PEDAGOGIKA SPOŁECZNO-

PERSONALISTYCZNA

PEDAGOGIKA SPOŁECZNO-

PERSONALISTYCZNA wg. M.

Nowaka

Do podstawowych kategorii w

pedagogice personalistycznej
należy zaliczyć najpierw sam
termin „personalizm”, a
następnie „osoba” i
„wspólnota”.

„Osoba” łac. persona, gr. Prosopon

(maska, którą zakładali aktorzy w

teatrze). Wg. Guardiniego osoba to, ta,

która jest najbardziej poznawalna z

rzeczy, że ja jestem ja. Osoba:

>przynależy sobie
>istnieje w sobie
>jest niezależna

Statyczne ujęcie „osoby”- osoba

wskazuje,że istnieje w sobie i jest ze

sobą tożsama.
Dynamiczne ujęcie „osoby”-podkreśla,że

osoba istnieje dla, zmienia się i

doskonali.
Wzorem osoby jest Bóg, a wzorem relacji

pomiędzy osobami jest Trójca Święta.

W myśli personalistycznej precyzuje

się odmienność dwu rzeczywistości

życia społecznego: społeczności i

wspólnoty.

„Społeczność”- jest taka zbiorowością

ludzi, która powstaje przeważnie z

motywów racjonalnych i ze względu na

osiągnięcie jakiegoś konkretnego celu,

będącego poza samą społecznością

osób.

„Wspólnota”- powstaje ze względu na

dobro osób i ma ona wartość w sobie

samej oraz jako fenomen szczególnych

relacji międzyludzkich.

Termin personalizm, pochodny od

pojęcia „osoba” („persona”),

pierwotnie określał ideę osobowego

Boga. Współcześnie określa się go jako:

>doktrynę podkreślającą autonomiczną

wartość człowieka jako osoby i

postulującą jej pełną afirmację;

>programy działań wspierających rozwój

osoby ludzkiej, podporządkowujące

wartości ekonomicznej techniczne-

wartościom osobowo-duchowym.

Wyróżniamy:

>personalizm społeczny (zwracał

uwagę na osobę i na wspólnotę
osób)

>personalizm metafizyczny („jakość

osoby”, jest widziane jako ,,dar”)

>personalizm teologiczny (osoba,

która jest w relacji z Bogiem)

>personalizm historyczny (osoba

posiadająca swoją wartość
zaznaczającą się i zdobyta w
historii).

PERSONALIZM W PEDAGOGICE
• Osobowe wymiary istnienia człowieka

jako osoby:

• Rozumność i wolność (intelektualne

poznanie i zdolność do samokierowania
sobą (autodeterminacji))

• Wolność zewnętrzna (wolność wyboru) i

wolność wewnętrzna (moralność i dobro)

• Wewnętrzność osoby (samoświadomość i

wolność)

• Dialogiczność istnienia osobowego

(pojedyńczość i niepowtarzalność osoby).

WYCHOWANIE I NAUCZANIE

WG.PERSONALIZMU

• Podstawową zaś cechą życia

człowieka jest jego ustawiczny

rozwój.

• Wg. R. Guardiniego, właśnie ten fakt-

otwarcie na ustawiczny rozwój-

pozwala człowiekowi na coraz

pełniejsze wyrażanie swojej istoty.

Ten początek rozwoju tkwi w dążeniu

do siebie lepszego. Życie człowieka

ustawicznie jest rozpostarte

pomiędzy sobą aktualnym a sobą

możliwym.

CELE WYCHOWANIA

WG.PERSONALIZMU

• doskonalenie się osoby
• nabywanie cech i sprawności
• dokonywanie wolnych i spójnych

wyborów

• urzeczywistnienie i aktualizowanie

się niepowtarzalnej struktury

osoby ludzkiej

• uzdalnianie podmiotu do przejęcia

kierownictwa nad własnym

procesem rozwoju

Personalizm uznaje wartość dobra

wspólnego za podstawę życia

społecznego, ale jednocześnie

podkreśla, że nie może ono

naruszać dobra człowieka jako

osoby. Sensem życia społecznego

jest bowiem wszechstronny

rozwój osoby ludzkiej, nad która

nie może być wyższych celów, z

powodu których mogłaby być

ona traktowana jako środek.

Osoba jest zawsze celem.

RELACJA

WYCHOWAWCA/NAUCZYCIEL-

WYCHOWANEK/UCZEN

WG.PERSONALIZMU

• Wychowawca: postawa szacunku

wobec wychowanka, kierowanie i

kontrolowanie pracą uczniów,

świadomość, rola pomocniczna.

• Wychowanek: szacunek wobec

wychowawcy, pilność i solidność

pracy, aktywność.

TREŚCI WYCHOWANIA I NAUCZANIA
• W programach personalistycznych

szkół treścią nauczania czyni się:
„integralny humanizm”, i to nie
tylko literacki lub artystyczny, lecz
także naukowy i techniczny, kulturę
natomiast traktuje się jako środek
wychowania i nauczania oraz
źródło, źródło którego się czerpie
przekazywane treści.

PEDAGOGIKA SPOŁECZNO-

PERSONALISTYCZNA

Podsumowanie

• Pedagogika personalistyczna jest

jednym z ważnych nurtów

współczesnej refleksji pedagogicznej.

Płaszczyznę odniesienia dla tego

kierunku stanowi koncepcja świata i

człowieka, która przyjmuje wzajemną

zależność od siebie takich elementów,

jak względny indeterminizm, wolność,

transcendencja. Na płaszczyźnie

epistemologicznej pedagogika

personalistyczna jawi się jako

koncepcja wychowania oparta na teorii

poznania, rozważającej różne stopnie

poznania przy przyjęciu, jako zasady,

podstawowej jednorodności poznania

ludzkiego, zdolnego dociekań prawdy.

Refleksja teoretyczna w pedagogice

personalistycznej widzi jako swoje

szczególne zadanie stanowienie czegoś

w rodzaju świadomości krytycznej w

odniesieniu do pedagogiki i do

wychowania.
Pedagogika personalistyczna z tych racji
wkracza do dyskusji pedagogicznych i to
z jednej strony, aby bronić praw i
godności osoby, z drugiej zaś strony,
aby zwracać uwagę i pobudzać do
czujności wobec różnych stwierdzeń,
jakie pojawiają się w pedagogice, i aby
rozważać ich ciężar gatunkowy.

• W ten sposób personalizm w

pedagogice staje się owym

„myśleniem walczącym”, które

swoje centrum ma w osobie,

widzianej w wielorakich

wymiarach, i starającym się w

pedagogice lepiej rozumieć sam

proces wychowania człowieka,

jak to przyświecało zresztą także

głównej idei obecnego rozdziału.

Jako formę syntezy, aby zapamiętać

podstawowe stwierdzenia, możemy podać

główne tezy pedagogiki personalistycznej:

> wychowanie jest rozumiane jako ważny

czynnik (element) wysiłku na rzecz

promowania „uniwersum personalnego” albo

też „wspólnoty osób”;

> najwyższym celem wychowania jest

uzdalnianie podmiotu (wychowanka) do

przejęcia kierownictwa nad własnym

procesem rozwoju;

> pojmowanie wychowania jako: maieutyki

osoby (wzbudzenia osoby w wychowanku);

wychowanek nie jest uważany za przedmiot

czy rzecz do napełnienia jej czymkolwiek, nie

jest też on istotą do ćwiczenia (szkolenia), lecz

jest osobą, którą należy w nim : „wzbudzić”;

>wychowanek jest pierwszym i podstawowym

czynnikiem wychowania, wychowawca jest

jedynie kooperatorem, współpracownikiem tym

dziele; jest to stanowisko bardzo wyraźnego

podkreślenia realistycznego charakteru relacji

wychowawczej, występujące wyraźnie

przeciwko ujmowaniu jej w idealizmie;

>w istocie popiera się dążenia, jakie przejawiają

się w ruchu tzw. nowych szkół, w którym

dostrzega się także błędy w postaci m.in.

naturalistycznego redukcjonizmu i

indywidualistycznego optymizmu pochodzenia

liberalno-burżuazyjnego;

>jako osoba, wychowanek nie jest rzeczą ani

rodziny, ani państwa i nikomu nie przyznaje się

w tym zakresie hegemonii ze względu na

jakiekolwiek aspekty;

> stwierdza się istotną rangę i rolę szkoły,

ukazując jej zadania obok innych instytucji

wychowujących; podkreślany jest tutaj związek

między nauczaniem a wychowaniem, poddaje

się krytyce i odrzuca koncepcję „szkoły

neutralnej”;

> treścią nauczania szkolnego powinny być:

„integralny humanizm”, a więc nie tylko

literacki lub artystyczny, lecz także naukowy i

techniczny;

> potwierdza się i broni wychowawczej funkcji

rodziny, nie ukrywając także przejawów

kryzysu, jaki dotyka rodzinę, oraz dostrzega się

zagrożenia związane z autorytaryzmem, jaki

może wystąpić w wychowaniu rodzinnym;

> podkreśla się respekt dla „tajemnicy dziecka”,

które staje się osobą, przy oddziaływaniu w tym

procesie wielorakich bodźców pochodzących od

różnych instytucji wychowawczych.

W OSOBIE, KTÓRĄ
WYCHOWUJEMY NALEŻY
WZBUDZIĆ WRAŻLIWOŚĆ NA
WARTOŚCI I WZNIECIĆ WOLĘ ICH
REALIZOWANIA.

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ!!!