Konrad PODAWCA
Katedra Budownictwa i Geodezji SGGW
Department of Civil Engineering and Geodesy WULS
Analiza możliwości wykorzystania płyt gipsowo-kartonowych
jako materiału wykończeniowego w budownictwie
drewnianym
Analysis of utilization of plaster cardboard plates possibilities
as finishing material in wooden building
Słowa kluczowe: płyty gipsowo-kartonowe,
szenia Gipsu). Pierwsze płyty gipsowe
budownictwo drewniane
pojawiły się dopiero w 1910 roku pod
Keywords: plaster cardboard, wooden build-
nazwą Sackett Boards i składały się
ing
z czterech warstw specjalnego papieru
filcowego i trzech pośrednich warstw
gipsowych. Układane one były na li-
Wprowadzenie
stwach drewnianych. Pierwsze płyty
gipsowo-kartonowe wyprodukowano
Rozwój technologii budowlanych,
w 1917 roku. Wówczas do wzmocnienia
który można zaobserwować w ostatnich
rdzenia gipsowego z obu stron zastoso-
latach, spowodował, że wzrastają wyma-
wano arkusze papieru. Do Europy płyty
gania stawiane materiałom stosowanym
kartonowo-gipsowe trafiły około 20 lat
także do zabudowy wnętrz. Wykonaw-
póz
niej, a po zakończeniu II wojny świa-
com, a przede wszystkim użytkowni-
towej były stosowane na masową skalę
kom, zależy, aby pomieszczenia, z któ-
przy odbudowie zniszczeń wojennych
rych będą korzystać, były suche, ciepłe,
(Markiewicz 2004).
bezpieczne i estetyczne. Dlatego wciąż
W Polsce produkcja płyt gipsowo-
poszukiwane są coraz nowsze materiały,
-kartonowych rozpoczęta została pod ko-
mające jednocześnie dobre właściwości
niec lat pięćdziesiątych XX wieku. Jed-
izolacji termicznej i akustycznej oraz od-
nak ich słaba jakość powodowała, że nie
porności ogniowej i wodnej.
były one szerzej stosowane w budownic-
Płyta gipsowo-kartonowa wynale-
twie. Dopiero po 1990 roku nowa tech-
ziona została w 1894 roku przez Augusta
nologia produkcyjna tych płyt w naszym
Sacketta i składała się z warstwy gipsu
kraju spowodowała, że znajdują one
i filcu (Materiały Polskiego Stowarzy-
Analiza możliwości wykorzystania płyt gipsowo-kartonowych... 65
coraz szersze zastosowanie w budow- Charakterystyka płyt gipsowo-
nictwie do zabudowy wnętrz (Materiały
-kartonowych
Polskiego Stowarzyszenia Gipsu).
Aktualnie używane są one coraz po-
Płyta gipsowo-kartonowa jest to
wszechniej  zarówno w budownictwie
płyta złożona z rdzenia gipsowego, któ-
drewnianym, jak i tradycyjnym  jako:
ry obłożony jest z obu stron kartonem,
okładziny ścian, lekkie ściany działowe,
nadającym jej wymaganą wytrzymałość
płaskie i przestrzenne sufity podwiesza-
i gładkość powierzchni (PN-EN-520).
ne, systemy suchego jastrychu podło-
W zależności od stosowanych środków
gowego, które zastępują wylewkę pod-
modyfikujących płyty te można podzielić
łogową, systemy zabudowy poddaszy,
na (Markiewicz 2004, PN-EN-520, Ste-
okładziny elementów konstrukcyjnych
fańczyk 2005, Materiały reklamowe):
budynku, systemy ochrony ogniowej
1. Płyty typu A  płyty z licem, na któ-
i akustycznej (Markiewicz 2004, Stefań-
re można nałożyć tynki gipsowe lub
czyk 2005).
dekoracyjn. Mogą być stosowane
w pomieszczeniach o wilgotności
względnej powietrza do 70%. Wcze-
Zakres i metoda badań
śniej określane jako GKB (według
PN-B-79405:1997).
W artykule wykorzystano metodę
2. Płyty typu H  gipsowo-kartonowe
bibliograficzną i bezpośrednią. Metoda
o zmniejszonym stopniu wchłania-
bibliograficzna, polegająca na wykorzy-
nia wody. W procesie ich produkcji
staniu literatury przedmiotu, jak rów-
stosuje się dodatkową hydrofobiza-
nież tematycznych stron internetowych
cję gipsu. Mogą być one stosowane
i norm, posłużyła do przedstawienia
w pomieszczeniach o wilgotności
ogólnej charakterystyki płyt gipsowo-
powietrza nieprzekraczającej 85%
-kartonowych.
i występującej okresowo do 10 go-
Metoda bezpośrednia polegała na
dzin na dobę. Ściany wykonane
przeprowadzeniu badań w terenie. Zba-
z tego rodzaju płyt muszą być po-
dano sześć pokazowych budynków,
kryte materiałem odpornym na wil-
znajdujących się w miejscowości Urzut
goć, w szczególności z dokładnym
pod Nadarzynem. Trzy z nich zostały
wykończeniem spoin tymże mate-
wykonane z bali drewnianych. Pozosta-
riałem. Ponadto w pomieszczeniu ta-
łe to budynki wykonane w technologii
kim musi być stosowana odpowied-
szkieletowej. Metoda posłużyła do uka-
nia wentylacja. Ich grubość wynosi
zania tendencji wykorzystania płyt gip-
12,5 mm, a karton wzmacniający jest
sowo-kartonowych w konkretnych reali-
koloru zielonego. W celach identyfi-
zacjach budownictwa drewnianego.
kacyjnych płyty te są oznaczane jako
66 K. Podawca
typ H1, H2 oraz H3, o różnych stop- 7. Płyty typu R  gipsowo-kartono-
niach wchłaniania wody. Wcześniej we o zwiększonej wytrzymałości.
określana jako GKBI (według PN-B- Płyty z licem, na które można nało-
-79405:1997). żyć tynki gipsowe lub dekoracyjne.
3. Płyty typu F  gipsowo-kartonowe Przeznaczone do specjalnych zasto-
o zwiększonej spójności rdzenia przy sowań, gdzie wymagana jest więk-
działaniu wysokiej temperatury. Pły- sza wytrzymałość, mają zwiększoną
ty z licem, na które można nałożyć odporność na obciążenia niszczące
tynki gipsowe lub dekoracyjne. Przy wzdłużne i poprzeczne.
ich produkcji stosuje się dodatek 8. Płyty typu I  gipsowo-kartonowe
włókien mineralnych i/lub inne do- o zwiększonej twardości powierzch-
datki w celu zwiększenia spójności ni. Płyty z licem, na które można
rdzenia przy działaniu wysokiej tem- nałożyć tynki gipsowe lub dekora-
peratury. Wcześniej określana jako cyjne. Można je stosować tam, gdzie
GKF (według PN-B-79405:1997). wymagana jest zwiększona twardość
4. Płyty typu E  gipsowo-kartono- powierzchni.
we usztywniające. Płyty specjalnie W zależności od kształtu dłuższej
wytwarzane w celu stosowania ich krawędzi płyty gipsowo-kartonowe
jako usztywnienia w ścianach ze- można podzielić na pięć odmian:
wnętrznych. Nie są przewidziane do KP  płyta o krawędzi prostej,
umieszczania na nich dekoracji. Nie KO  płyta o krawędzi okrągłej,
mogą być narażone na stałe działa- KS  płyta o krawędzi spłaszczonej,
nie zewnętrznych czynników atmos- KPO  płyta o krawędzi półokrągłej,
ferycznych. Ten typ ma zmniejszony KPOS  płyta o krawędzi półokrągłej
stopień wchłaniania wody, powinien spłaszczonej.
mieć minimalny stopień przepusz-
czalności pary wodnej.
5. Płyty typu P  gipsowo-kartonowe Charakterystyka obiektów badań
do tynkowania. Płyty te mają lico
przeznaczone wyłącznie do nałoże- Budynek nr 1. Jednym z bardziej
nia tynku gipsowego. Mogą być per- wyróżniających się domów w  wiosce
forowane w procesie produkcyjnym. budowlanej pod Nadarzynem jest budy-
6. Płyty typu D  gipsowo-kartonowe nek widoczny na rysunku 1. Konstruk-
o kontrolowanej gęstości. Płyty z li- cję tego obiektu stanowią bale sosnowe
cem, na które można nałożyć tynki o grubości około 40 cm. Drewno jest
gipsowe lub dekoracyjne. Mają kon- również dominującym detalem wykoń-
trolowaną gęstość, co pozwala na czeniowym. Jednak ważnymi elemen-
uzyskanie poprawionych właściwo- tami, stanowiącymi doskonałą zaporę
ści w pewnych zastosowaniach. ogniochronną, są dobrze wkomponowa-
Analiza możliwości wykorzystania płyt gipsowo-kartonowych... 67
RYSUNEK 1. Budynek nr 1 (fot. M. Rusak)
FIGURE 1. Building number 1 (photo M. Rusak)
ne w styl domu płyty gipsowo-kartono- bezpieczają drewniane elementy przed
we, w większości typu DF. Zastosowane ogniem, ale również stanowią świetne
one zostały jako poszycie więz
by da- uzupełnienie wykończonych drewnem
chowej, wykończenie ścian działowych wnętrz.
z płyt ogniochronnych typu DF oraz wy-
Budynek nr 2. Bale drewniane sta-
kończenie ścian i sufitów w pomieszcze-
nowią też konstrukcję domu zaprezento-
niach sanitarnych z płyt typu DFH2.
wanego na rysunku 2. Jednak mniejsza
W prezentowanym obiekcie, który
średnica wykorzystanych bali (około 10
spełnia bardziej rolę biura niż budynku
cm) spowodowała konieczność zastoso-
mieszkalnego, zastosowanie płyt gipso-
wania ocieplenia, które znajduje się od
wo-kartonowych, jako okładzin ścien-
wewnątrz i wykonane jest z wełny mine-
nych i sufitowych, okazało się bardzo
ralnej. Okładzinę ścienną stanowią płyty
dobrym rozwiązaniem. W odpowiedni
gipsowo-kartonowe ogniochronne.
sposób przymocowane nie tylko za-
RYSUNEK 2. Budynek nr 2 (fot. M. Rusak)
FIGURE 2. Building number 2 (photo M. Rusak)
68 K. Podawca
Do zabudowy skosów poddasza rów- pomieszczeniach sanitarno-kuchennych
nież użyto płyt gipsowo-kartonowych zastosowano płyty gipsowo-kartonowe.
ogniochronnych, które w tego typu po- W pomieszczeniach domu, które są
mieszczeniach bardzo dobrze spełniają najbardziej reprezentacyjne (np. salon),
swoje zadanie, a elementy wykończenia eksponowane są ściany z wykończeniem
są dość łatwe w wykonaniu. drewnianym. Niemniej jednak do obudo-
W łazience, znajdującej się na parte- wy kominka użyto ogniochronnych płyt
rze budynku, do zamocowanych na ścia- gipsowo-kartonowych. W sypialni, znaj-
nach płyt typu DFH2 została przyklejona dującej się w prywatnej części domu,
glazura. jako okładziny ścienne zastosowano
oczywiście ogniochronne płyty gipso-
Budynek nr 3. Kolejny obiekt wy-
wo-kartonowe. Stanowiły one również
konany został w technologii sumikowo-
podkład pod glazurę w łazience.
-łątkowej z bali o grubości 10 cm (rys. 3).
Zastosowano ocieplenie od wewnątrz, któ- Budynek nr 4. Wykonano go na
re zostało pokryte głównie boazerią, ale w wzór szkieletu kanadyjskiego. W bu-
RYSUNEK 3. Budynek nr 3 (fot. M. Rusak)
FIGURE 3. Building number 3 (photo M. Rusak)
RYSUNEK 4. Budynek nr 4 (fot. M. Rusak)
FIGURE 4. Building number 4 (photo M. Rusak)
Analiza możliwości wykorzystania płyt gipsowo-kartonowych... 69
dynku przedstawionym na rysunku 4 wano okna z PVC. Okładzinę zarówno
znajduje się całoroczne biuro. Obiekt ten wszystkich ścian wewnętrznych, jak
w związku z tym jest w ciągłej eksplo- i sufitów stanowią płyty gipsowo-kar-
atacji. Użytkownicy potwierdzają zna- tonowe, których w tym obiekcie zużyto
komite parametry cieplne budynku, do około 450 m2. Zastosowano płyty ognio-
którego ogrzania wystarczy kominek chronne i wodoodporne. Drewniany, ale
z rozprowadzeniem ciepła. niewidoczny jest tylko szkielet  kon-
Płyty gipsowo-kartonowe zastoso- strukcja ścian, stropu i więz
by dacho-
wano w całym tym budynku jako ochro- wej.
nę ogniową konstrukcji. W celu podkre-
Budynek nr 6. Podobną rolę po-
ślenia drewnianego charakteru obiektu
kazowego domu pełni parterowy dom
w większej części budynku zostały one
o powierzchni około 75 m2, zaprezento-
okryte boazerią. W łazience, jako okła-
wany na rysunku 6. Dom ten, wykonany
dziny ścienne i sufitowe, zastosowano
na podstawie typowego projektu dla czte-
płyty typu H2.
roosobowej rodziny, został wykończony
Na poddaszu, podobnie jak na par-
płytami typu A (pomieszczenia suche)
terze, użyto płyt ognioochronnych typu
i płytami DFH2 (łazienka). Obiekt wyko-
DF, które zastosowano również do zabu-
rzystywany jest na cele biurowe. Zwięk-
dowy komina.
szona amplituda temperatury, spowodo-
Budynek nr 5. Szkielet drewniany wana ogrzewaniem piecykiem elektrycz-
stanowi podstawę konstrukcyjną w nie- nym na czas pobytu pracowników biura
wielkim parterowym budynku pokaza- i schładzaniem nocą do niskiej tempera-
nym na rysunku 5. Dom ten wygląda jak tury (poprzez brak zamontowanej insta-
obiekt wykonany w tradycyjnej techno- lacji centralnego ogrzewania), powoduje
logii murowanej. Elewacja zewnętrzna iż płyty gipsowo-kartonowe, stanowią-
została wykończona tynkiem mineral- ce wykończenie ścian wewnętrznych
nym w ciekawej kolorystyce. Zastoso- i sufitów, narażone są na dużo mniej
RYSUNEK 5. Budynek nr 5 (fot. M. Rusak)
FIGURE 5. Building number 5 (photo M. Rusak)
70 K. Podawca
RYSUNEK 6. Budynek nr 6 (fot. M. Rusak)
FIGURE 6. Building number 6 (photo M. Rusak)
korzystne warunki niż w typowym za- Analiza badań
mieszkałym domu. Mimo niesprzyjają-
cych warunków w narożnikach ścian na W zbadanych budynkach wykona-
łączeniu płyt w żadnym z pomieszczeń nych z bali drewnianych lub w techno-
nie występują zarysowania. W łazience logii szkieletowej płyty gipsowo-karto-
wykorzystano płyty typu H2 o zwiększo- nowe są, oprócz drewna, podstawowym
nej odporności na działanie wody. materiałem służącym do wykończenia
zarówno ścian, jak i sufitów (tab. 1).
TABELA 1. Zastosowanie płyt gipsowo-kartonowych w badanych obiektach, część 1
TABLE 1. Plaster cardboard plates utilization in considered buildings, part 1
Wykorzystanie płyt gipsowo-kartonowych
Possibilities of plaster cardboard plates
1 2 3 45 678
łazienka sufit / ceiling 12,5 brak dobra
DFH2
bathroom ściany / walls 15,0 no craks good
skosy podda-
antresola brak dobra
sza DF 12,5
mezzanine no craks good
1 rakes tributary
ściana dzia-
pokój łowa brak dobra
DF 12,5
room wall depart- no craks good
mental
Analiza możliwości wykorzystania płyt gipsowo-kartonowych... 71
Craks
nięcia
dation
Nazwa
Numer budynku
Building number
Jakość wykonania
plate plaster
Rodzaj płyty
Quality of execution
pomieszczenia
Technologia wykonania
Technology of execution
Kind of cardboard
board plate plaster
Thickness of card-
Zarysowania i pęk-
Name of accommo-
Grubość płyty [mm]
Place of employment
Miejsce zastosowania
wieńcowa
wooden balk
TABELA 1, cd. / TABLE 1, cont.
1 2 3 45 678
pom.parteru ściany brak b. dobra
DF 12,5
ground floor walls no craks very good
pom. pod- ściany i skosy
brak b. dobra
2 dasza walls and DF 12,5
no craks very good
tributary rakes
łazienka ściany brak b. dobra
DFH2 15,0
bathroom walls no craks very good
kuchnia
z salonem ściany brak dobra
DFH2 12,5
kitchen, walls no craks good
living room
3
łazienka sufit / ceiling 12,5 brak dobra
DFH2
bathroom ściany / walls 15,0 no craks good
sypialnia ściany brak dobra
DF 12,5
bedroom walls no craks good
pom. pod- ściany i skosy
brak b. dobra
dasza walls and DF 12,5
no craks very good
tributary rakes
4
łazienka sufit / ceiling 12,5 brak b. dobra
DFH2
bathroom ściany / walls 15,0 no craks very good
kuchnia
ściany i sufit
z salonem brak b. dobra
walls and DFH2 12,5
kitchen, no craks very good
ceiling
living room
5 łazienka sufit / ceiling 12,5 brak b. dobra
DFH2
bathroom ściany / walls 15,0 no craks very good
ściany i sufit
sypialnia brak b. dobra
walls and DF 12,5
bedroom no craks very good
ceiling
kuchnia
ściany i sufit
z salonem brak b. dobra
6 walls and DFH2 12,5
kitchen, no craks very good
ceiling
living room
Udział powierzchni wykończonych za Pomimo tego, iż budowanie tego
pomocą płyt gipsowo-kartonowych w typu obiektów wymaga wyjątkowo dużej
stosunku do całkowitej powierzchni dokładności, kultury technicznej i bardzo
ścian i sufitów waha się od 30 do 60% dobrej znajomości wymagań techniczno-
w przypadku domów wykonanych z bali -montażowych, jakość wykonanych prac
drewnianych. W przypadku budynków oceniona została jako bardzo dobra lub
wykonanych w technologii szkieletu dobra. W pomieszczeniach suchych za-
drewnianego wskaz
nik ten jest bardzo stosowano ogniochronne płyty gipsowo-
wysoki i zawiera się w przedziale od 70 -kartonowe typu DF o grubości 12,5 mm,
do 100% (tab. 2). a w pomieszczeniach o okresowo pod-
72 K. Podawca
skeleton
Skeleton-balk
wooden balk
skeleton
skeleton
szkieletowa
szkieletowa
szkieletowa
sumikowo-łątkowa
wieńcowa
TABELA 2. Zastosowanie płyt gipsowo-kartonowych w badanych obiektach, część 2
TABLE 2. Plaster cardboard plates utilization in considered buildings, part 2
Nazwa
pomieszczenia
Name of accommo-
dation
łazienka
30 100
bathroom
antresola
1 120 100 400 163 40
mezzanine
pokój
60 20
room
pom. parteru
220 60
ground floor
pom. poddasza
2 190 60 442 271 60
tributary
łazienka
32 80
bathroom
kuchnia z salonem
120 25
kitchen, living room
łazienka
3 25 100 330 100 30
bathroom
sypialnia
67 70
bedroom
pom. poddasza
200 100
tributary
4 360 252 70
łazienka
30 100
bathroom
kuchnia z salonem
125 100
kitchen, living room
łazienka
5 35 100 350 350 100
bathroom
sypialnia
70 100
bedroom
kuchnia z salonem
6 140 100 300 300 100
kitchen, living room
Analiza możliwości wykorzystania płyt gipsowo-kartonowych... 73
2
2
2
2
2
2
Numer budynku
Building number
Możliwa powierzchnia wykorzy-
stania płyt w pomieszczeniu [m ]
Possible area of plaster cardboard
usage in accommodation [m ]
Procent wykorzystania płyt
w pomieszczeniu [%]
Plaster cardboard usage in accom-
modation [%]
Możliwa powierzchnia wykorzy-
stania płyt w budynku [m ]
Possible area of plaster cardboard
usage in building [m ]
Powierzchnia wykorzystanych płyt
w budynku [m ]
Area of plaster cardboard usage in
building [m ]
Procent wykorzystania płyt
w budynku [%]
Plaster cardboard usage in building
[%]
wyższonej wilgotności względnej po- wierzchnią gładką i równą, w łatwy
wietrza, takich jak na przykład łazien- sposób może być tapetowana lub też
ka  płyty typu DFH2 o grubości 12,5 malowana,
mm na sufitach i grubości 15 mm na możliwość poprawy właściwości
ścianach. Zwiększona grubość okładzin ogniochronnych zabudowy  płyta
w tych elementach spowodowana była gipsowo-kartonowa jest materiałem
faktem, iż stanowiły one podstawę do niepalnym, a dodatkowo posiada
zamocowania glazury. W domach szkie- zdolność akumulacji wilgoci i za-
letowych, udział płyt o grubości 15 mm wiera w sobie określoną ilość wody
waha się od 11 do 19%, a w obiektach związanej wewnątrz rdzenia gipso-
z bali, ze względu na to, że całościowe wego, która podczas pożaru, odparo-
wykorzystanie płyt jest mniejsze  od 8 wując, powoduje częściowe pochła-
do 10%. W żadnym z badanych obiek- nianie energii cieplnej, a tym samym
tów nie występują ściany łukowe  nie przez określony czas wpływa na
mają więc zastosowania płyty o grubości spowolnienie procesu rozprzestrze-
9,5 mm. niania się ognia,
poprawę właściwości akustycznych
pomieszczeń  przy prawidłowym
Podsumowanie montażu ścianki działowe, wykona-
ne z płyt gipsowo-kartonowych o tej
Wykorzystanie płyt gipsowo-karto- samej grubości co ścianki murowa-
nowych w wykończeniu budynków wy- ne, mogą wpłynąć na zwiększenie
konanych w technologiach drewnianych izolacyjności akustycznej pomiesz-
daje zadowalające efekty. Wynika to czenia.
z podstawowych zalet stosowania syste-
mu suchej zabudowy, do której zalicza
się: Literatura
lekkość konstrukcji,
MARKIEWICZ P. 2004: Projektowanie wnętrz
przystępną cenę materiału budowla-
z zastosowaniem systemów suchej zabudowy
nego,
z płyt gipsowo-kartonowych. Wydawnictwo
szybkość i łatwość zabudowy
ARCHIPLUS, Kraków.
wnętrz,
Materiały Polskiego Stowarzyszenia Gipsu.
możliwość użytkowania pomiesz- Technologie gipsowe  suche (http://www.
polskigips.pl)
czenia praktycznie zaraz po zakoń-
Materiały reklamowe firmy Rigips Polska  Sta-
czeniu zabudowy,
wiany.
możliwość łatwego i praktycznie do-
Materiały reklamowe firmy Lafarge Gips Polska.
wolnego kształtowania powierzch-
Materiały reklamowe firmy Norgips Polska.
ni ścian (o kształtach łukowych
NURZYC
SKI J. 2001: Izolacja akustyczna ścian
 przy ściankach wypukłych o mi- szkieletowych z płyt gipsowo-kartonowych.
Materiały Budowlane 11.
nimalnym promieniu łuku 100 mm,
PN-EN-520:2005 Płyty gipsowo-kartonowe.
a wklęsłych  60 mm),
RUSAK M. 2007: Analiza możliwości wykorzy-
gładkość powierzchni  płyta gipso-
stania cech fizycznych płyt gipsowo-karto-
wo-kartonowa charakteryzuje się po-
nowych jako materiału wykończeniowego
74 K. Podawca
w budownictwie drewnianym. Praca dyplo- in wooden building. One took into account
mowa, Warszawa.
requirements and features, which have to
STEFAC
CZYK B. 2005: Budownictwo ogólne.
be realized according to the new standard
Tom 1. Materiały i wyroby budowlane. Wy-
PN-EN 520, and regularity of use and utili-
dawnictwo Arkady, Warszawa.
zations it as elements of finishing building.
HANUSCH H. 1983: Płyty gipsowo-kartonowe
Investigations leant on six buildings  three
w budownictwie. Wydawnictwo Arkady,
from them became made of in technology of
Warszawa.
wooden balk, while three remaining in tech-
nology of wooden skeleton.
Summary
Author s address:
Konrad Podawca
Analysis of utilization of plaster card- Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego
board plates possibilities as finishing ma- Katedra Budownictwa i Geodezji
terial in wooden building. Paper refers po- ul. Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa
Poland
ssibilities of plaster cardboard plates using
Analiza możliwości wykorzystania płyt gipsowo-kartonowych... 75