magnez, potas

• rozkład substancji organicznych przez drobnoustroje, oddychanie
roślin, powoduje wzrost dwutlenku węgla z którego tworzy się kwas
węglowy

• kwaśne nawozy mineralne

• emitowane przez zakłady przemysłowe tlenków siarki i azotu,
powodując zakwaszenie gleb (kwaśne deszcze)

Gleby wykazują właściwości buforowe czyli

zdolność do przeciwdziałania nagłym i
dużym zmianom odczynu (dzięki
kompleksowi koloidalnemu)

Odczyn gleby można regulować poprzez

wapnowanie

Regulacja odczynu gleby

W celu przeciwdziałania zakwaszaniu
gleb stosuje się nawozy fizjologicznie
zasadowe, z których aniony są bardziej
intensywnie pobieranie niż kationy, np.
azotan sodu, azotan wapnia oraz nawozy
mineralne zawierające wapń, np.
superfosfat, saletrzak.

Najważniejszą rolę w regulowaniu
odczynu gleby i podłoży zakwaszonych
spełnia wapniowanie

Wpływ odczynu na właściwości

gleby i rozwój roślin

Większość roślin ogrodniczych najlepiej
rozwija się na glebach o odczynie słabo
kwaśnym lub obojętnym gleby te mają
dobrą strukturę , odpowiednie stosunki
wodno-powietrzne, zatem zapewniają dobre
warunki dla rozwoju drobnoustrojów i
największą dostępność składników
pokarmowych dla roślin.
Znajomość wymagań roślin co do odczynu
gleby powinna być wykorzystywana przy
układaniu płodozmianu i okresu uprawy w
stosunku do przeprowadzonego
wapniowania pól.

Wpływ odczynu na glebę



Mikroflora - Im wyższa kwasowość tym
większa ilość grzybów w glebie a
mniejsza bakterii

Metoda kolometryczna i potencjometryczna
Metoda kolometryczna - pH pehametrem Helliga

Przykładowe wartości pH

Substancja

pH

1 M

kwas solny

0

Kwas

akumulatorowy

< 1,0

Kwas żołądkowy

1,5 – 2

Sok

cytrynowy

2,4

Coca-cola

2,5

Ocet

2,9

Sok

pomarańczowy

3,5

Piwo

4,5

Kawa

5,0

Herbata

5,5

Kwaśny deszcz

< 5,6

Mleko

6,5

Czysta woda

7

Ślina człowieka

6,5 – 7,4

Krew

7,1 – 7,4

Woda morska

8,0

Mydło

9,0 – 10,0

Woda amoniakalna

11,5

Wodorotlenek wapnia

12,5

1 M roztwór NaOH

14

Zasanie domowe

Wypisz po 5 roślin ozdobnych rosnących

na glebach kwaśnych i zasadowych.

Tabelka ma się składać z nawy polskiej ,

łacińskiej krótkiego opisu (drzewo, drzew ,

bylina itp.) foto lub ilustracja

Właściwości wodne gleby

1.

Pojemność wodna – zdolność do
zatrzymywania i przemieszczania wody
w glebie

Zależy od składu mechanicznego
2. Kapilarna pojemność wodna – woda

wypełniająca przestwory kapilarne

3. Minimalna pojemność wodna – stan

wilgotności gleby przy którym rośliny
nie mogą korzystać z wody

4.Podsiąkanie
Może być regulowane przez zabiegi

uprawowe np.: wałowanie, podorywka,
bronowanie, ściółkowanie

5. Przepuszczalność
To zdolność gleby do pochłaniania wody i

przenikania jej w głąb

Właściwości powietrzne
gleby



Przewiewność – zdolność do
przepuszczania powietrza

Właściwości cieplne gleby

Nagrzewanie gleby zależy od barwy gleby,

wilgotności, zawartości powietrza w
glebie, struktury

Pojemność cieplna – ilość ciepła potrzebna

do ogrzania 1 cm 3 gleby o
nienaruszonej strukturze o 1 C