Podstawy prawa UE

dr Izabela Skomerska-Muchowska

Katedra Europejskiego Prawa Konstytucyjnego

Ewolucja

Ewolucja

integracji

integracji

europejskiej

europejskiej

Wizje jednoczenia Europy po II wojnie

Wizje jednoczenia Europy po II wojnie



Konfederalizm (Europa ojczyzn)



federalizm

konstytucjonalizm

funkcjonalizm



neofunkcjonalizm



realizm polityczny



wielopoziomowe zarządzanie (multilevel
goverance)

Początki procesu integracji w Europie po II

wojnie światowej:

1946 r. wystąpienie W Churchila „Stany

Zjednoczone Europy”

1947 r. „Plan Marshalla” – utworzenie OEEC
1948 r. Kongres Haski – 5 maja 1949 r.

podpisanie statutu Rady Europy

„Poczucie solidarności narodów przewyższy
pokonane odtąd nacjonalizmy, których zasługi
polegały na wyposażeniu państw w tradycję i
solidną wewnętrzną strukturę. Na tych danych
państwowych podstawach trzeba wznieść
nowy ponadnarodowy poziom. Nie nastąpi w
żaden sposób wyparcie się chwalebnej
przeszłości, lecz nowy rozwój narodowych sił
dzięki ich wprzęgnięciu w służbę
ponadnarodowej wspólnoty.”

R. Schuman, Dla Europy, Kraków 2003, s. 17

Plan Schumana

Plan Schumana
9 maja 1950 r.

Pokój na świecie nie mógłby być zachowany bez twórczych wysiłków na

miarę grożących mu niebezpieczeństw.
Wkład, jaki zorganizowana i żyjąca Europa może wnieść w
cywilizację, jest niezbędny dla utrzymania pokojowych stosunków.
Głównym celem Francji, będącej od ponad dwudziestu lat liderem
jednoczenia Europy, była zawsze służba pokojowi. Nie było Europy,
mieliśmy wojnę.

Europa nie powstanie od razu ani w całości: będzie powstawała przez

konkretne realizacje, tworząc najpierw rzeczywistą solidarność.

Plan Schumana

Plan Schumana

9 maja 1950 r.

Cele planu:



połączenie produkcji węgla i stali jako
strategicznych sektorów gospodarki



pojednanie francusko-niemieckie



budowa solidarności między narodami



poprawa warunków pracy i życia zatrudnionych
w sektorze węgla i stali



szersza wizja dalszej i bardziej pogłębionej
współpracy w ramach wspólnoty narodów

Powstanie EWWIS

• 18 kwietnia 1951 roku w Paryżu Belgia, Francja,

Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy podpisały
Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę
Węgla i Stali.

• Struktura instytucjonalna EWWiS

 Rada Ministrów,
 Wysoka Władza,
 Zgromadzenie Parlamentarne
 Trybunał Sprawiedliwości

• Europejska Wspólnota Obronna –

traktat podpisany 27 maja 1952 r. -
odrzucony przez francuskie
Zgromadzenie Parlamentarne

• Europejska Wspólnota Polityczna

– projekt przygotowany przez
Zgromadzenie Parlamentarne EWWiS

25 marca 1957 - Francja, Belgia, Holandia, Luksemburg, Niemcy i

Włochy

Traktat ustanawiający EUROPEJSKĄ WSPÓLNOTĘ

GOSPODARCZĄ

i

Traktat ustanawiający EUROPEJSKĄ WSPÓLNOTĘ ENERGII

ATOMOWEJ

Traktaty rzymskie weszły w życie 1 stycznia 1958 roku.

EWG i EUROATOM

EWG i EUROATOM wyposażone w instytucje analogiczne do EWWiS:
 Rada Ministrów,
 Komisja
 Zgromadzenie i Trybunał Sprawiedliwości (wspólne dla wszystkich

Wspólnot)

Cele EWG
Art. 2 T EWG:
•„Zadaniem Wspólnoty jest dążenie, przez
utworzenie wspólnego rynku oraz stopniowe
ujednolicanie polityki gospodarczej państw
będących członkami Wspólnoty, do harmonijnego
rozwoju działalności gospodarczej w ramach całej
Wspólnoty, ciągłej i równomiernej ekspansji,
większej stabilizacji, szybszego wzrostu stopy
życiowej i ściślejszych stosunków między
państwami, które ona jednoczy.”

ETAPY PROCESU

INTEGRACJI

GOSPODARCZEJ

•  strefa wolnego handlu - zniesienie

ceł wewnętrznych

• unia celna - strefa wolnego handlu +

wspólna taryfa celna

• wspólny rynek - unia celna +

swobodny przepływ towarów, osób,
usług i kapitału

• unia gospodarcza i pieniężna - rynek

wewnętrzny + wspólna waluta +
wspólna polityka gospodarcza

Wspólne instytucje WE:

• 1957 r. Konwencja o niektórych

wspólnych instytucjach WE,

• 1965 r. Traktat o fuzji organów.

Kryzys integracji

w latach 60-tych

Odmienna wizja integracji reprezentowana przez Francję - kryzys i

trudności w rozwoju integracji gospodarczej, tworzeniu wspólnego rynku.

Przyczyny kryzysu:

 problemy z ustanowieniem wspólnego rynku rolnego i finansowania wspólnej

polityki rolnej;

 propozycja przyjęcia reguły podejmowania decyzji we Wspólnotach

większością głosów (obok stosowanej do tej pory zasady jednomyślności).

Francuska "polityka pustego krzesła"
Kryzys zażegnano w 1966 roku na spotkaniu ministrów spraw

zagranicznych w Luksemburgu – Kompromis luksemburski

Propozycje dalszej integracji gospodarczej

Szczyt w Hadze w grudniu 1969 roku - propozycja dalszej
integracji w ramach Wspólnot przez:

 realizację projektu Wspólnego Rynku od 1 stycznia 1970 roku

 “pogłębianie” integracji - idea utworzenia unii ekonomicznej

i monetarnej

 “rozszerzenie” Wspólnoty - zniesienia veta Francji

i otwarcie negocjacji o akcesję nowych członków

REFORMS BUDŻETU WE  
•1970 Pierwszy Traktat Budżetowy – budżet
oparty na systemie zasobów własnych:

– cła
– opłaty nakładane na import artykułów

rolnych

– część podatku VAT
– wpłaty państw członkowskich

•1975 Drugi Traktat Budżetowy – Trybunał
Obrachunkowy

Pierwsze rozszerzenie - styczeń 1973:

Przystąpienie:



Wielkiej Brytanii



Danii



Irlandii

(Norwegia po raz pierwszy w referendum odrzuciła członkostwo)

DEMOKRATYZACJA UE
•1976 r. - Akty w sprawie
bezpośrednich wyborów do Parlamentu
Europejskiego
•1979 r.- pierwsze bezpośrednie
wybory

Drugie rozszerzenie - styczeń 1981:

Przystąpienie Grecji

Lata 80-te – kryzys integracji

okres “europesymizmu”, “eurosceptycyzmu”

Projekt Genschera i Colombo - podstawa opracowania Jednolitego Aktu
Europejskiego oraz podpisania Uroczystej Deklaracji definiującej cele
przyszłej Unii Europejskiej:

 wzmocnienia i rozwoju Wspólnot poprzez pogłębianie już

istniejących polityk

 wzmocnienia współpracy politycznej oraz współpracy w

dziedzinie bezpieczeństwa

 rozwoju współpracy kulturalnej
 usprawnienia procedur podejmowania decyzji

Jednolity Akt Europejski - odpowiedzią na

kryzys integracji

18 lutego 1986 – podpisanie

1 lipca 1987 - wejście w życie

Podstawowe zmiany:

•utworzenie rynku wewnętrznego jako „obszaru
bez granic wewnętrznych, na którym zostaje
zapewniony wolny przepływ towarów, osób, usług i
kapitału, zgodnie z postanowieniami niniejszego
Traktatu.” do 31.12.1992r

.

•głosowanie QMV – dla realizacji rynku wew.;

•wzmocnienie funkcji kontrolnej Komisji;

•nowe dziedziny kompetencji: spójność
ekonomiczna i społeczna (EFRR), badania i technologia,
ochrona środowiska;

•podstawa prawna dla utworzenia Sądu
Pierwszej Instancji

•procedura współpracy

•EWP

•odniesienie do UGiW.

Traktat o Unii Europejskiej/Traktat z

Maastricht

7 lutego 1992 w Maastricht - podpisanie
1 listopada 1993 – wejście w życie

UNIA EUROPEJSKA

Art. A TUE:
„Niniejszym Traktatem Wysokie Umawiające się Strony
ustanawiają pomiędzy sobą Unię Europejską, zwaną dalej „Unią”.
Niniejszy Traktat stanowi nowy etap w procesie tworzenia coraz
ściślejszego związku pomiędzy narodami Europy, w którym
decyzje podejmowane są na szczeblu najbliższym obywatelowi.
Unia będzie tworzona w oparciu o Wspólnoty Europejskie,
uzupełnione kierunkami działania i formami współpracy
ustanowionymi niniejszym Traktatem. Jej zadaniem jest
organizacja w sposób spójny i solidarny, stosunków pomiędzy
Państwami Członkowskimi i ich narodami.”

CELE UNII
Art. B

•popieranie zrównoważonego i trwałego postępu gospodarczo-
społecznego, w szczególności poprzez stworzenie obszaru pozbawionego
wewnętrznych granic, wzmacnianie spójności ekonomicznej i społecznej i
ustanowienie unii gospodarczo-walutowej, docelowo z jedną walutą,
zgodnie z postanowieniami niniejszego Traktatu;

•potwierdzanie swojej tożsamości na arenie międzynarodowej, w
szczególności poprzez realizacje wspólnej polityki zagranicznej i
bezpieczeństwa, włącznie z docelowym sformułowaniem polityki
obronnej, która mogłaby prowadzić z czasem do wspólnej obrony;

•wzmacnianie ochrony praw i interesów obywateli państw
członkowskich poprzez wprowadzenie obywatelstwa Unii;

•rozwijanie bliskiej współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości i
spraw wewnętrznych;

•pełne zachowanie i wzmacnianie acquis communautaire ...

Traktat o Unii Europejskiej:

• stworzenie Unii Europejskiej jako „struktury filarowej”;
• utworzenie Unii Ekonomicznej i Monetarnej oraz

wprowadzenie wspólnej waluty;

• tworzenie podstaw współpracy w ramach wspólnej

polityki zagranicznej i bezpieczeństwa;

• pogłębianie wspólnych działań w dziedzinie spraw

wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości;

• zasada pomocniczości/subsydiarności
• wprowadzenie obywatelstwa Unii Europejskiej.

Zmiany instytucjonalne

• wprowadzenie procedury współdecydowania przez

Radę i PE,

• rozszerzenie procedury zgody,
• PE zatwierdza skład Komisji,
• Komitet Regionów,
• Rada Europejska organem UE.

Wspólnota

Europejska

EWWiS do 2002 r.

EURATOM

Wspólna polityka

zagraniczna i

bezpieczeństwa

Wymiar

Sprawiedliwości

i Sprawy Wewnętrzne

Unia Europejska

Filar I

Wspólnoty
Europejskie

Filar II

Filar
III

Metoda wspólnotowa I filar

•  

inicjatywa prawodawcza należy do Komisji;

• Rada działa QMV;
• procedura współdecydowania – PE jako

współprawodawca;

• bezpośredni skutek;
• kontrola sądowa.

Metoda międzyrządowa II i III

filar

• inicjatywa prawodawcza należy do Komisji i

państw czł.;

• Rada - jednomyślność, wyjątkowo QMV;
• PE pełni jedynie rolę doradczą;
• wyraźne wyłączenia skutku bezpośredniego

decyzji i decyzji ramowych w III filarze

• kontrola sądowa tylko w III filarze – art. 35

TUE

Traktat Amsterdamski

Marzec

1996

w

Turynie

–

rozpoczęcie

Konferencji

Międzyrządowej, której głównym celem było opracowanie
koniecznych reform instytucjonalnych UE.

2

października

1997

podpisanie

Traktatu

Amsterdamskiego, który wszedł w życie 1 maja 1999 r.

Traktat Amsterdamski:

•zmiana numeracji artykułów Traktatów;

•rozszerzenie obszarów podejmowania decyzji QMV
(procedura współdecydowania);

•nowy tytuł IIIa - wizy, azyl, imigracja i inne polityki związane ze
swobodnym przepływem osób

•reforma III filaru – część Obszaru Wolności, Bezpieczeństwa i
Sprawiedliwości

• przeniesienie spraw z filaru III do TWE

• włączenie do porządku prawnego UE Schengen

• nowe instrumenty prawne - decyzje ramowe

• rozszerzenie jurysdykcji ETS

 

•ściślejsza współpraca

•wzmocnienie ochrony praw podstawowych

Zmiany instytucjonalne:

•

uproszczenie procedury współpracy,

•

zwiększenie roli PE przy powoływaniu Komisji,

•

zwiększenie roli Przewodniczącego Komisji,

•

rozszerzenie jurysdykcji ETS.

Traktat Nicejski

Traktat

Nicejski

-

wynegocjowany

Konferencji

Międzyrządowej w Nicei w dniach 7 - 11 grudnia

2000 r. (konferencja poprzedzona pracami

Konferencji Międzyrządowej od 14 lutego 2000)

Wejście w życie – 1 lutego 2003 r.

Traktat Nicejski

Reformy:

 instytucjonalne

–

związane

z

przyszłym

rozszerzeniem;

 reforma ETS;
 uproszczenie i rozszerzenie zakresu działania

mechanizmu wzmocnionej współpracy.

• KARTA PRAW PODSTAWOWYCH

(KPP) Nicea, 7.12.2000 – dokument
polityczny uroczyście proklamowany
przez instytucje UE

Traktat ustanawiający Konstytucję dla

Europy

Konwent ds. Przyszłości Europy – rozpoczęcie prac 28

lutego 2002

Konferencja Międzyrządowa – rozpoczęcie prac w

październiku 2003

Szczyt Rady Europejskiej w Brukseli – czerwiec 2004

29 października 2004 – Rzym – podpisanie Traktatu

ustanawiającego Konstytucję dla Europy

Traktat ustanawiający Konstytucję dla

Europy

Zastąpienie TWE i TUE jednym traktatem - struktura

I: Cele, wartości, instytucje, kompetencje, finansowanie

itd. UE

II: Karta Praw Podstawowych
III: Polityki i funkcjonowanie UE
IV: Postanowienia końcowe

Traktat ustanawiający Konstytucję dla

Europy

• zniesienie struktury filarowej

• nadanie UE osobowości prawnej

• KPP staje się częścią Traktatu i jest prawnie wiążąca

• przyznanie UE kompetencji do przystąpienia do EKPC

• zasada prymatu zostaje zapisana w Traktacie

• nowe nazwy aktów: ustawa europejska, europejska

ustawa ramowa

• podział aktów prawnych na ustawodawcze i

nieustawodawcze

• jednolita procedura ustawodawcza – dawna

procedura współdecydowania i QMV

• zmiany instytucjonalne (m.in. Prezydent UE,

Minister Spraw Zagranicznych UE)

• klauzula wystąpienia z UE

• symbole: flaga, hymn, waluta, języki itd.

TRAKTAT REFORMUJĄCY z 2007 R.

(Traktat z Lizbony)

obowiązuje od 1 grudnia 2009
Traktat zmieniający (nie zastępujący)
•Traktat o Unii Europejskiej
•Traktat o funkcjonowaniu UE
(dawny TWE)
Oparty na Traktacie ustanawiającym
Konstytucję dla Europy

TRAKTAT REFORMUJĄCY z 2007 R.

(Traktat z Lizbony)

Powtarza najważniejsze zmiany przewidziane w
TK ale
•znika wszelka symbolika nawiązująca do
państwowości/ konstytucja, flaga, symbol, hymn oraz
•nie ma odniesienia do zasady prymatu
•KPP nie jest częścią Traktatów
•nie zmieniono nazw aktów prawnych ale
utrzymano rozróżnienie aktów ustawodawczych i
nieustawodawczych
•nie ma Ministra Spraw Zagranicznych UE jest
Wysoki Przedstawiciel ds. Zagranicznych i Polityki
Bezpieczeństwa