WIELOŚĆ PODMIOTÓW
STOSUNKU
ZOBOWIĄZANIOWEGO

Wielość podmiotów:

po stronie dłużnika lub po stronie

wierzyciela może występować nie jedna
osoba, a kilka – zarówno osób fizycznych,
jak i prawnych.

Zobowiązanie podzielne

art. 379 § 1 k.c.: Jeżeli jest kilku

dłużników, albo kilku wierzycieli, a
świadczenie jest podzielne, zarówno dług,
jak i wierzytelność dzielą się na tyle
niezależnych od siebie części, ilu jest
dłużników albo wierzycieli. Części te są
równe, jeżeli z okoliczności nie wynika nic
innego.

Wielość podmiotów
może wystąpić:

 w chwili powstania
 w czasie trwania zobowiązania

Zobowiązania:

 podzielne
 niepodzielne
 solidarne

ZOBOWIĄZANIA
PODZIELNE I
NIEPODZIELNE

Zobowiązania podzielne:

Art. 379 § 2 k.c.: Świadczenie jest

podzielne, jeżeli może być spełnione
częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu
lub wartości. Art. ten odwołuje się do
właściwości niejako fizycznych przedmiotu,
którego świadczenie dotyczy, a druga część
tego przepisu nakazuje rozważyć stosunek
wartości ekonomicznej części świadczenia
do jego całości.

Art. 379 § 1 k.c.: We wszystkich przypadkach,

gdy świadczenie jest podzielne i występuje więcej
niż jeden wierzyciel lub dłużnik, ale równocześnie
brak jest szczególnego tytułu, na mocy którego
zobowiązanie przyjmowałoby postać zobowiązania
solidarnego, wówczas zarówno dług, jak i
wierzytelność dzielą się na tyle niezależnych od
siebie części, ilu jest dłużników lub wierzycieli.
Jeżeli z okoliczności, tzn. z treści umowy lub
innych zdarzeń regulujących stosunki między
wierzycielami lub dłużnikami nie wynika nic
innego, to każdy z odrębnych stosunków
zobowiązaniowych ma za przedmiot świadczenie
tej samej wielkości.

Zobowiązania niepodzielne:

Art. 380 § 1 k.c.: Normuje zakres

odpowiedzialności dłużników
zobowiązaniowych do świadczenia
niepodzielnego. Zgodnie z tym przepisem
dłużnicy zobowiązani do świadczenia
niepodzielnego są odpowiedzialni za
spełnienie świadczenia jak dłużnicy
solidarni.

Art. 381 k.c.: Normuje uprawnienia

wierzycieli stosunku zobowiązaniowego,
którego przedmiotem jest świadczenie
niepodzielne. Zgodnie z tym przepisem,
jeżeli jest kilku wierzycieli uprawnionych
do otrzymania świadczenia niepodzielnego,
każdy z nich może żądać spełnienia całego
świadczenia. Jednak w razie sprzeciwu
chociażby jednego w wierzycieli, dłużnik
zobowiązany jest świadczyć wszystkim
wierzycielom łącznie albo złożyć przedmiot
świadczenia do depozytu sądowego.

Art. 382 k.c.: Zwolnienie dłużnika z długu

przez jednego z wierzycieli uprawnionych
do świadczenia niepodzielnego nie ma
skutku względem pozostałych wierzycieli.
Zwłoka zaś dłużnika, jak również
przerwanie lub zawieszenie biegu
przedawnienia względem jednego z
wierzycieli uprawnionych do świadczenia
niepodzielnego ma skutek względem
pozostałych wierzycieli.

ZOBOWIĄZANIA
SOLIDARNE

Solidarność:

 bierna – zobowiązanie jest solidarne po

stronie dłużnika

 czynna – zobowiązanie jest solidarne po

stronie wierzyciela

Solidarność bierna

art. 366 § 1.: Kilku dłużników może być

zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel

może żądać całości lub części świadczenia od

wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich

lub od każdego z osobna, a zaspokojenie

wierzyciela przez któregokolwiek z

dłużników zwalnia pozostałych (solidarność

dłużników).

§ 2.: Aż do zupełnego zaspokojenia

wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarnie

pozostają zobowiązani.

Zachowanie jednego z dłużników
– skutki dla pozostałych

art. 371 k.c.: Działania i zaniechania

jednego z dłużników solidarnych nie mogą
szkodzić współdłużnikom.

Przerwanie,
zawieszenie biegu przedawnienia
wobec jednego z dłużników

art. 372 k.c.: Przerwanie lub

przedawnienie biegu przedawnienia w
stosunku do jednego z dłużników
solidarnych nie ma skutków względem
współdłużników.

Zwolnienie z długu,
zrzeczenie się solidarności wobec
jednego z dłużników

art. 373 k.c.: Zwolnienie z długu lub

zrzeczenie się solidarności przez
wierzyciela względem jednego z
dłużników solidarnych nie ma skutku
względem współdłużników.

Solidarność czynna

art. 367 § 1.: Kilku wierzycieli może być

uprawnionych w ten sposób, że dłużnik może

spełnić całe świadczenie do rąk jednego z nich,

a przez zaspokojenie któregokolwiek z

wierzycieli dług wygasa względem wszystkich

(solidarność wierzycieli).

§ 2.: Dłużnik może spełnić

świadczenie, według swego wyboru, do rąk

któregokolwiek z wierzycieli solidarnych.

Jednakże w razie wytoczenia powództwa przez

jednego z wierzycieli, dłużnik powinien spełnić

świadczenie do jego rąk.

Roszczenia regresowe między
wierzycielami solidarnymi

art. 378 k.c.: Jeżeli jeden z wierzycieli

solidarnych przyjął świadczenie, treść
istniejącego między wierzycielami
stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i
w jakich częściach jest od odpowiedzialny
względem współwierzycieli. Jeżeli z treści
tego stosunku nie wynika nic innego,
wierzyciel, który przyjął świadczenie, jest
odpowiedzialny w częściach równych.

Brak wymogu tożsamości
podstawy prawnej świadczenia

art. 368 k.c.: Zobowiązanie może być

solidarne, chociażby każdy z dłużników
zobowiązany był w sposób odmienny albo
chociażby wspólny dłużnik był
zobowiązany w sposób odmienny
względem każdego z wierzycieli.

Prawo reprezentacji

Art. 377 k.c.: Zwłoka dłużnika wobec

jednego z wierzycieli solidarnych ma
skutek wobec pozostałych, przerwanie lub
zawieszenie biegu przedawnienia, które
nastąpiło wobec jednego z wierzycieli,
odnosi się do wszystkich współwierzycieli.
Czynności zaś pogarszające położenie
prawne wierzyciela mają skutek tylko
wobec tego z wierzycieli, który je z
dłużnikiem zawarł.

Art. 374 § 2 k.c.: Zwłoka wierzyciela

względem jednego z dłużników solidarnych
odnosi skutek także wobec pozostałych
współdłużników.

Art. 375 § 2 k.c.: Jeżeli zapadł wyrok na

korzyść jednego tylko z dłużników
solidarnych uwzględniający wspomniane
zarzuty wspólne, zwalnia on także innych
współdłużników.

Cel zobowiązań solidarnych

Wspólnym celem zobowiązań solidarnych jest

zabezpieczenie i ułatwienie realizacji praw
wierzyciela, co szczególnie ujawnia się przy
solidarności dłużników, skoro każdy z nich
odpowiada za całość świadczenia.

Solidarność dłużników z reguły tez ma na

celu interes wierzycieli. Dlatego
ustawodawca ustanawia solidarność
dłużników z reguły w takich wypadkach, w
których umocnienie sytuacji wierzyciela jest
społecznie uzasadnione. I tak, zgodnie z art.
441 § 1 KC, jeżeli kilka osób ponosi
odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną
czynem niedozwolonym, ich
odpowiedzialność jest solidarna.

Źródła powstania
zobowiązań solidarnych

art. 369 k.c.: Zobowiązanie jest

solidarne jeżeli to wynika z ustawy lub z
czynności prawnej.

Solidarną odpowiedzialność przewidują

także przepisy dotyczące spadkobierców
(art. 1034 § 1,

art. 1055 § 1 k.c.), liczne przepisy

pozakodeksowe czy liczne przepisy kodeksu
spółek handlowych.

REGRESY

Art. 380 § 3 k.c.: Dłużnik, który spełnił

świadczenie niepodzielne może żądać od
pozostałych dłużników zwrotu wartości
świadczenia według tych samych zasad, co
dłużnik solidarny.

Art. 383 k.c.: Jeżeli jeden z wierzycieli

uprawnionych do otrzymania świadczenia
niepodzielnego przyjął świadczenie, jest on
odpowiedzialny względem pozostałych
wierzycieli według tych samych zasad, co
wierzyciel solidarny.

Art. 376 k.c.: Jeżeli jeden z dłużników

solidarnych spełnił świadczenie, treść
istniejącego między współdłużnikami
stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i
w jakich częściach może on żądać zwrotu
od współdłużników. Jeżeli z treści tego
stosunku nie wynika nic innego, dłużnik,
który świadczenie spełnił, może żądać
zwrotu w częściach równych. Część
przypadająca na dłużnika niewypłacalnego
rozkłada się między współdłużników.

Art. 441 § 2 k.c.: Jeżeli szkoda była

wynikiem działania lub zaniechania kilku
osób, ten, kto szkodę naprawił, może żądać
od pozostałych zwrotu odpowiedniej
części, zależnie od okoliczności, a
zwłaszcza od winy danej osoby, oraz od
stopnia, w jakim przyczyniła się do
powstania szkody.

SOLIDARNOŚĆ
NIEPRAWIDŁOWA

in solidum

art. 366 § 1.: Kilku dłużników może być

zobowiązanych w ten sposób, że
wierzyciel może żądać całości lub części
świadczenia od wszystkich dłużników
łącznie, od kilku z nich lub od każdego z
osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez
któregokolwiek z dłużników zwalnia
pozostałych (solidarność dłużników).

§ 2.: Aż do zupełnego

zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy
solidarnie pozostają zobowiązani.

POWSTANIE ZOBOWIĄZAŃ

Przez źródło zobowiązań rozumie się

zdarzenia prawne powodujące powstanie
stosunków zobowiązaniowych. Źródłami
zobowiązań nazywamy tylko te zdarzenia
prawne, których skutkiem prawnym jest
powstanie stosunku zobowiązaniowego
między określonymi podmiotami.

Ze względu na wpływ, jaki wywiera charakter

zdarzenia prawnego na ukształtowanie się stosunku
zobowiązaniowego, można dokonać podziału
zdarzeń, które są źródłami zobowiązań, na:



umowy,



jednostronne czynności prawne,



czyny niedozwolone



akty (decyzje) administracyjne



bezpodstawne wzbogacenie



inne zdarzenia, z którymi ustawa łączy
powstanie zobowiązania (m.in. nienależne
świadczenie i prowadzenie cudzych spraw bez
zlecenia).

Art. 405 k.c.: Kto bez podstawy prawnej

uzyskał korzyść majątkową kosztem innej
osoby, obowiązany jest do wydania korzyści
w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do
zwrotu jej wartości.

Umowa jako źródło

zobowiązania

Umowa

Umową nazywamy zgodne oświadczenie

woli co najmniej dwóch stron, zmierzające

do wywołania skutku prawnego w postaci

ustanowienia, zmiany lub zniesienia

stosunku prawnego.

Zasada swobody umów

•

art.353¹k.c. -Strony zawierające umowę
mogą ułożyć stosunek prawny według
swego uznania, byleby jego treść lub cel
nie sprzeciwiały się właściwości (naturze)
stosunku, ustawie ani zasadom współżycia
społecznego.

Z przepisu tego wynika, że swoboda stron w

określaniu stosunku zobowiązaniowego nie
jest absolutna.

art.58 k.c.

Niemożność świadczenia

•

art.387 k.c.§ 1. Umowa o świadczenie
niemożliwe jest nieważna.
§ 2. Strona, która w chwili zawarcia
umowy wiedziała o niemożliwości
świadczenia, a drugiej strony z błędu nie
wyprowadziła, obowiązana jest do
naprawienia szkody, którą druga strona
poniosła przez to, że zawarła umowę nie
wiedząc o niemożliwości świadczenia.

Wyzysk

•

art. 388

•

§ 1. Jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe

położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej

strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo

zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie,

którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w

rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia,

druga strona może żądać zmniejszenia swego

świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia,

a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie

utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy.

•

§ 2. Uprawnienia powyższe wygasają z upływem lat

dwóch od dnia zawarcia umowy.

Wzorce umowne

Stanowią ograniczenie zasady swobody

umów. Znajdują zastosowanie głównie
przy zawieraniu umów masowych.

•

art.384 k.c.

•

art.22¹k.c.

•

art.385k.c.

•

art.385¹

§1 k.c.

Forma umów

Kodeks cywilny dopuszcza dokonywanie
czynności prawnych w formie dowolnej.
Umowy mogą być zawierane w formie
ustnej, pisemnej, w sposób dorozumiany.

Forma aktu notarialnego pod

rygorem nieważności

•

Przy umownym przeniesieniu własności
nieruchomości (art.158 k.c.)

•

Przy zobowiązaniu się do przeniesienia
własności nieruchomości (art.158 k.c.)

•

Przy ustanawianiu lub przeniesieniu
użytkowania wieczystego (art.234 i 237
k.c.)

•

Przy ustanowieniu ograniczonego prawa
rzeczowego na nieruchomości (art.245 k.c.)

Forma pisemna pod rygorem

nieważności zastrzeżona jest

dla:

•

Umowa o przejęcie długu (art.522 k.c.)

•

Zgody wierzyciela na przyjęcie długu
(art.522 k.c.)

•

Umowy kontraktacyjnej (art.616 k.c.)

•

Oświadczenia poręczyciela co do objęcia
poręczenia (art.876

§ 2 k.c.)

Forma pisemna dla osiągnięcia
szczególnych skutków
prawnych jest zastrzeżona:

•

Przy najmie nieruchomości lub
pomieszczenia na czas dłuższy niż rok
(art.660 k.c.)

•

Przy dzierżawie rzeczy na czas dłuższy niż
rok (art.694 w zw. Z art.660 k.c.)

Forma dla celów dowodowych

odnosi się do:

•

Umowy pożyczki,przenoszącej na
własności pożyczkobiorcy przedmiot
pożyczki o wartości co najmniej 500zł
(art.720

§ 2 k.c.)

•

Do przelewu wierzytelności stwierdzonej
pismem (art.511 k.c.)

•

Do umowy ubezpieczenia(art. 809 § 1 k.c.)

•

Do umowy spółki (art.860 § 2 k.c.)

•

art. 76 k.c.

Jeżeli strony zastrzegły w umowie, że określona czynność

prawna między nimi powinna być dokonana w szczególnej

formie, czynność ta dochodzi do skutku tylko przy

zachowaniu zastrzeżonej formy. Jednakże gdy strony

zastrzegły dokonanie czynności w formie pisemnej, nie

określając skutków niezachowania tej formy, poczytuje się w

razie wątpliwości, że była ona zastrzeżona wyłącznie dla

celów dowodowych.

art.77 § 2 k.c.

Jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, jej

rozwiązanie za zgodą obu stron, jak również

odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie powinno

być stwierdzone pismem.

Rodzaje umów

•

Umowy losowe

•

Umowy nazwane

•

Umowy nienazwane

•

Umowy mieszane

•

Umowy odnoszące się do osób trzecich

Umowy losowe

Umowami losowymi nazywamy takie
umowy to umowy, w których treść i rozmiar
świadczenia, a nawet nieraz samo jego
istnienie, uzależnione są od przypadku czyli
od zdarzenia, o którym niewiadomo, czy lub
kiedy nastąpi. Przykładami takich umów są:

•

art.903 k.c.- umowa renty dożywotniej

•

art.908 k.c.- umowa dożywocia

•

art.805 k.c.- umowa ubezpieczenia

Umowy nazwane

Umowami nazwanymi są umowy
uregulowane w kodeksie cywilnym lub w
innych ustawach. Umową nazwaną
unormowaną w przepisach
pozakodeksowych jest umowa wydawnicza.
Umowy nazwane są unormowane w sposób
szczegółowy przez przepisy prawa
obowiązującego. To takich umów należą na
przykład: umowa najmu, dzierżawy,
pożyczki sprzedaży, zlecenia itd.

Umowy nienazwane

Występują w przypadku, gdy treść umowy
zawartej przez strony nie odpowiada żadnej z
umów nazwanych ani nie zawiera elementów
różnych umów nazwanych.
W przypadku częstego stosowania umów
nienazwanych ustawodawca poprzez ich
przydatność czyni je umowami nazwanymi i ich
treść zostaje uregulowana w kodeksie cywilnym.
Takimi umowami są np.: umowa
dożywocia(art.908 k.c.), umowa dostawy (art.605
k.c.) czy przepisy o kontraktacji (art.613 k.c.).

Umowy mieszane

Umowa taka występuje gdy strony
ukształtują treść umowy w taki sposób, że
składa się ona z elementów różnych umów
nazwanych. W umowie takiej zawsze musi
znaleźć się jakiś element połączenia treści
występujący w innych umowach
nazwanych. Przykładem takiej umowy jest
np.: umowa sprzedaży rzeczy poniżej jej
wartości z zamiarem uczynienia częściowej
darowizny.

Umowy odnoszące się do osób
trzecich

•

Umowa o świadczenie przez osobę trzecią

•

Umowa o zwolnienie dłużnika przez osobę
trzecią od obowiązku świadczenia

•

Umowa o świadczenie na rzecz osoby
trzeciej

Umowa o świadczenie przez

osobę trzecią

W umowie takiej, zawartej między stronami

może znaleźć się przyrzeczenie, że osoba
trzecia zaciągnie wobec jednego z
kontrahentów zobowiązanie lub spełni
świadczenie.

•

art.391 k.c.

Umowa o świadczenie przez osobę trzecią

zalicza się do umów o charakterze
gwarancyjnym.

Umowa o zwolnienie dłużnika

przez osobę trzecią od

obowiązku świadczenia

Umowa ta polega na tym, że osoba trzecia
w umowie zawartej z dłużnikiem
zobowiązuje się zwolnić go od obowiązku
określonego świadczenia. Wierzyciel na
podstawie takiej umowy nie nabywa
żadnych praw do osoby

trzeciej.

trzeciej. Osoba

trzecia bierze tu odpowiedzialność za
określone zachowanie się wierzyciela
wobec dłużnika.

•

art.392 k.c.

Umowa o świadczenie na rzecz

osoby trzeciej

Umowa ta dopuszcza, że osoba trzecia

nabywa bezpośrednie uprawnienia przeciwko

dłużnikowi. Osoba ta staje się wierzycielem

mimo,że nie brała udziału w zawarciu umowy.

Umowa o o świadczenie na rzecz osoby trzeciej

uregulowana jest w art.393 k.c.

•

art.808 §1 i §3 k.c.

•

art.831 §1 k.c.

•

art.908 §3 k.c.

•

art.393 § 3 k.c.

Umowa przedwstępna

Umowa przedwstępna to umowa
przygotowująca zawarcie właściwej
umowy między tymi samymi stronami.
Strony tej umowy (lub jedna z nich)
zobowiązują się do zawarcia oznaczonej
umowy.

•

art.389 k.c.

•

art.390 k.c.

•

art.64 k.c.

Umowa przedwstępna a

umowa zawarta pod

warunkiem

•

art.353 k.c.

Dodatkowe zastrzeżenia

umowne

Dodatkowe postanowienia to zastrzeżenia
umowne zawarte w umowie, mające na
celu zabezpieczenie interesu wierzyciela i
ułatwienie mu realizacji jego roszczeń:

•

Zadatek

•

Umowne prawo odstąpienia

•

Odstępne

•

Kara umowna

Zadatek

Zadatek to suma pieniężna lub jakiś przedmiot

majątkowy, który jedna strona daje drugiej przy

zawarciu umowy.

•

art.394 k.c.

•

Zadatek może występować w każdej umowie i

może oznaczać:

1.

Zawarcie umowy

2.

Zaliczę na poczet przyszłego świadczenia

3.

Szczególną sankcję na wypadek niewykonania

umowy przez którąkolwiek ze stron

4.

odstępne

Umowne prawo odstąpienia

Prawo odstąpienia od umowy:

•

art.491 § 1 k.c. Jeżeli jedna ze stron dopuszcza się
zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy
wzajemnej, druga strona może wyznaczyć jej
odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z
zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu
wyznaczonego terminu będzie uprawniona do
odstąpienia od umowy.

•

art.721 k.c. Dający pożyczkę może odstąpić od
umowy i odmówić wydania przedmiot pożyczki,
jeżeli zwrot pożyczki jest wątpliwy z powodu złego
stanu majątkowego drugiej strony.

art.395 §1 k.c. Można zastrzec, że jednej lub obu
stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego
terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to
wykonywa się przez oświadczenie złożone drugiej
stronie.
§2. W razie wykonania prawa odstąpienia
umowa uważana jest za nie zawartą. To, co strony
już świadczyły, ulega zwrotowi w stanie
zmienionym, chyba że zmiana była konieczna w
granicach zwykłego zarządu. Za świadczone usługi
oraz za korzystanie z rzeczy należy się drugiej
stronie odpowiednie wynagrodzenie.

Odstępne

Odstępne polega na tym, że strona
zastrzega sobie prawo odstąpienia od
umowy za zapłatą określonej sumy
pieniężnej.

•

art.396 k.c.

Kara umowna

Kara umowna(odszkodowanie umowne)
polega na tym, że strony mogą zastrzec, że
naprawienie szkody wynikłej z
niewykonania lub nienależytego wykonania
zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez
zapłatę określonej sumy pieniężnej (art.483
§1 k.c.)
§2. Dłużnik nie może bez zgody wierzyciela
zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę
kary umownej.

DZIĘKUJEM

Y ;)