TESTY psychologiczne a etyka 

zawodowa…

1. Charakterystyka narzędzia – czy rzetelne i 

trafne, czy posiada odpowiednią normalizację.

2. Prawa do stosowania narzędzia.
3. Specyfika kontaktu diagnostycznego.
4. Dokumentacja.
5. Kwalifikacje użytkownika.
6. Prawa osoby badanej.

7. Błędy profesjonalne = postępowanie 

nieetyczne.

• Kodeks etyczno-zawodowy psychologa, 

PTP

• Zasady etyczne i kodeks postępowania, 

APA
(pkt. 9 Diagnoza)

• Materiały szkoleniowe APA:

– Rights and Responsibilities of Test Takers: 

Ggiudelines and Expectations (dotyczy 
wszystkich testów, nie tylko psychologicznych)

– Report of the Task Force on Test User 

Qualifications

1. Charakterystyka 

narzędzia

Wybieramy testy: 

- adaptowane do warunków polskich;
- o wysokich parametrach rzetelności i trafności 

(warto  wyrobić sobie „własny” pogląd na 

podstawie 

stosowania wobec określonych grup, 

gdy brak 

specyficznej grupy odniesienia);

- z aktualną i odpowiednią normalizacją;
- stosujemy w całości (chyba że przewidziano 

możliwość stosowania fragmentów);
- zgodnie z instrukcją (chyba że nie jest to możliwe, 

uwzględniamy ten fakt w procesie interpretacji).

2. Prawo do stosowania 

narzędzia

1) Narzędzie zakupione u oficjalnego 

dystrybutora, wydawcy.

2) Narzędzie opublikowane w piśmie 

naukowym lub w książce.

3) Nieznane źródło, ale znany autor.
4) Narzędzie z internetu.

• Rozpowszechnianie narzędzi 

psychologicznych np. w Internecie.

- Naruszenie prawa autorskiego
- Naruszenie kodeksu etyki
- „spalenie” narzędzia

2. Prawo do stosowania 

narzędzia

3. Specyfika kontaktu 

diagnostycznego

• Kontrakt – zgodnie z ogólnymi zasadami APA, 

przedstawienie praw klientowi, uzyskanie 

zgody, ustalenie celu i zakresu diagnozy, 

ograniczeń poufności, wynagrodzenia, 

omówienie konsekwencji dla klienta itd.

• Profesjonalne przeprowadzenie badania.

• Opracowanie opinii, orzeczenia. Przedstawienie 

informacji zwrotnych.

• Umożliwienie zgłoszenia zastrzeżeń.

Profesjonalne przeprowadzenie 

badania

• Metody standardowe, wymagają 

przeprowadzania w przewidziany przez 

twórców narzędzia sposób.

• Badanie indywidualne  vs grupowe.

• Miejsce badania (oddzielny pokój, eliminacja 

dystraktorów, komfort dotyczący poufności).

• Zastosowanie się użytkownika do instrukcji 

w trakcie przeprowadzania badania.

• Aby uzyskać wiarygodne dane, należy 

umożliwić osobie badanej optymalne 

funkcjonowanie w trakcie badania.

• Brak osób postronnych, nie musi być 

sztywną zasadą w wypadku badania 

dzieci.

•  

• Środowisko fizyczne może wymagać 

dostosowania, np. intensywność światła 

do indywidualnych potrzeb.

Profesjonalne przeprowadzenie 

badania

• Użytkownik nigdy nie „wkuwa” 

instrukcji na pamięć. Instrukcję 

przedstawiamy ściśle według 

wytycznych podręcznika, ale zawsze w 

kontakcie z osobą badaną.

• Użytkownik monitoruje samopoczucie 

badanego (stres sytuacyjny, stan 

zdrowia, aktualne stresory nie związane 

z badaniem, alkohol).

Profesjonalne przeprowadzenie 

badania

Testy są jedynie elementem diagnozy! 

Wynik testu nigdy nie jest tożsamy z 

diagnozą!

Oprócz badania technikami 

standaryzowanymi, bardzo ważny jest 

wywiad i obserwacja.

Podstawowy błąd: dobór celów do 

posiadanych narzędzi…

Profesjonalne przeprowadzenie 

badania

Właściwe postępowanie:
1)

Określenie celu diagnozy.

2)

Zawarcie kontraktu.

3)

Decyzje związane z doborem technik.

4)

Przeprowadzenie badania.

5)

Interpretacja całości wyników w 

świetle aktualnej wiedzy.

6)

Opracowanie opinii, orzeczenia.

7)

Przedstawienie informacji zwrotnych.

Profesjonalne przeprowadzenie 

badania

Wynik testu zawsze jest jedynie mniejszym lub 

większym przybliżeniem faktycznego 

funkcjonowania osoby w danym obszarze.

Czynniki ograniczające zaufanie do wyniku:

- Teoria psychologiczna (zmieniają się!),

- Czynniki przypadkowe wpływające na pomiar,

- Charakterystyka psychometryczna narzędzia.

Nigdy nie podajemy wyniku liczbowego!

Profesjonalne przeprowadzenie 

badania

Nigdy nie badamy obszarów nie 

mających związku z celem diagnozy.

Profesjonalne przeprowadzenie 

badania

Opinia/ orzeczenie

• Sposób opracowania zależny od celów, 

zgodny z przyjętymi standardami:
- prawnymi,
- stosowanymi w instytucji,
- zaleceniami teoretycznymi.

Język zrozumiały, nie stygmatyzujący, nie 

pozostawiający wątpliwości czy niepokoju.

Unikamy żargonu!

Nigdy nie podajemy informacji nie 

związanych z celem diagnozy!

Opinia/ orzeczenie

Osoba badana jako pierwsza zapoznaje 

się z opinią/orzeczeniem psychologa.

Psycholog upewnia się, czy osoba 

badana ma pytania, wątpliwości 
niepokoje. Muszą one zostać 
wyjaśnione.

Opinia/ orzeczenie

• Psycholog przechowuje kopię opinii 

w dokumentacji.

Opinia/ orzeczenie

Informacje zwrotne

• Osoba badana (niezależnie czy to ona 

zleciła badanie) zawsze ma prawo do 
informacji zwrotnej.

• Nie udzielenie informacji zwrotnej jest 

nadużyciem praw osoby badanej.

• Język zrozumiały… Zasada „nie 

szkodzenia”.

• Zalety i niebezpieczeństwa związane 

z udzielaniem informacji 
zwrotnych…

Znaczenie informacji 

zwrotnych

1. Poczucie podmiotowego traktowania.
2. Zmniejszenie lęku.
3. Uzyskanie ważnych informacji 

pogłębiających rozumienie siebie.

Niebezpieczeństwa:
1. Spowodowanie cierpienia.
2. Etykietowanie, stygmatyzacja.

Nie używamy określeń klinicznych.
Dokonujemy opisu funkcjonowania.
Nie wartościujemy (dobrze/źle, 

wysoko/nisko).

Uważamy na konflikt interesów: osoba 

badana vs zleceniodawca.

Konsekwencje 

• Związane z samooceną
• Praktyczne (jeśli diagnoza na 

zlecenie)

Umożliwienie zgłoszenia 

zastrzeżeń

• Osoba badana zawsze powinna mieć 

możliwość zgłoszenia zastrzeżeń co 
do procedury i wiarygodności 
uzyskanych wyników…

• Obowiązkiem diagnosty jest 

poinformowanie o stosowanych 
procedurach 

4. Dokumentacja 

• Arkusze testowe z wynikami. Liczbowe wyniki.
• Wytwory (rysunki, rozwiązane zadania).
• Notatki badacza (spostrzeżenia, uwagi 

dotyczące sposobu rozwiązywania, 
zachowania).

• Pisemny raport (opinia/orzeczenie), 

podsumowanie wyników, diagnoza, 
ewentualne zalecenia i wskazówki. 
Przewidywania co do funkcjonowania 
badanego w określonym zakresie.

Dokumentacja 

Materiały poufne:
• Protokoły badań testowych,
• Notatki z obserwacji, przebiegu terapii,
• Wytwory (np. rysunki),
• Nagrania.

Materiały jawne:
• Opinia/orzeczenie.

Dokumentacja

• Zaświadczenie – pismo stwierdzające, że 

klient zgłosił się do psychologa i 

diagnoza/terapia została wykonana. Jeśli 

inna strona (np. szkoła zgłasza pytanie 

czy klient był badany, można udzielić 

informacji tylko za zgodą klienta).

• Opinia – podsumowanie diagnozy.
Zaświadczenie i opinię wydaje się na 

życzenie klienta , rodzica, 

zleceniodawcy.

• Orzeczenie – opinia z mocą prawną.

• Czas przechowywania dokumentacji w 

pewnych sytuacjach jest ściśle określony 

przez prawo.

• Sposób przechowywania (bezpieczny).

• Udostępnianie – ze względu na potrzeby 

klienta, wymogi prawne, do badań 

naukowych, innemu psychologowi.

• Osoba badana ma jedynie wgląd, nie 

udostępniamy jej np. arkuszy testowych z 

jej wynikami.

4. Dokumentacja 

Kwalifikacje użytkownika

Broszura APA, 2000.

Report of the Task Force on
Test User Qualifications

• Użytkownikiem testu wg APA jest osoba 

odpowiedzialna za wybór narzędzi 
diagnostycznych, przeprowadzenie 
badania i obliczenie testów, analizę 
wyników i ich interpretację oraz 
przedstawienie opinii.

• Użytkownikiem nie jest osoba, która 

jedynie przeprowadza badanie i oblicza 
wyniki.

Kwalifikacje użytkownika

Kodeks APA 

9. Diagnoza
9.01 Podstawa diagnozy
9.02 zastosowanie metod
9.03 Świadoma zgoda
9.04 Ujawnienie wyników testu
9.05 Konstrukcja testów
9.06 Interpretacja wyników
9.07 Diagnoza przez niewykwalifikowany 

personel

9.08 Użycie przestarzałych narzędzi
9.09 Obliczanie wyników, usługi interpretacyjne.
9.10 Wyjaśnienie wyników.
9.11 Zapewnienie bezpieczeństwa testów.