WYKŁAD II

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

WYKŁAD B

ISTOTA

PRZEDSIĘBIORSTWA I

JEGO DZIAŁALNOŚCI

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PLAN WYKŁADU

1.DEFINICJA I CECHY PRZEDSIĘBIORSTWA.

PRZEDSIĘBIORSTWO JAKO KATEGORIA HISTORYCZNA

2. PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ, PRZEDSIĘBIORCA I JEGO FUNKCJE
3.WIZJA, MISJA, CELE ORAZ FUNKCJE
PRZEDSIĘBIORSTWA
4. ROZWÓJ I WZROST PRZEDSIĘBIORSTWA
5. DECYZJE PODEJMOWANE W PRZEDSIĘBIORSTWIE
6.PODSTAWOWE KRYTERIA OCENY DZIAŁALNOŚCI
GOSPODARCZEJ PRZEDSIĘBIORSTWA
7. CYKL ŻYCIA PRZEDSIĘBIORSTWA I JEGO FAZY
8.RODZAJE PRZEDSIĘBIORSTW
9.STOSUNKI PRZEDSIĘBIORSTWO-PAŃSTWO
10.PRZEDSIĘBIORSTWO A RYNEK
11.PRZEDSIĘBIORSTWO I JEGO OTOCZENIE
12.GRUPY INTERESÓW W PRZEDSIĘBIORSTWIE

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

DEFINICJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

Przedsiębiorstwo, jako podstawowa kategoria

ekonomiczna, nie jest jasno zdefiniowane i

jednolicie rozumiane.

Pojęcie przedsiębiorstwa można określić w

trzech wymiarach:

• czynnościowym

– pozwala na wskazanie, że

przedsiębiorstwo

jest prowadzone

przez

przedsiębiorcę. Zwraca uwagę na osobę

przedsiębiorcy i jego czynności,

• rzeczowym

– można tu mówić o majątku

(kapitale),

• podmiotowym

- traktuje przedsiębiorstwo

jako podmiot praw i obowiązków w

działalności gospodarczej.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

DEFINICJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

WYMIAR RZECZOWY PRZEDSIĘBIORSTWA

określa Kodeks

cywilny.

Zgodnie z Kodeksem cywilnym (art.55):
„przedsiębiorstwo, jako zespół składników materialnych

i niematerialnych przeznaczonych do realizacji

określonych zadań gospodarczych, obejmuje wszystko, co

wchodzi w skład przedsiębiorstwa, a w szczególności:

• firmę (nazwę), znaki towarowe i inne oznaczenia

indywidualizujące przedsiębiorstwo,

• księgi handlowe,

• nieruchomości i ruchomości należące do przedsiębiorstwa,

w tym produkty i materiały,

• patenty, wzory użytkowe i zdobnicze,

• zobowiązania i obciążenia, związane z prowadzeniem

przedsiębiorstwa,

• prawa wynikające z najmu i dzierżawy lokali zajmowanych

przez przedsiębiorstwo.”

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

DEFINICJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

WYMIAR PODMIOTOWY PRZEDSIĘBIORSTWA

Przedsiębiorstwo jest podmiotem praw i obowiązków wynikających

z prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek,

własne ryzyko i własną odpowiedzialność.

Miano podmiotu gospodarczego przysługuje jednostkom

organizacyjnym:

• mającym osobowość prawną,

• nie mającym osobowości prawnej, ale utworzonym zgodnie

z przepisami prawa,

jeżeli ich przedmiotem działania jest prowadzenie działalności

gospodarczej.

Do niepełnych osób prawnych należą:
a) spółki nie mające osobowości prawnej,
b) wspólnoty mieszkaniowe,
c) stowarzyszenia niezarejestrowane.

Jednostką organizacyjną nie jest osoba fizyczna.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

DEFINICJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

• Definicja przedsiębiorstwa (wg

J. Kortana)

Przedsiębiorstwo

– wyodrębniona z

całej gospodarki narodowej jednostka

gospodarcza, społeczna i techniczna, utworzona

w celu trwałego zarobkowego (a więc

przynoszącego zysk) zaspokajania potrzeb osób

trzecich na rynku. Kierownictwo tej jednostki

podejmuje decyzje samodzielnie i na własne

ryzyko.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

CECHY

PRZEDSIĘBIORSTWA

• produkowanie zarobkowe

dla zaspokojenia potrzeb

osób trzecich (gospodarstw domowych, innych

przedsiębiorstw),

• samodzielność

(autonomia) decyzyjna w ramach

obowiązującego w danym kraju systemu

ekonomicznego i prawnego,

• własne ryzyko

– każde gospodarowanie jest

związane z ryzykiem. Największym ryzykiem jest

ryzyko zbytu (rynkowe), którego przedsiębiorstwo nie

może na nikogo przenieść. Musi ponosić je samo,

• działalność przedsiębiorstwa powinna mieć

charakter

trwały

– utworzenie organizacji gospodarczej dla

jednorazowego przedsięwzięcia (np. konsorcjum) nie

tworzy przedsiębiorstwa.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

Przedsiębiorstwo jako

kategoria historyczna

Cechy przedsiębiorstwa niezależne od

aktualnego systemu gospodarczego

(systemowo-obojętne):

• optymalne łączenie czynników wytwórczych

– od jakości

tego łączenia zależy wynik działalności przedsiębiorstwa.

Łączenie czynników produkcji winno być dokonane w oparciu o

kolejną cechę (zasadę), tzw. zasadę gospodarności,

• zasada gospodarności

– zasada racjonalnego

gospodarowania – zasada ekonomiczności – wymaga, aby

każde przedsiębiorstwo usiłowało osiągnąć możliwie wysoką

skalę produktywności zastosowanych czynników,

• zasada równowagi finansowej

(równowagi płatniczej,

płynności) – zapewnienie realizacji tej zasady wymaga, aby

strumienie wpłat do przedsiębiorstwa były zawsze większe od

wypłat. Jest to bowiem niezbędnym warunkiem tworzenia

wartości dodanej, a w jej konsekwencji zysku.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

Przedsiębiorstwo jako

kategoria historyczna

Systemowo zależne podstawowe cechy przedsiębiorstwa

w gospodarce rynkowej:

• zasada prywatnej własności środków produkcji

–

zastosowane w przedsiębiorstwie środki produkcji i przedmioty

pracy (materiały), wygospodarowane zyski lub poniesione straty

należą do osób prywatnych lub grup osób, zarówno osób

fizycznych jak i osób prawnych – instytucji (np. innych

przedsiębiorstw czy nawet organów samorządu terytorialnego),

• autonomia przedsiębiorstwa (na zewnątrz)

– państwo i

jego organy pozostawiają przedsiębiorstwu samodzielność w

wykorzystaniu wszystkich szans rynkowych, w ramach

obowiązującego ogólnie ładu prawnego i systemu

gospodarczego,

• zasada działalności dochodowej

(nastawionej na zysk,

dochodowość) – zasada działalności zarobkowej – jest to dążenie

przedsiębiorstwa i przedsiębiorcy do uzyskania w rezultacie swej

działalności maksimum zysku.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

Przedsiębiorstwo jako

kategoria historyczna

Systemowo zależne podstawowe cechy

przedsiębiorstwa w gospodarce centralnie

zarządzanej:

• zasada własności ogólnonarodowej środków produkcji

– oznacza to, że przedsiębiorstwo nie posiada ani

autonomii na zewnątrz, ani autonomii wewnętrznej.

• działanie przedsiębiorstwa jako organu (ogniwa) całej

gospodarki narodowej

– przedsiębiorstwo kształtuje swoje

plany jako ogniwo wykonawcze całej gospodarki narodowej

na podstawie otrzymanych od nadrzędnych władz

administracyjnych wytycznych czy dyrektyw,

• zasada wykonywania zadań planowych

- zasada

obowiązku wykonywania zadań planowych. Bez względu na

zysk lub stratę w gospodarce centralnie sterowanej

przedsiębiorstwo ma za podstawowe zadanie wykonanie

nałożonych na nie centralistycznie zadań.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ,

PRZEDSIĘBIORCA I JEGO

FUNKCJE

Pojęcie przedsiębiorczości

• przedsiębiorczość wg J. Schumpetera

– postawa i

sposób działania polegający na gotowości podejmowania

nowych, niekonwencjonalnych i ryzykownych

przedsięwzięć oraz na wykazywaniu inicjatywy w ich

poszukiwaniu i wdrażaniu. Przedsiębiorczość stanowi

działanie skierowane na rozwój, mające charakter

innowatorski.

Na czym polega działanie przedsiębiorcze?

Polega ono na:

• wprowadzaniu nowych kombinacji czynników produkcji,

• wprowadzaniu nowych produktów,

• zdobywaniu nowych rynków zbytu,

• zdobywaniu nowych rynków zaopatrzenia,

• tworzeniu nowych, bardziej efektywnych rozwiązań

organizacyjnych.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ,

PRZEDSIĘBIORCA I JEGO

FUNKCJE

Funkcja przedsiębiorcy jest skierowana na rozwój, a nie na

zwykłe,

codzienne gospodarowanie.

Schumpeter

wyodrębniał przedsiębiorcę:

• jako typ menedżera, który staje się przedsiębiorcą wtedy, gdy

z własnej woli podejmuje nową działalność, coś nowego

uruchamia, jest dynamiczny, twórczy i inicjatywny, nawet

„twórczo” niszcząc to co przestarzałe i już nieefektywne,

• przeciwstawia mu typ menedżera – zarządcy, będącego

jedynie administratorem, czy gospodarzem przedsiębiorstwa w

zakresie zrutynizowanych, operatywnych spraw dyrektora,

• nie przykładał wagi do tego czy przedsiębiorca jest

właścicielem, czy tylko najemnym dyrektorem.

Dyspozytywne funkcje przedsiębiorcy

• Są to decyzje, których nie można delegować na niższe szczeble

zarządzania. Dotyczą one przedsiębiorstwa jako całości i mają

długookresowe, strategiczne znaczenie i skutki.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

WIZJA, MISJA, CELE I

FUNKCJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

WIZJA PRZEDSIĘBIORSTWA

Jest to wyobrażenie

o przyszłym kształcie
przedsiębiorstwa, a
także wytyczenie dróg
jego osiągnięcia.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

WIZJA, MISJA, CELE I

FUNKCJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

MISJA PRZEDSIĘBIORSTWA

Jest precyzyjnym wyrażeniem

– w języku zrozumiałym dla
pracowników i otoczenia-
dalekosiężnych zamierzeń
  i aspiracji
przedsiębiorstwa.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

WIZJA, MISJA, CELE I

FUNKCJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

MISJA PRZEDSIĘBIORSTWA:

• JEST CHARAKTERYSTYCZNĄ ROLĄ

DO SPEŁNIENIA PRZEZ

PRZEDSIĘBIORSTWO,
• UWIDACZNIA I UZASADNIA SENS

ISTNIENIA PRZEDSIĘBIORSTWA,

• ZARAZEM WYRAŻA TOŻSAMOŚĆ

ORGANIZACYJNĄ

PRZEDSIĘBIORSTWA.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

WIZJA, MISJA, CELE I

FUNKCJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

FUNKCJE MISJI

• informuje otoczenie o intencjach

i wartościach przedsiębiorstwa,

• kształtuje wizerunek

przedsiębiorstwa w otoczeniu,

• konsoliduje pracowników wokół

wspólnych dążeń (eliminuje
ewentualne konflikty i
nieporozumienia).

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

WIZJA, MISJA, CELE I

FUNKCJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

Misja ma charakter strategiczny,

gdy

spełnia następujące warunki:

• wyznacza kierunek działania i dotyczy

przyszłości,

• wyraża marzenia i wyzwania, które

stają się udziałem pracowników,

• proces jej realizacji jest wiarygodny

(autentyczny),

• posiada aprobatę otoczenia,

• przyjęta strategia jest jej

odzwierciedleniem (misja jest strategią

„w pigułce”).

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

WIZJA, MISJA, CELE I

FUNKCJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

Misja powinna być:

•lapidarna ale pełna treści,
•zawierać element

marzenia ale i realności,

•ogólna ale i konkretna.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

WIZJA, MISJA, CELE I

FUNKCJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

Misja ma charakter jakościowy.

Misję tworzy zarząd przedsiębiorstwa

w porozumieniu z:

• właścicielami,
• pracownikami,
• przy uwzględnieniu oczekiwań

otoczenia.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

CELE I FUNKCJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

Ekonomika przedsiębiorstwa

rozróżnia następujące cele
przedsiębiorstwa:

A.CELE OSTATECZNE
B.CELE WTÓRNE

(PRZEDOSTATECZNE)

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

CELE I FUNKCJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

CELE OSTATECZNE:

• są celami bezpośrednio wynikającymi

z misji przedsiębiorstwa i mają dla

przedsiębiorstwa podstawowe znaczenie,

• tworzą podstawę sformułowania systemu

celów wtórnych (przedostatecznych).

Celami ostatecznymi przedsiębiorstwa

zarobkującego są:

 maksymalizacja zysku długookresowego,
 rozwój przedsiębiorstwa.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

CELE I FUNKCJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

CELE WTÓRNE (PRZEDOSTATECZNE)

Są środkami realizacji celów

ostatecznych.

Są odpowiednio ujęte w

perspektywie:

• CZASU,
• PODMIOTU,
• PRZEDMIOTU,
• MIEJSCA ICH REALIZACJI.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

ROZWÓJ I WZROST

PRZEDSIĘBIORSTWA

ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORSTWA:

a) zmiany w systemach

przedsiębiorstwa, dostosowujące
go do ciągle zmieniającego się
otoczenia,

b) wpływ przedsiębiorstwa na

kształtowanie się otoczenia
zgodnie z jego oczekiwaniami.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

ROZWÓJ I WZROST

PRZEDSIĘBIORSTWA

• Właściwy rozwój ma zapewnić

przedsiębiorstwu osiągnięcie, utrzymanie

lub zwiększenie przewagi konkurencyjnej

(co stanowi warunek konieczny jego

utrzymania się na rynku).

• Rozwój jest zjawiskiem jakościowym i

polega na wprowadzaniu:

 innowacji produktowych,
 innowacji procesowych,
 innowacji strukturalnych,
 innowacji w zakresie organizacji i

zarządzania.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

ROZWÓJ I WZROST

PRZEDSIĘBIORSTWA

WZROST PRZEDSIĘBIORSTWA

Jest nieodłącznym elementem rozwoju

przedsiębiorstwa. Stanowi kategorię

ilościową i oznacza powiększenie zasobów

przedsiębiorstwa i skali jego działalności.

Wyznacznikiem wzrostu może być:

• zwiększony udział przedsiębiorstwa w

rynku,

• dywersyfikacja działalności,

• dynamika wartości sprzedaży,

• wzrost wartości aktywów przedsiębiorstwa,

• wzrost zatrudnienia.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

ROZWÓJ I WZROST

PRZEDSIĘBIORSTWA

PRZEDSIĘBIORSTWO O DUŻYM

POTENCJALE ZASOBÓW MOŻE:

• realizować korzyści wielkiej skali,

• prowadzić poważne programy

badawcze i promocyjne,

• dywersyfikować swoją działalność,

• pokonywać wysokie bariery wejścia na

nowe rynki i nowe sektory,

• uzyskiwać lepszą pozycję przetargową

wobec dostawców i odbiorców,

• zwiększyć swoją siłę konkurencyjną.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

ROZWÓJ I WZROST

PRZEDSIĘBIORSTWA

Rozwój i wzrost są sprzężone

zwrotnie:

• warunkiem koniecznym wzrostu

przedsiębiorstwa jest jego

permanentny rozwój,

• z drugiej strony wzrost

przedsiębiorstwa stwarza lepsze

warunki do dostosowania

systemów przedsiębiorstwa do

otoczenia, czyli do rozwoju.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

DECYZJE PODEJMOWANE

W PRZEDSIĘBIORSTWIE

W przedsiębiorstwie podejmowane są

dwa

rodzaje decyzji:

• decyzje dotyczące bieżącego

(operatywnego) funkcjonowania,
zwane także decyzjami
funkcjonalnymi,

• decyzje konstytutywne (generalne

lub przedsiębiorcze).

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

DECYZJE PODEJMOWANE

W PRZEDSIĘBIORSTWIE

• Decyzje bieżące (funkcjonalne)

- dotyczą optymalnego

funkcjonowania procesów w poszczególnych obszarach

(zakresach) funkcjonowania, np.: zaopatrzenia, produkcji,

marketingu, inwestycji, finansów, personelu, zbytu,

planowania,

• dotyczą działań typu bieżącego, powtarzających się często,

• wywierają one z reguły wpływ na kilka obszarów

jednocześnie, np. decyzja o wydaniu środków pieniężnych na

reklamę skierowana jest na funkcję zbytu, ale wywiera skutek

także na zakres finansowy i na rozwój przedsiębiorstwa,

• nazywane są

decyzjami wtórnymi

, są bowiem podejmowane

nie autonomicznie, stanowią już tylko wykonawcze polecenia

kierownictwa niższych szczebli, mające za zadanie

spowodowanie realizacji w całym przedsiębiorstwie decyzji

konstytutywnych,

• zalicza się tu decyzje dotyczące: procesów produkcyjnych,

zaopatrzenia, marketingu, personelu, finansów itp.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

DECYZJE PODEJMOWANE

W PRZEDSIĘBIORSTWIE

• Decyzje konstytutywne

– są to decyzje przedsiębiorcze,

leżą w gestii właścicieli względnie osób zarządzających w

ich imieniu całym przedsiębiorstwem i w zasadzie nie mogą

być delegowane na niższe szczeble. Z tego względu nazywane

są też

pierwotnymi

, bo podejmowane są autonomicznie,

• odnoszą się one już nie do poszczególnych zakresów

funkcjonalnych przedsiębiorstwa, ale do przedsiębiorstwa

jako całości,

• mają one w dużym stopniu charakter jednorazowy, są

więc podejmowane albo tylko jeden raz (np. założenie

przedsiębiorstwa czy jego likwidacja), albo tylko w

wieloletnich odstępach (np. zmiana formy prawnej

przedsiębiorstwa, połączenie się z innym przedsiębiorstwem,

zmiana programu działalności przedsiębiorstwa),

• z reguły są one nieodwracalne albo bardzo trudno i

kosztownie odwracalne,

• mają długookresowy charakter.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

DECYZJE PODEJMOWANE

W PRZEDSIĘBIORSTWIE

Do grupy decyzji konstytutywnych zalicza się

więc

decyzje związane z cyklem życia

przedsiębiorstwa i dotyczące:

• założenia przedsiębiorstwa,
• wyboru formy prawnej i jej przekształcenia,
• wyboru lokalizacji i siedziby,
• trwałej kooperacji z innymi przedsiębiorstwami,
• wzrostu przedsiębiorstwa i połączenia się z

innym przedsiębiorstwem,

• sanacji oraz zakończenia działalności

przedsiębiorstwa.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PODSTAWOWE KRYTERIA OCENY

DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

PRZEDSIĘBIORSTWA

Do generalnych kryteriów oceny działania

przedsiębiorstwa można zaliczyć:

• zaspokajanie potrzeb społecznych,
• efektywność gospodarowania zasobami,
• rozwój potencjału rzeczowego,

finansowego i społecznego,

• etykę i odpowiedzialność społeczną

przedsiębiorstwa.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

CYKL ŻYCIA

PRZEDSIĘBIORSTWA

Byt i rozwój przedsiębiorstwa zależy od:
• ramowych warunków określonych przez

państwo,

• zewnętrznych warunków gospodarczych: zmian

koniunkturalnych, zmian kursów walut zagranicznych,

zmian w ekspansji konkurencji, zmian zainteresowań

czy zmian w dochodach konsumentów,

• poziomu zarządzania (jakości pracy dyspozytywnej,

przedsiębiorczych umiejętności założycieli oraz osób

kierujących przedsiębiorstwami).

Pierwsze dwa czynniki mają charakter zewnętrzny,

trzeci czynnik ma charakter wewnętrzny.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

CYKL ŻYCIA

PRZEDSIĘBIORSTWA

W procesie działalności i rozwoju

przedsiębiorstwa występują 3 duże fazy:

• faza założycielska (zakładanie

przedsiębiorstwa),

• faza obrotu (zwana także fazą funkcjonowania i

rozwoju i polegająca na bieżącym udziale

przedsiębiorstwa w życiu gospodarczym),

• faza zakończenia przez przedsiębiorstwo

działalności.

Wymienione trzy fazy stanowią cykl życia

przedsiębiorstwa, a każda z nich nazywana

jest fazą życia przedsiębiorstwa.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

FAZA II (OBROTU)

FUNKCJONOWANIE

PRZEDSIĘBIORSTWA

USTABILIZOWANE

WZROST I ROZWÓJ

KRYZYS

I UZDROWIENIE

KRYZYS

I TRWAŁY REGRES

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

RODZAJE

PRZEDSIĘBIORSTW

Kryteria klasyfikacji przedsiębiorstw:

 charakter działalności,
 przynależność do gałęzi gospodarki,
 cel działalności gospodarczej,
 głębia

produkcji

(stopień

wielofazowości),

 struktura kosztów własnych,
 rozmiary przedsiębiorstwa.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

RODZAJE

PRZEDSIĘBIORSTW

CHARAKTER DZIAŁALNOŚCI

(FUNKCJA SPEŁNIANA W GOSPODARCE

NARODOWEJ)

Wg powyższego kryterium przedsiębiorstwa dzieli się na:

• produkujące dobra materialne,

• świadczące usługi.

Przedsiębiorstwa produkujące dobra rzeczowe

podzielić można

na:

•

wydobywcze

– ich działalność polega na przewłaszczaniu

dóbr samorzutnie przez przyrodę wytworzonych. Stanowią

typ przedsiębiorstw tzw. bezsurowcowych, gdyż przewłaszczają

one tylko dobra wytworzone przez samą naturę, a ewentualny

stopień ich przetworzenia jest niewielki,

•

zalicza się do nich:

przedsiębiorstwa górnicze,

przedsiębiorstwa energetyczne oraz zaopatrujące w wodę i

gaz, przedsiębiorstwa (gospodarstwa) rolne, leśne i

rybackie.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

RODZAJE

PRZEDSIĘBIORSTW

• przetwórcze

– zajmują się technologicznym

przystosowaniem uzyskanych surowców lub

obrobionych półproduktów do potrzeb konsumentów lub

innych przedsiębiorstw dalej przetwarzających produkty

w wyroby gotowe (finalne), zdolne zaspokajać potrzeby

ostatecznych użytkowników. Zalicza się do nich:

 przedsiębiorstwa produkcji materiałów podstawowych dla

celów dalszego przerobu (tartaki, huty, odlewnie, chemikalia

itp.),

 przedsiębiorstwa produkujące środki produkcji i inwestycji

(maszyny i urządzenia produkcyjne, konstrukcje

stalowe, środki transportu, produkty elektroniki przemysłowej

itp.),

 przedsiębiorstwa budowlane,

 przedsiębiorstwa produkujące dobra konsumpcyjne

(włókiennicze, odzieżowe, meblowe, spożywcze, artykuły

gospodarstwa domowego, elektroniki rozrywkowej itp.).

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

RODZAJE

PRZEDSIĘBIORSTW

Przedsiębiorstwa świadczące usługi (usługowe)

obejmują następujące dziedziny:

• przedsiębiorstwa handlowe,

• przedsiębiorstwa komunikacyjne i transportowe,

• przedsiębiorstwa handlowe świadczące usługi w obrocie

pieniężnym, płatnościach i kredytowaniu oraz w obrocie

papierami wartościowymi,

• przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe,

• przedsiębiorstwa zaopatrywania ludności w prąd, gaz,

wodę, komunikacji miejskiej, oczyszczania miasta,

kanalizacji, itp.,

• inne przedsiębiorstwa usługowe (restauracje, hotele,

schroniska turystyczne, obiekty wypoczynkowe, biura

prawne, usługi medyczne i kosmetyczne, kina, teatry,

rzemieślnicze zakłady reperacyjne itp.).

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

RODZAJE

PRZEDSIĘBIORSTW

PRZYNALEŻNOŚĆ DO GAŁĘZI GOSPODARKI

W znacznym stopniu kryterium to pokrywa się

z poprzednim. Stosuje się wg niego

podział na przedsiębiorstwa:

• przemysłowe,
• handlowe,
• bankowe,
• transportowe,
• rzemieślnicze,
• hotelarsko-gastronomiczne i turystyki,
• komunalne itp.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

RODZAJE

PRZEDSIĘBIORSTW

CEL DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

Rozróżnia się:

• przedsiębiorstwa zarobkowe

– przede wszystkim dążą do

zysku, stanowią one w gospodarce rynkowej podstawowy typ

przedsiębiorstw,

• przedsiębiorstwa użyteczności publicznej

(publiczne,

komunalne) – celem ich nie jest w pierwszej kolejności

przynoszenie właścicielowi zysku, ale świadczenie

użytkownikom usług po możliwie niskich – ale co najmniej

pokrywających koszty własne – cenach,

• przedsiębiorstwa spółdzielcze (spółdzielnie)

–

nastawione na wspieranie w drodze kooperacji działalności

gospodarczej drobnych i średnich przedsiębiorstw (np.

poprzez organizowanie wspólnych zakupów), jak i

gospodarstw domowych (spółdzielnie konsumenckie). W tym

typie przedsiębiorstw dominuje zasada: jeden za wszystkich,

wszyscy za jednego.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

RODZAJE

PRZEDSIĘBIORSTW

GŁĘBIA PRODUKCJI

(STOPIEŃ WIELOFAZOWOŚCI OZNACZAJACY

PIONOWĄ INTEGRACJĘ PROCESÓW

WYTWARZANIA)

Kryterium to wyraża udział danego przedsiębiorstwa

w procesie przekształcania dóbr przyrody w

produkty finalne, w pełni dojrzałe do konsumpcji.

Rozróżnia się przedsiębiorstwa:

•

jednofazowe

– produkujące proste wyroby lub

półprodukty przeznaczone dla innych przedsiębiorstw,

poddających je dalszemu przetworzeniu,

•

wielofazowe

– mają miejsce w przypadku bardziej

złożonej produkcji. Przedsiębiorstwa wielofazowe mogą

powstać przez pionowe łączenie zakładów o różnym

charakterze produkcji, ale stanowiących kolejne fazy

tworzenia wyrobu finalnego: np. od surowca do wyrobu

gotowego.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

RODZAJE

PRZEDSIĘBIORSTW

STRUKTURA KOSZTÓW WŁASNYCH

Odgrywa ona dużą rolę dla zapewnienia szczególnie

racjonalnej gospodarki najbardziej kosztotwórczymi

czynnikami produkcji. Z tego punktu widzenia

rozróżniamy przedsiębiorstwa:

•

procointensywne

- o decydującej roli kosztów pracy-płac,

•

materiałointensywne

– o decydującej roli kosztów

materiałowych,

•

kapitałointensywne

– o decydującej roli majątku trwałego,

a więc cechujące się wysokim udziałem kosztów amortyzacji.

Dominująca rola określonego składnika powoduje konieczność
zwracania szczególnej uwagi na możliwie racjonalną, oszczędną
gospodarkę w tej dziedzinie.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

RODZAJE

PRZEDSIĘBIORSTW

ROZMIARY PRZEDSIĘBIORSTWA

•

małe,

•

średnie,

•

duże.

Jedno kryterium mierzenia i porównywalności nie może być wystarczające,
zazwyczaj więc stosuje się kilka mierników jednocześnie. Najczęściej są to:

•

wysokość rocznego obrotu,

•

liczba zatrudnionych na koniec danego okresu,

•

suma bilansowa.

Ponadto jako miary uzupełniające stosuje się też:

•

wielkość zysku,

•

wartość środków trwałych,

•

wysokość kapitału własnego,

•

wielkość płac.

Dopiero porównanie kilku mierników pozwala w konkretnym przypadku
określić, czy mamy do czynienia z przedsiębiorstwem dużym, średnim, czy
małym.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

RODZAJE

PRZEDSIĘBIORSTW

Poza wymienionymi wyżej kryteriami klasyfikacyjnymi

spotyka się szereg innych, np.:

• forma własności,
• forma organizacyjno-prawna,
• przemysłowe systemy produkcyjne:

chałupnicze nakładztwo, warsztat

rzemieślniczy, manufaktura, system fabryczny,

• struktura produkcyjna: jedno- i

wieloasortymentowa, jedno- i wielobranżowe

konglomeraty,

• ekonomiczne typy produkcji: produkcja

jednostkowa, seryjna, masowa.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

STOSUNKI

PRZEDSIĘBIORSTWO-

PAŃSTWO

Podstawowe tendencje w stosunkach państwo-

przedsiębiorstwo (funkcje współczesnego państwa

w stosunku do przedsiębiorstwa)

• państwo tworzy ramy systemu ekonomiczno-prawnego,

dostarcza przedsiębiorstwom tzw. ramowy wieniec

danych, w ramach którego przedsiębiorstwa mogą już

swobodnie podejmować decyzje,

• państwo wzmacnia nadzór i kontrolę nad

przedsiębiorstwem,

• państwo wkracza w różnej postaci w procesy zachodzące

także wewnątrz przedsiębiorstwa,

• państwo stara się coraz bardziej oddziaływać (w ramach

globalnego sterowania) na inwestycje przedsiębiorstw

oraz na globalną konsumpcję gospodarstw domowych

tak, aby realnie osiągnąć cel swej polityki gospodarczej,

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

STOSUNKI

PRZEDSIĘBIORSTWO-

PAŃSTWO

• przenoszenie na przedsiębiorstwa w coraz to

większym stopniu zadań publicznych,

• traktowanie przedsiębiorstw jako źródła dochodów

dla państwa,

• stosunki pomiędzy przedsiębiorstwem a państwem

powstają również, jeśli przedsiębiorstwa jako

oskarżyciele czy oskarżeni angażują sądy,

• państwowa polityka popierająca tworzenie nowych

przedsiębiorstw, rozdzielanie subwencji przez

państwo,

• państwo może też występować jako zwierzchnik

wobec przedsiębiorstw, które znajdują się w ręku

państwa czy jego organów administracyjnych.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PRZEDSIĘBIORSTWO A

RYNEK

Podstawowe korzyści i zalety gospodarki

rynkowej:

• najwyższy stopień osobistej wolności,

cechujący się gwarancją własności

prywatnej i prawem jej dziedziczenia,

• autonomia podejmowania przedsiębiorczych

decyzji,

• gwarancja konkurencji wymuszającej postęp

techniczny,

• wyższy stopień wzrostu dobrobytu niż

w jakimkolwiek innym realizowanym

obecnie systemie gospodarczym.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PRZEDSIĘBIORSTWO A

RYNEK

Słabości gospodarki rynkowej:

• system rynkowy zawiera w sobie w

rzeczywistości tendencje do samounicestwiania

się poprzez procesy koncentracji w gospodarce,

które w bardzo dużym stopniu ograniczają

konkurencję,

• system rynkowy umożliwia duże różnice w

dochodach, zwłaszcza jeśli idzie o różnice między

dochodami płynącymi z pracy, a płynącymi

z zysków. Zawiera w sobie zarodek napięć

społecznych,

• różnice między podażą i popytem wyrównywane są w

drodze wahań koniunkturalnych, ze

wszystkimi ich ekonomicznymi i społecznymi

problemami.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PRZEDSIĘBIORSTWO A

RYNEK

• rynek zawodzi przy tworzeniu świadczeń

z zakresu infrastruktury społecznej,

• rynek jest instrumentem odnoszącym się

do sytuacji bieżącej (do stanu aktualnego).

Dlatego w obu tych dziedzinach państwo powinno
wkraczać planistycznie, tworząc warunki dla

celowego,

perspektywicznego rozwoju strategicznego

ważnych

branż i technologii oraz tworząc szpitale, szkoły,
biblioteki publiczne, teatry, uczelnie, budując drogi

itp.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PRZEDSIĘBIORSTWO I JEGO

OTOCZENIE

Otoczenie bliższe przedsiębiorstwa

(bezpośrednie)

• Jest to otoczenie, z którym przedsiębiorstwo

ma do czynienia bezpośrednio na rynkach, na

których zawiera transakcje, a więc wchodzi w

stosunki umowno-wymienne. Są to przede

wszystkim instytucje rynku zaopatrzenia,

rynku pracy, rynku zbytu i rynku

finansowego. Na rynkach zaopatrzenia mogą

występować nie tylko dostawcy, a na rynkach

zbytu nie tylko klienci, ponieważ znaczną

część obu rynków mogą stanowić konkurenci.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PRZEDSIĘBIORSTWO I JEGO

OTOCZENIE

• Przedsiębiorstwa wchodzą w powiązania z:

 gospodarstwami domowymi,

 państwem,

 innymi przedsiębiorstwami.

• Stosunki między przedsiębiorstwami mogą być rodzaju:

– prawa handlowego

(prawa o spółkach, prawa akcyjnego) –

chodzi tu o wzajemne posiadanie udziałów własnościowych

(tzw. stosunki udziałowe), z których wynikają wobec drugiego

przedsiębiorstwa prawa władzy (podporządkowania),

uprawnienia wydawania poleceń, kontroli, żądania wypłaty

dywidendy, odprowadzania części zysku, a także obowiązki

odpowiedzialności wobec osób trzecich,

– prawno-zobowiązaniowego

- chodzi tu o stosunki:

*dostawcze i usługowe między przedsiębiorstwami, które

regulują ruch między dostawcami i odbiorcami, * kredytowe

między instytucjami kredytowymi a przedsiębiorstwami oraz

* stosunki najmu i dzierżawy.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PRZEDSIĘBIORSTWO I JEGO

OTOCZENIE

Otoczenie dalsze przedsiębiorstwa

(pośrednie)

• jest to otoczenie, z którego elementami

przedsiębiorstwo styka się, ale nie zawiera

bezpośrednich transakcji.

• należą tu: otoczenie polityczno-prawne, socjo-

kulturowe, techniczne, pewne elementy

otoczenia ogólnogospodarczego, dotyczące np.

międzynarodowych stosunków gospodarczych,

otoczenie ekologiczne (naturalne).

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PRZEDSIĘBIORSTWO I JEGO

OTOCZENIE

Otoczenie prawne przedsiębiorstwa

Jest to system regulujący:
• zarówno warunki prowadzenia przez

przedsiębiorstwo działalności wobec

świata zewnętrznego,

• jak i wewnętrzny system zasad,

norm, przepisów, regulaminów

w przedsiębiorstwie,

czyli jego wewnętrzny ład społeczny,

prawny i organizacyjny.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PRZEDSIĘBIORSTWO I JEGO

OTOCZENIE

• przykłady uregulowań zewnętrznych: prawo

dot. postępowania przy zakładaniu i

przekształcaniu oraz likwidacji przedsiębiorstwa,

prawo dot. formy prawnej przedsiębiorstw,

przepisy dot. obowiązku zgłaszania

niewypłacalności czy wejścia w stan upadłości,

prawo zobowiązaniowe, przepisy dot. udzielania

prokury i pełnomocnictw do występowania

w imieniu przedsiębiorstwa na zewnątrz, prawo

dot. zawierania umów, ustawa antymonopolowa i

przeciw nieuczciwej konkurencji,

• przykłady uregulowań wewnętrznych:

przepisy prawa pracy, przepisy bhp, ochrony

przeciwpożarowej.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PRZEDSIĘBIORSTWO I JEGO

OTOCZENIE

Działalność przedsiębiorstw wpływa na warunki otoczenia

naturalnego.

W społeczeństwach przemysłowych

zarówno produkcja, jak i konsumpcja tworzą wiele

różnorodnych obciążeń dla tego otoczenia. Dlatego

przedsiębiorstwa (i konsumenci) powinny stosować się do

przepisów dotyczących ochrony środowiska naturalnego.

Chodzi tu nie tylko o ochronę powietrza, wód, gruntów,

ale i zapobieganie wytwarzaniu produktów i stosowaniu

opakowań, które są dla otoczenia uciążliwe.

Przedsiębiorstwa „ekologicznie zorientowane” starają się

już w fazie projektowania wyrobu i jego opakowania

uwzględnić wymogi środowiska naturalnego. Ponadto w

wysoko uprzemysłowionych krajach gospodarki rynkowej

przedsiębiorstwa ignorujące problematykę otoczenia

naturalnego uzyskują w opinii publicznej złą ocenę

(image), co może wywrzeć niekorzystny wpływ na zbyt

ich produktów.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

GRUPY INTERESÓW

W PRZEDSIĘBIORSTWIE

KONCEPCJA STAKEHOLDERS

• koncepcja ta powstała na

Uniwersytecie Stanforda w USA,

• stakeholders - grupa zainteresowanych

– ludzie, którzy należą do różnych

organizacji, grup interesów, a

jednocześnie posiadają określone

udziały lub mają określone interesy w

danej organizacji. Dzielą zatem ryzyko,

ale tym samym oddziałują na cele

strategiczne organizacji,

• stakeholders reprezentują: verte!

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

KONCEPCJA STAKEHOLDERS

PODSTAWOWE GRUPY

INTERESÓW:

• menedżerowie,
• pracownicy,
• właściciele,
• kredytodawcy,
• odbiorcy,
• dostawcy,
• konkurenci,
• władze,
• społeczeństwo

SPOŁECZEŃSTWO

WŁADZE

KONKURENCI

DOSTAWCY

ODBIORCY

KREDYTODAWCY

WŁAŚCICIELE

PRACOWNICY

MENEDŻEROWIE

CELE PRZEDSIĘBIORSTWA

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

KONCEPCJA STAKEHOLDERS

• STAKEHOLDERS mają wpływ na to,

co dzieje się w przedsiębiorstwie,

a przedsiębiorstwo musi

uwzględniać w podejmowanych

przez siebie decyzjach oczekiwania

przedstawicieli różnych grup

zainteresowanych,

• jest to koncepcja harmonii z resztą

społeczeństwa.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

DO ZOBACZENIA ZA

TYDZIEŃ

Document Outline