PAMIĘĆ ROBOCZA, 

PAMIĘĆ ROBOCZA, 

ROZUMOWANIE

ROZUMOWANIE

I MODELE 

I MODELE 

UMYSŁOWE

UMYSŁOWE

Pamięć robocza

Pamięć  robocza  -  jest  częścią 
pamięci  krótkotrwałej,  która  nie 
tylko 

biernie 

przechowuje 

informacje, lecz pozwala także na 
ich  przetwarzanie,  nadzorowanie 
i Koordynację.

Tę ideę pamięci roboczej 
sformułowali Baddeley i Hitch. 

Pamięć robocza

W obrębie pamięci roboczej 
badacze ci wyróżnili cztery 
podsystemy:

a) 

centralny 

system 

wykonawczy  -  pełni  on  trzy 
główne 

funkcje: 

na 

bieżąco 

przetwarza  informacje,  nadzoruje 
to  przetwarzanie  oraz  koordynuje 
pracę  podległych  mu  buforów 
pamięci.

Pamięć robocza

b) 

pętla 

artykulacyjno 

– 

fonologiczna–  składa  się  z  dwóch 
mechanizmów: 

biernego 

(fonologicznego) 

odpowiedzialnego 

za 

krótkotrwałe 

przechowywanie 

informacji 

fonologicznych 

oraz 

czynnego 

(artykulacyjnego) 

odpowiedzialnego 

za 

bieżące 

przetwarzanie 

informacji 

fonologicznych

.

Pamięć robocza

c) 

szkicownik 

wzrokowo-

przestrzenny  -  składa      się  z 

dwóch  mechanizmów:  biernego 

magazynu 

wzrokowego 

odpowiedzialnego 

za 

krótkotrwałe 

przechowywanie 

informacji 

wizualnych 

oraz 

czynnego 

wewnętrznego 

"skryby"  odpowiedzialnego  za 

bieżące 

przetwarzanie 

 

informacji wizual

nych

Pamięć robocza

d)  bufor  epizodyczny  -  jest 
odpowiedzialny  za  krótkotrwałe 
przechowywanie 

informacji 

zapisanych 

jednocześnie 

w 

kodzie 

werbalnym 

i

wizualnym.

  

 Istnieje konkurencyjny dla modelu 

Baddeleya

   i Hitcha model pamięci roboczej. Autorem 

tego modelu jest Cowan, według którego 

istotą

   pracy pamięci roboczej jest poziom 

aktywacji (pobudzenia). Zgodnie z tym 

modelem informacjom aktualnie 

przetwarzanym towarzyszy wysoki poziom 

pobudzenia i znajdują się one w ognisku 

uwagi, co oznacza, że są one dostępne 

świadomości. Pozostałe informacje znajdują 

się poza ogniskiem uwagi, ale mogą zostać 

do niego przeniesione jeśli uzyskają 

odpowiedni poziom aktywacji.

Rozumowanie

Formułowanie wniosków na podstawie 

dostępnych przesłanek.

Wyróżniamy kilka rodzajów 

rozumowania:



 dedukcyjne,



 indukcyjne,



 probabilistyczne,



 nieformalne.

Dedukcja

Rodzaj  rozumowania  logicznego  mającego 

na

celu  dojście do określonego wniosku na
podstawie założonego wcześniej  zbioru
przesłanek. Istotą   jest   przechodzenie
od ogółu  do szczegółów. Rozumowanie
dedukcyjne 

jest 

w 

całości 

zawarte 

wewnątrz

swoich założeń, tzn. nie wymaga tworzenia
nowych twierdzeń czy pojęć, lecz jest tylko
prostym wyciągnięciem wniosków.  

Indukcja

 

 

Typ 

rozumowania 

indukcyjnego 

określonego 

jako 

wnioskowanie 

od 

szczegółu  do  ogółu  tj.  wnioskowanie  z 
prawdziwości 

racji 

(wniosków)

o  prawdziwości  następstw.  Cechą  indukcji 
jest 

dokonywanie 

uogólnień 

wyprowadzonych  ze  skończonej  liczby 
informacji  na  wszystkie  możliwe  obiekty. 
W 

odróżnieniu 

od 

rozumowania 

dedukcyjnego, 

indukcja 

stanowi 

rozumowanie zawodne, tj. takie, w którym 
prawdziwość  przesłanek  nie  gwarantuje 
pewności wniosku. Prawdziwość mierzy się 
prawdopodobieństwem.

Rozumowanie 

probabilistyczne

Dla  każdego  zadania  można  zbudować 

więcej

niż jeden model (przykład).
Każdy  z  nich  ma  jednakową  szansę 

zostać

zbudowanym 

w 

umyśle. 

Prawdopodobieństw

oceniane  jest  jako  propozycja  modeli,  w 

których

reguła  zachodzi  do  tych,  w  którym  nie 

zachodzi.

Sposoby analizy przesłanek



analiza  formalna:  ocena  poprawności 

formalnej 

rozumowania, 

oparte 

na 

kanonach  logiki.  Jej  efektem  jest  ocena 

prawomocności wniosku.



analiza 

materialna: 

ocena 

prawdziwości  przesłanek,  oparta  na 

wiedzy  ogólnej,  sądach  i  przekonaniach 

podmiotu.  Jej  efektem  jest  ocena 

prawdziwości 

przesłanek 

i 

wniosku

w odniesieniu do wiedzy.

Spór przedstawicieli dwóch 

głównych podejść do badania 

rozumowania

Teoria 

reguł 

– 

pierwsza 

psychologiczna 

teoria 

rozumowania,  zwana  też  teorią 

logiki 

umysłu, 

której 

przedstawiciele 

zakładają 

istnienie 

swoistych 

odpowiedników 

reguł 

logicznych,  które  miałyby  być 

zapisane w naszym umyśle.

Spór przedstawicieli dwóch 

głównych podejść do badania 

rozumowania

Teoria model

i – przedstawiciele tej 

teorii  twierdzą,  że  nie  istnieje  nic 

takiego 

jak 

logika 

umysłu. 

Rozumowanie 

oparte 

jest 

o 

budowanie 

umysłowych 

modeli 

będących 

odpowiednikami 

analizowanych  przez  nas  sytuacji. 

Wyciąganie 

wniosków 

to 

„odczytywanie” 

informacji 

zawartych 

w 

modelu 

oraz 

sprawdzanie,  czy  nie  istnieją  jakieś 

sytuacje alternatywne.

Teoria reguł

Jeśli logika określa reguły wyciągania 

wniosków

z przesłanek, nic nie stoi na przeszkodzie, 

aby twierdzić, że rachunek logiczny jest 

w jakiś sposób zapisany w umyśle. Tezę 

tę po raz pierwszy postawił Piaget.

Umysł jest „urządzeniem” dokonującym 

operacji

na symbolach, w oparciu o zapisane w nim 

reguły.

Rozumowania są tym trudniejsze, im więcej 

reguł logiki umysłu należy zastosować.

Przykład prostej reguły  

logiki umysłu – Modus 

ponens

Rozumowanie wg przedstawicieli teorii 

reguł

to  budowanie  umysłowych  dowodów 

wykorzystujących  reguły  podobne  do 

reguły modus ponens.

Ma  ona  swój  odpowiednik  w  postaci 

pewnego  umysłowego  mechanizmu, 

który 

zostanie 

włączony, 

ilekroć 

przesłanki  zostaną  zidentyfikowane 

jako ten właśnie schemat. 

Modus ponens – schemat 

działania

1. Tłumaczenie przesłanek na abstrakcyjna 
symbole umysłowe.

2. Łączenie symboli w umysłowe zdania, 
będącymi odpowiednikami zdań obecnych 
w przesłankach.

3. Zinterpretowanie umysłowej 
reprezentacji tych zdań jako implikacja i jej 
poprzednik.

Modus ponens – schemat 

działania

4. Dołączenie do symboli umysłowych 
odpowiadających przesłankom – wniosku.

5. 

Przetłumaczenie 

wniosku 

z 

abstrakcyjnego
języka  umysłu  na  wyrażenie  języka 

potocznego.

 Modus ponens 

Jeżeli Krzysztofowi uda się zdać 
sesję, to zaprosi całą grupę na 
domowe party.

Implikacja i prawdziwy poprzednik 
+ prawdziwy następnik

Krzysztofowi udało się zdać sesję.

 Modus ponens 

Wniosek?

 Jeżeli p, to q
 p.
 Zatem: q.

Jeśli uznajemy prawdziwość 

poprzednika prawdziwej implikacji, to 
musimy uznać prawdziwość jej 
następnika.

 

Przykład prostej reguły  

logiki umysłu

 

- eliminacja alternatywy Lance’a Ripsa 

(1994)

Krzysztof ogląda zwierzęta w ZOO lub 
uczy się do sesji.

Krzysztofa nie ma w ZOO.

Wniosek: ?

 Modus tollens

W tym schemacie tylko ok. 60%  
uczestników eksperymentu wyciąga 
poprawny wniosek, podczas gdy w 
schemacie modus ponens liczba ta 
przekracza 90%. Trudność polega na 
przeprowadzeniu swego rodzaju 
dowodu umysłowego.

 Modus tollens

 

p lub q

 nie p
 Zatem: q
Jeżeli uznajemy alternatywę i 
fałszywość jednego z jej 
członków, musi uznać 
prawdziwość drugiego członu.

 

Teoria modeli

Analogia do obrazu tworzonego przez 
program komputerowy wykorzystywany 
przez architektów wnętrz.

(Philip  Johson Larid, How we reason)

Tak  jak  model  tworzony  przez  architekta 

jest  wynikiem  tego,  w  jaki  sposób 

zrozumiał on informacje swego klienta, tak 

też 

i 

model 

umysłowy 

jest 

odzwierciedleniem  tego,  w  jaki  sposób 

człowiek  zrozumiał  informacje  w  danym 

momencie.

 

Teoria modeli

Modele  semantyczne  tworzone  zgodnie  z 
zasadą  prawdziwości  (Marciszewski,  1998) 
tzn.  reprezentowane  są  w  nich  tylko  te 
obiekty,  które  są  obecne  w  danym  opisie 
sytuacji problemowej.

Zbiór  symboli,  które  są  ułożone  w  pewnej 
relacji.
Sytuacja  problemowa  jest  reprezentowana 
w 

postaci 

pewnych 

symboli 

odpowiadających 

treściowo 

obiektom 

świata 

zewnętrznego 

oraz 

ich 

uszeregowania jako reprezentacji relacji.

 

Teoria modeli

Mają dynamiczny charakter – treść i 

relacje w modelu mogą ulegać zmianie 

w  miarę  pojawiania  się  nowych 

informacji. 

(Johson-Larid) 

oraz 

semantyczny  tzn.  decydującą  rolę  w 

ich 

tworzeniu 

odgrywa 

treść 

przesłanek.

 Błędy w rozumowaniu

1. Ograniczone możliwości pamięci 
roboczej.
2. Zbyt duża liczba modeli.
3. Zbyt wiele relacji relacji między 
elementami nazwanymi w modelach.
4. Zbyt wiele elementów, które należy 
zintegrować w jednym modelu.

 

Dwusystemowe  teorie – 

istnienie dwóch systemów rozumowań (Stanovich i West, 2000)

oraz dwóch umysłów (Evans, 2003) 

Nowe 

podejście 

dot. 

rozumowania  zakłada  istnienie 
dwóch 

systemów 

rozumowania:
 pierwszy – asocjacyjny
 drugi – oparty na regułach.

 

Dwusystemowe  teorie – 

istnienie dwóch systemów rozumowań (Stanovich i West, 2000)

oraz dwóch umysłów (Evans, 2003) 

Asocjacyjny 

– 

ewolucyjnie 

starszy 

(pierwotny),  jest  domyślnie  uruchamiany 
jako 

pierwszy, 

zawiera 

wcześniejszą 

wiedzę 

i 

przekonania 

oraz 

dane 

pochodzące 

z 

percepcji 

(odpowiada

mu 

autonomiczny 

umysł 

nieświadomy).  Produkty  tego  systemu 
dostarczane są do pasywnych magazynów 
pamięci  roboczej  (pętla  fonologiczna  lub 
szkicownik wzrokowo przestrzenny).

 

Dwusystemowe  teorie – 

istnienie dwóch systemów rozumowań (Stanovich i West, 2000)

oraz dwóch umysłów (Evans, 2003) 

Oparty 

na 

regułach 

– 

wymaga 

uruchomienia 

mechanizmów 

przetwarzania,  czyli  wykonawczych  funkcji 
pamięci  roboczej  (odpowiada  mu  umysł 
świadomy).

Pytania do testu

1. Wymień podsystemy pamięci roboczej

i opisz jeden z nich.

2. Czym różni się rozumowanie dedukcyjne od 

rozumowania indukcyjnego?

3. Wyjaśnij czego dotyczy spór między 

zwolennikami teorii reguł a teorii modeli?

4. Scharakteryzuj schemat modus ponens.
5. O czym mówią dwusystemowe teorie?