PREZES RADY

MINISTRÓW

Prezes Rady Ministrów -

charakterystyka



W ramach rządu i administracji rządowej szczególną pozycję
zajmuje Prezes Rady Ministrów. Na pozycję i rolę Prezesa Rady
Ministrów składają się dwie zasadnicze funkcje, z jednej strony
jest on przewodniczącym Rady Ministrów, z drugiej
jednoosobowym samodzielnym organem administracji rządowej
wyposażonym w sferę własnych zadań i kompetencji. Ten
podwójny charakter roli Prezesa Rady Ministrów przewidują
przepisy Konstytucji RP i ustawa o rządzie. W świetle Konstytucji
RP Prezes Rady Ministrów reprezentuje Radę Ministrów, kieruje
jej pracami, koordynuje i kontroluje prace ministrów oraz
wykonuje zadania określone w odrębnych przepisach.



E. Zieliński, Administracja rządowa w Polsce, Warszawa 2001,
s. 55.

Pozycja Prezesa Rady Ministrów



Pozycja Prezesa Rady Ministrów jako przewodniczącego Rady
Ministrów obejmuje kierowanie jej działalnością i organizowanie jej
pracy jako organu kolegialnego. W tym zakresie Prezes Rady
Ministrów: zwołuje, otwiera, ustala porządek obrad i prowadzenie jej
posiedzeń, zaprasza na posiedzenia niebędące członkami Rady
Ministrów, przewodniczy posiedzeniom, zarządzania przeprowadzenie
korespondencyjnego

uzgodnienia

stanowisk

członków

Rady

Ministrów, podpisuje akty podjęte przez Radę Ministrów.



Prezes Rady Ministrów realizuje te zadania i kompetencje
charakterystyczne

dla

przewodniczącego

każdego

organu

kolegialnego. Przewodniczenie jednak Radzie Ministrów nie
wyczerpuje się w tych organizatorskich funkcjach premiera wobec
rady Ministrów jako ciała kolegialnego.



Prawo administracyjne, pod red. M. Wierzbowskiego, Warszawa 2011, s. 174.

Prezes Rady Ministrów



Prezes Rady Ministrów kieruje również merytoryczną
działalnością rady Ministrów i jest kierownikiem rządu
odpowiedzialnym politycznie za efekty jego działania.
W myśl Konstytucji RP Prezes Rady Ministrów
zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i
określa sposoby jej wykonywania. Prezes Rady
Ministrów w wykonaniu polityki rządu może wydawać
nadzorowanym przez niego centralnym organom
administracji wiążące wytyczne i polecenia. Mogą
one dotyczyć całokształtu działalności tych organów
z wyłączeniem rozstrzygnięć, co do istoty sprawy
załatwianej w drodze decyzji administracyjnej.

Prezes Rady Ministrów



Prezes

Rady

Ministrów

jest

również

podmiotem rozstrzygającym o kształcie i
składzie rządu. Z jednej strony decyduje o
powołaniu takich, a nie innych ministrów
kierujących

określonymi

działami

administracji, z drugiej strony zaś jest on
kreatorem tej kategorii ministrów, którzy nie
mają statusu organów kierujących działami
administracji,

lecz

są

powoływani

do

wypełniania

zadań

wyznaczonych

przez

Prezesa Rady Ministrów.



Ibidem, s. 175.

Kompetencje Prezesa Rady

Ministrów



Prezes Rady Ministrów ustala w drodze rozporządzenia szczegółowy zakres
działania ministra oraz określa ministerstwo lub inny rząd administracji
rządowej, który ma obsługiwać ministra. W odniesieniu do ministra
kierującego działem administracji rządowej wskazane przez ustawę
określenie szczegółowego zakresu działania jest nieścisłe, bowiem w
rozporządzeniu tym Prezes Rady Ministrów ustala jedynie działy
administracji, które poddawane są kierownictwu danego ministra.
Określenie zakresu działania obejmującego powierzone przez Prezesa Rady
Ministrów sprawy, ma miejsce natomiast w przypadku ustanowienia tzw.
ministra bez teki.



Konstrukcja ta daje Prezesowi Rady Ministrów dużą elastyczność w zakresie
kształtowania Rady Ministrów i rozdziału zadań między jej ogniwa, co
niewątpliwie jest świadectwem merytorycznego kierownictwa Radą
Ministrów i spełnienia przez premiera funkcji głównego ośrodka
dyspozycyjnego w ramach rządu w politycznym sensie.



Ibidem, s. 175.

Kompetencje Prezesa Rady

Ministrów



Premier może żądać informacji, dokumentów i sprawozdań okresowych
lub dotyczących poszczególnej sprawy albo rodzaju spraw od ministra
oraz kierownika urzędu centralnego, jak również od pracowników
urzędów organów administracji rządowej, po zawiadomieniu
właściwego ministra lub kierownika urzędu centralnego. Są to formuły
na tyle ogólne, że silny politycznie Prezes Rady Ministrów może je bez
trudu wypełnić treścią pozwalającą mu na rzeczywiste kierowanie
pracami całego rządu, jak i poszczególnych ministrów. Należy jednak
pamiętać o koalicyjnym charakterze gabinetu, który sprawia, że
ministrowie z partii koalicyjnej będą zachowywać pewien dystans
wobec szefa rządu.



Premierowi przysługuje prawo przewodniczenia w każdym z komitetów
Rady Ministrów, bez względu na to, czy został powołany do składu
komitetu przez rozporządzenie Rady Ministrów tworzące komitet.

Prawo administracyjne, pod. red. Z. Niewiadomskiego, Warszawa 2009,
s. 193.

Kompetencje Prezesa Rady

Ministrów



Przytoczone uprawnienia Prezesa Rady Ministrów są
związane przede wszystkim jako szefa rządu, jednak
mogą one znajdować zastosowanie również przy
spełnieniu przez premiera funkcji samodzielnego organu
administracji państwowej, tym bardziej, że obie te role
nie są od siebie oddzielone ścisłą cenzurą, ale
niejednokrotnie przeplatają się wzajemnie. Przykładowo
ustalenie przez Prezesa Rady Ministrów szczegółowego
zakresu działania ministra przez wydanie rozporządzenia
jest z jednej strony przejawem prawotwórczej, odrębnej
kompetencji z drugiej zaś strony, ze względu na
przedmiot rozporządzenia łączy się wyraźnie z
kierowaniem rządu.

Kompetencje Prezesa Rady

Ministrów w zakresie

stanowienia prawa



W zakresie stanowienia prawa Prezes Rady Ministrów może
wydawać rozporządzenia i zarządzenia. Konstrukcja
rozporządzenia

jako

źródła

prawa

powszechnie

obowiązującego ma charakter jednolity – rozporządzenia
premiera muszą więc odpowiadać tym samym cechom,
którym odpowiadają rozporządzenia Rady Ministrów,
jednak upoważnienie ustawowe musi wskazywać Prezesa
Rady Ministrów jak organ właściwy do wydania danego
rozporządzenia.



Zarządzenia mają charakter wewnętrzny i w swojej istocie
zbliżają się do normatywnych uchwał Rady Ministrów.



Ibidem, s. 299.

Uprawnienia Prezesa Rady

Ministrów



Oprócz uprawnień w zakresie kształtowania składu osobowego
Rady Ministrów, składają się liczne kompetencje do
dokonywania obsad personalnych na różne kierownicze
stanowiska w administracji państwowej, głównie centralnej np.
sekretarzy

i podsekretarzy stanu

w ministerstwach,

przewodniczących, a nierzadko i członków wielu ciał
pomocniczych i opiniodawczo – doradczych, kierowników wielu
urzędów centralnych i terenowych. W odniesieniu do
niektórych stanowisk Prezes Rady Ministrów ma prawo
występowania z wnioskami o dokonanie obsad personalnych.
Poza tym Prezes Rady Ministrów jest zwierzchnikiem
służbowym wszystkich pracowników administracji rządowej.



Prawo administracyjne, op.cit., s. 177.

Uprawnienia Prezesa Rady

Ministrów



Wiele spośród tych organów centralnych z różnych względów
usytuowanych jest poza strukturami działów administracji. Do
organów centralnych nadzorowanych przez Prezesa Rady
Ministrów należą: Prezes Głównego Urzędu Statystycznego,
Komisja Nadzoru Finansowego, Szef Centralnego Biura
Antykorupcyjnego, Prezes Urzędu Zamówień Publicznych, Szef
Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Szef Agencji Wywiadu,
Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Zakres nadzoru
premiera wobec wspomnianych organów określają ustawy
normujące

te

organy.

Trzeba

pamiętać

również

o

wspomnianych kompetencjach Prezesa Rady Ministrów do
wydawania tym organom wiążących wytycznych i poleceń.



Ibidem.

Kompetencje Prezesa Rady

Ministrów wobec wojewody



Premier powołuje i odwołuje wojewodów na wniosek ministra właściwego do
spraw administracji oraz wicewojewodów na wniosek wojewody, przysługują
mu też kompetencje pozwalające na koordynowanie i nadawanie kierunku
pracy organom terenowym, choć bezpośrednio kwestie te znajdują się w
zakresie działania ministra do spraw administracji. Oprócz tego Prezes Rady
Ministrów sprawuje nadzór nad działalnością wojewody i dokonywanie
okresowej oceny jego pracy oraz kierowanie działalnością wojewody
poprzez wydawanie zarządzeń i poleceń.



Prezes Rady Ministrów jest również zwierzchnikiem służbowym pracowników
administracji rządowej oraz zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej.



Oprócz tego Prezes Rady Ministrów ma prawo uchylania w trybie nadzoru
ustanawianych przez wojewodę aktów prawa miejscowego, w tym
rozporządzeń porządkowych:



obligatoryjnie – gdy są niezgodne z ustawami lub aktami wydawanymi w
celu ich wykonania;



fakultatywnie – z powodu niezgodności z polityką rządu lub naruszenia
zasad rzetelności i gospodarności.

Nadzór Prezesa Rady Ministrów



Jeżeli chodzi o nadzór nad działalnością

samorządu terytorialnego, to jego rola jest
ograniczona, bo nadzór ten stosowni do
zasady samodzielności jednostek samorządu
terytorialnego może dotyczyć tylko legalności
działalności samorządu terytorialnego i może
być realizowany tylko w granicach i formach
określonych w konstytucji lub w ustawach.

Uprawnienia w zakresie kreowania

organów pomocniczych



Premier posiada oprócz wyżej wymienionych kompetencji
dość szerokie uprawnienia w zakresie kreowania organów
pomocniczych swoich lub Rady Ministrów. Może tworzyć z
inicjatywy własnej lub na wniosek Rady Ministrów komitety,
rady i zespoły. Premier powołuje i odwołuje też na
podstawie odpowiednich ustaw kierowników państwowych
jednostek

organizacyjnych

np.

Prezesa

Prokuratorii

Generalnej

oraz

piastunów

centralnych

organów

administracji rządowej np. Szefa Centralnego Biura
Antykorupcyjnego, a także Rzecznika Praw Pacjenta.



B. Banaszak, Prawo konstytucyjne, Warszawa 2010, s. 663.

Prezes Rady Ministrów - rola

w tworzeniu rządu



Na ustrojową pozycję Prezesa Rady Ministrów istotny wpływ ma
również rola odgrywana przez niego w tworzeniu rządu i w
zmianach w jego składzie oraz w składaniu dymisji Rady
Ministrów. To premier proponuje skład Rady Ministrów i ma
wyłączne prawo występowania do prezydenta z wnioskiem o
dokonanie zmian w składzie Rady Ministrów, a jego rezygnacja
oznacza automatycznie dymisję rządu. Tylko on, w przypadkach
określonych w Konstytucji RP może złożyć dymisję Rady
Ministrów. Może on również zwrócić się do Sejmu o wyrażenie
Radzie Ministrów wotum zaufania. Po przyjęciu dymisji rządu
przez prezydenta RP do złożenia dymisji zobligowani są
sekretarze i podsekretarze stanu oraz wojewodowie i
wicewojewodowie, powierza premierowi decydowanie o przyjęciu
lub odrzuceniu tych dymisji w okresie trzech miesięcy od dnia
powołania rządu.



Ibidem, s. 664.

Uprawnienie Prezesa Rady

Ministrów -kontrasygnata

aktów prawnych



Istotne znaczenie dla pozycji Prezesa Rady Ministrów ma
również zapis z Konstytucji wymagający kontrasygnaty
wszystkich urzędowych aktów prezydenta. Zyskują one
wówczas ważność, a podpisujący je premier ponosi
odpowiedzialność za nie polityczną przed Sejmem. Różnica
poglądów, co do celowości wydania przez prezydenta aktu
urzędowego winna skutkować dymisją premiera. Wówczas los
rządu będzie zależeć od prezydenta, który będzie mógł
odmówić przyjęcia dymisji i poniechać wydania zamierzonego
aktu lub też przyjąć dymisję i przystąpić do formowania
nowego rządu.

 



W. Skrzydło, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz,
Warszawa 2009, s. 147.

Organy Prezesa Rady Ministrów



Przy Prezesie Rady Ministrów istnieją również

organy, które mają samodzielny charakter.
Zgodnie z ustawą o stopniach naukowych i
tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w
zakresie sztuki ustanowiona jest przy Prezesie
Rady Ministrów Centralna Komisja do Spraw
Stopni i Tytułów. Na podstawie zaś ustawy o
zasadach wspierania rozwoju regionalnego
Rada Polityki Regionalnej Państwa jest
organem opiniodawczym i doradczym Prezesa
Rady Ministrów.

Inne uprawnienia Prezesa Rady

Ministrów



Prezes Rady Ministrów wydaje „Dziennik Ustaw” i

„Monitor Polski” oraz spełnia inne funkcje
legislacyjne. Z tych przyczyn ustawa o Radzie
Ministrów stanowi, że przy Prezesie Rady Ministrów
funkcjonuje Rada Legislacyjna oraz Rządowe
Centrum Legislacji, co ma zapewnić koordynację
działalności legislacyjnej rządu, premiera oraz
innych organów administracji rządowej.



Prawo administracyjne. Część ogólna, pod. red. M.

Chmaja, Warszawa 2007, s. 122.

Kancelaria Prezesa Rady

Ministrów



Do pomocy Radzie Ministrów i jej Prezesowi

służy przewidziana ustawą Kancelaria Prezesa
rady Ministrów. Na jej czele stoi szef
Kancelarii, ponadto działają w niej sekretarze i
podsekretarze stanu, wszyscy powoływani i
odwoływani

przez

Premiera.

Kancelaria

Prezesa Rady Ministrów służy obsługą prawną,
organizacyjną, techniczno – biurową oraz
merytoryczną.



Ibidem.

Bibliografia

1

. Banaszak B., Prawo konstytucyjne, Warszawa

2010.
2. Prawo administracyjne. Część ogólna, pod. red.
M. Chmaja, Warszawa 2007.
3. Prawo administracyjne, pod. red. Z.
Niewiadomskiego, Warszawa 2009.
4. Prawo administracyjne, pod red. M.
Wierzbowskiego, Warszawa 2011.
5. Zieliński E., Administracja rządowa w Polsce,
Warszawa 2001.