Formy spędzania czasu

wolnego –

sport i rekreacja fizyczna,

turystyka i krajoznawstwo

Jarosz Justyna

Skotnicka Magdalena

Wójcik Gabriela

Czas wolny we współczesnej

cywilizacji jest jedną z wyżej

cenionych wartości, wywierających

wpływ na osobowość człowieka i

decydujących o wartości życia.

Dobrze zorganizowany i spędzony

czas wolny jest tą sferą, która może

rekompensować wszystkie inne

niepowodzenia, dawać satysfakcję i

radość życia, a także może stać się

terenem nieograniczonych możliwości

rehabilitacyjnych.

Czas wolny:

to ta część czasu poza pracą, która jest wolna

od wykonywania różnego rodzaju obowiązków.

(B. Gruszyn, 1970)

W ujęciu Gruszyna czas wolny spełnia dwie
podstawowe funkcje:

1. funkcja odtwarzania sił człowieka pochłanianych
w sferze pracy i innych niezbędnych zajęć;

2. funkcja duchowego (kulturalnego, ideowego,
estetycznego) i fizycznego rozwoju człowieka 

Definicja czasu wolnego w

odniesieniu do dzieci

„Czas wolny dziecka to ten okres dnia, po

uwzględnieniu czasu przeznaczonego na naukę

szkolną, posiłki, sen, odrabianie lekcji i niezbędne

zajęcia domowe. Wolny czas dziecka obejmuje także

dobrowolnie przyjęte obowiązki społeczne (np.

spełnianie jakiś funkcji w organizacji harcerskiej,

samorządzie szkolnym, świetlicy, domu kultury itp.)

Czas wolny dzieci to czas, który może być

przeznaczony na jego odpoczynek, rozrywkę i

zaspokojenie osobistych zainteresowań.”

(K. Czajkowski, 1979)

Podstawowe czynniki warunkujące

ilość czasu wolnego i sposób jego

spędzania:

- wiek i status młodzieży (ucząca się czy pracująca)
- rodzaj szkoły
- ilość czasu wolnego posiadanego przez ucznia i możliwość jego
właściwego twórczego spożytkowania

- prawidłowa organizacja zajęć ucznia w szkole i w domu, a przede
wszystkim właściwie skonstruowany tygodniowy harmonogram
zajęć obowiązkowych na rzecz szkoły, domu i czynności w czasie
wolnym

- istniejąca moda, która jest chętnie przejmowana i naśladowana
przez ludzi młodych

- warunki materialne rodziców (opiekunów), zwłaszcza posiadane
dochody budżetowe, warunki mieszkaniowe i stan zamożności

Podstawowe czynniki warunkujące

ilość czasu wolnego i sposób jego

spędzania c.d.:

- posiadanie przez dom rodzinny środków masowego przekazu

- wykształcenie i kultura życia codziennego rodziców, a
w szczególności ich zawód, hobby oraz warunki kulturalne rodziny

- stosowane formy i sposoby spędzania czasu wolnego
przez rodziców, starsze rodzeństwo i inne osoby dorosłe w
dni powszednie i świąteczne

- wytworzone u dzieci i dorosłych tradycje oraz nawyki w zakresie
kulturalnego aktywnego wypoczynku

- środowisko lokalne (małe, średnie czy duże miasto),
ośrodki rekreacyjne znajdujące się w tym środowisku, jak:
boiska szkolne, baseny, lodowiska, ośrodki wypoczynkowe, kina,
teatry, muzea itp.

Formy spędzania czasu

wolnego

Możemy podzielić je na 4 grupy:

1)aktywność fizyczną

2)aktywność intelektualną

3)aktywność bazującą na zainteresowaniach

4)aktywność związaną z rozrywką

1) Aktywność fizyczna

 Gra w piłkę nożną, ręczną, siatkową

 Gra w koszykówkę

 Gra w tenisa

 Pływanie

 Jazda na rowerze

 Jazda na rolkach, deskorolce, łyżwach

 Wspinaczka

 Zajęcia na siłowni

2) Aktywność intelektualna

 Czytanie

 Gry strategiczne

 Rozwiązywanie krzyżówek, sudoku

 Uczestnictwo w kołach naukowych

 Praca przy komputerze

 Nauka języków obcych

3) Aktywność bazująca na

zainteresowaniach

 Fotografowanie

 Kolekcjonerstwo

 Majsterkowanie

 Malowanie

 Modelarstwo

 Projektowanie

4) Aktywność związana z

rozrywką

 Oglądanie filmów

 Słuchanie muzyki

 Udział w spektaklach teatralnych, koncertach

 Wyjścia do muzeum, galerii sztuki

 Gra w kręgle, bilard

 Gra na komputerze

Formy spędzania wolnego

czasu wg J. Pięty (2004)

A. „Turystyka – to forma czynnego wypoczynku poza miejscem

stałego zamieszkania, związana z celami poznawczymi”

Turystyka wypoczynkowa:

Turystyka wypoczynkowa:

spędzanie czasu w gronie

rodzinnym w miejscu o dużych

walorach przyrodniczych,

klimatycznych i

krajobrazowych. Dotyczy

wypoczynku, zarówno

biernego (plażowanie, kąpiele

i spacery) jak i czynnego

(uprawianie sportów, jazda na

rowerze, konna itp.)

Turystyka poznawcza:

Turystyka poznawcza:

uczestniczą w niej często całe

rodziny zainteresowane

konkretnymi dziedzinami kultury

lub zainteresowane światem.

Dotyczy poznania historii

wybranych krajów i regionów,

odwiedza się zabytki

architektury, wykopaliska

archeologiczne, skanseny,

muzea, parki narodowe i

krajobrazowe, pomniki przyrody.

Autor mówi też o turystyce:

 kwalifikowanej (żeglarstwo, spadochroniarstwo itp.)

 etnicznej (odwiedzanie miejsc pochodzenia, w których się

kiedyś mieszkało)

 ekologicznej (obserwowanie i poznanie przyrody indywidualnie

lub w małych grupach)

 pątniczej (odwiedzanie miejsca kultu religijnego, udział w

pielgrzymkach indywidualnych i grupowych)

Formy spędzania wolnego

czasu wg J. Pięty c.d.:

B. „Sport – świadoma i dobrowolna działalność człowieka

podejmowana w celu zaspokojenia potrzeb: zabawy,

współzawodnictwa oraz doskonalenia własnych cech fizycznych i

umysłowych. Sport wyraża się przez ćwiczenia i gry uprawiane

według określonych zasad.

W czasie wolnym uprawiany jest amatorsko sport rekreacyjny.

Należy on do autentycznych czynności wczasowych. Może być

indywidualny i zespołowy”.

C. „Środki masowego przekazu – nazywamy tak urządzenia i

instytucje tworzące podstawę systemu komunikowania w kulturze

masowej, do których zaliczamy: prasę (gazety i czasopisma),

książki, kino, radio, telewizję (różne programy, filmy, teleturnieje,

reality show, i inne), fonografię (płyty, kasety i wideokasety”.

Cele turystyki i

krajoznawstwa

Turystyka i krajoznawstwo należą do tych sfer, które wzmacniają i

rozwijają wśród młodzieży takie cechy jak: ciekawość, żądza

wiedzy, fantazja, radość z przygody i zabawy, otwartość, chęć

eksperymentowania, humor, energia.

- Odgrywają ogromną rolę wychowawczą, ponieważ kształtują
pozytywne cechy charakteru, wpływają na postawy, poglądy,
przekonania oraz uznawane wartości, zasady współżycia i
współdziałania w grupie koleżeńskiej.

- Są doskonałymi formami wypoczynku, wyrabiają nawyk
racjonalnego i pożytecznego spędzania wolnego czasu,
dostarczają wielu wrażeń, radości, satysfakcji, regenerują siły do
pracy w szkole, podnoszą sprawność fizyczną, uczą wytrwałości,
współzawodnictwa, integrują grupę.

- Mają duży wpływ na rozwój intelektualny, pomagają w
kompensacji niepowodzeń w szkole.

- Rozwijają indywidualne zamiłowania i zainteresowania.

- Zbliżają człowieka do naturalnych warunków przyrody.

Turystyka i krajoznawstwo stwarzają takie sytuacje, w

których młodzież sama, w praktycznym działaniu

zdobywa życiowe doświadczenie, nawyki i wzory

postępowania. Krajoznawstwo jest również

wielostronną i kompleksową znajomością kraju; jego

przeszłości, współczesności, za szczególnym

uwzględnieniem własnych regionów. Krajoznawstwo i

turystyka wzajemnie się uzupełniają, niosą w sobie

cenne wartości kulturotwórcze i zdrowotne. Dzięki

swoim treściom i zasadom ich rola we współczesnej

szkole powinna wzrastać i iść w parze z szukaniem

nowych atrakcyjnych metod nauczania, form

wypoczynku i rozrywki.

Cele aktywnego spędzania

wolnego czasu

 kształtowanie zdrowego stylu życia

 świetny sposób na zredukowanie stresu

nagromadzonego w ciągu dnia

 kształtowanie umiejętności współdziałania

zespołowego, opartego na wzajemnym zaufaniu,

życzliwości, pomocy, poszanowaniu współpartnera i

rywala

 promowanie zdrowego, bezpiecznego i aktywnego

spędzania wolnego czasu

 chęć utrzymania dobrej sylwetki

Czas wolny osób

niepełnosprawny

ch

Aktywność własna dziecka oraz zapewnienie ze strony

otoczenia odpowiedniej stymulacji to czynniki wpływające w

istotny sposób na rozwój dziecka niepełnosprawnego

intelektualnie, które zwykle jest dzieckiem biernym.

Przyczyn tej bierności należy szukać w różnego rodzaju

zaburzeniach sfery emocjonalno-motywacyjnej,

spowodowanych specyficznymi doświadczeniami dzieci.

Odczuwany przez nie lęk przed możliwością doznania kolejnej

porażki, przeświadczenie o mniejszej wartości własnej,

potwierdzane przez brak sukcesów, powodują zahamowanie

aktywności.

Dziecko o obniżonej sprawności umysłowej potrzebuje w

większym stopniu niż jego rówieśnicy przemyślanej stymulacji

ze strony otoczenia, rozbudzenia i odpowiedniego pokierowania

jego aktywnością, zgodnie z jego potrzebami. Toteż od

nauczyciela, jego wiedzy i bogatej osobowości, zależy czy

będzie umiał wzbudzić, zainteresować i rozwinąć w dziecku

upośledzonym umysłowo to, co jest wartościowe, znaczące i

ludzkie.

Prawidłowa organizacja czasu wolnego

stanowić może niewyczerpane źródło

możliwości wychodzenia naprzeciw

potrzebom rozwojowym osób

niepełnosprawnych intelektualnie.

Dzięki tej organizacji czas wolny może

spełnić szczególnie ważną funkcję w

życiu biopsychicznym tej grupy dzieci i

młodzieży.

Czas wolny należy rozpatrywać w kilku

szczególnych aspektach :

wychowawczo-psychologicznym

opiekuńczym

higieniczno-zdrowotnym

rewalidacyjnym

Aspekt wychowawczo-

psychologiczny

Osoby niepełnosprawne intelektualnie żyją w

społeczeństwie w wąskich grupach. Te właśnie grupy mogą

zapewnić warunki rozwoju społecznego.

Dzięki kontaktom, dzieci i młodzież mają okazję do

dokładnego poznania i właściwego rozumienia

otaczającego świata, budzi się w nich potrzeba

współdziałania z innymi, uczą się racjonalnego i

kulturalnego spędzania czasu wolnego.

Czas wolny dla rozwoju psychicznego dzieci i młodzieży

upośledzonej stanowi źródło dodatkowych przeżyć,

wywołując żywe reakcje psychofizyczne. Możliwość udziału

w zorganizowanych zajęciach w czasie wolnym znacznie

efektywniej pobudza, wyzwala, przekształca i wzbogaca

osobowość dzieci i młodzieży, a przy tym pokazuje ich

postawy, marzenia, ideały, poglądy.

Aspekt opiekuńczy

W programie organizacji opieki w czasie wolnym dzieci niepełnosprawnych

intelektualnie zmierza się do zapewnienia im opieki o charakterze rodzinnym,

a także pomocy w rozwiązywaniu różnych problemów pedagogicznych w

środowisku. 

W ramach organizacji czasu wolnego obserwuje się dążenie do niesienia pomocy

w takich warunkach działania na rzecz upośledzonych jak:

- bezpieczeństwo i zdrowie
- postępowanie kompensacyjne (zaspokojenie potrzeb ujawnionych oraz

utajonych,

- wspieranie rozwoju dzieci i młodzieży upośledzonej umysłowo,
- wzmacnianie ich poczucia wartości)
- zapobieganie trudnościom i niepowodzeniom (dostosowywanie czynności do

możliwości dzieci i młodzieży, dozowanie tempa pracy i stopniowanie
trudności zadań, a także pomoc

- bezpośredniość świadczeń (każdy jest cierpliwie wysłuchany, otrzymuje

poradę, poddawany jest zabiegom zmierzającym do wyciszenia niepokojów,
zapewnienia dobrego samopoczucia);

- ulepszenie środowiska

Aspekt higieniczno-

zdrowotny

Czas wolny ma również duże znaczenie

higieniczno-zdrowotne. Sposób spędzania wpływa

na odprężenie psychofizyczne organizmu.

Organizowane dodatkowo ćwiczenia korekcyjno-

kompensacyjne i usprawniające hartują organizm,

rozwijają odpowiednie sprawności, regulują

wadliwą przemianę materii.

Wykorzystanie higieniczno-zdrowotnych aspektów

czasu wolnego, to przede wszystkim poznanie

warunków życia upośledzonych umysłowo oraz

stanu ich zdrowia.

Aspekt rewalidacyjny

Rewalidacja to specjalnie organizowana

działalność opiekuńczo-wychowawcza,

zmierzająca do najpełniejszego rozwoju

psychofizycznego dzieci i młodzieży

upośledzonych umysłowo.

Rewalidacyjna wartość czasu wolnego polega

na tym, że stwarza on sytuacje, w których

niepełnosprawni intelektualnie muszą

przejawiać inicjatywę, aktywność; mają okazję

do samodzielności i samostanowienia o sobie.

Dla osób z

niepełnosprawnością

intelektualną L. Ploch

proponuje zajęcia:

1) zajęcia kulturalno-rozrywkowe - przykładem

mogą być zajęcia w których uczestnicy np

Warsztatów Terapii Zajęciowej w Bielsku Białej

uczestniczą w wyjściach do teatru, kina bądź galerii

sztuki.

Zazwyczaj po takich zajęciach, każdy podopieczny ma

szansę wypowiedzieć się ( w miarę swoich

możliwości), na temat sztuki którą zobaczył,

powiedzieć co się mu spodobało, a co nie.

2) zajęcia turystyczno- krajobrazowe - zajęcia te

mają na celu zarówno usprawnienie osób

niepełnosprawnych jak i pokazanie w jakim świecie

żyjemy i co nas otacza. Często w różnych

ośrodkach, organizowane są wycieczki, zarówno dla

osób niepełnosprawnych intelektualnie jak i

fizycznie.

Biorąc pod uwagę stan zdrowia beneficjentów każde

wyjście musi być zorganizowane tak, aby każdy

sam bądź przy pomocy opiekuna mógł w pełni

wykorzystać wolny czas. Wiadomo, że takie wyjścia

np. w góry, wiążą się z kosztami.. Np.

wypożyczenie wózka inwalidzkiego, wyciągów i

specjalnych uprzęży.

3) zajęcia sportowe - mają na celu głównie

polepszenie sprawności fizycznej osób

niepełnosprawnych. Na tych zajęciach uczestnicy

sprawdzają jakie są ich możliwości, nad czym

jeszcze muszą popracować, aby osiągnąć

wymarzony efekt.

Przykładem godnym naśladowania jest Zrzeszenie

Studentów Niepełnosprawnych Akademii Górniczo-

Hutniczej w Krakowie. Studenci są zwartą grupą,

która 3 razy w tygodniu spotyka się i wspólnie, dla

przyjemności gra w koszykówkę. W Polsce jest wiele

takich grup, które aktywnie chcą spędzić swój wolny

czas, nie zamykając się w domu, ze względu na

swoją niepełnosprawność.

4) zajęcia świetlicowe (plastyczne) - na nich

beneficjent uczy się różnych form malowania, pisania,

rysowania, śpiewania. Doskonali swoje zdolności

manualne jak i motorykę małą i dużą.

5) zajęcia gospodarcze i techniczne - tutaj

również uczestnicy rozwijają swoją motorykę, uczą się

kreatywności. Wiele prac które tworzą jest

sprzedawanych na pobliskich giełdach i kiermaszach.

W ten sposób zbierane są pieniądze na nowy sprzęt i

potrzebne materiały. Nie każdy jednak ośrodek taką

pracownię posiada. Ta forma spędzania czasu wolnego

również wymaga nakładu finansowanego. Warsztaty

Terapii Zajęciowej i inne ośrodki często są wspierane

finansowo przez środki z Unii Europejskiej, dlatego

stworzenie takiej pracowni jest łatwiejsze.

6) zajęcia wspierające działalność twórczą i

hobbystyczną - na tych zajęciach

niepełnosprawni mogą pracować w placówce jak i

w swoich domach . Niektórzy sklejają modele z

papieru, jak również tworzą witraże. Wszystkie te

czynności wykonują albo samodzielnie, albo przy

pomocy kogoś bliskiego.

Oprócz wyżej wymienionych form osoby

niepełnosprawne intelektualnie mogą również brać

udział w:

- wczasach i turnusach rehabilitacyjnych

- koloniach letnich

- instytucjach upowszechniania kultury

- życiu towarzyskim

Przedstawione formy spędzania czasu wolnego zależą w dużej mierze od

możliwości placówki organizacyjnej, od zapotrzebowania na daną

działalność oraz od preferencji psychicznych i możliwości fizycznych

uczestników.

Bibliografia

 K. Czajkowski, Wychowanie do rekreacji,WSiP,

Warszawa,1979

 B. Gruszyn, Czas wolny : aktualna problematyka, Państwowe

Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1970

 J. Pięta, Pedagogika czasu wolnego, Wyższa Szkoła

Ekonomiczna, Warszawa, 2004

 T. Pilch, Jak organizować czas wolny dzieci i młodzieży

upośledzonej umysłowo w internacie, WSiP, Warszawa, 1994

 L. Ploch, Jak organizować czas wolny dzieci i młodzieży

upośledzonej umysłowo, Wyd. Szkolne i Pedagogiczne,
Warszawa, 1992

 K. Przecławski, Czas wolny dzieci i młodzieży, WSiP,

Warszawa, 1978