Prawo finansowe

Pojęcie i zakres finansów

publicznych



Finanse publiczne – zjawisko

ekonomiczne związane z podziałem

dochodu narodowego poprzez

gromadzenie dochodów i

dokonywanie wydatków przez

podmioty publiczne



Finanse publiczne należy oddzielić

od finansów prywatnych.

Finanse publiczne obejmują

następujące procesy :

a) pobieranie i gromadzenie dochodów;

b) wydatkowania środków publicznych;

c) finansowanie deficytu;

d) zaciągania zobowiązań;

e) zarządzania środkami publicznymi;

f) zarządzania długiem publicznym.

Finanse publiczne a

prywatne

Finanse publiczne tworzone są na podstawie

władztwa finansowego (przymusu prawnego)

podmiotu publicznego i podporządkowania a nie

równorzędności,

Wydatki podmiotów publicznych mają charakter

dyskrecjonalny,

Finanse publiczne służą realizacji interesu

publicznego, a nie zwiększeniu majątku

publicznego,

Podstawowe dążenie działalności finansowej to

utrzymanie równowagi finansowej oraz wartości

pieniądza,

Finanse publiczne są jawne.

Administracja finansów

publicznych



Część administracji publicznej,



Organy i jednostki organizacyjne ,

których zadaniem jest realizacja

funkcji administracji w sferze

finansów publicznych,



Organy i instytucje Wspólnot

Europejskich.

System prawa finansowego



Zasady oraz instytucje utworzone i

funkcjonujące na podstawie obowiązującego w

danym czasie i danym państwie prawa

finansowego to

system prawa

finansowego.



Na system finansowy składają się:

Finanse państwa i samorządu terytorialnego,

Finanse publicznych podmiotów gospodarczych,

Finanse banku centralnego wraz z systemem

emisji pieniądza i nadzoru bankowego oraz z

systemem walutowym i dewizowym,

Funkcje finansów publicznych

Funkcja finansów publicznych to istota,

najważniejszy cel, zadanie, które ma

realizować państwo poprzez operacje

środkami publicznymi (środkami

finansowymi na cele publiczne)



Funkcja fiskalna,



Funkcja redystrybucyjna,



Funkcja stymulacyjna,



Funkcja ewidencyjno – kontrolna.

Funkcja fiskalna



polega na pobieraniu i gromadzeniu

środków pieniężnych przez państwo

w celu realizacji zadań jakie

państwo ma do spełnienia,



jest pierwotną funkcją finansów

publicznych,

Funkcja redystrybucyjna



Świadome i celowe wykorzystywanie

systemu finansowego do gromadzenia i

rozdzielania (przemieszczania) środków

pieniężnych w państwie,



Istnieje wiele kryteriów redystrybucji:

- terytorialna,

- podmiotowa,

- przedmiotowa,

- czasowa.

Funkcja stymulacyjna

(interwencyjna)



Polega na oddziaływaniu na stosunki

społeczne lub ekonomiczne w

drodze zachęcania do określonego

działania lub zaniechania w

kierunku oczekiwanym przez

podmioty publiczne.



Jej kontynuacją jest funkcja

polityczna.

Prawo finansowe



Prawo finansowe to zespół norm

prawnych regulujących

funkcjonowanie finansów

publicznych w danym państwie.

Zakres prawa finansowego

odpowiada zakresowi finansów

publicznych.

Systematyka prawa finansowego

Zakres prawa finansowego – systematyka :

1. prawo budżetowe (państwa i jednostek

samorządu

terytorialnego),

2. prawo podatkowe;

3. prawo celne;

4. prawo finansowe ubezpieczeń gospodarczych i

społecznych,

5. prawo jednostek samorządu terytorialnego;

6. prawo walutowe i dewizowe;

7. prawo bankowe;

8. prawo finansowe podmiotów gospodarczych;

9. finanse WE i rozliczenia z budżetem WE.

Charakter normy prawnofinansowej



Są to normy imperatywne,



Niezależne od woli adresata,



Nie można w drodze umownej

przenosić praw ani obowiązków na

inne osoby.



Kreują stosunki prawnofinansowe.

Budowa normy prawnofinansowej:



a) hipoteza

- stan faktyczny, uzasadniający dyspozycję;

b) dyspozycja

- przedmiot normy – określone zachowanie

stanowiące uprawnienie jednego podmiotu

a zobowiązanie drugiego, może być ono

szczegółowo określone co do miejsca i

sposobu jego wykonania .

- podmioty normy – czynny (uprawniony) i

bierny (zobowiązany).

c) sankcje – są odmianą sankcji

administracyjnych.

Przykładowe podstawy

sankcji



Kodeks karny,



Kodeks karny skarbowy,



Ustawa o naruszeniu dyscypliny

finansów publicznych,



Ustawy podatkowe.

Źródła prawa finansowego

Źródła prawa finansowego :

a) ustrojowe (konstytucja)

b) źródła prawa materialnego;

c) źródła prawa formalnego;

lub

a) źródła prawa państwowego,

b) prawa lokalnego jako części prawa

miejscowego.

Hierarchia źródeł prawa

finansowego



Konstytucja



Ustawy,



Ratyfikowane umowy

międzynarodowe,



Rozporządzenia,



Akty prawa miejscowego.

Pierwszeństwo i bezpośrednie

stosowanie Konstytucji RP

Art. 8. Konstytucji RP



Konstytucja jest najwyższym

prawem Rzeczypospolitej Polskiej.



Przepisy Konstytucji stosuje się

bezpośrednio, chyba że Konstytucja

stanowi inaczej.

Materia prawa finansowego

w Konstytucji RP



Środki finansowe na cele publiczne są gromadzone

i wydatkowane w sposób określony w ustawie.



Nabywanie, zbywanie i obciążanie nieruchomości,

udziałów lub akcji oraz emisja papierów

wartościowych przez Skarb Państwa, Narodowy

Bank Polski lub inne państwowe osoby prawne

następuje na zasadach i w trybie określonych w

ustawie.



Ustanowienie monopolu następuje w drodze

ustawy.



Zaciąganie pożyczek oraz udzielanie gwarancji i

poręczeń finansowych przez państwo następuje na

zasadach i w trybie określonych w ustawie.

Materia prawa finansowego

w Konstytucji RP c.d.



Sposób obliczania wartości rocznego produktu

krajowego brutto oraz państwowego długu

publicznego określa ustawa.



Wysokość deficytu budżetowego.



Nakładanie podatków, innych danin publicznych,

określanie podmiotów, przedmiotów

opodatkowania i stawek podatkowych, a także

zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii

podmiotów zwolnionych od podatków następuje

w drodze ustawy.



Procedura budżetowa.

Akty prawa

wewnętrznego



Art. 93. Konstytucji RP



Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa

Rady Ministrów i ministrów mają charakter

wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki

organizacyjnie podległe organowi wydającemu te

akty.



Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie

ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji

wobec obywateli, osób prawnych oraz innych

podmiotów.



Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich

zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.

Problemy legislacji

finansowej



Brak kodyfikacji prawa finansowego,



Przedmiot legislacji finansowej i jej

cele czasem wewnętrznie

sprzeczne.



Brak koncepcji Skarbu Państwa,



Konieczność harmonizacji prawa

finansowego.

Najważniejsze akty

normatywne



Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r.



Ustawa z 30 czerwca 2005 r. o

finansach publicznych,



Ordynacja podatkowa,



Prawo bankowe, Prawo dewizowe

Prawo wspólnotowe

Źródła prawa

wspólnotowego

Prawo pierwotne

(umowne prawo

międzynarodowe),

np. traktaty

Prawo wtórne

akty prawotwórcze

organów

wspólnotowych

Decyzje sui generis

•uchwały nienazwane,

•rezolucje,

•memoranda

Prawo wtórne

Rozporządzenie

ma zasięg ogólny; obowiązuje

ono co do wszystkich jego elementów i nadaje

się do bezpośredniego stosowania we

wszystkich państwach członkowskich.

Dyrektywa

jest aktem wiążącym każde

państwo członkowskie – jej adresata, co do

rezultatu, który ma być osiągnięty; pozostawia

władzom krajowym kompetencje co do wyboru

formy i sposobów jej implementacji.

Decyzja

jest aktem wiążącym lecz tylko swego

adresata (państwo członkowskie, jednostki).

Precedens sądu jako

źródło prawa



Rozstrzygnięcia ETS-u wydane w

trybie odesłania wstępnego wiążą

sądy krajowe, dopóty ETS sam od

swego orzecznictwa nie odstąpi.



Jest to precedens o charakterze

konkretnym, wiążącym i

prawotwórczym.

Sektor finansów

publicznych

Kryteria wyróżnienia podmiotów

sektora finansów publicznych.



Status ustrojowy danej jednostki,



Charakter prawny tej jednostki,



Powiązanie z budżetem państwa lub

jednostek samorządu terytorialnego,



Forma organizacyjno-prawna.

Sektor finansów publicznych

art.4.1.ustawy o finansach

publ.

1) Organy władzy publicznej (rządowej i

samorządowej),

2) jednostki budżetowe, zakłady budżetowe,

gospodarstwa pomocnicze jednostek

budżetowych,

3) fundusze celowe (parabudżetowe) np. fundusz

ubezpieczeń społecznych

4) publiczne placówki naukowe i kulturalne,

Sektor finansów publicznych c.d.

5) samodzielne, publiczne zakłady

opieki zdrowotnej,

6) Zakład Ubezpieczeń Społecznych

i KRUS,

7) i inne regulowane odpowiednimi

aktami.

Środki publiczne

Wpływy osiągane przez jednostki

sektora finansów publicznych.

Można wyróżnić:



Dochody publiczne,



Przychody publiczne,



Środki pochodzące ze źródeł

zagranicznych nie podlegające

zwrotowi.

Katalog dochodów publicznych



Daniny publiczne

(

(podatki, składki, opłaty oraz

inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia

na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego,

funduszy celowych oraz innych jednostek sektora fin. publ.

wynika z odrębnych ustaw),



Inne dochody

z mienia będącego własnością państwa, samorządu lub

innych

innych jednostek sektora fin. publ.

- wpływy ze sprzedaży towarów lub usług świadczonych przez

jednostek sektora fin. publ.

kwoty z tytułu gwarancji, poręczeń i odszkodowań,

z czynności cywilnoprawnych (darowizn, zapisów, spadków),

dochody wynikające z innych ustaw lub umów

międzynarodowych.



Źródła pozyskiwania dochodów

budżetowych wymienione są w art.

62 ustawy o finansach publicznych

(art. ten nie nawiązuje do art.,3ust.2

dot. dochodów publicznych.) Jest to

katalog o charakterze otwartym

,inne ustawy mogą wprowadzać

dodatkowe źródła.

Rodzaje przychodów



przychody budżetu państwa i budżetów jednostek

samorządu terytorialnego oraz innych jednostek

sektora finansów publicznych pochodzące:

a) ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych

operacji finansowych,

b) z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku

jednostek samorządu terytorialnego,

c) ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych,
d) z otrzymanych pożyczek i kredytów;



przychody jednostek sektora finansów publicznych

pochodzące

z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące

z innych źródeł.

Wydatki i rozchody

publiczne



Kryterium podziału – zwrotny lub

bezzwrotny charakter płatności.



Wydatki mają charakter bezzwrotny,



Rozchody mają charakter zwrotny.

Formy organizacyjnoprawne

jednostek sektora finansów

publicznych



Państwowe lub samorządowe osoby

prawne,



Jednostki budżetowe,



Zakłady budżetowe,



Gospodarstwa pomocnicze

Jednostka budżetowa



JEDNOSTKA BUDŻETOWA -jednostka organizacyjna sektora

finansów publicznych, która pokrywa swoje wydatki

bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadza

na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo

budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

Przykłady:

- urzędy władzy oraz administracji państwowej i

samorządowej,

- urzędy statystyczne,

- prokuratury, sądy i trybunały oraz areszty i więzienia,

- jednostki wojskowe, policji i Państwowej Straży Pożarnej,

- szkoły, internaty, i świetlice,

- jednostki utrzymania dróg,

- zarządy gospodarki wodnej,

- domy pomocy społecznej.

Jednostka budżetowa



Środki publiczne uzyskane przez te jednostki

są kwalifikowane jako dochody publiczne.



Wydatki mogą być dokonywane do

wysokości określonej w obowiązującym

budżecie z zachowaniem procedur

wynikających z ustawy o zamówieniach

publ.



Nie jest wyodrębniona w zakresie rachunku

bankowego.

Tworzenie jednostek

budżetowych



Jednostki budżetowe, z zastrzeżeniem odrębnych

przepisów, tworzą, łączą, przekształcają w inną

formę organizacyjno-prawną i likwidują:

1) ministrowie, kierownicy urzędów centralnych,

wojewodowie oraz inne organy działające na

podstawie odrębnych przepisów - państwowe

jednostki budżetowe;

2) organy stanowiące jednostek samorządu

terytorialnego - gminne, powiatowe lub

wojewódzkie jednostki budżetowe.

2. Tworząc jednostkę budżetową organ, który ją

utworzył nadaje jej statut oraz określa mienie

przekazywane tej jednostce w zarząd.

Gospodarstwa

pomocnicze



Gospodarstwo pomocnicze

– wyodrębniona z

jednostki budżetowej

, pod względem organizacyjnym albo też

finansowym, część jej działalności podstawowej lub

działalność uboczna. Tworzone są przez kierowników jednostek

budżetowych po otrzymaniu zgody od organu, który utworzył

daną jednostkę budżetową.

Prowadzi działalność na podstawie rocznego planu finansowego:



przychody własne



dotacje z budżetu jednostki budżetowej



wydatki będące kosztami



rozliczenie z budżetem (stan należności i zobowiązań na

początek i na koniec okresu rozliczeniowego)



Koszty działalności pokrywają z uzyskanych przychodów

własnych (założenie). W praktyce mogą one otrzymywać

dotacje przedmiotowe oraz jednorazową dotację na

wyposażenie w środki obrotowe.

Zakład budżetowy



Zakłady budżetowe są takie jednostki, które

odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania,

pokrywają koszty swojej działalności z

przychodów własnych.



Nie prowadzą działalności gospodarczej a

wykonują zadania publiczne.



Dotacje dla zakładu budżetowego nie mogą

przekroczyć 50% kosztów jego działalności.



Rozliczenie z budżetem w oparciu o wynik

finansowy.



Posiada własny rachunek bankowy.

Zmiany w ustawie o

finansach publ.



Zmiana organizacji sektora to m.in. ograniczenie

gospodarstw pomocniczych i zakładów

budżetowych (dalsze funkcjonowanie zakładów

budżetowych w sferze samorządowej wyłącznie

w wybranych dziedzinach takich jak m.in.

gospodarka mieszkaniowa, usługi komunalne,

zaopatrzenie w energię i gaz, cmentarze).



W 2007 r. działało ponad 3100 państwowych i

samorządowych gospodarstw pomocniczych i

zakładów budżetowych. Wydatki samych

zakładów budżetowych wyniosły w 2008 r.

łącznie 8,8 mld zł przy 8,85 mld zł przychodów.

Zmiany w ustawie c.d.



Dotychczasowe zadania zakładów budżetowych

będą wykonywały podmioty w nowej formie

organizacyjnej tj. instytucje gospodarki

budżetowej lub agencje wykonawcze albo spółki

lub jednostki budżetowe.



Ograniczeniu ulegnie także zakres funduszy

celowych. Po nowelizacji ustawy będą

funkcjonowały jedynie państwowe fundusze

celowe. Fundusze te będą jedynie rachunkami

bankowymi i nie będą posiadały osobowości

prawnej. Obsługa funduszy będzie należała do

dysponenta funduszu.

Nowe formy organizacyjnoprawne



Agencje wykonawcze. Agencje będą

miały osobowość prawną, ujednolicona

organizację oraz zasady rozliczania z

budżetem państwa. Agencje będą

powoływane tylko w drodze ustawy, która

określi zadania agencji. Podobnie jak w

przypadku państwowych funduszy

celowych wzrośnie kontrola nad planem

finansowym agencji – zmiana planu będzie

wymagała zgody właściwego ministra oraz

powiadomienia Ministra Finansów.

Fundusze motywacyjne



Fundusze motywacyjne są środkami finansowymi

gromadzonymi przez państwowe jednostki

budżetowe na wyodrębnionych rachunkach

bankowych, z części dochodów budżetu państwa

uzyskanych z tytułu przepadku rzeczy lub korzyści

majątkowych pochodzących z ujawnienia

przestępstw i wykroczeń przeciwko mieniu oraz

przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych.



Fundusze motywacyjne są przeznaczone na nagrody

dla pracowników, żołnierzy i funkcjonariuszy, którzy

bezpośrednio przyczynili się do uzyskania dochodów

budżetu państwa z tytułów, o których mowa powyżej.



Fundusze motywacyjne nie są funduszami celowymi

w rozumieniu ustawy o fin.publ.

Fundusze celowe



Forma powiązania określonego rodzaju

wydatków z określonym rodzajem

dochodów.



Ich gospodarka prowadzona jest w oparciu

o roczne plany stanowiące załączniki do

ustaw budżetowych.



Różne znaczenie poszczególnych funduszy.



Działa jako osoba prawna lub stanowi

wyodrębniony rachunek bankowy.

Fundusze celowe

Przykłady:

FUS jego dysponentem jest ZUS,

Fundusz Pracy,

Narodowy Fundusz Ochrony

Środowiska i Gospodarki Wodnej,

Fundusz Promocji Twórczości.

Fundusz Gwarantowanych

Świadczeń Pracowniczych.

Zasady publicznej działalności

finansowej



Przejrzystość i jawność finansów

publicznych przejawia się w :

Jawności debat budżetowych,

Odpowiednim sposobie publikacji ustaw i

uchwał budżetowych,

Podawanie wysokości udzielonych dotacji,

Ogłaszanie przez MF danych dotyczących

finansów publicznych (np. państwowego

długu publicznego, długu Skarbu Państwa)

Finanse państwowe to

budżet państwa

rozumiany jako plan zatwierdzony ustawą o

kształtowaniu dochodów i wydatków państwa w

skali roku.

Poza budżetem państwa istnieją tzw.

Para

budżety

, jak np.

Fundusz Ochrony Środowiska

lub

Fundusz Ubezpieczeń Społecznych

. Istnienie

funduszy celowych łamie zasady budżetowe.

Budżet państwa jest sporządzany w trzech

układach



dochody



wydatki



planowany deficyt.

Pojęcie budżetu



Akt decyzji politycznej,



Zasób środków pieniężnych,



Plan,



Forma organizacji publicznej

gospodarki finansowej,



Akt prawny.

Budżet państwa



Plan finansowy obejmujący dochody

i wydatki oraz przychody i rozchody

państwa, uchwalany przez Sejm na

okres roku kalendarzowego,

zwanego rokiem budżetowym, w

formie ustawy budżetowej.

Budżety jednostek

samorządu terytorialnego



Są rocznymi samorządowymi

planami finansowymi,

zatwierdzanymi w formie uchwały

budżetowej jednostki stanowiącej

samorządu terytorialnego i

wykonywanymi przez ich organy

wykonawcze

Charakter prawny ustawy

budżetowej



Postanowienia budżetu skierowane

są do konkretnych wykonawców i

mogą być wykonane tylko raz



Zamieszczenie w budżecie państwa

dochodów z określonych źródeł oraz

wydatków na określone cele nie

stanowi podstawy roszczeń oraz

zobowiązań.

1. Zamieszczenie w budżecie państwa (j. s. t.)

dochodów z określonych źródeł lub wydatków na

określone cele nie stanowi podstawy roszczeń

bądź zobowiązań państwa wobec osób trzecich

ani roszczeń tych osób wobec państwa.

2. zasad tych nie stosuje się do wydatków budżetu

państwa na subwencje dla jednostek samorządu

terytorialnego.



Z powyższych zasad wynika, że podstawą prawną do

pobierania dochodów z określonych źródeł są odrębne

przepisy, które nakładają na różne podmioty obowiązki

związane z pozyskiwaniem lub dostarczaniem dochodów z

tych źródeł (np. obowiązki podatkowe, które wynikają z

materialnego prawa podatkowego).



Wyjątkiem są jedynie j.s.t., jako beneficjenci wydatków

budżetu państwa przeznaczonych na ich

subwencjonowanie. Subwencja ogólna dla j.s.t. jest

jedynym gwarantowanym wydatkiem budżetu państwa,

który musi być poniesiony w pełnej wysokości w trakcie

roku budżetowego.

Zasady budżetowe



Postulaty nauki pod adresem ustawodawcy i praktyki

budżetowej



Zasady budżetowe są więc wytworem świadomości;

ich katalog jest różny w zależności od koncepcji

autorów, szczegółowości ujęcia zagadnienia,

ustrojowej i organizacyjnej formy państwa.



Najczęściej wskazuje się na:

1) zasadę jedności,

2) zasadę zupełności,

3) zasadę równowagi,

4) zasadę szczegółowości.

Zasada jedności



Dotyczy wewnętrznej konstrukcji budżetu,



Postulat sporządzania budżetu w jednym

dokumencie prawnym odzwierciedlającym

całość gospodarki budżetowej danego

szczebla,



Postuluje przeznaczenie całości dochodów

na pokrycie całości wydatków budżetowych,



Sprzeczne z tą zasadą jest tworzenie

funduszy, czyli przeznaczenie dochodów na

określone rodzaje wydatków.

Zasada zupełności



W klasycznym ujęciu wyraża postulat,

aby wszystkie jednostki państwowe

wchodziły do budżetu całością swoich

dochodów i wydatków, tj. aby były

budżetowane brutto. To samo dotyczy

budżetów samorządu terytorialnego.



Nie powinny istnieć żadne inne formy tzw.

publicznej działalności pozabudżetowej.



Umożliwia pełną kontrolę nad całością

finansów publicznych.

Zasada równowagi

budżetowej



W ujęciu tradycyjnym postulat równowagi

budżetowej oznacza takie ukształtowanie

wydatków, aby nie przekraczały one

wysokości dochodów, tzn. aby nie wystąpił

deficyt budżetowy. Intencja takiego

postulatu niewiele odbiega od poglądów

XIX-wiecznych, kiedy za dobrego ministra

finansów uważano tego, komu udało się

osiągnąć matematyczną równowagę

między wydatkami i dochodami, zaś za

doskonałego, gdy uzyskał nadwyżkę

budżetową.

Zasada szczegółowości



Zasada szczegółowości

budżetu (przez

niektórych nazywana zasadą

specjalizacji

postuluje, aby budżet był ustalany

(uchwalany) i wykonywany ze szczegółowym

podziałem dochodów i wydatków, a nie tylko

w ujęciu ogólnym. Realizacji tego postulatu

służy w praktyce

klasyfikacja budżetowa



klasyfikacja budżetowa to

system

jednostek klasyfikacyjnych, mających formę

podziałek budżetowych, w ramach których

ujmowane są wszystkie dochody i wydatki

budżetowe

Dług publiczny, deficyt

budżetowy



Możliwość uchwalania budżetów, w których

wydatki przewyższają dochody



powstanie

długu publicznego.



Dług publiczny

(dług sektora publicznego).

Nominalne zadłużenie sektora finansów publicznych

po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy
jednostkami tego sektora.



Deficyt sektora finansów publicznych

– ujemna

różnica między dochodami i wydatkami



Deficyt budżetowy

– ujemna różnica dochodów i

wydatków budżetu

Dług publiczny deficyt

budżetowy



W zakresie długu publicznego oraz deficytu

Konstytucja określa:



Bezwzględny zakaz zaciągania pożyczek lub

udzielania gwarancji i poręczeń finansowych, w

następstwie których państwowy dług publiczny

przekroczy 3/5 wartości produktu krajowego

brutto.



Obowiązek określenia w drodze ustawy sposobu

obliczania wartości rocznego produktu krajowego

brutto oraz państwowego długu publicznego



Uprawnienie SP, NBP lub państwowych osób

prawnych do emisji papierów wartościowych,

których zasady i tryb określa ustawa.

Limit deficytu

budżetowego



Limity deficytów budżetowych są

nieprzekraczalne i określane co roku

w ustawie budżetowej. Zgodnie z

uregulowaniami obowiązującymi w

UE nie powinien przekroczyć 3%

PKB.

Sposoby finansowania

deficytu budżetowego

Deficyt może być finansowany tylko ze źródeł przychodu

wymienionych enumeratywnie w ustawie(art64 ust.1 i

art112ust.2):

Deficyt budżetu państwa może być pokryty przychodami

pochodzącymi :

Ze sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na

rynku krajowym i zagranicznym;

Z kredytów zaciąganych w bankach krajowych i

zagranicznych;

Z pożyczek;

Z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;

5) Z nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych.

Wprowadzenie planowania wieloletniego

Wieloletni Plan Finansowy Państwa. Plan

będzie sporządzany na cztery lata budżetowe i

będzie stanowił podstawę przygotowania

projektu ustawy budżetowej na kolejny rok

budżetowy. Plan wieloletni będzie mógł być

aktualizowany corocznie przez Radę Ministrów.



Poziom deficytu, w projekcie ustawy

budżetowej przedstawianym przez Radę

Ministrów Sejmowi, nie będzie mógł być

większy niż poziom deficytu ustalony na ten rok

budżetowy w planie wieloletnim; uwzględnienie

wyższego poziomu deficytu będzie wymagało

przedstawienia szczegółowego uzasadnienia.

Zasady związane z

uchwalaniem ustawy

budżetowej



Sejm uchwala budżet państwa na rok

budżetowy w formie ustawy budżetowej.



Inicjatywa ustawodawcza w zakresie

ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium

budżetowym, zmiany ustawy budżetowej,

ustawy o zaciąganiu długu publicznego

oraz ustawy o udzielaniu gwarancji

finansowych przez państwo przysługuje

wyłącznie Radzie Ministrów



Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na

3 miesiące przed rozpoczęciem roku

budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok

następny.



W wyjątkowych przypadkach możliwe jest

późniejsze przedłożenie projektu.



Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia

Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie

ona przedstawiona Prezydentowi

Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent

Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić

skrócenie kadencji Sejmu.



Obowiązek ustawowy dla zaciągania

pożyczek oraz udzielania gwarancji i

poręczeń przez państwo



Zakaz zwiększania wydatków lub

ograniczania dochodów planowanych

przez RM, których skutkiem jest ustalenie

przez Sejm większego deficytu

budżetowego niż przewidziany w projekcie

ustawy budżetowej



Zakaz pokrywania deficytu budżetowego

przez zaciąganie zobowiązania w

centralnym banku państwa



Wyłączność inicjatywy ustawodawczej RM

w zakresie zaciągania długu publicznego.

Procedura budżetowa

Opracowanie (planowanie)

projektu budżetu.

Uchwalenie budżetu.

Wykonywanie budżetu.

Kontrola budżetu

Planowanie budżetu

Etapy planowania:



MF wydaje

notę budżetową

– formalny początek

prac planistycznych, rozporządzenie określające

szczegółowe zasady, tryb i terminy opracowywania

materiałów do projektu



MF przygotowuje

projekt wraz z uzasadnieniem



RM uchwala projekt i przekazuje Sejmowi wraz opinią

przez w/w organy na trzy miesiące przed początkiem

nowego roku budżetowego, wyjątkowo później



RM ma możliwość wniesienia autopoprawki w celu

skorygowania pierwotnych ustaleń dotyczących

konstrukcji budżetu



Opinia NBP o budżecie + założenia polityki pieniężnej

RPP NBP

Uchwalanie budżetu



Pierwsze czytanie projektu na plenarnym posiedzeniu

Sejmu



Prace w komisjach sejmowych, w tym Komisji Finansów

Publicznych, która m.in. ocenia wiarygodność prognoz

makroekonomicznych oraz założenia polityki

społeczno-gospodarczej + głosowanie w sprawie

wniosków dotyczących poprawek zgłaszanych w

poszczególnych komisjach



Drugie czytanie projektu na posiedzeniu plenarnym

Sejmu, na którym, po złożeniu sprawozdania przez KFP,

odbywa się debata i zgłaszanie poprawek (zwiększenie

wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych

przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia

przez Sejm większego deficytu budżetowego niż

przewidziany w projekcie ustawy budżetowej)

Uchwalanie budżetu



Analiza zgłoszonych poprawek KFP,



Trzecie czytanie na posiedzeniu plenarnym Sejmu,

obejmujące przedstawienie stanowiska KFP wobec

zgłoszonych poprawek, głosowanie nad wnioskami w

sprawie poprawek i głosowanie nad całością ustawy

budżetowej,



Wniesienie ewentualnych poprawek przez Senat – 20

dni,



Głosowanie w Sejmie nad poprawkami Senatu +

ostateczne uchwalenie ustawy budżetowej



Podpisanie przez Prezydenta (nie ma veta) lub

skierowanie do TK w ciągu 7 dni



TK ma 2 miesiące

na orzeczenie o zgodności z Konstytucją,



Publikacja w Dzienniku Ustaw.

Wykonywanie budżetu



Wykonywanie budżetu państwa polega

na gromadzeniu i wydatkowaniu

środków publicznych na cele publiczne

zgodnie z ustawą budżetową.



Zgodnie z art. 219 ust.4 Konstytucji

podmiotem odpowiedzialnym za

prowadzenie gospodarki finansowej

państwa na podstawie ustawy

budżetowej jest

Rada Ministrów

Faza kontroli

Faza kontroli:



RM w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku

budżetowego składa Sejmowi sprawozdanie z

wykonania ustawy budżetowej,



NIK przeprowadza analizę wykonania budżetu

państwa i założeń polityki pieniężnej, a następnie

przedstawia ją Sejmowi wraz z opinią w

przedmiocie udzielenia RM absolutorium,



Sejm w ciągu 90 dni podejmuje uchwałę o

udzieleniu bądź nieudzielaniu absolutorium RM

oraz przyjęciu bądź odrzuceniu sprawozdania NIK.

Zmiany budżetu państwa w

trakcie jego wykonywania



Zmiany budżetu państwa

w trakcie jego

wykonywania mogą nastąpić:



Przez zmianę ustawy budżetowej



Przez zmiany dokonane przez organy

realizujące budżet państwa, bez potrzeby

zmiany ustawy w szczególności poprzez

blokowanie środków publicznych,

przenoszenie ich między podziałkami

klasyfikacji budżetowej bądź też

gospodarowanie rezerwami celowymi.

Wykorzystanie rezerwy

budżetowej



Rezerwą ogólną w wysokości do 0,2 %

wydatków budżetowych dysponuje Rada

Ministrów i 1% w części pozostawionej

do dyspozycji wojewodów,



Tworzenie rezerw celowych na pokrycie

wydatków, które były niemożliwe do

przewidzenia w okresie opracowywania

budżetu, ze źródeł zagranicznych lub

przewidzianych w innych ustawach.

Blokada wydatków



Wydatki jednostki mogą zostać zablokowane

przypadku stwierdzenia:

1) niegospodarności w określonych jednostkach;

2) opóźnień w realizacji zadań;

3) nadmiaru posiadanych środków;

4) naruszenia zasad gospodarki finansowej,

obowiązujących w trakcie wykonywania

budżetu państwa



Zakaz ten może obowiązywać okresowo lub do

końca roku budżetowego.

Blokada wydatków



Decyzję o blokowaniu w zakresie całości

budżetu państwa, poza częściami jednostek

pozarządowych, wydaje MF podając

przyczyny RM, która ma prawo decyzję tę

uchylić.

W zakresie każdej części decyzję tę

podejmuje dysponent, zawiadamiając MF.



Z kwot zablokowanych wydatków MF może

utworzyć, po pozytywnej opinii sejmowej

komisji ds. budżetu, nową rezerwę celową

na pokrycie zobowiązań SP lub innych celów

wskazanych w ustawie budżetowej.

Przenoszenie wydatków



Przenoszenie wydatków budżetowych

polega na

zwiększeniu kwoty wydatków zaplanowanych na

sfinansowanie danego zadania kosztem

zmniejszenia środków publicznych przeznaczonych

na pokrycie wydatków na realizację innego

zadania, przy czym nie dochodzi do zwiększenia

globalnej kwoty wydatków budżetowych.



Dysponenci części budżetowych mogą przenosić

wydatki między rozdziałami i paragrafami jednego

działu i części budżetowej, zaś dysponenci kilku

części – także między częściami, jednak tyko w

ramach jednego działu i rozdziału. Minister

informuje o przeniesieniu RM, która może to

rozstrzygnięcie uchylić .

Audyt wewnętrzny



AUDYT WEWNĘTRZNY

jest określony w ustawie

o f. publ. w art. 35c



„

Jest to ogół działań, przez które kierownik

jednostek sektora f. pub. uzyskuje

obiektywną i

niezależną ocenę

funkcjonowania jednostki w

zakresie

gospodarki finansowej

pod względem:

* Legalności

* Gospodarności

* Celowości

* Rzetelności

* Przejrzystości

* Jawności

Audyt wewnętrzny

obejmuje w

szczególności:



badanie dowodów księgowych oraz

zapisów w księgach rachunkowych,



ocenę systemu gromadzenia środków

publicznych i dysponowania nimi oraz

gospodarowania mieniem,



ocenę efektywności i gospodarności

zarządzania finansowego”.



Pomaga on organizacji w osiągnięciu jej celów poprzez

wprowadzenie systematycznego i zdyscyplinowanego

podejścia do oceny i udoskonalenia efektywności

procesów zarządzania ryzykiem procesów kontroli i

nadzoru.



Jest instytucją funkcjonującą wewnątrz badanej

jednostki, struktury. Niezależną od podmiotu

kontrolowanego



Jest formą kontroli oraz działań o charakterze

doradczym, wspierającym w stosunku do kierownika

jednostki sektora f. publ.



Można go określić jako ogół działań kontrolnych i

doradczych podejmowanych w toku procesu

zarządzania jednostką, w wyniku których, kierownik

jednostki będącej przedmiotem audytu uzyskuje

wiedzę

i ma możliwość oceny funkcjonowania.



Audyt wewnętrzny w jednostce sektora finansów

publicznych prowadzi audytor wewnętrzny zatrudniony

w jednostce z wyłączeniem ust 2 do 2e.



Audytor wewnętrzny podlega bezpośrednio

kierownikowi jednostki, który zapewnia organizacyjną

odrębność wykonywania przez niego zadań

określonych w ustawie.

Jednostki w których audyt

wewnętrzny jest obowiązkowy



jednostkach wymienionych w art.83 ust.2 (Kancelarie Sejmu, Senatu,

Prezydenta RP; SN, NSA, TK, KRS, sądownictwo powszechne, NIK, Rzecznik

Pr Ob, Rzecznik Pr Dziecka, KRRiTV, etc);



ministerstwach;



Kancelarii Prezesa RM;



urzędach centralnych;



urzędach przewodniczących komitetów wchodzących w skład RM;



Rządowym Centrum Studiów Strategicznych;



Rządowym Centrum Legislacji;



urzędach wojewódzkich;



urzędach celnych;



urzędach skarbowych;



funduszach celowych, stanowiących wyodrębnione jednostki organizacyjne;



ZUS, KRUS i zarządzanych przez nie funduszach;



Narodowym Funduszu Zdrowia (?)



należących do sektora f. publ. państwowych osobach prawnych

utworzonych na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań

publ.;



powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury;



jednostkach organizacyjnych Służby Więziennej.

Audytorem wewnętrznym może być osoba, która:

1) ma obywatelstwo państwa członkowskiego Unii Europejskiej,

Konfederacji Szwajcarskiej lub państwa członkowskiego

Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony

umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, chyba że

przepisy odrębne uzależniają zatrudnienie w jednostce sektora

finansów publicznych od posiadania obywatelstwa polskiego;

2) ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzysta z pełni

praw publicznych;

3) nie była karana za umyślne przestępstwo lub umyślne

przestępstwo skarbowe;

4) posiada wyższe wykształcenie;

5) posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe do

przeprowadzania audytu wewnętrznego udokumentowane

certyfikatami

6) ukończyła aplikację kontrolerską i złożyła egzamin kontrolerski z

wynikiem pozytywnym przed komisją egzaminacyjną powołaną

przez Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, lub

7) złożyła z wynikiem pozytywnym egzamin kwalifikacyjny na

stanowisko inspektora kontroli skarbowej, lub

8) uprawnienia biegłego rewidenta.

Kontrola

KONTROLA



Dotyczy procesów związanych z gromadzeniem i

rozdysponowaniem środków publicznych oraz

gospodarowania mieniem.



zaciągania zobowiązań finansowych i

dokonywania wydatków ze środków publicznych,

udzielania zamówień publ. oraz zwrotu środków

publ.,



prowadzenie gospodarki finansowej oraz

stosowanie

odpowiednich procesów kontroli.

Proces kontroli



Proces (działalność) polega na porównaniu stanu

obowiązującego (postulowanego, wyznaczonego) ze

stanem faktycznym (wykonanym, rzeczywistym).

●

Cel kontroli - ustalenie zgodności między stanem

obowiązującym a stanem rzeczywistym.



W przypadku stwierdzenia niezgodności między

stanem rzeczywistym (faktycznym) a

obowiązującym (postulowanym) konieczne jest

wyjaśnienie przyczyn ewentualnego występowania

tych różnic i podjecie środków zaradczych bądź

zastosowanie sankcji.



Jednakże sama kontrola nie obejmuje czynności

pokontrolnych ani tym bardziej zarządzania i

administrowania.

RODZAJE KONTROLI



ze względu na sposób ustalania stanu rzeczywistego -

kontrola faktyczna i dokumentalna;



ze względu na sposób badania dokumentów -

kontrola

formalna i merytoryczna;



ze względu na zakres przedmiotu kontroli

- kontrola

pełna i odcinkowa;



ze względu na usytuowanie lub stosunek organu

kontrolowanego i kontrolującego -

kontrola zewnętrzna

i wewnętrzna;



ze względu na kryterium czasu, w którym dokonuje się

kontroli i stosunek do stanu faktycznego jako -

kontrola

wstępna, następna i bieżąca;



ze względu na rodzaj przedmiotu kontroli -

kontrola

merytoryczna procesów rzeczowych i kontrola

finansowa.

Odpowiedzialności za naruszenie

dyscypliny finansów publicznych



Ustawa określa zasady i zakres

odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny

finansów publicznych, organy właściwe oraz

postępowanie w sprawach o naruszenie

dyscypliny finansów publicznych.



Przepisów ustawy nie stosuje się do

należności celnych i należności podatkowych

stanowiących dochody budżetu państwa lub

jednostki samorządu terytorialnego.

Dyscyplina finansów

publicznych



Dyscyplina finansów publicznych

(dyscyplina

budżetowa) to obowiązek przestrzegania

określonych prawem reguł związanych z

dysponowaniem środkami publicznymi, a

także środkami pochodzącymi z zasobów

publicznych, przekazanymi jednostkom spoza

sektora finansów publicznych.



Zachowanie dyscypliny jest obwarowane –

przepisami o odpowiedzialności za

naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Naruszenie dyscypliny

finansów publicznych

Naruszenie dyscypliny finansów

publicznych to czyn (działanie lub

zaniechanie) umyślny lub nieumyślny

osoby o statusie wyznaczonym w

ustawie, określony w prawie jako

naruszenie dyscypliny finansów

publicznych, zawiniony, szkodliwy dla

finansów publicznych.

Katalog

naruszeń ma charakter zamknięty.

Osoby ponoszące odpowiedzialność

za naruszenie dyscypliny fin. publ.



Odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów

publicznych podlegają:

1) osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet

lub plan finansowy jednostki sektora finansów

publicznych albo jednostki niezaliczanej do sektora

finansów publicznych otrzymującej środki publiczne lub

zarządzającego mieniem tych jednostek;

2) kierownicy jednostek sektora finansów publicznych;

3) pracownicy jednostek sektora finansów publicznych,

którym powierzono określone obowiązki w zakresie

gospodarki finansowej lub czynności przewidziane w

przepisach o zamówieniach publicznych;

4) osoby gospodarujące środkami publicznymi

przekazanymi jednostkom niezaliczanym do sektora

finansów publicznych.

Naruszeniem dyscypliny finansów

publicznych jest popełnienie czynu

polegającego na:

zaniechaniu

ustalenia należności Skarbu Państwa,

jednostki samorządu terytorialnego lub innej

jednostki sektora finansów publicznych, a także

pobraniu, ustaleniu lub dochodzeniu

jej w

wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego

obliczenia oraz niezgodnym z przepisami jej

umorzeniu lub dopuszczeniu do przedawnienia;

przekroczeniu zakresu upoważnienia do

dokonywania wydatków ze środków publicznych;

przekroczeniu uprawnień do dokonania zmian w

budżecie lub w planie jednostki budżetowej,

zakładu budżetowego, gospodarstwa

pomocniczego jednostki budżetowej lub funduszu

celowego;

Naruszeniem dyscypliny finansów

publicznych jest popełnienie czynu

polegającego na:

4) Niezgodnym z przeznaczeniem

wykorzystaniu otrzymanych środków

pochodzących m.in. z rezerwy budżetowej, z

dotacji, z budżetu Unii Europejskiej,

5) Zaniechaniu uiszczania przez jednostkę

sektora finansów publicznych różnorodnych

składek np. na ubezpieczenie społeczne,

ubezpieczenie zdrowotne.

Kary za naruszenie

dyscypliny finansów publ.

Karami za naruszenie dyscypliny finansów publicznych są:

1) upomnienie;

2) nagana;

3) kara pieniężna;

4) zakaz pełnienia funkcji związanych z

dysponowaniem środkami publicznymi.



Karę pieniężną wymierza się w wysokości od

jednokrotności do trzykrotności miesięcznego

wynagrodzenia osoby odpowiedzialnej za naruszenie

dyscypliny finansów publicznych.



Karę zakazu pełnienia funkcji związanych z

dysponowaniem środkami publicznymi wymierza się na

okres od roku do 5 lat.

Organy orzekające



Organami orzekającymi w sprawach o naruszenie

dyscypliny finansów publicznych pierwszej

instancji są

komisje orzekające

w sprawach o

naruszenie dyscypliny finansów publicznych.



Organem orzekającym w sprawach o naruszenie

dyscypliny finansów publicznych drugiej instancji

jest

Główna Komisja Orzekająca

w Sprawach

o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych.



Kadencja komisji orzekających i Głównej Komisji

Orzekającej trwa 4 lata.

Zasady orzekania w sprawach o

naruszenie dyscypliny finansów

publicznych



Organ orzekający w sprawach o naruszenie

dyscypliny finansów publicznych wymierza

karę według swego uznania, w granicach

określonych w ustawie, uwzględniając skutki

i stopień szkodliwości naruszenia dyscypliny

finansów publicznych dla finansów

publicznych, stopień winy, jak również cele

kary w zakresie społecznego oddziaływania

oraz cele zapobiegawcze i dyscyplinujące,

które ma osiągnąć w stosunku do

ukaranego.

Zasady wymierzania kary



Wymierzając karę, organ orzekający

uwzględnia

motywy

sposób działania

okoliczności działania

lub zaniechania, jak

również właściwości, warunki osobiste

osoby odpowiedzialnej za naruszenie

dyscypliny finansów publicznych, jej

doświadczenie zawodowe, sposób

wywiązywania się z obowiązków służbowych

oraz zachowanie po naruszeniu dyscypliny

finansów publicznych. Okoliczności

wpływające na wymiar kary uwzględnia się

tylko co do osoby, której dotyczą.

Wyłączenie odpowiedzialności



Nie dochodzi się odpowiedzialności za

naruszenie dyscypliny finansów

publicznych w przypadku działania lub

zaniechania podjętego wyłącznie w celu

ograniczenia skutków zdarzenia

losowego.



Nie dochodzi się również

odpowiedzialności za naruszenie

dyscypliny finansów publicznych,

którego stopień szkodliwości dla

finansów publicznych jest znikomy.

Zasady postępowania w

sprawach o naruszenie

dyscypliny finansów publ.

1. Postępowanie w sprawie o naruszenie dyscypliny

finansów publicznych, zwane dalej

"postępowaniem", jest dwuinstancyjne.

2. Postępowanie obejmuje postępowanie

wyjaśniające prowadzone przez rzecznika

dyscypliny, postępowanie przed komisją

orzekającą oraz postępowanie odwoławcze przed

Główną Komisją Orzekającą.

3. Komisja orzeka na rozprawie lub posiedzeniu w

składzie trzech osób. Rozstrzygnięcia składu

orzekającego są podejmowane w drodze

głosowania i zapadają większością głosów.

Postępowanie c.d.



Stronami postępowania przed komisją orzekającą

i Główną Komisją Orzekającą są obwiniony o

naruszenie dyscypliny finansów publicznych,

zwany "obwinionym", oraz oskarżyciel.



Oskarżycielem przed komisją orzekającą jest

rzecznik dyscypliny, który występuje z wnioskiem

o ukaranie, a oskarżycielem przed Główną

Komisją Orzekającą jest Główny Rzecznik.



Obwinionym jest osoba, wobec której oskarżyciel

wystąpił z wnioskiem o ukaranie za naruszenie

dyscypliny finansów publicznych.



Obwinionemu przysługuje prawo do obrony w

toku całego postępowania.

Kryteria konwergencji

finansowej



Kryteria konwergencji (zbieżności) dotyczące

sytuacji budżetowej (fiskalnej) określone zostały w

Traktacie z Maastricht oraz w Protokole w sprawie

procedury nadmiernego deficytu. Ustalony w nim

został maksymalny limit długu i deficytu sektora

instytucji rządowych i samorządowych.



Poziom deficytu nie może przekroczyć 3%

PKB, chyba że deficyt spada w sposób ciągły

i nieprzerwany do wymaganego poziomu

albo przekroczenie wymaganego poziomu

deficytu ma charakter wyjątkowy i

krótkotrwały, a jego wartość nieznacznie

wykracza poza wymagany poziom.



Wg metodologii europejskiej wszystkie transakcje są

prezentowane

memoriałowo

(w momencie ich powstania),

Polsce zaś obowiązuje

metoda kasowa

, tzn.

transakcje są

rejestrowane w momencie faktycznego transferu środków

pieniężnych.



Ponadto ewentualne zaległości z tytułu danin publ. (w

szczególności podatków) są wykazywane w wysokości należnej,

czyli możliwej do ściągnięcia. Zasady te wpływają na odmienne

traktowanie pewnych operacji finansowych, np.:

→

powstałe w danym roku zobowiązania wymagalne sektora

zwiększają deficyt (w przeciwieństwie do metodologii polskiej),

→

przyrost należności wymagalnych sektora (podatkowych i

niepodatkowych) zmniejsza deficyt sektora instytucji

rządowych i samorządowych,

→

umorzenie długu jednostkom należącym do sektora przez

jednostki spoza sektora zmniejsza deficyt sektora instytucji

rządowych i samorządowych, a nie ma wpływu na deficyt wg

metodologii krajowej,

→

przejęcie długu jednostki spoza sektora przez jednostkę

należącą do sektora wpływa na zwiększenie deficytu sektora

instytucji rządowych i samorządowych, samorządowych nie ma

wpływu na deficyt kasowy liczony wg zasad ust. o f. publ.



Wielkość zadłużenia publ. nie może przekraczać 60%

PKB, chyba że stosunek ten maleje w

wystarczającym stopniu i zbliża się w zadowalającym

tempie do powyższego wskaźnika



Kryterium to w bardziej rygorystycznym brzmieniu zawarte

zostało w Konstytucji RP.



Również szeroko reguluje te zagadnienia ust. o f. publ. –

wprowadza procedury ostrożnościowe i sanacyjne

dotyczące ograniczeń w kształtowaniu finansów publ., jeżeli

państwowy dług publ. powiększony o przewidywane

wypłaty z tytułu gwarancji i poręczeń udzielonych przez

jednostki sektora f. publ. przekroczy odpowiedni

poziom.



Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych w UE

nie uwzględnia jednak, w odróżnieniu od polskich regulacji,

potencjalnych wypłat z tytułu udzielonych przez jednostki

sektora gwarancji i poręczeń oraz zobowiązań

wymagalnych jednostek sektora.



Wg metodologii unijnej stanowią one wydatek na bazie

memoriałowej.

Źródła prawa wspólnotowego



Podstawowym źródłem regulacji finansów publicznych UE

są postanowienia Traktatów. TWE zawiera przepisy

dotyczące: procedury budżetowej, finansowania budżetu,

wykonywania budżetu i kontroli wykonywania oraz

dodatkowe postanowienia.



W systemie prawa wtórnego najważniejsza jest

decyzja

w sprawie systemu środków własnych

określająca źródła finansowania Wspólnoty oraz limit

środków, które mogą być pozostawione do dyspozycji jej

organów.



Są też: rozporządzenie finansowe Rady, określające zasady

budżetowe, strukturę gospodarki budżetowej, organy,

procedury i metody wykonywania budżetu; rozporządzenie

rady dotyczące dyscypliny budżetowej; rozporządzenie

Rady ustanawiające fundusz gwarancyjny. Niektóre przepisy

uściślają przepisy wykonawcze.

Budżet Unii Europejskiej i jego

funkcje



W przeciwieństwie do budżetów krajowych,

budżet Unii Europejskiej przede wszystkim

opierać się musi na zasadzie równowagi, nie

jest więc instrumentem polityki

makroekonomicznej i nie spełnia takowej roli.



W związku z brakiem możliwości

wykorzystywania deficytu budżetowego, unijny

najważniejszy dokument w zakresie finansów

nie pełni również funkcji stabilizatora sektora

gospodarki we Wspólnocie.



Ewentualna reorganizacja i wprowadzanie

zmian do finansów wspólnotowych nastąpić

może w konsekwencji jednomyślnej decyzji

wszystkich państw członkowskich.



Rozmiary budżetu unijnego nie są wcale

ogromne, z związku z czym jego rola również

jest ograniczona i nie jest on w stanie mocno

oddziaływać na wspólnotową gospodarkę.

Mechanizm korekcyjny

budżetu

W Unii Europejskiej wyróżnić można dwie grupy państw

członkowskich:



kraje które są płatnikami netto (do tej grupy należy

przede wszystkim Wielka Brytania, Niemcy) oraz te, które

są



beneficjantami netto.

Od roku 1975, kiedy Wielka Brytania czuła się

pokrzywdzona, władze Unii wprowadziły tak zwany

"mechanizm korekcyjny", który miał za zadanie

ograniczać zbyt duży udział jednego państwa w procesie

finansowania wspólnotowego budżetu. Mechanizm ten

zwracał określoną część wkładu, jaki dane państwo

wniosło do unijnego budżetu, ale wówczas kiedy jego

wkład nie będzie proporcjonalny do udziału owego

państwa w zsumowanym PNB Unii Europejskiej.

Zasady budżetowe Unii

Europejskiej



Jedności – budżet jest jedynym dokumentem autoryzującym

dokonywanie wydatków i gromadzenie dochodów. Wyjątki:

Europejski Fundusz Rozwoju, operacje związane z zaciąganiem

długów i udzielaniem pożyczek, operacje finansowe EBI, II filar

UE (wydatki na cele militarne są poza budżetem), II filar

(poszczególne wydatki operacyjne są wyłączone z budżetu) –

finansowane przez państwa członkowskie w stosunku do

udziału w produkcie narodowym brutto Wspólnoty.



Uniwersalizmu:



zakaz funduszowania – w budżecie nie można przypisywać

poszczególnych rodzajów dochodów poszczególnym

rodzajom wydatków, autoryzacja poszczególnych wydatków

nie zależy od wielkości poszczególnych wpływów. Wyjątki:

programy badawcze, zapisy i darowizny.



zakaz kompensacji – wszystkie wpływy i wydatki

wykazywane w kwotach całkowitych, bez jakichkolwiek

potrąceń. Wyjątki o charakterze technicznym np. rabaty,

skonta.

Zasady budżetowe Unii

Europejskiej



Roczności – powiązanie operacji budżetowych z

poszczególnymi latami finansowymi

pokrywającymi się z latami kalendarzowymi.

Wymóg opracowania planu dochodów i

wydatków dla każdego roku finansowego. Przy

wydatkowaniu – wydatki budżetowe są

autoryzowane dla jednego roku finansowego.



Zasada podwójnego upoważnienia – wymóg

określenia w budżecie autoryzacji do zaciągania

zobowiązań i autoryzacji do dokonywania

płatności. Wydatek oznacza przejście przez

procedurę:

Dochody budżetu UE



Źródłem dochodów budżetu Unii są składki państw członkowskich

tworzące system środków własnych. Państwa członkowskie wnoszą

następujące wpłaty:

I. opłaty rolne i cukrowe (75 proc. od wartości opłat rolnych i cukrowych

pobranych przez państwa członkowskie),

II. cła (75 proc. pobranych przez państwa członkowskie opłat celnych),

III. wpłaty oparte na przychodach z tytułu VAT. Jako podstawa do

naliczenia wpłaty służy całkowity przychód z tytułu VAT uzyskany

przez państwo członkowskie, po podzieleniu przez średnioważona

stawkę VAT. Do budżetu UE przekazuje się określony przez tzw.

"jednolitą stawkę VAT" procent tej podstawy, lub - jeśli jest ona wyższa

niż 50% DNB danego kraju - wartość określoną na poziomie 50% DNB.

IV. bezpośrednie wpłaty członkowskie liczone jako część Dochodu

Narodowego Brutto - (uzupełniające źródło dochodów UE: państwa

członkowskie płacą proporcjonalne do ich udziału w Dochodzie

Narodowym Brutto Unii Europejskiej).

Wydatki Unii Europejskiej



Unia Europejska przeznacza środki finansowe na

następujące cele (dane dla 2005r.):

1. Wspólną Politykę Rolną ( -. 45,9%unijnych środków

budżetowych),

2. Fundusze strukturalne (pomoc dla słabszych regionów -.

30,6%unijnych środków budżetowych),

3. Polityki wewnętrzne (m. in. wydatki na programy

naukowe, wymianę studentów, ochronę konsumentów,

media itp.) - 7,6% unijnych środków budżetowych

4. Działania zewnętrzne (5,2% ),

5. Administrację (5,9%),

6. Rezerwy

7. Fundusze przedakcesyjne

8. Rekompensaty



Wydatki UE są ograniczone traktatami.

Budżet Unii nie może wykazywać deficytu,

co oznacza, że dochody muszą pokryć

całkowity koszt wszystkich działań.



Kwota pieniędzy, która może zostać

oddana do dyspozycji Unii jest ograniczona

umową pomiędzy państwami

członkowskimi i parlamentami. Pułap ten

jest obecnie wyznaczony na 1,24%

dochodu narodowego brutto Unii dla

płatności dokonywanych z budżetu UE.

Finanse samorządu terytorialnego

–

regulacje konstytucyjne



Art. 167.

1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się

udział w dochodach publicznych odpowiednio do

przypadających im zadań. –

zasada adekwatności

2. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są

ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje

celowe z budżetu państwa.

3. Źródła dochodów jednostek samorządu

terytorialnego są określone w ustawie.

4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek

samorządu terytorialnego następują wraz z

odpowiednimi zmianami w podziale dochodów

publicznych.

Finanse samorządu terytorialnego

–

regulacje konstytucyjne



Jednostki samorządu terytorialnego mają

prawo ustalania wysokości podatków i

opłat lokalnych w zakresie określonym w

ustawie. –

zasada autonomii

podatkowej w ustawowych

granicach



Gwarancje powyższych zasad – prawo

ochrony sądowej, wnioski do TK.

Pojęcie samodzielności finansowej

jednostek samorządu

terytorialnego



Zasada samodzielności wynika z art. 16 ust. 2 Konstytucji oraz

z ustaw zwykłych i umów międzynarodowych.



Samodzielność polega na zapewnieniu wszystkim,

poszczególnym jednostkom szerokiego zakresu swobodnego

decydowania we własnym imieniu i na własną

odpowiedzialność o sprawach regionalnych lub lokalnych w

celu zaspokojenia potrzeb mieszkańców swojego terytorium.



Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy

publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część

zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na

własną odpowiedzialność.

Cechy samodzielności:



Brak hierarchicznego podporządkowania władzy centralnej;

władza centralna sprawuje tylko kontrolę lub nadzór;



Samodzielność w wykonywaniu zadań publicznych;



Samodzielne prowadzenie gospodarki finansowej.

Samodzielność finansowa



Gwarancja dochodów, władztwo podatkowe

ograniczone prawem oraz możność

pozyskiwania innych środków finansowych,



Samodzielność uchwalania budżetów

regionalnych i lokalnych,



Dokonywania wydatków w ramach gospodarki

budżetowej,



Określanie, w granicach prawa, dostosowania

dochodów i wydatków do zakresu działań, wybór

najkorzystniejszych form organizacyjnej

gospodarki finansowej – metody i zasady.

Ograniczenia samodzielności

Ograniczenia:



Nie może być interpretowana według swobodnego

uznania jako pełna autonomia.



Granicę określa Konstytucja i ustawy zakresu

działania.



Dotyczące planowania, dysponowania środkami

pieniężnymi, władztwa podatkowego, zarządzania

długiem, publicznym, finansowania deficytu

budżetowego oraz ich limitów, procedury

sanacyjne i ostrożnościowe, dyscyplina finansów

publicznych, nadzór i kontrola nad działalnością

JST.

Źródła dochodów JST



Dochody własne



Subwencja ogólna



Dotacje celowe



Dotacje z funduszy celowych



Dotacje z innych JST



Dotacje z państwowych funduszy

celowych



Subwencja wyrównawcza

Dochody własne – dochody

podatkowe

Dochody podatkowe

a) podatki samorządowe (tylko gminy)



podatki lokalne (od nieruchomości, od środków

transportowych, od posiadania psów)



podatek rolny, leśny, od spadków i darowizn, od

działalności gospodarczej osób fizycznych –

karta, od czynności cywilnoprawnych.

b) udziały w podatkach państwowych



podatek dochodowy od osób fizycznych: gmina –

39,34%, powiat – 10,25%, województwo – 1,6%



podatek dochodowy od osób prawnych: gmina –

6,71%, powiat – 1,4%, województwo – 14%.

Dochody własne – z opłat

Dochody z opłat

(tylko gminy)



Opłaty lokalne: targowa, miejscowa,

administracyjna



Opłata skarbowa



Opłata eksploatacyjna



Opłata prolongacyjna



Inne opłaty

Dochody własne

Pozostałe dochody własne



Dochody z majątku JST,



Dochody uzyskiwane przez jednostki

budżetowe oraz wpłaty od zakładów

budżetowych i gospodarstw pomocniczych

jednostek budżetowych JST,



Dochody uzyskiwane w związku z realizacją

zadań z zakresu administracji rządowej

oraz innych zadań zleconych ustawami,



Inne dochody (kary pieniężne, grzywny,

odsetki, spadki, zapisy, darowizny).

Samoopodatkowanie



Cel publiczny mieszczący się w zakresie

kompetencji gminy



Wniosek rady gminy lub 10%

uprawnionych mieszkańców



Uchwała wymaga bezwzględnej

większości głosów,



W referendum bierze udział 30%

uprawnionych do głosowania,



Za podjęciem decyzji oddanych było 2/3

głosów.

Charakter subwencji ogólnej

Subwencja ogólna jest formą transferu środków

finansowych z budżetu państwa do budżetów

jednostek samorządu terytorialnego, o charakterze:



ogólnym (tj. powszechnym),



bezzwrotnym i



nieodpłatnym (tj. bez świadczenia wzajemnego),



bezwarunkowym,



obiektywnie określonym w celu uzupełnienia

dochodów własnych tych budżetów.

O przeznaczeniu środków otrzymanych z tytułu

subwencji ogólnej decyduje organ stanowiący

jednostki samorządu terytorialnego.



Zasady subwencjonowania oparte są

na obiektywnych kryteriach, np.

wskaźnik bezrobocia, PKB, gęstość

zaludnienia, dzięki którym subwencje

pełnią przede wszystkim funkcję

wyrównawczą między budżetami

poszczególnych jednostek

samorządu terytorialnego.



Każda jednostka samorządu

terytorialnego otrzymuje jedną

subwencję ogólną składającą się z

części wyrównawczej, równoważącej

i oświatowej.

Zgodnie z art. 27 UoFP

zamieszczenie w budżecie państwa

dochodów z określonych źródeł lub

wydatków na określone cele nie

stanowi podstawy roszczeń bądź

zobowiązań państwa wobec osób

trzecich ani roszczeń tych osób

wobec państwa, lecz tej zasady nie

stosuje się do wydatków budżetu

państwa na subwencje dla jednostek

samorządu terytorialnego.

Dotacje celowe



Zgodnie z art. 167 ust 2 Konstytucji

RP oraz art. 3 UoDjst dochodami

jednostek samorządu terytorialnego

są dochody własne, subwencja

ogólna i dotacje celowe z budżetu

państwa. Zaś art. 69 ust 2 pkt 2

UoFP zalicza dotacje do wydatków

bieżących budżetu państwa.



Dotacja celowe z budżetu państwa to forma

wydatku tego budżetu na rzecz jednostek

samorządu terytorialnego, o ścisłym

przeznaczeniu i wysokości, na finansowanie lub

dofinansowanie konkretnego zadania

budżetowego realizowanego przez te

jednostki.



Jest rodzajem transferu środków finansowych o

cechach subwencji ogólnej (bezzwrotność,

nieodpłatność, realizacja interesu

publicznego), lecz o

charakterze celowym

(na konkretne zadanie, tak jakby miało ono być

realizowane z budżetu państwa). Dotacja

celowa jest uwarunkowana koniecznością

finansowania i realizacji w sposób wymagany

przez dotującego, z ograniczeniem

samodzielności podmiotu dotowanego.



Dotacja celowa różni się od

subwencji brakiem powszechnego

charakteru (ogólności) oraz z

zasady uznaniowym charakterem.



Dotacja powinna mieć charakter

jednostronny, jako świadczenie

określone władczo przez organy

działające w imieniu państwa

–

nie jest dotacją świadczenie oparte

na metodzie cywilnoprawnej.

Procedura budżetowa JST



Zgodnie z art. 119 UoFP przygotowanie projektu,

a także inicjatywa

w sprawie zmian tej uchwały,

należą do wyłącznej kompetencji zarządu jst.



Projekt uchwały budżetowej wraz z objaśnieniami

oraz informację o stanie mienia komunalnego

zarząd jednostki samorządu terytorialnego

przedstawia:

regionalnej izbie obrachunkowej – celem

zaopiniowania,

2) organowi stanowiącemu jednostki samorządu

terytorialnego

– najpóźniej do dnia 15 listopada

roku poprzedzającego rok budżetowy.

Nadzór nad działalnością

finansową j.s.t.



Nadzór nad samorządem sprawuje

Prezes Rady Ministrów i wojewodowie.



W sprawach finansowych organem

nadzoru jest regionalna izba

obrachunkowa.



Kryterium kontroli: legalność,

zgodność dokumentacji ze stanem

faktycznym.

Document Outline