Piotr Januszko

Zaburzenia
spostrzegania

Spostrzeganie

Proces przetwarzania informacji,
który

wiąże

się

z

odwzorowaniem postaci

świata

zewnętrznego

i

wewnętrznego

w

postaci

reprezentacji

umysłowych

Wrażenie

• Wrażenie to elementarne zjawisko

psychiczne, które polega na
odzwierciedleniu cechy
przedmiotu działającego na
receptor

Tworzenie spostrzeżeń

• Rejestracja pełnego obrazu

spostrzeganego przedmiotu w tzw.
buforze sensorycznym

• analiza percepcyjna (kierowana

bodźcami)

• synteza percepcyjna (kierowana

wiedzą)

Zaburzenia spostrzegania

• Różnicowanie zaburzeń na podstawie:

– przedmiotowości (sposób rzutowania)
– poczucia realności (sąd realizujący)
– poprawności rozpoznawania (sąd

klasyfikujący)

Zmienione

Błędnie

rozpoznane

Bez adekwatnego

bodźca

Nierozpoznane

(ejdetyzm)

zniekształcenia

pareidolie

iluzje

omamy

omamy rzekome

parahalucynacje

deficyty

agnozje

(J. Wciórka, 2002)

Przeżycia ejdetyczne

• Wyobrażenia lub wspomnienia,

które dzięki swej plastyczności,
żywości i szczegółowości bardzo
zbliżają się właściwościami do
aktualnie przeżywanych
spostrzeżeń zmysłowych

Zniekształcenia

• Spostrzeżenia rzeczywistych

przedmiotów prawidłowo
rozpoznanych, zakwalifikowanych
i umiejscowionych w realnej
przestrzeni, cechujące się jednak
zmianą niektórych właściwości
spostrzeganych przedmiotów

Pareidolie

• nierzeczywiste spostrzeżenia

wyprowadzane z jednostajnego,
nieostrego lub rytmicznie
ukształtowanego tła

Złudzenia (iluzje)

• Błędne rozpoznawanie realnie

istniejących przedmiotów, którym
towarzyszy mniej lub bardziej
stanowczy sąd realizujący

– u osób zdrowych
– pod wpływem stanów chorobowych

Omamy (halucynacje)

• Spostrzeżenia nieistniejących w

rzeczywistości przedmiotów,
którym towarzyszy błędny sąd
realizujący (poczucie, że
spostrzegany przedmiot
rzeczywiście istnieje w
odpowiadającej danemu
zmysłowi przestrzeni)

Omamy

- podział ze względu na:

•

modalność:

– wzrokowe
– słuchowe
– czuciowe
– węchowe
– smakowe

•

stopień

złożoności

– elementarne
– proste
– złożone

Omamy c.d.

• deficyty i choroby

narządów zmysłów

• organiczne

uszkodzenie o.u.n.

• pod wpływem

substancji
halucynogennych

• deprywacja /

przeciążenie
sensoryczne

• stany dysocjacyjne lub

reaktywne

• zaburzenia

psychotyczne przy
świadomości jasnej

• zaburzenia

psychotyczne przy
świadomości
zaburzonej

omamy prawdziwe czy
halucynoidy?

Omamy rzekome

(pseudohalucynacje)

• Spostrzeżenia (lub myśli, wyobrażenia)

powstające bez bodźców działających z
zewnątrz, nie mające cech obiektywnej
przedmiotowej rzeczywistości, lecz
znamiona wyobrażeń zlokalizowanych
w przestrzeni wewnętrznej.

• Są odczuwane jako doznania obce,

narzucone z zewnątrz

Parahalucynacje

Halucynoidy

• Spostrzeżenia lub wrażenia

realnie nieistniejących
przedmiotów, których chory nie
traktuje jako realnych
przedmiotów rzeczywistości
(brak sądu realizującego)

Parahalucynacje

Halucynoidy

• Automatyzmy sensoryczne (padaczka)
• Migrena
• Narkolepsja

(doznania hipnagogiczne i hipnopompiczne)

• Omamy pedunkularne
• Zab. w uszkodzeniu analizatora wzrokowego

słuchowego

• Wypadnięcie lub dysfunkcja narządów wzroku i

słuchu (m.in. zesp. Charlesa Bonneta)

Deficyty zmysłowe

• Częściowa lub całkowita utrata

wrażeń z zakresu zmysłu

• Może mieć charakter

ośrodkowy, obwodowy oraz
czynnościowy

Agnozje

• Niemożność rozpoznania cech

przedmiotu, mimo
prawidłowego stanu narządów
zmysłów i często zachowanej (w
pełni lub częściowo) zdolności
spostrzegania

– a. asocjacyjna
– a. apercepcyjna