Już od zarania dziejów

ludzi

nurtowały

pytania:

"Z czego zbudowany jest świat?"

"Co go scala?"

Grecki filozof

Empedokles

(V

wiek p.n.e.)

istnieją 4

fundamentalne

elementy

świata

Ogień

Powietrze

Woda

Ziemia

D

E

M

O

K

R

Y

T

(V w. p.n.e.)

zakładał on

atomistyczną strukturę
materii

uważał, że różnice między

rodzajami materii zależą od:



kształu,



Liczby,



porządku atomów

sformuował

nowy

pogląd na budowę

materii

John Dalton, 1766-1844

wskrzesił w nowoczesnej
formie

klasyczną teorię

atomistyczną

Demokryta

najmniejszą

cząstką
materii

jest

atom

"atom„

z greckiego

[atomon]

znaczy

niepodzielny

Schemat aparatury do

otrzymywania

promieni katodowych

(a) urządzenie do

wykazywania

prostoliniowego

rozchodzenia się promieni

katodowych

(b) urządzenie do

wykazywania, że

promienie katodowe

przenoszą pęd

(b)

PROMIENIE KATODOWE – FARADAY
(1871r)

PROMIENIE KATODOWE – FARADAY
(1871r)

Istnienie promieni katodowych

wskazuje, że w materii muszą istnieć

cząstki naładowane ujemnie, które:

 poruszają się prostoliniowo i są

zatrzymywane

przez metal

 poruszają się prostoliniowo i są

zatrzymywane

przez metal

 posiadają pęd, czyli mają masę

 posiadają pęd, czyli mają masę

 przenikają przez bardzo cienkie blaszki metalowe

 przenikają przez bardzo cienkie blaszki metalowe

 mają krótki zasięg, są zatrzymywane przez powietrze

 mają krótki zasięg, są zatrzymywane przez powietrze

 wzbudzają fluorescencję (świecenie pewnych ciał)

 wzbudzają fluorescencję (świecenie pewnych ciał)

ODKRYCIE

ELEKTRONU –

– THOMPSON J. (1897

r.)

stwierdził, że

e/m

promieni katodowych

jest wartością stałą i

nie zależy od

pochodzenia promieni:

elektron m

c

= 9,1091 · 10

-21

g

e

-

= 1,60210 · 10

-19

C

PROMIENIE
ROENTGENA

(1897r.)

Schemat aparatury

do wytworzenia

promieni

Roentgena (a),

oraz stary typ

lampy

rentgenowskiej (b)

powstają

podczas zderzenia

strumienia

elektronów

o powierzchnię

metalu

powstają

podczas zderzenia

strumienia

elektronów

o powierzchnię

metalu

— przenikają przez ciała nieprzezroczyste

— przenikają przez ciała nieprzezroczyste

— działają na kliszę fotograficzną

— działają na kliszę fotograficzną

— nie ulegają odchyleniu w polu elektrycznym

— nie ulegają odchyleniu w polu elektrycznym

— powodują jonizację powietrza

— powodują jonizację powietrza

— jest to promieniowanie
elektromagnetyczne

Uran i jego związki posiadają

zdolność do samorzutnej emisji

przenikliwego promieniowania

podobnego do promieni X

ODKRYCIE ZJAWISKA

PROMIENIOTWÓRCZOŚCI –

– BECQUEREL H. (1889r.)

ODKRYCIE ZJAWISKA

PROMIENIOTWÓRCZOŚCI –

– BECQUEREL H. (1889r.)

promieniowanie Becquerela = promieniowanie jądrowe

promieniowanie Becquerela = promieniowanie jądrowe

Zjawisko samoistnego emitowania

promieniowania przez uran i inne

substancje

RADIOAK TYWNOŚĆ

Schrodinger (1926)

model chmur elektronowych

Bohr (1913)

poziomy
energetyczne

Rutherford
(1911)

jądro atomowe

Thomson (1904)

atom =

ładunki ujemne

+

dodatnie

Dalton
(1803)

MODEL THOMSONA

MODEL THOMSONA

kulka wypełniona dodatnio

naładowaną materią,

w której poruszają się

elektrony

kulka wypełniona dodatnio

naładowaną materią,

w której poruszają się

elektrony

Model atomu RUTHERFORDA.

Elektron krążący po orbicie wokół

jądra z prędkością v, jest

przyciągany przez nie siłą F.

Jednak okazało się, że atomy są

złożone
z jeszcze bardziej elementarnych
cząstek!

nie wszystkie cząstki  przechodzą przez folię metalową

prostoliniowo

tor niektórych cząstek  ulega znacznemu zakrzywieniu

część cząstek cząstki  ulega odrzuceniu

MODEL RUTHERFORDA

MODEL RUTHERFORDA

w atomie o

średnicy

rzędu 10

-

10

m prawie

cała masa i

dodatni

ładunek są

skupione

w jądrze,

którego

średnica

wynosi 10

-

14

m

Rok 1911 – opisanie

planetarnego

modelu

atomu

Rok 1911 – opisanie

planetarnego

modelu

atomu

jądro w centrum atomu

wśród elektronów

krążących wokół niego po

orbitach

Rutherford
E.

elektron krążąc

wokół jądra

powinien

wypromieniowywać

fale

elektromagnetyczne

i w rezultacie

tracąc energię

„spadać na jądro”

Niedoskonałości modelu Rutherforda:

Niedoskonałości modelu Rutherforda:

planetarny

model

RUTHERFORDA

uzupełniony dwoma postulatami:

planetarny

model

RUTHERFORDA

uzupełniony dwoma postulatami:

MODEL BOHRA

MODEL BOHRA

elektron może

krążyć tylko po

ściśle określonych

orbitach i na

każdej z nich

zachowuje energię

przeskok elektronu

z jednej orbity na

drugą połączony

jest z emisją lub

absorpcją fotonu o

energii równej

różnicy pomiędzy

energiami, jakie

ma elektron na

tych orbitach

1

1

2

2

Modele atomu wodoru

według Bohra

elektron porusza się
po orbicie kołowej

BOHR N.

JĄDRO CHARAKTERYZUJE SIĘ:

JĄDRO CHARAKTERYZUJE SIĘ:

małą objętością

– średnica 10

-14

m

(średnica atomu

–10

-10

m)

dużą gęstością –

10

-

17

kg/m

3

–

maksymalna

gęstość

materii

JĄDRO JEST NOŚNIKIEM:

JĄDRO JEST NOŚNIKIEM:

masy

masy

ładunku

ładunku

momentów magnetycznych

momentów magnetycznych

promieniowanie



promieniowa
nie



promieniowan
ie



promieniowa

nie

jądrowe

Właściwości

promieniowania jądrowego

Promieniowa

nie

,  i 

różni się:

zachowanie

m w polu

elektryczny

m

przenikalnoś

cią przez

materię

zasięgiem

ładunkiem

zachowanie

m w polu

magnetyczn

ym

Jądro atomu

Promieniowanie jądrowe w polu elektrycznym

Promieniowanie jądrowe w

polu elektrycznym

każdy rodzaj promieniowania

zachowuje się inaczej w polu

elektrycznym i magnetycznym

Zachowanie się promieniowania  w polu magnetycznym

Promieniowanie jądrowe w polu magnetycznym

Promieniowanie jądrowe w

polu magnetycznym

Promieniowanie :

—

w

polu

elektrycznym

zostaje

odchylone w

stroną bieguna ujemnego (cząstki

naładowane

dodatnio)

— o najmniejszym zasięgu (kilka cm w powietrzu)

— zatrzymuje je kartka papieru

Promieniowanie :

— zasięg znacznie większy niż promieniowania 

— zatrzymuje je blaszka aluminiowa lub ołowiowa

— w polu elektrycznym zostaje

odchylone w stronę

bieguna dodatniego (cząstki

naładowane ujemnie

– elektrony)

papier

folia

alumin

iowa

gruba

przesło

na

ołowian

a













Przenikanie promieniowania



,



,



przez różne

materiały

Promieniowanie 

— ma większy zasięg

—

zatrzymuje

je

dopiero

kilkucentymetrowa

osłona ołowiowa

— nie działa na nie pole elektromagnetyczne

+

foton

efekt

fotoelektryczny

fotoelektron

E

k

= h



- E

j

E = h



+

foton

E = h



efekt

Comptona

elektron

Comptona

E

k

= h(



-



)

rozproszony

foton

+

foton

E = h



elektron

pozyton

E

k

= h



-2m

0

c

2

Trzy

sposoby

oddziaływan

ia

promieniow

ania



z

materią

Trzy

sposoby

oddziaływan

ia

promieniow

ania



z

materią

efekt
elektron-pozyton

Efekt fotoelektryczny

Efekt Comptona

związane jest z przemianami

zachodzącymi

w jądrze atomowym

promieniowanie jądrowe =

promieniowanie 

związane są z przemianami w atomie,

ale poza jego jądrem

promienie katodowe i promieniowanie

X

Schrodinger (1926)

model chmur elektronowych

Bohr (1913)

poziomy
energetyczne

Rutherford
(1911)

jądro atomowe

Thomson (1904)

atom =

ładunki ujemne

+

dodatnie

Dalton
(1803)

Czy jądro atomowe

jest

elementarne?

Jądro atomowe = protony + neutrony
nukleony

BUDOWA JĄDRA ATOMOWEGO

BUDOWA JĄDRA ATOMOWEGO

• modele Bohra i Rutherforda wskazały, że jądro

jest nośnikiem ładunku dodatniego

• wielkość dodatniego ładunku elektrycznego

jądra odpowiada liczbie protonów – cząstek
posiadających ładunek dodatni

• proton został odkryty i scharakteryzowany w

1919 roku przez Rutherforda

• istnienie obok siebie cząstek naładowanych

sugerowało, że jądro zawiera również cząstki
elektrycznie obojętne – neutrony

• w 1932 J.Chadwick eksperymentalnie

potwierdził istnienie neutronów

Czy protony i

neutrony

są elementarne?

Oto nowoczesny model

atomu

MODEL ATOMU

świat zbudowany jest jest z:

— kwarków

— leptonów

— cząstek

przenoszących

oddziaływania

świat zbudowany jest jest z:

— kwarków

— leptonów

— cząstek przenoszących

oddziaływanie

ELEMENTARNE CEGIEŁKI MATERII

(FERMIONY)

KWARKI

LEPTONY

ELEMENTARNE NOŚNIKI

ODDZIAŁYWAŃ (BOZONY)



znanych jest

6 kwarków



kwarki

posiadają

jeszcze inny

rodzaj ładunku,

zwany

ładunkiem

kolorowym



ładunek

elektryczny jest

ułamkowy

Kwarki

niosą kolor

Antykwarki

niosą antykolor

Gluony

niosą kolor
i antykolor

kolor

Kwarki

Antykwarki

antykolor

Uwięzienie

kwarków

Cząstki naładowane kolorowo nie

mogą występować pojedynczo.

Dlatego też obdarzone ładunkiem

kolorowym kwarki są

uwięzione

w grupach (hadronach) wraz z

innymi kwarkami. Te złożone

obiekty są kolorowo obojętne

[neutralne kolorowo]

Kwarki w danym hadronie

szaleńczo wymieniają się

gluonami

Gluony scalające kwarki stanowią pola sił
kolorowych

 

                    

The Nobel Prize in
Physics 2004

"for the discovery of asymptotic freedom in the theory of the strong interaction"

 

                              

 

                              

 

                              

David J. Gross

H. David Politzer

Frank Wilczek

    1/3 of the prize

    1/3 of the prize

    1/3 of the prize

USA

USA

USA

Kavli Institute for Theoretical
Physics, University of California
Santa Barbara, CA, USA

California Institute of Technology
Pasadena, CA, USA

Massachusetts Institute of
Technology (MIT)

Cambridge

, MA, USA

b. 1941

b. 1949

b. 1951

HADRONY



ładunek elektryczny hadronów jest liczbą

całkowitą

 nie posiadają ładunku kolorowego

HADRONY

BARIONY

Protony

Neutrony

• zawierają trzy kwarki

• z wyjątkiem protonu są

niestabilne

MEZONY

np.:

pion (

+

)

• zawierają jeden kwark i jeden
antykwark

• wszystkie są niestabilne

kwarki nigdy nie występują

samotnie

cząstki złożone z kwarków to:

Bariony - zbudowane z 3 kwarków

Mezony – zbudowane z dwóch kwarków

istnieje sześć leptonów:

— trzy mają ładunek elektryczny: elektron,
mion, lepton tau
— trzy są elektrycznie obojętne: trzy rodzaje
neutrina

LEPTONY

kot elektron

tygrys tau

lew

mion

pchły

neutrinowe

cała widoczna materia we wszechświecie jest
zbudowana z cząstek pierwszej rodziny materii

z kwarków górnych, dolnych oraz z

elektronów

-1

0

-1/3

+2/3

Ładunki

kwarki i leptony występują w

trzech

grupach

—

rodzinach

neutrina są rodzajem

leptonów

—

ponieważ nie mają one

ładunku elektrycznego

ani ładunku kolorowego

(charakterystycznego dla

oddziaływań silnych),

to prawie nigdy

nie oddziaływują

one z innymi cząstkami

Więc wszystko jest

zbudowane

z kwarków i leptonów,

hmm?

Kto by pomyślał,

że to takie proste!

dla każdej cząstki

materii istnieje

jeszcze odpowiednia

cząstka

antymaterii

—

—

antycząstka

Antycząstki wyglądają i zachowują się tak,

jak odpowiadające im cząstki materii, z tym

wyjątkiem, że mają one przeciwne ładunki

Kiedy cząstka materii spotyka się z cząstką

antymaterii,

wtedy ulegają one anihilacji w czystą energię!

anty-górny

anihilacja

gluon

górny

prawdziwy

anty-

prawdziwy

Co

scal

a

świ

at?

elektromagnetyczne

słabe

silne

grawita-

cyjne

ODDZIAŁYWANI
A

Na szczęście skutki grawitacji

są zaniedbywalnie małe

w większości sytuacji fizyki

cząstek elementarnych w

porównaniu do pozostałych

trzech oddziaływań

Na szczęście skutki grawitacji

są zaniedbywalnie małe

w większości sytuacji fizyki

cząstek elementarnych w

porównaniu do pozostałych

trzech oddziaływań

Cząstka przenosząca

oddziaływanie

grawitacyjne - grawiton

została przewidziana

jedynie teoretycznie

Cząstka przenosząca

oddziaływanie

grawitacyjne -

grawiton

została przewidziana

jedynie teoretycznie

odpychanie ciał

naładowanych

jednoimienne

przyciąganie ciał

naładowanych

różnoimiennie

Siła elektrostatyczna

powoduje:

Fotony: — mają masę zerową

— zawsze poruszają się z

prędkością

światła c

Cząstką nośnika siły

elektromagnetycznej
jest

foton 

Resztkowa siła

elektromagnetyczna

siła elektromagnetyczna pozwala

atomom

na wiązanie i formowanie

cząsteczek

Działanie resztkowej siły E-M: atomy są elektrycznie

obojętne, lecz elektrony jednego atomu są przyciągane

przez protony sąsiedniego atomu i vice-versa!

Oddziaływan

ie

silne

jądrowe

— cząstki nośnika siły nazwano

gluonem

— siły pomiędzy cząstkami naładowanymi kolorowo są
bardzo silne

— kwarki oprócz ładunku elektrycznego posiadają jeszcze
inny rodzaj ładunku, zwany

ładunkiem kolorowym

1. cząstki zbudowane z kwarków ( protony, neutrony)

posiadają całkowity ładunek kolorowy zero i dlatego

nie oddziaływują

one silnie miedzy sobą
2. protony posiadają ładunek dodatni – odpychają się

1. cząstki zbudowane z kwarków ( protony, neutrony)

posiadają całkowity ładunek kolorowy zero i dlatego

nie oddziaływują

one silnie miedzy sobą

2. protony posiadają ładunek dodatni – odpychają się

Co właściwie scala jądro

atomowe?

resztkowe oddziaływanie silne

Oddziaływanie

słabe

Oddziaływania słabe

pojawiają się w wyniku

rozpadu ciężkich kwarków i

leptonów na lżejsze kwarki i

leptony [defekt masy]

Cząstki przenoszące

oddziaływanie słabe to:

bozony

W

+

,

W

-

Z

d

odziały-

wanie

grawitacyj

ne

słabe

elektro

elektromagnety

czne

słabe

silne

przenos

z-one

przez

grawiton

w

+

, w

-

i z

0

foton

gluon

działa

na

wszystko

kwarki i

leptony

kwarki,

naładowane

leptony i w

+

, w

-

kwarki i

gluony

Co scala jądro

atomowe?

istnienie

w jądrze cząstek

elektrycznie

obojętnych

spełniających

funkcję

„lepiszcza” jądra - neutronów

stosunek liczby neutronów do
protonów w jądrze:

dla Z>20 N musi być większe od Z aż do

N/Z=1,5, aby zostały spełnione warunki

trwałości jąder atomowych
zwiększenie liczby neutronów powoduje

zmniejszenie

gęstości

ładunku

elektrycznego przypadającego na jeden

nukleon

Trwałość

jąder

uwarunkowana

jest

siłami

przyciągania między neutronami i protonami o

charakterze nie elektrostatycznym

istnienie sił jądrowych

istnienie sił jądrowych

wszystkie

nieskończony

10

-40

Grawitacyjne

wszystkie z

wyjątkiem

fotonów



10

-15

m

10

-13

–10

-14

Słabe

obdarzone

ładunkiem lub

momentem

magnetycznym,

fotony

nieskończony

10

-2

–10

-3

Elektromagnet
yczne

hadrony



10

-15

m

1

Silne
(jądrowe)

Cząstki

podlegające

oddziaływaniu

Zasięg

Natężenie

względne

Nazwa

oddziaływania

Podstawowe rodzaje oddziaływań elementarnych

Rolę wiążących cząstek w jądrze

atomowym odgrywają mezony

wymieniane między protonami i neutronami

tworzące w przestrzeni między protonami i
neutronami
pole mezonowe

Wymiana mezonów warunkuje:

wiązanie między neutronami i protonami

przeniesienie ładunku przekształcające
neutron w proton i odwrotnie

Siły przyciągania

p-n, n-n i p-p

są

prawdopodobnie jednakowe

liczba protonów lub neutronów

odpowiadająca

liczbom

magicznym

olbrzymia

energia

wiązania

–

wydzielana

podczas tworzenia jądra:

parzystość jąder

– defekt masy E=mc

2

MODEL STATYCZNY

zakłada, że

w jądrze istnieją

protony i neutrony,

między którymi

działają

siły przyciągające

stosuje się go w przypadku

jąder ciężkich, które tworzy

około 100 lub więcej

nukleonów

• własności jądra wyrażają:
- gęstość i napięcie powierzchniowe cieczy,
- rozkład ładunku elektrycznego wewnątrz

jądra

rozważa jądro jako kroplę

płynu kwantowego,

podlegającego rozmaitym

drganiom i obrotom

• orbity tworzą powłoki, czyli grupy

orbit mających podobne energie, a
pomiędzy powłokami jest duża
przerwa energetyczna

• jądra o wypełnionych powłokach

protonowych albo neutronowych
(

zwłaszcza takie, które mają je obie zamknięte

)

wykazują dużą stabilność (

liczby

magiczne nukleonów w jądrze: 2, 8, 20, 28, 50, 82,
126)

nukleony mogą zajmować różne orbity:
- protony orbity dla protonów
- neutrony orbity dla neutronów

opisuje ruch nukleonów

jako par

uwzględnia własności siły jądrowej
polegającej na kojarzeniu nukleonów
w pary

10

-10

10

-10

10

-14

10

-10

10

-10

10

-10

0

e

+

0

e

-

0

e

-

2183 m

0

2328 m

0

2330 m

0

2342 m

0

2566 m

0

2584 m

0



0



+



0



-



0



-

lambda
sigma
sigma
sigma
ksi
ksi

Hiperony
(mezony
H)



10

3

+e

-e

0
0

1836 m

0

1836 m

0

1839 m

0

1839 m

0

p

P

-

n

n’

proton
antyproton
neutron
antyneutron

Fermiony
ciężkie
(bariony)

10

-6

10

-8

-10

-16

10

-8

±e
±e
±e

207 m

0

273 m

0

965 m

0




k

mion
pion
kaon

Bozony





-e

+e

0
0

M

0

M

0

0
0

e

-

e

+





-

elektron
pozyton
neutrino
antyneutrino

Fermiony
lekkie
(leptony)



0

0



foton

Foton

Średni czas

życia s

Ładunek

elektryczny

Masa w porównaniu do

masy elektronu m

0

Symbo

l

Nazwa

MODEL KWARKOWY JĄDRA ATOMU

HELU

PRZEMIANA NEUTRONU W PROTON

MODEL KWARKOWY JĄDRA ATOMU

HELU

PRZEMIANA NEUTRONU W PROTON

MODEL STANDARDOWY

MODEL STANDARDOWY











foton () W

+

W

-

Z

0

gluon (g)

bazony

pośredniczące

TRZECIA

RODZINA

DRUGA

RODZINA

PIERWSZA

RODZINA



tau (



)



neutrino

tauonowe

(v



)



mion (



-

)



neutrino

mionowe (v



)



elektron (e

-

)



neutrino

elektronowe (v

e

)

+2/3

-1/3

-1

0



prawdziwy

(szczytowy)

(t)



denny

piękny (b)



powabny

(c)



dziwny (s)



górny (u)



dolny (d)

K

W

A

R

K

I

L

E

P

T

O

N

Y

N

O

Ś

N

IK

I

O

D

D

Z

IA

Ł

Y

W

A

Ń

Ł

A

D

U

N

E

K

E

L

E

K

T

R

Y

C

Z

N

Y

Warunki trwałości nie są jedynymi

czynnikami

decydującymi

o

rozpowszechnieniu

poszczególnych

pierwiastków

i

ich

izotopów

w

przyrodzie.

Rzeczywista

częstość

występowania

nuklidów jest związana również z

prawdopodobieństwem ich powstania w

reakcjach jądrowych jakie zachodziły

podczas

kształtowania

się

materii

Wszechświata.

Pierwiastek najbardziej rozpowszechniony

we wszechświecie:

H – ok.90%

drugi He – ok.10%

pozostałe mniej niż 1%

wszystkich atomów

1

1

Rozpowszechnienie pierwiastków

we

wszechświecie

maleje ze wzrostem liczby

atomowej

2

2

stosuje się go w przypadku
jąder ciężkich, które tworzy
około 100 lub więcej
nukleonów

• własności jądra wyrażają:
- gęstość i napięcie powierzchniowe

cieczy,

- rozkład ładunku elektrycznego

wewnątrz jądra

rozważa jądro jako kroplę
płynu kwantowego,
podlegającego rozmaitym
drganiom i obrotom

• orbity tworzą powłoki, czyli grupy

orbit mających podobne energie, a
pomiędzy powłokami jest duża
przerwa energetyczna

• jądra o wypełnionych powłokach

protonowych albo neutronowych
(

zwłaszcza takie, które mają je obie

zamknięte

) wykazują dużą stabilność

(

liczby magiczne nukleonów w jądrze: 2, 8,

20, 28, 50, 82, 126)

nukleony mogą zajmować różne orbity:
- protony orbity dla protonów
- neutrony orbity dla neutronów

opisuje ruch nukleonów jako par przypominających

bozony

uwzględnia własności siły jądrowej
polegającej na kojarzeniu nukleonów
w pary

według
Schrödngera

kontur orbitalu określa
gęstość prawdopodobieństwa

10

-10

10

-10

10

-14

10

-10

10

-10

10

-10

0

e

+

0

e

-

0

e

-

2183 m

0

2328 m

0

2330 m

0

2342 m

0

2566 m

0

2584 m

0



0



+



0



-



0



-

lambda
sigma
sigma
sigma
ksi
ksi

Hiperony
(mezony
H)



10

3

+e

-e

0
0

1836 m

0

1836 m

0

1839 m

0

1839 m

0

p

P

-

n

n’

proton
antyproton
neutron
antyneutron

Fermiony
ciężkie
(bariony)

10

-6

10

-8

-10

-16

10

-8

±e
±e
±e

207 m

0

273 m

0

965 m

0




k

mion
pion
kaon

Bozony





-e

+e

0
0

M

0

M

0

0
0

e

-

e

+





-

elektron
pozyton
neutrino
antyneutrino

Fermiony
lekkie
(leptony)



0

0



foton

Foton

Średni czas

życia s

Ładunek

elektryczny

Masa w porównaniu do

masy elektronu m

0

Symbo

l

Nazwa

MODEL KWARKOWY JĄDRA ATOMU

HELU

PRZEMIANA NEUTRONU W PROTON

MODEL KWARKOWY JĄDRA ATOMU

HELU

PRZEMIANA NEUTRONU W PROTON

MODEL STANDARDOWY

MODEL STANDARDOWY











foton () W

+

W

-

Z

0

gluon (g)

bazony

pośredniczące

TRZECIA

RODZINA

DRUGA

RODZINA

PIERWSZA

RODZINA



tau (



)



neutrino

tauonowe

(v



)



mion (



-

)



neutrino

mionowe (v



)



elektron (e

-

)



neutrino

elektronowe (v

e

)

+2/3

-1/3

-1

0



prawdziwy

(szczytowy)

(t)



denny

piękny (b)



powabny

(c)



dziwny (s)



górny (u)



dolny (d)

K

W

A

R

K

I

L

E

P

T

O

N

Y

N

O

Ś

N

IK

I

O

D

D

Z

IA

Ł

Y

W

A

Ń

Ł

A

D

U

N

E

K

E

L

E

K

T

R

Y

C

Z

N

Y

Warunki trwałości nie są jedynymi

czynnikami

decydującymi

o

rozpowszechnieniu

poszczególnych

pierwiastków

i

ich

izotopów

w

przyrodzie.

Rzeczywista

częstość

występowania

nuklidów jest związana również z

prawdopodobieństwem ich powstania w

reakcjach jądrowych jakie zachodziły

podczas

kształtowania

się

materii

Wszechświata.

Pierwiastek najbardziej rozpowszechniony

we wszechświecie:

H – ok.90%

drugi He – ok.10%

pozostałe mniej niż 1%

wszystkich atomów

1

1

Rozpowszechnienie pierwiastków

we

wszechświecie

maleje ze wzrostem liczby

atomowej

2

2

Wyjaśnienie sił we wszechświecie