MIKROEKONOMIA WYKŁAD 

VIII

DECYZJE FIRM 

W RÓŻNYCH 

STRUKTURACH 

KONKURENCJI -

MONOPOL 

 

 

MIKROEKONOMIA

MONOPOL 

– 

struktura 

rynku 

polegająca  na  braku  konkurencji  i 

funkcjonowaniu 

pojedynczego 

producenta, 

dostarczającego 

dobra/usługi  unikatowe,  dla  których 

brak jest bliskich substytutów. 

 

 

MIKROEKONOMIA

W praktyce o rynku 
zmonopolizowanym można mówić już 
nawet w przypadku zdominowania 
rynku przez jedną firmę w 40% - 
wówczas podlega kontroli UOKiK.

 

 

MIKROEKONOMIA

Przyczyny powstawania monopoli:

1.    Bariery prawne:
a) Przyznanie  firmie  przez  rząd  lub  władze  lokalne 

wyłącznego  prawa  do  produkcji  danego  towaru  lub 

usługi (licencje, koncesje);

b)   Protekcyjna  polityka  państwa,  której  celem  jest 

ochrona  producenta  krajowego  przed  konkurencją 

zagraniczną;

c) 

Ochrona  patentowa  produktu,  posiadanie  praw 

autorskich;

d)    Posiadanie prawa do marki produktu, znak firmowy.

 

 

MIKROEKONOMIA

    2. Prawa  własności  surowców  –  firmy 

posiadające 

lub 

kontrolujące 

źródła 

surowców  lub  innych  zasobów  istotnych  w 
procesie 

produkcji, 

mogą 

skutecznie 

uniemożliwić 

wejście 

na 

rynek 

konkurentów, 

np. 

skomplikowana, 

kosztowna technologia.

 

 

MIKROEKONOMIA

 

 

3. 

Nierówna, 

wyniszczająca 

konkurencja  –  zbyt  ostra  konkurencja  na 
rynku 

może 

doprowadzić 

do 

wyeliminowania  najsłabszych  firm,  np. 
poprzez 

konkurencję 

cenową 

lub 

podkupywanie personelu.

    4.  Przejęcia,  fuzje  –  związane  z 

posiadaniem dużego kapitału. 

 

 

MIKROEKONOMIA

  6. 

Lokalizacja sprzedawcy (producenta) 

w  pobliżu  nabywcy  –  sprzedawcy  mogą 
to  wykorzystywać  narzucając  wyższe  ceny 
towarów  lub  usług,  poprzez  opanowanie 
kanałów  dystrybucji  mogą  skutecznie 
uniemożliwić pojawienie się konkurencji.

 

 

MIKROEKONOMIA

  

Cechy czystego monopolu:

1.

Jedyny producent na rynku (lub dominujący – 

tak silny, że pozostali w ogóle się nie liczą);

2.     Produkt unikatowy, nie posiadający bliskich 

substytutów;

3.     Cenotwórczość – dyktat cenowy, w miarę 

swobodne kształtowanie ceny rynkowej;

4.     Szczelne bariery wejścia – rynek zamknięty.

 

 

MIKROEKONOMIA

Co chroni pozycję monopolisty?

1.

Bariery naturalne (obiektywne):



Technologiczne (np. trudny dostęp do technologii 
wytwarzania),



Surowcowe,



Kapitałowe  (wysoka  kapitałochłonność  pewnych 
gałęzi),



Ekonomiczne  (zbyt  wysokie  koszty,  zbyt  mała 
rentowność).

 

 

MIKROEKONOMIA

     Co chroni pozycję monopolisty?

2.

Bariery sztuczne (nienaturalne):



Administracyjne (koncesje, zezwolenia),



Prawne 

(patenty, 

licencje, 

znaki 

towarowe).

 

 

MIKROEKONOMIA

NIEEFEKTYWNOŚĆ MONOPOLU

NIEEFEKTYWNOŚĆ 

EKONOMICZNA 

MONOPOLU 

– 

wartość 

ekonomiczna 

utracona  przez  społeczeństwo  z  tytułu 
zmonopolizowania  danego  rynku  –  koszt 
społeczny funkcjonowania monopolu. 

 

 

MIKROEKONOMIA

MC

P

Q

STRATY MONOPOLISTY 

D

MR

Q

M

 

P

M

A

P

KD

Q

KD

 

12

10

100 110

C

B

A – cena monopolisty

B – maksymalizacja 

zysku 

w warunkach monopolu

C – ilość i cena w 

warunkach konkurencji 

doskonałej

 

 

MIKROEKONOMIA

Kalkulacja nieefektywności:

TR

M

 = 100 * 12 = 1200

TR

KD

 = 110 * 10 = 1100

Nieefektywność monopolu wynosi = 

1200 – 1100 = 100

Jest to koszt funkcjonowania monopolu

 

 

MIKROEKONOMIA

Nieefektywność monopolu mierzy się 
jako różnicę w przychodach generowanych 
przez monopolistę a przychodami w 
warunkach wolnej konkurencji.

 

 

MIKROEKONOMIA

Koszty społeczne funkcjonowania monopolu:

1.    nieefektywność monopolu powoduje, że 

społeczeństwo ponosi dodatkowe koszty na danym 
rynku tylko dlatego, że rynek jest zmonopolizowany,

2.    za dane dobro lub usługę klient płaciłby mniej, 

otrzymując produkt lepszej jakości w warunkach 
polipolu,

3.    dobrobyt społeczeństwa jest mniejszy o koszty 

funkcjonowania monopolu (100 zł).

 

 

MIKROEKONOMIA

MONOPOL NATURALNY

MONOPOL NATURALNY – monopol, który 
powstaje w wyniku zwiększenia rozmiarów 
produkcji  i  uzyskania  tzw.  efektu  skali 
(obniżki  kosztów)  –  dotyczy  najczęściej, 
telekomunikacji,  transportu  kolejowego, 
usług  komunalnych,  itp.  (najczęściej 
kontrolowany 

lub 

regulowany 

przez 

państwo). 

 

 

MIKROEKONOMIA

Zjawisko  ekonomii  skali  może  wyjaśniać 
przyczynę  utrzymywania  w  niektórych 
branżach, 

dużych, 

pojedynczych 

producentów,  którzy  nie  są  zagrożeni  ze 
strony konkurencji.