Mikroekonomia

Teoria producenta

2

Przedsiębiorstwo

Przedsiębiorstwo – jednostka gospodarcza,

wyodrębniona pod względem ekonomicznym i
prawnym, podlegająca zarządzaniu.

Przedsiębiorstwo umożliwia wykorzystanie głównych

czynników produkcji, tj. pracy, kapitału i ziemi.

3

Przedsiębiorstwo

Formy organizacji przedsiębiorstw:



Własność prywatna: spółka prywatna, zakład,
gospodarstwo
rolne



Własność kolektywna: przedsiębiorstwo państwowe,
spółka
Skarbu Państwa,
przedsiębiorstwo
komunalne, spółdzielnia

4

Przedsiębiorstwo

Formy organizacji przedsiębiorstw:



firma jednoosobowa– własność prywatna, jeden
właściciel, bardzo elastyczna, silny bodziec do
efektywności, brak osobowości prawnej - pełna
odpowiedzialność (majątkowa) za długi firmy,



spółka- przedsiębiorstwo należące więcej niż do jednej
osoby, wspólnicy dzielą się długami i zyskami

.

5

Przedsiębiorstwo

Spółki:



jawna: nie posiada osobowości prawnej, pełna
odpowiedzialność właścicieli za wyniki i zobowiązania



kapitałowa: ma osobowość prawną, ograniczenie
odpowiedzialności, przenośność udziałów, życie
spółki niezależne od życia właściciela, możliwość

przejmowania innych spółek

.

6

Przedsiębiorstwo

Cele (ekonomiczne) działalności przedsiębiorstwa:



produkcja - przetwarzanie czynników produkcji w wyroby

lub

usługi



wydajność (efektywność) czynników produkcji - wielkość
produkcji uzyskana dzięki danemu czynnikowi
wytwórczemu
w jednostce czasu.



osiąganie zysku



minimalizacja kosztów



maksymalizacja sprzedaży



maksymalizacja udziału w rynku.

7

Przedsiębiorstwo - wydajność



wielkość produkcji



wielkość nakładu czynnika produkcyjnego



wydajność = wielkość produkcji / wielkość poniesionego
nakładu

(z reguły są to wielkości produkcji przypadające na

jednostkę nakładu np. roboczogodzinę)

8

Przedsiębiorstwo- czynniki produkcji

Czynniki produkcji – dobra zużywane przy produkcji innych

dóbr.



czynniki stałe - nie zmieniające się w zależności od wielkości
produkcji; określenie ma sens tylko w krótkim okresie czasu,
tj. w którym podaż przynajmniej jednego czynnika jest stałą,
wtedy firma może zwiększyć produkcję tylko poprzez wzrost
zużycia czynników zmiennych



czynniki zmienne – nakłady pracy, surowce, paliwa, energia.

9

Przedsiębiorstwo- czynniki produkcji



Praca



Kapitał



Ziemia



Wiedza

10

Krótkookresowe zmiany w produkcji –
produkt przeciętny i krańcowy

Spadek lub wzrost produkcji w krótkim okresie nie są

proporcjonalne do zmian wielkości zaangażowania
zmiennych czynników wytwórczych, np. każdy
dodatkowy pracownik nie wytwarza dokładnie takiej
samej wielkości produkcji co poprzedni.

11

Krótkookresowe zmiany w produkcji –
produkt całkowity, przeciętny i krańcowy



Produkt całkowity – ilość dóbr lub usług wytworzona w
ciągu roku przez pewną liczbę pracowników. Początkowo –
w miarę ich zatrudniania – wzrasta, osiąga maksimum i
spada.



Produkt przeciętny – miara wielkości produktu całkowitego
przypadającego na jednego zatrudnionego, tzn.:

PP = produkt całkowity /liczba zatrudnionych (Q/L)

12

Krótkookresowe zmiany w produkcji –
produkt całkowity, przeciętny i krańcowy



Produkt krańcowy– zmiana produktu całkowitego wywołana
zwiększeniem lub zmniejszeniem nakładu czynnika
wytwórczego o jednostkę (np. produktywność robotników).

PK (MP) = zmiany w produkcie całkowitym / zmiany wielkości

zatrudnienia (ΔQ/ΔL)



Produkt krańcowy ze wzrostem liczby pracowników
początkowo rośnie, a potem spada, chociaż produkcja
całkowita (PC) rośnie.



PK = 0, gdy PC osiąga max.

13

Krótkookresowe zmiany w produkcji –
produkt przeciętny i krańcowy



Wartość krańcowego produktu czynnika produkcji
(MVP) – wartość produkcji wytworzonej przez jego
dodatkową jednostkę, czyli iloczyn krańcowego
produktu czynnika i ceny wytwarzanego dobra.



Zgodnie z prawem malejących przychodów, przy
zwiększaniu nakładu czynnika, od pewnego momentu
krańcowy produkt czynnika się zmniejsza. Cena dobra
jest stała ponieważ na rynku jest konkurencja. Wobec
tego cały iloczyn MVP maleje, kiedy produkcja rośnie.

14

Krótkookresowe zmiany w produkcji –
produkt przeciętny i krańcowy



Warunkiem maksymalizacji zysku przez
przedsiębiorstwo jest zwiększanie zatrudnienia
czynnika, aż wartość krańcowego produktu jego
kolejnej jednostki zrówna się z płaconą za tę jednostkę
stałą ceną.

15

Krótkookresowe zmiany w produkcji –
produkt przeciętny i krańcowy



Malejąca produkcyjność kolejnych pracowników tkwi
nie
w różnej efektywności różnych ludzi, lecz w
proporcjach między czynnikami stałymi i zmiennymi,
np.rolnictwo (stała powierzchnia upraw, stała liczba
motyk,stała liczba wiaderek,zmienna liczba
robotników).

16

Krótkookresowe zmiany w produkcji –
produkt przeciętny i krańcowy

Krzywa PC i jej

wpływ na
kształt
krzywych
przeciętnej
i krańcowej
produkcyjnośc
i pracy

Q

A’

C

B

A

B’

C’

L

Q/L

ΔQ/Δ
L

L

1

L

2

L

max

17

Dwuczynnikowa funkcja produkcji



Czynniki produkcji (wytwórcze) dzielimy na: zmienne
(nakłady pracy) – L, stałe (nakłady rzeczowe, pozostałe)
– M.



Rozmiary produkcji zależą od wielkości zaangażowanych
czynników zmiennych i stałych: P=f(L,M).



Technologia określa proporcje tych czynników – te same
wielkości produkcji można osiągnąć przy różnych
nakładach czynników.

18

Dwuczynnikowa funkcja produkcji



Izokwanta – krzywa jednakowego produktu; zbiór
czynników produkcji pozwalających uzyskać te same
rozmiary produkcji.



Izokwant jest nieskończenie wiele.



Przesuwanie się po linii – zmiana technologii
wytwarzania,
a nie wielkości produkcji.

19

Dwuczynnikowa funkcja produkcji



Im izokwanta bardziej
oddalona od początku
układu współrzędnych
– tym większa produkcja
jest możliwa.



Przesunięcia izokwant
opisują wzrost produkcji
dzięki większemu
zaangażowaniu czynników
wytwórczych, przy
założeniu, że technologia
nie uległa zmianie.

A

B

C

D

Q

1

=1000

L

M

20

Dwuczynnikowa funkcja produkcji



Przesuwanie się po danej izokwancie oznacza wzrost
zaangażowania jednego czynnika i spadek
wykorzystania drugiego wykorzystania drugiego –
przy tej samej wielkości produkcji – jest to tzw.
techniczna substytucja.



Krańcowa stopa substytucji technicznej –miara
zastąpienia jednego czynnika innym, nie mająca
wpływu na zmianę wielkości produkcji.

L

M

K

ss









21

Dwuczynnikowa funkcja produkcji



Malejąca krańcowa stopa substytucji oznacza, że w
miarę zastępowania czynnika kapitału przez coraz
większą część czynnika pracy zmniejsza się ilość
kapitału, którą można zastąpić przez każdą dodatkową
jednostkę pracy.



Izokoszta – linia jednakowego kosztu, opisuje
kombinacje czynników wytwórczych, których zakup
jest możliwy przy danym kapitale finansowym, jakim
dysponuje firma.

22

Dwuczynnikowa funkcja produkcji



Punkt równowagi przedsiębiorstwa– styczność
izokwanty
i izokoszty, wyznacza optymalną kombinację
czynników wytwórczych (leżącą na izokoszcie),
dostępną przy danych ograniczeniach finansowych i
leżącą na najwyższej izokwancie, umożliwiającej
wytworzenie maksymalnych rozmiarów produkcji.

23

Dwuczynnikowa funkcja produkcji



W punkcie ‘e’ relacje
cen obu czynników
produkcji
są równe krańcowej
stopie substytucji
czynników produkcji



Punkt ‘n’ – niższy
poziom produkcji
Q

1

<Q

2

A

e

B

n

Q

1

=100

0

Q

2

=150

0

Q

3

=200

0

L

M

24

Dwuczynnikowa funkcja produkcji



Jeśli rosną zasoby finansowe producenta to przy
niezmienionych cena czynników produkcji można
wyznaczyć ścieżkę ekspansji producenta.



W rzeczywistości mamy do czynienia z procesami
substytucji czynników produkcji, w których wzrasta
zastosowanie tego czynnika, którego cena relatywnie
maleje, a zmniejsza się zastosowanie tego czynnika
którego cena relatywnie rośnie.

25

Dwuczynnikowa funkcja produkcji

Substytucja

czynników
produkcji pod
wpływem zmian
relacji ich cen

M

1

L

2

L

1

M

2

A

B

M

L

26

Podaż pracy i popyt na pracę w
warunkach doskonałej konkurencji



Popyt na pracę ze strony przedsiębiorców i podaż
pracy ze strony pracowników są funkcją poziomu płacy
realnej.



Płaca realna jest to płaca nominalna (pieniężna)
podzielona przez przeciętny poziom cen nabywanych
dóbr i usług konsumpcyjnych.

27

Podaż pracy i popyt na pracę w
warunkach doskonałej konkurencji



Zmiany poziomu płacy realnej zależą od tego, która z
tych wielkości rośnie szybciej.



Przy założeniu, że ceny na rynku nie ulegają zmianie,
każda zmiana płacy nominalnej jest wówczas
równoznaczna za zmianą pracy realnej.



Rynek kształtuje poziom płacy nominalnej.



Popyt na pracę to popyt pochodny, wynikający z
popytu na wytworzoną produkcję.

28

Podaż pracy i popyt na pracę w
warunkach doskonałej konkurencji



Wyższy efekt dochodowy zachęca pracowników do
intensywniejszej pracy. Wzrostowi płacy realnej ponad
jej poziom minimalny towarzyszy wzrost podaży pracy.



Z chwilą kiedy efekt dochodowy zaczyna odgrywać
mniejszą rolę na znaczeniu zyskuje efekt
substytucyjny. Pracownik zastanawia się czy zwiększyć
wysiłek pracy i dodatkowe dochody czy też wyżej
cenić czas wolny.

29

Podaż pracy i popyt na pracę w
warunkach doskonałej konkurencji



Pracodawca porównuje płacę z efektem pracy
mierzonym krańcowym produktem pracy, który
zakłada stałość zasobów kapitału i zmienność czynnika
– ludzkiej pracy.



W miarę wzrostu zatrudnienia rośnie suma
wytworzonego produktu, ale przyrosty produkcji
stopniowo są coraz mniejsze – prawo malejącej
produkcyjności pracy w statycznych warunkach
produkcji.

30

Podaż pracy i popyt na pracę w
warunkach doskonałej konkurencji

Granicę

opłacalności

racjonalnego

zatrudnienia

wyznacza równość

płacy realnej

z produkcyjnością

krańcową.

Krzywa

produkcyjności

pracy jest

jednocześnie krzywą

popytu na pracę.

Płaca realna

P

pr

W

o

L

31

Podaż pracy i popyt na pracę w
warunkach doskonałej konkurencji



Krzywa popytu na pracę jest malejącą funkcją płacy
realnej ze względu na malejącą produkcyjność
krańcową.



Funkcja popytu na pracę pokazuje, że dla każdego
poziomu płacy realnej przedsiębiorstwo wybierze taki
poziom zatrudnienia, przy którym krańcowy produkt
pracy będzie się równał płacy realnej.



Krzywa podaży pracy jest rosnącą funkcją płacy

realnej.

32

Koszty w przedsiębiorstwie

1.

Koszty własne produkcji



stałe i zmienne – ze względu na ich reakcję na
zmiany wielkości produkcji,



całkowite, przeciętne i krańcowe– ze względu ze
względu na ich zakres.

33

Koszty w przedsiębiorstwie

Koszty stałe– w krótkim okresie, niezależne od wielkości

produkcji:



amortyzacja środków trwałych,



koszty administracji,



konserwacja maszyn i urządzeń, itd.

Koszty zmienne– rosną rosną ze wzrostem produkcji:



materiały,



praca,



energia,



paliwo, itp.

34

Koszty w przedsiębiorstwie



Koszty całkowite KC– pełne pełne koszty poniesione
przez przedsiębiorstwo na wyprodukowanie określonej
liczby produktów

.

KC= KS + KZ



Koszty przeciętne KP – tj. koszty jednostkowe,
poniesione na wytworzenie jednostki produkcji

KP = KC / Q

35

Koszty w przedsiębiorstwie



Koszty krańcowe –to koszty marginalne (KK) – koszty
wyprodukowania dodatkowej jednostki produktu Q,
tzn. jest to przyrost kosztu całkowitego ΔKC wywołany
wzrostem produkcji o jednostkę ΔQ

KK = ΔKC / ΔQ

36

Koszty w przedsiębiorstwie



Koszty alternatywne – koszty utraconych możliwości.
Wiążą się z utratą możliwości wykorzystania zasobów na
inne cele. (np.. Robotnicy produkując telewizory nie robią
samochodów, studenci słuchając wykładu nie odrzucają
śniegu starszym paniom).



Kosztem użycia zasobu w dany sposób jest wartość tego,
co te zasoby mogłyby wytworzyć, gdyby zostały
wykorzystane
w najlepszy, alternatywny sposób.



Ograniczone zasoby są przyczyną kosztów
alternatywnych.

37

Koszty w przedsiębiorstwie

Spostrzeżenia:



koszty stałe– nie ulegają zmianom,



Koszty zmienne – tendencja wzrostowa,



Koszty całkowite – powiększenie kosztów zmiennych o
stałe.

38

Koszty w przedsiębiorstwie

Krzywe kosztów:



przeciętne stałe: Kp(st) = KS/Q – tgα



przeciętne zmienne: Kp(zm) = KZ/Q - tgα



przeciętne całkowite



Krańcowe: KK = ΔKC/ΔQ.

39

Optimum techniczne przedsiębiorstwa

K

s

K

pc

K

k

K

c

K

zm

K

pz

a’

b

a

c

b’

c’

Q

K

K

Q

40

Koszty w przedsiębiorstwie

Współzależności między kosztami:



Kpzm i KK dla pierwszej jednostki są takie same,



KK maleje szybciej niż Kpzm i Kpc,



Krzywa KK wcześniej i niżej osiąga minimum niż Kpzm i
Kpc,



KK przecinaja Kpzm i Kpc w ich minimach



Przedsiębiorca osiąga optimum techniczne produkcji w
punkcie, w którym krzywa kosztów KK przecina krzywą
Kpc.

41

Koszty w przedsiębiorstwie

Koszty w długim okresie:

-

koszty stałe nie występują

-

wielkość przedsiębiorstwa i produkcji ulega zmianie,
gdy zmieniają się czynniki produkcji

-

prawo malejących przychodów nie odnosi się do
długiego okresu, nie ma wpływu na kształt krzywych
kosztów.

42

Koszty w przedsiębiorstwie

Przyjęto, że krzywa długookresowych kosztów

przeciętnych odzwierciedla:



ekonomię skali – spadek kosztów w długim okresie wraz
ze wzrostem rozmiarów przedsiębiorstwa i skali produkcji
przedsiębiorstwa.



dyzekonomię skali – wzrost kosztów produkcji w długim
okesie wraz ze wzrostem produkcji i powiększeniem się
rozmiarów przedsiębiorstwa.

43

Koszty w przedsiębiorstwie

Koszty w długim okresie:



nie ma kosztów stałych,



wielkość produkcji ulega zmianie, gdy zmieniają się
czynniki produkcji.

44

Utarg całkowity, przeciętny i krańcowy
w przedsiębiorstwie



Maksymalizacja utargu jest jednym z najważniejszych

celów przedsiębiorstwa



Utarg całkowity– przychód przedsiębiorstwa – suma

pieniędzy uzyskana ze sprzedaży określonej ilości

towarów po cenie umożliwiającej ich sprzedanie



Utarg przeciętny– inaczej cena wyrobu– to utarg

całkowity podzielony przez ilość sprzedaną



Utarg krańcowy – dodatkowy utarg wynikający ze
sprzedaży dodatkowej jednostki towaru na rynku

.

45

Rentowność przedsiębiorstwa



Optymalny poziom produkcji – gdy utarg całkowity
(przychód całkowity ze sprzedaży) pomniejszony o
koszty całkowite = maksimum, tzn. gdy zysk całkowity
jest największy (optimum ekonomiczne)



Zysk jednostkowy jest nadwyżką ceny nad kosztami
przeciętnymi całkowitymi.