Termin wykładu:
12.10.2009
Termin wykładu:
12.10.2009
WPŁYWY W SFERZE
WPŁYWY W SFERZE
SPOŁECZNO-POLITYCZNEJ
SPOŁECZNO-POLITYCZNEJ
Aleksy Awdiejew, Gramatyka interakcji werbalnej,
Kraków 2005
Aleksy Awdiejew, Grażyna Habrajska, Wprowadzenie do
nauki o komunikowaniu, tom 2, Łask 2006
John L. Austin, Mówienie i poznawanie. Rozprawy i
wykłady filozoficzne, Warszawa 1993
Henry P. Grice, Logika i konwersacja, przeł. J.Wajszczuk,
w: Przegląd Humanistyczny 1977, z. 7
Grażyna Habrajska, Nakłanianie, perswazja, manipulacja
językowa, w:………………Łodź
Mirosław Korolko, Sztuka retoryki (przewodnik
encyklopedyczny), Warszawa 1998
John Searle, Czynności mowy, Warszawa 1987
Marek Tokarz, Argumentacja. Perswazja. Manipulacja,
Gdańsk 2006
Wypowiedź jako działanie
Wypowiedź jako działanie
J
ohn L. Austin, Mówienie i poznawanie. Rozprawy i wykłady filozoficzne,
Warszawa 1993;
Słowa nie tylko opisują świat, ale świat tworzą
Stwarzanie świata odbywa się za pomocą performatywów:
Nadaję ci imię…
Biorę sobie ciebie za żonę/męża…
Rok akademicki uważam za otwarty itd.
Trzy aspekty mówienia:
aspekt lokucyjny – wypowiedzenie ciągu słów, których
sens jest zrozumiały dla odbiorcy (komponent
propozycjonalny)
aspekt illokucyjny – zasygnalizowanie intencji
wypowiedzi (komponent propozycjonalny + komponent
illokucyjny)
aspekt perlokucyjny – skutek wywołany przez to
wypowiedzenie
Zamknij okno!
Wypowiedź jako działanie
Wypowiedź jako działanie
John Searle, Czynności mowy, Warszawa 1987;
Aleksy Awdiejew, Gramatyka interakcyjna, Kraków 2005
J.Searl rozwija illokucyjny aspekt mowy w
teorię aktów mowy
Czy mógłbyś zrobić dziś zakupy?
prośba
Zrób dziś zakupy!
polecenie
Dziś ja zrobię zakupy
zobowiązanie
aspekt propozycjonalny – zrobienie zakupów;
aspekt illokucyjny – prośba, polecenie
zobowiązanie itd.
Warunki fortunności dla obietnicy (Searle),
dla prośby (Awdiejew)
Wypowiedź jako działanie
Wypowiedź jako działanie
Aleksy Awdiejew, Grażyna Habrajska, Wprowadzenie do gramatyki
komunikacyjnej, Łask 2006
Niejawne akty mowy
Oprócz jawnych aktów mowy, które powstają
przy użyciu operatorów interakcyjnych, nie
mniej często występują akty mowy, które w
tekście nie mają jawnych wyznaczników
interakcji, lecz są interpretowane jako
pośrednie jednostki interakcyjne.
Stają się one takimi w wyniku inferencji
sytuacyjnej, czyli interpretacji która
odpowiada na pytanie: jaki zamiar
interakcyjny zawiera dane wypowiedzenie.
Wypowiedź jako działanie
Wypowiedź jako działanie
Aleksy Awdiejew, Gramatyka interakcyjna, Kraków 2005
On znów poszedł do matki
Musisz przyjść później /
zaczekać
proponowanie
Znowu zostałam
sama/nigdy nie mogę na
niego liczyć!
wyrzut
Zatem, jeśli na powierzchni nie pojawiają się
specjalne operatory interakcyjne, ogólny sens
ideacyjny występuje jako bodziec inferencji, który
zmusza nas do wykrycia zamiaru interakcyjnego
nadawcy.
Aluzja, ironia, sarkazm
Wypowiedź jako działanie
Wypowiedź jako działanie
Aleksy Awdiejew, Grażyna Habrajska, Wprowadzenie do gramatyki
komunikacyjnej, Łask 2006
Dlaczego ludzie używają pośrednich aktów mowy dla
osiągnięcia efektów interakcyjnych, jeśli mają
możliwość wprowadzenia wszystkich aktów mowy w
sposób bezpośredni?
Po pierwsze:
stosując pośredni akt mowy, nadawca
utrzymuje bezpieczny dystans do zamierzonego
efektu oddziaływania, co pozwala mu w krytycznym
momencie wycofać się ze swego zamiaru
interakcyjnego
Po drugie:
odbiorca jest zmuszony do samodzielnej
interpretacji ukrytego sensu interakcyjnego, co
wzmacnia skuteczność jego oddziaływania, ponieważ
współuczestniczy w tworzeniu aktu mowy
Wybrane sposoby wpływania na
Wybrane sposoby wpływania na
ludzi
ludzi
nakłanianie
perswazja
stymulacja
propaganda
agitacja
manipulacja
-------------------------------------------------------
szantaż, wymuszenie, stosowanie
przemocy itp.
Nakłanianie
Nakłanianie
Aleksy Awdiejew, Gramatyka interakcyjna, Kraków 2005
Nakłanianie należy do strategii
behawioralnych, których celem jest
sterowanie zachowaniem interlokutorów
za pomocą działania werbalnego – język
staje się bezpośrednim narzędziem
powodującym zmiany w układzie
interakcyjnym
Parametry strategii behawioralnych:
korzyść
, jaką osiąga każdy z interlokutorów w
przypadku skutecznego przeprowadzenia
strategii oraz w wyniku realizacji
zaproponowanego działania;
typowanie wykonawcy
danego działania;
możliwość zastosowania różnego typu
sankcji
w przypadku odmowy przez odbiorcę
wykonania zaproponowanego działania;
stosunek ról społecznych
(status) nadawcy i
odbiorcy w trakcie przeprowadzania strategii;
nakłanianie
nakłanianie
perswazja
stymulacja
propaganda
agitacja
manipulacja
Nakłanianie
Nakłanianie
Aleksy Awdiejew, Gramatyka interakcyjna, Kraków 2005
Marek Tokarz, Argumentacja. Perswazja. Manipulacja,
Gdańsk 2006
AKT
NAKŁANIAJĄCY
DO
DZIAŁANIA:
Stosując
wypowiedzenie
A
nadawca
zamierza nakłonić odbiorcę do wykonania
korzystnego dla siebie działania (p)
korzyść, typowanie wykonawcy, sankcje, relacja
zależności
nakłaniani
nakłaniani
e
e
perswazja
stymulacja
propagand
a
agitacja
manipulacj
a
Nakłanianie – warunkiem współdziałania – współdziałanie
warunkiem przetrwania
Nakłanianie – proste akty perswazyjne
Ma pan ochotę na koniak?
Czy mógłbyś zrobić
zakupy?
Idź do sklepu!
proponowani
e
prośba
żądanie
Perswazja
Perswazja
Mirosław Korolko, Sztuka retoryki, Warszawa 1998
Przedmiotem perswazji może być każda
sprawa podlegająca wartościowaniu
intelektualnemu, etycznemu lub
emocjonalnemu. (...)
W perswazji prawda jest wartością, zaś jej
przyjęcie wymaga świadomego i
dobrowolnego wyboru
dobrowolnego wyboru
między jedną
a drugą wartością (wartością
wyznawaną przez perswadującego i
wartością wyznawaną przez osobę, w
stosunku do której jest stosowana
perswazja – GH)
nakłanianie
perswazja
perswazja
stymulacja
propaganda
agitacja
manipulacja
Perswazja
Perswazja
Aleksy Awdiejew, Gramatyka interakcyjna, Kraków 2005
Marek Tokarz, Argumentacja. Perswazja. Manipulacja,
Gdańsk 2006
Perswazja
Perswazja
jest to uświadomione
przez obserwatora działanie
werbalne nadawcy, dążące do
zmiany postawy odbiorcy
nakłanianie
perswazja
perswazja
stymulacja
propaganda
agitacja
manipulacja
Nadawca, decydując się na zastosowanie
wypowiedzi perswazyjnej, zakłada
nieodpowiedniość między układem informacyjnym
lub układem aksjologicznym odbiorcy a treścią
wypowiedzi
Kiedy rozpoznamy tę nieodpowiedniość, powstaje
pytanie o cel wypowiedzi
Perswazja
Perswazja
Warunki zastosowania perswazji:
działanie dwustronne – dialog
cel uświadomiony / nieuświadomiony i
korzystny dla obu stron
oddziaływanie otwarte / ukryte
argumentacja różna
dyskurs wielostronny i otwarty
wzajemne poszukiwanie informacji, ocen i
rozwiązań problemowych
Błędy w perswazji:
taktyczny – istniała możliwość zmiany
postawy odbiorcy, ale nadawca nie potrafił
tego zrobić
genetyczny – nadawca nie mógł wpłynąć na
odbiorcę (nieadekwatna ocena możliwości
zmiany sytuacji)
nakłanianie
perswazja
perswazja
stymulacja
propaganda
agitacja
manipulacja
Stymulacja
Stymulacja
Stymulacja
Stymulacja
jest to uświadomione przez
obserwatora działanie werbalne
nadawcy, dążące do wykreowania
postawy odbiorcy lub nakłonienia go
do działania dla dobra odbiorcy
Warunki zastosowania stymulacji:
zaufanie odbiorców i autorytet
nadawców
działanie jednostronne – odbiorca bierny
cel uświadomiony / nieuświadomiony i
korzystny dla obu stron
oddziaływanie otwarte / ukryte
argumentacja quasilogiczna
nakłanianie
perswazja
stymulacja
stymulacja
propaganda
agitacja
manipulacja
19.10.2009
Propaganda
Propaganda
Propaganda
Propaganda
jest to uświadomione przez
obserwatora działanie werbalne
nadawcy, dążące do modyfikacja,
utrwalenie lub osłabienie szczegółowej
postawy odbiorców w stosunku do
realnego obiektu perswazji.
Modyfikację szczegółowej postawy można rozumieć
jako zmianę natężenia oceny realnego obiektu w
kierunku pozytywnym lub negatywnym.
Utrwalenie szczegółowej postawy odbiorcy jest
niezbędne z punktu widzenia nadawcy wówczas,
gdy jest ona zagrożona modyfikacją.
Osłabienie szczegółowej postawy odbiorcy umożliwia
w przyszłości jej dalszą modyfikację.
nakłanianie
perswazja
stymulacja
propaganda
propaganda
agitacja
manipulacja
Propaganda
Propaganda
Warunki zastosowania propagandy:
działanie jednostronne – językowa izolacja
odbiorcy, przewaga administracyjna i
medialna nadawcy
w warunkach totalitarnych – jednostronny
monolog mediów i pasywny odbiór związany z
przymusem i represjami: fizyczna izolacja
(sankcje praktyczne) w stosunku do innych
opcji
w warunkach demokratycznych - perswazja
wzmacniająca, ideologiczna izolacja w
stosunku do innych opcji
cel uświadomiony / nieuświadomiony
dyskurs zamknięty, zcentralizowany
argumentacja demagogiczna (ukrywanie
przesłanek)
nakłanianie
perswazja
stymulacja
propaganda
propaganda
agitacja
manipulacja
Agitacja
Agitacja
Agitacja
Agitacja
-
zbudowanie w świadomości
nadawcy gotowości do dokonania
określonej opcji wyboru działania
Ponieważ sama świadomość gotowości nie jest
gwarancją wykonania sugerowanego
działania, strategia agitacyjna zawsze jest
popierana różnymi strategiami
propagandowymi, które zapewniają
zasadność dokonanego wyboru
Warunki zastosowania agitacji:
działanie jednostronne – językowa izolacja
odbiorcy, przewaga administracyjna i
medialna nadawcy
cel uświadomiony / nieuświadomiony
dyskurs zamknięty, zcentralizowany
argumentacja demagogiczna (ukrywanie
przesłanek)
nakłanianie
perswazja
stymulacja
propaganda
agitacja
agitacja
manipulacja
Manipulacja
Manipulacja
Manipulacja
Manipulacja
(rodzaj ukrytej perswazji) –
działanie werbalne nadawcy, dążące
do modyfikacja, utrwalenie lub
osłabienie szczegółowej postawy
odbiorców w stosunku do realnego
obiektu perswazji
Warunki zastosowania agitacji:
działanie jednostronne
cel nieuświadomiony przez odbiorcę
korzyść nadawcy i (zazwyczaj)
niekorzyść odbiorcy (motywacja
ukrycia)
oddziaływanie na podświadomość
(przeniesienie wartości)
nakłanianie
perswazja
stymulacja
propaganda
agitacja
manipulacja
manipulacja
Zasady rządzące
konwersacją
a)
(H. Grice)
b)
(A.
Awdiejew)
b)
(G.
Leech)
c)
zasada ekonomii konwersacyjn
ej
(Sperber, Wilson)
–
postulaty konwersacyjne
1. postulat ilości – mów tylko tyle ile
potrzeba, by osiągnąć swój cel
komunikacyjny
2. postulat jakości – mów tylko to, o
czym jesteś przekonany, że tak jest
3. postulat odpowiedniości – mów na
temat
4. postulat jasności wywodu – mów
jasno, unikaj niejednoznaczności
Zasada kooperacji A.
Awdiejewa
1. Osiągaj swój cel komunikacyjny
najmniejszym kosztem partnera
2. Dąż do kontynuowania konwersacji,
unikaj jawnego blokowania strategii
partnera
3. Umiej w odpowiedniej chwili
wycofać się z uczestnictwa w danej
strategii konwersacyjnej nie
degradując przy tym partnera
Zasada kooperacji
Istotą zasady kooperacji w
prowadzeniu danej strategii jest
dążenie do obopólnej korzyści,
co z jednej strony zmusza mówiącego
do uwzględnienia korzyści partnera,
z drugiej zaś nie pozwala na
forsowanie w sposób jawny swej
własnej korzyści
Zasada grzeczności, a lepiej powiedzieć, zasada
taktu, dotyczy takich form zachowania się
językowego, które są akceptowane i oczekiwane
przez uczestników konwersacji.
Zasada ta nie zawsze jest wymagana w sposób
obligatoryjny w zależności od stosunku ról
społecznych interlokutorów oraz ich tolerancji.
Jest słabsza od zasady kooperacji i nie zawsze
złamanie zasady taktu powoduje zaburzenie
interakcji.
Tego rodzaju odejście od zasady taktu może być
czasem zastosowane jako sposób nacisku na
partnera i, w przypadku pewnej tolerancji z jego
strony, bywa pomocne w osiągnięciu zamierzonego
celu komunikacyjnego
Zasada ekonomii konwersacyjn
ej
Zasada ekonomii konwersacyjnej polega na
wykorzystywaniu w sposób optymalny
możliwości wnioskowania partnera,
tak aby z jednej strony nie narażać go na
niezrozumienie przy zbyt małej
informatywności przekazu,
a z drugiej strony nie nudzić go
przekazywaniem informacji, która już jest w
jego dyspozycji
lub którą może osiągnąć włączając dostępny
sobie mechanizm inferencji