JEDEN PRZYPADEK

- WIELE TEORII

PRZYPADEK DANIELLE*

Umiarkowany lęk, depresja i fobie proste
w ujęciu różnych orientacji psychologicznych

*

Opis przypadku zaczerpnięto z:

Meyer, R. (2003). Psychopatologia.

Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne

OPIS PRZYPADKU DANIELLE

1.

Charakterystyka ogólna

Kobieta, 26 lat, zamężna, pracuje w dziale marketingu w

znanej firmie, mieszka w dużym mieście oddalonym 480

km od jej rodzinnego miasta

2.

Problemy zgłaszane przez pacjentkę

problemy zawodowe i małżeńskie oraz brak

zadowolenia z życia

3.

Dane biograficzne

Dzieciństwo:



poród bez powikłań



brak dramatycznych wydarzeń



najstarsza z rodzeństwa (dwóch braci)



epizody depresji u matki



wysokie wymagania ojca (dobre wyniki w szkole i na

gruncie towarzyskim)



stosowanie kar oraz emocjonalnego dystansu w

sytuacji niepowodzenia

OPIS PRZYPADKU DANIELLE

3. Dane biograficzne c.d.

Edukacja i praca zawodowa:



w szkole podstawowej i średniej ponadprzeciętne

oceny



pogorszenie wyników nauczania na studiach, ale

uzyskanie tytułu magistra,



rozpoczęcie studiów MBA, ale ostatecznie rezygnacja



obecnie zatrudniona zgodnie ze zdobytym

wykształceniem

Sytuacja małżeńska:



zawarcie związku małżeńskiego po 4 miesiącach

intensywnej znajomości (obecnie dwuletni staż

małżeński)



brak konfliktów, ale oddalanie się od siebie



ograniczenie wzajemnych kontaktów (także

seksualnych) do minimum

OPIS PRZYPADKU DANIELLE

3. Dane biograficzne (c.d.)

Interpretacja kliniczna:



pierwsze symptomy arachnofobii i ofidiofobii w
dzieciństwie oraz klaustrofobii w szkole średniej



objawy lęku uogólnionego



objawy depresji, ich nasilenie w okresie studiów,
wówczas pojawienie się myśli samobójczych
(wówczas zgłoszenie się do poradni i rezygnacja z
terapii po ustąpieniu objawów)

PODEJŚCIE PSYCHODYNAMICZNE



Problemy pacjentki (lęk uogólniony) to wynik
nieprawidłowo rozwiązanego konfliktu



Depresja – teorie wyjaśniające

AUTOR

K. Abraham

1916

S. Arieti,

J. Bemporand,

1978

L. Silverman,

J. Weinberger,

1985

Przyczyna

Osoby dotknięte

depresją są

niezdolne do

miłości i

przenoszą swoją

frustrację i

wrogość na

innych

Faza oralna

(utrata apetytu i

inne objawy) -

introjekcja

Przeżycie w

dzieciństwie

poważnej straty

- np. pierwsze

dziecko po

urodzeniu się

rodzeństwa (por.

Danielle)

Silna potrzeba

powrotu do

symbiotycznej

jedności z

„dobrą matką z

wczesnego

dzieciństwa”

Skutek

Poczucie

odrzucenia i

znienawidzenia.

Samooskarżanie

się (kara za

introjekcję)

Rekompensowan

ie strat w

postaci

przypodobania

się innym –

zaniżone

poczucie własnej

wartości

Poszukiwanie

zaspokojenia

tego życzenia



Głównym celem psychoterapii jest zmiana w

wewnętrznych strukturach osobowości

wewnętrznych strukturach osobowości

pacjenta:



uwolnienie tłumionych uczuć



wgląd



nabycie zdolności do odróżniania fantazji od
rzeczywistości



zmiana interpersonalnych interakcji utrwalonych w
relacjach z opiekunami w dzieciństwie



Przedmiot pracy psychoterapeutycznej:



konflikty wewnątrzpsychiczne – lęk

lęk

– mechanizmy

obronne



konfrontacja fantazji pacjenta z rzeczywistością
(relacje z innymi ludźmi)

PODEJŚCIE PSYCHODYNAMICZNE



Reakcje lękowe i fobie pojawiają się w wyniku

modelowania

modelowania

i bezpośredniego uczenia się

bezpośredniego uczenia się

, a

następnie są wzmacniane przez powtarzanie ich w

myślach i w zachowaniu (reakcja matki na widok

pająka; kary za nieposłuszeństwo – zamykanie w

szafie wnękowej przez kilka godzin)



Depresja (Ferster, 1965), przyczyny:



Wydarzenia krytyczne - zmniejszanie liczby pozytywnych

wzmocnień (zerwanie z chłopakiem w czasie studiów)

Wzmocnienie pozytywne

Wzmocnienie pozytywne:

każda konsekwencja zachowania, która powoduje zwiększenie się

prawdopodobieństwa powtórzenia tego zachowania w przyszłości



Stosowanie zachowań opartych na unikaniu

Wzmocnienie negatywne

Wzmocnienie negatywne:

takie wykonanie reakcji, które pozwala uniknąć przykrych,

awersyjnych konsekwencji, co powoduje zwiększenie się

prawdopodobieństwa powtórzenia tej reakcji w przyszłości

PODEJŚCIE BEHAWIORALNE



Poznanie jest głównym czynnikiem

odpowiedzialnym za rozwój lęku (przekonania, np.

Ellis)



Depresja jest wynikiem osobistych przekonań (Beck,

1953):



Minimalizowanie

Minimalizowanie

jakiegokolwiek pozytywnego osiągnięcia



Wyolbrzymianie

Wyolbrzymianie

problemów



Polaryzowanie

Polaryzowanie

zagadnień



Zbytnie uogólnianie

Zbytnie uogólnianie

, dochodzenie do pochopnych

wniosków opartych na niewielu danych

Wyuczona bezradność:

Wyuczona bezradność:

Przekonanie o tym, że nie jest się w stanie zrobić nic, by

kontrolować swoje życie lub je zmienić:



Niskie poczucie własnej wartości



Zmniejszona aktywność



Zły nastrój



Karanie siebie

PODEJŚCIE POZNAWCZE



Głównym celem psychoterapii jest zmiana w
następujących

aspektach zachowania

jednostki:



usuwanie nieadekwatnych reakcji na bodźce i uczenie
pożądanych (adekwatnych) reakcji i nawyków



zmiana niewłaściwych wzorców myślowych



rozwijanie umiejętności, które ułatwią pacjentowi
przystosowanie się do różnych sytuacji życiowych (rola
własnej percepcji)



integrowanie wszystkich elementów ludzkiego
funkcjonowania: poznawania, przeżywania, działania i
wpływów środowiska



Przedmiot pracy psychoterapeutycznej:



nieadekwatna reakcja –

lęk

– zaburzenia



struktury osobowościowe: przekonania, schematy
poznawcze, znaczenia osobiste, umiejętności i wiedza o
sobie

PSYCHOTERAPIA BEHAWIORALNO-
POZNAWCZA



Lęk i depresja to wynik oddziaływania struktur
społecznych i kulturowych, które utrudniają

utrudniają

pełną

ekspresję osobowości



Zaabsorbowanie lękiem i depresją to ucieczka od

ucieczka od

odpowiedzialności

odpowiedzialności

za dokonany wybór (np.

niewyjaśniona sytuacja w małżeństwie)



Neurotyczne poczucie winy

Neurotyczne poczucie winy

– doświadczanie lęku

i depresji z powodu sytuacji, na które nie miało
się wpływu (np. restrykcyjne metody
wychowawcze rodziców we wczesnym
dzieciństwie)

PODEJŚCIE HUMANISTYCZNO-
EGZYSTENCJALNE



Głównym celem psychoterapii jest zmiana

osobowości

osobowości

albo zmiana sensu życia

sensu życia

pacjenta:



uwolnienie naturalnych tendencji do samorozwoju i
zwiększenie samoświadomości



wzrost samoakceptacji

samoakceptacji

, zrozumienia i akceptacji

innych



poszukiwanie sensu życia, którego najpełniejszym
wyrazem jest realizacja takich wartości

wartości

jak

odpowiedzialność i miłość



Przedmiot pracy psychoterapeutycznej:



przeżycia pacjenta (wzbudzanie uczuć)



odpowiedzialność pacjenta za jego wybory
(wynikający z tego niepokój), koncentracja na
teraźniejszości, rozpoznawanie potrzeb

PSYCHOTERAPIA HUMANISTYCZNO-
EGZYSTENCJALNA

PODEJŚCIE SYSTEMOWE



Zaburzenia emocjonalne stanowią uniwersalne
ludzkie doświadczenie



Na formę i doświadczenie zaburzenia
emocjonalnego wpływa liczba i rodzaj informacji,
które otrzymujemy z otoczenia

•

Dusfunkcjonalne

Dusfunkcjonalne

porozumiewanie się



Konflikt pomiędzy potrzebą autonomii
(opuszczenie rodzinnej miejscowości i szybkie
zamążpójście) a potrzeba zależności
emocjonalnej od innych ludzi (problemy z
wykonywaniem pracy)



Przedmiotem zmiany nie jest zmiana właściwości
indywidualnych jednostki, ale zmiana w zakresie:



struktury systemu rodzinnego

systemu rodzinnego



zasad regulujących funkcjonowanie systemu i

komunikację między członkami rodziny

komunikację między członkami rodziny



relacji emocjonalnych

emocjonalnych

między członkami rodziny



Przedmiot pracy psychoterapeutycznej:



koncentrowanie się na systemie rodzinnym
(teraźniejszość) – przygotowanie i wprowadzenie
zmiany



zachowania zakłócające funkcjonowanie rodziny
oraz zalecenie zachowań nowych lub sposobów
hamujących dotychczasowe zachowania
dysfunkcjonalne

PSYCHOTERAPIA SYSTEMOWA

OBSZAR

RÓŻNIC

DEFINIOWANIE

ZDROWIA

ŹRÓDŁA

ZDROWIA

DIAGNOZA

ZDROWIA

MECHANIZMY

ROZWOJOWE

ORIENTACJA

PSYCHO-

DYNAMICZNA

Integralność ego,

autonomia ego,

dojrzałe obrony

(wyparcie,

tłumienie,

racjonalizacja)

Zasada

psychicznego

determinizm

u

Diagnoza

genetyczna

Zasada

rzeczywistości,

relacje z matką w

dzieciństwie jako

podstawa

rozwoju

reprezentacji self

ORIENTACJA

BEHAWIORALN

O-

POZNAWCZA

Przystosowawcze

umiejętności,

racjonalne

przekonania

i zdolność

samoregulacji

Środowiskow

ość –

człowiek

kształtuje się

pod

wpływem

oddziaływań

zewnętrznyc

h

Analiza

zachowań,

czynników

oraz praw

uczenia się –

podejście

empiryczne

Różne formy

uczenia się oraz

kształtowanie

zdolności do

samo-regulacji w

oparciu o wiedzę,

kompetencje,

poczucie

tożsamości i

autonomii

ORIENTACJA

HUMANISTYCZ

NO-

EGZYSTENCJAL

NA

Samorealizacja

polega na

rozpoznawaniu

i

urzeczywistnianiu

wartości

Pozostawanie

w kontakcie

z własnym

doświadczeni

em

Podejście

holistyczne i

subiektywisty

czne

Świadomość

własnego

doświadczenia

ORIENTACJA

SYSTEMOWA

System rodzinny

w cyklu życia

podlega

zmianom, które

są równoważone

siecią nowych

relacji

Stałość reguł

– tożsamość

rodziny, a

jednocześnie

rozwój

każdego

członka

Diagnoza

systemu z

uwzględnieni

em założenia

o

cyrkularności

interakcji

Zasady

efektywnej

komunikacji,

hierarchia

rodzinna,

rozwojowy

charakter

związków

międzypokolenio

wych