 
Przedmi
ot:
Maszynoznawstw
o
Kotły
parowe
 
 
Kotłami parowymi są naczynia 
ciśnieniowe, których zadaniem jest 
wytwarzanie z wody, jako cieczy 
energetycznej, pary o ciśnieniu wyższym 
od atmosferycznego, przeznaczonej do 
użytkowania wewnątrz lub zewnątrz 
naczynia.
Kocioł parowy służy do wytwarzania pary 
wodnej nasyconej oraz przegrzanej. 
 
Zaleta pary, jako nośnika ciepła polega
na tym, że w porównaniu z wodą posiada
znacznie wyższą pojemność cieplną.
Rys. 1.Zawartość ciepła w parze wodnej
 
140 p.n.e. Bania Herona
1681 Denis Papin przedstawił "kociołek 
Papina" 
XIX wiek - kotły parowe
 
Rys. 2 Bania Herona
 
Rys. 3 Kociołek Papina
 
Rys. 4 Kocioł parowy
 
 
Kocioł parowy składa się z następujących zespołów elementów:
palenisko
parownik
przegrzewacz
podgrzewacz wody
armatura (zawory, wodowskazy, manometry itd.)
podgrzewacz powietrza
konstrukcja nośna względnie zakotwienie
schody i podesty
obmurowanie i izolacja
osprzęt (drzwiczki, klapy, podpory, podwieszenia itd.)
aparatura pomiarowo-kontrolna i automatyka
urządzenie do wytwarzania ciągu.
 
Zadaniem paleniska jest prawie
całkowite spalenie dostarczanego 
paliwa, budowa zależy od rodzaju 
paliwa i rodzaju kotła. 
 
Rys. 5 Typy rusztowin w kotłach parowych
 
Z paleniskiem związane są:
urządzenie zasilające je paliwem
ruszt, na którym leży spalane paliwo stałe
palniki do spalania paliwa ciekłego, guzowego lub
pyłowego
urządzenie doprowadzające powietrze potrzebne do
spalania:
komora paleniskowa; wewnątrz której następuje spalanie
części lotnych oraz paliw ciekłych, gazowych i pyłowych;
urządzenie do usuwania popiołu i żużla
urządzenie do obsługi i czyszczenia paleniska;
obmurze tworzące obudowę paleniska kotła i kanałów
spalinowych;
izolacja cieplna.
przegrzewacze pary i podgrzewacze wody i powietrza
 
Parownik zbudowany jest z rur
wznoszących, opadowych, komory i 
walczaka. Tworzy się tutaj para wodna 
mokra nasycona.
 
Walczak- cylindryczne naczynie ciśnieniowe.
Rys.6 Walczak o średnicy 1500 mm – kocioł 32 t/h x 40 at
 
Zadaniem przegrzewacza pary jest 
osuszenie pary mokrej, nasyconej 
wychodzącej z kotła i następne jej 
przegrzanie
Rozróżniamy przegrzewacze pary 
konwekcyjne i opromieniowane, 
zależnie od tego, czy otrzymują ciepło 
od spalin przez konwekcję czy też przez 
promieniowanie.
 
Zadaniem podgrzewacza wody jest jak
najwięk sze wykorzystanie ciepła spalin
opuszczających kanały spalinowe kotła, a w
rezultacie zwiększenie sprawności kotła.
Podgrzewacz wody umożliwia również
zmniejszenie kosztu instalacji kotłowej
wskutek częściowego zastąpienia powierzchni
ogrzewalnej kotła przez tańszą powierzchnię
pod grzewacza. Dzięki wprowadzeniu do kotła
wody podgrzanej zmniejszają się w nim także
naprężenia cieplne.
 
Podgrzewacz powietrza umożliwia wykorzy
stanie reszty ciepła spalin opuszczających 
podgrzewacz wody do ogrzania powietrza 
zasilającego palenisko: Podgrzewanie 
powietrza powoduje rów nież wzrost 
wydajności kotła i temperatury spalania 
oraz umożliwia eko nomiczne spalanie 
paliwa o dużej zawartości wilgoci i popiołu, 
a malej zawartości części lotnych. 
 
 
Powstawanie pary w kotle jest
związane z trzema procesami:
spalaniem paliwa,
wymianą energii w postaci ciepła,
parowaniem wody.
 
Rys. 7 Schematyczne działanie kotła 
parowego 
 
Rys. 8 Kocioł opromieniowany z paleniskiem pyłowym
 
 
Ilość pary wyprodukowanej w jednostce czasu (kg/h,
t/h). Rozróżnia się wydajność maksymalną
przejściową mogącą trwać do 2 godzin (ok. 120%),
wydajność maksymalną trwałą (100%), wydajność
normalną (80%), wydajność minimalną (najmniejsza
wydajność, przy której kocioł może normalnie
pracować; zależy od konstrukcji i waha się od 0 do
60%).
Wydajność tę ograniczają, głownie: obieg wody,
zmiany temperatury pary przegrzanej, procesy
spalania. W ciepłownictwie wydajność kotła określa
się w jednostkach ciepła na jednostkę czasu(kcal/h,
Gcal/h).
 
Wyrażony w procentach stosunek ilości ciepła, które w
ciągu godziny zostało zużyte w pracującym kotle na
wytworzenie pary o wymaganych parametrach, do
całkowitej ilości ciepła doprowadzonego w tym czasie do
paleniska w postaci energii chemicznej paliwa.
 
   
gdzie: 
D - wydajność kotła w kg/h;
i - entalpia pary pobieranej z kotła w kcal/kg; 
i
w
-entalpia wody zasilającej kocioł w kcal/kg;
B -zużycie paliwa w ciągu godziny w kg/h;
Q
d
- wartość opałowa. paliwa w kcal/kg.
 
 
Spalanie paliw polega na łączeniu się
pierwiastków palnych danego paliwa z tlenem
zawartym w powietrzu, przy równoczesnym
wywiązaniu się ciepła.
W zależności od dostępu tlenu może wystąpić:
spalanie całkowite (całe pierwiastki węgla,
wodoru i siarki spalają się, a produktami reakcji
są np. CO
2
i H
2
O),
spalanie niecałkowite (ciała stałe będące
produktami spalania mają w sobie jeszcze
substancje niespalone – popiół),
spalanie niezupełne (gazy spalinowe
zawierają substancje mogące się jeszcze spalić)
 
Rys. 9 Zespoły składowe instalacji kotłowej
 
 
PALIWA:
 
 
 
stałe ciekłe
gazowe
-roślinne (np. drewno, słoma -olej napędowy -gaz
ziemny
zbożowa, odpady z -olej opałowy -gaz
koksowy
trzciny) -gaz
wielkopiecowy
     -torf
     -węgiel brunatny
     -węgiel kamienny
     -śmieci i odpady
1. Podział ze względu na stan skupienia paliwa
 
PALIWA:
 
 
naturalne sztuczne
odpadkowe -węgiel kamienny -koks
-trociny
     i brunatny
     -torf                                  -pył węglowy                      -miał 
koksowy
-drewno -węgiel drzewny -gaz
wielkopiecowy
     -ropa naftowa                  -smoły węglowe
     -gaz ziemny                      -mazut
                                               -gaz koksowy
2. Podział za względu na pochodzenie paliwa
 
Ilość ciepła uzyskaną przy spalaniu całkowitym
i zupełnym 1kg lub 1nm³ paliwa zwiemy jego
wartością opałową. Określa się ją drogą
badań laboratoryjnych, spalając próbkę paliwa i
schładzając spaliny do temperatury odniesienia
20ºC, przy założeniu, że para wodna zawarta w
spalinach nie skropliła się. Wartość opałowa
zależy głównie od zawartości czystego węgla C,
wilgoci i popiołu. Im więcej wilgoci i popiołu
zawiera paliwo, tym mniejsza jest jego wartość
opałowa.
 
Wartość opałową (Qw) obliczyć można z
kilku wzorów, jednak najłatwiej jest ją 
wyznaczyć ze wzoru Mendelejewa:
Qw = 339,15C + 1030H + 108,9(O-S) –
25,1W
gdzie: 
C, H, S, O – masowe udziały pierwiastków w 
%;
W – wilgotność paliwa w %.
 
 
1. Ze względu na ciśnienie pary:
kotły niskoprężne - do 15 at nadciśnienia;
kotły średnio prężne - do 40 at 
nadciśnienia
kotły wysokoprężne - do 150 at 
nadciśnienia
kotły na najwyższe ciśnienia - ponad 150 
at nadciśnienia
 
2. Ze względu na przeznaczenie:
kotły ogrzewnicze
kotły przemysłowo-ogrzewnicze
kotły energetyczne
 
3. Ze względu na cechy
konstrukcyjne:
o
walczakowe
o
płomienicowe
o
kombinowane
o
wodnorurkowe opromieniowane
 
 
Rys. 11 Schemat kotła La Monta
 
 
Rys. 12 Przykład pomieszczenia kotłowni
 
Hałas wytwarzany przez instalację kotłową jest w zasadzie
powodowa ny:
szumami spalania
szumami dmuchawy palnika
przenoszeniem dźwięku materiało wego.
Związany głównie z procesem spala nia dźwięk powietrzny
jest przeno szony przez wypromieniowanie z pal nika, kotła i
instalacji spalin.
Dźwięk materiałowy powstaje wsku tek drgań
mechanicznych instalacji kotłowej i przenoszony jest
głównie przez fundamenty, ściany kotłowni i ścianki
przewodów spalin. Może on wywoływać poziom ciśnienia
aku stycznego rzędu 50 do 140 dB(A), zależnie od
częstotliwości.
 
Rys. 13 Wytłumienie dźwięku materiałowego
 
Kotły walczakowe można transporto wać
transportem drogowym, kolejo wym lub 
wodnym. Odpowiednio do warunków 
transportu wykonywane jest opakowanie 
kotła, wzgl. kocioł transportuje się bez 
wrażliwej izolacji cieplnej. Dla 
zabezpieczenia osprzętu, jak pal nik, sprzęt 
regulacyjny i armatura, przed 
uszkodzeniami transportowy mi, jest on 
pakowany i przewożony osobno
.
 
Rys. 14 Transport kotła parowego
 
Do wstawienia kotła i dalszych komponentów
instalacji należy przewi dzieć wystarczająco duży
otwór. Może to być także otwór w dachu kotłowni
lub odpowiedni szyb.
Dla minimalizacji kosztów drogi wstawiania
powinny być możliwie krótkie i wolne od przeszkód.
Również tu należy zadbać o wystar czającą nośność
podłoża. Urządzenia dźwigowe należy ustawiać
możliwie blisko miejsca pracy. Urządzenia
dźwigowe muszą posiadać wymaga ny udźwig,
wysięg i wysokość pod noszenia. Do ich ustawienia
potrzeb ne jest odpowiednio nośne podłoże. W razie
konieczności może być potrzebne czasowe
zamknięcie dróg dojazdowych lub odcinków ulic.
 
Rys. 15 Wstawianie kotła parowego