Epidemiologia



Epidemiologia jest definiowana jako nauka

o rozpowszechnieniu i o czynnikach

warunkujących występowanie związanych

ze zdrowiem stanów lub zdarzeń w

określonych populacjach oraz jako

dyscyplina służąca kontroli problemów

zdrowotnych



Hipokrates (460 – 377 r. p.n.e.) – ojciec

medycyny; opisywał czynniki warunkujące

powstawanie masowych chorób



Van Jansen (1590 r.) – wynalazł mikroskop



John Snow (1813 – 1858 r.) – za jego

czasów panowała epidemia cholery;

zauważył, że źródłem choroby jest Tamiza –

zanieczyszczona woda (służąca jako woda

ze ściekami jak i woda pitna); przyczynił się

do opanowania epidemii



William Farr (1808 – 1883 r.) – zestawił

choroby ze sobą i ich prawa

rozprzestrzeniania się



Ignaz Semmelweiz (1818 – 1865 r.) – lekarz

położnik, który okrył, że zarazki są

przenoszone przez personel medyczny;

opanował gorączkę połogową



Ludwik Pasteur (1822 – 1895 r.) –

zidentyfikował gruźlicę; twórca I szczepionki



Robert Koch (1843 – 1910 r.) – zidentyfikował

prątek gruźlicy; wynalazł tuberkulin

Definicja epidemiologii zawiera

3 elementy:



definiuje źródło choroby



wskazuje na warunki szerzenia się choroby



wskazuje na zapobieganie szerzenia się

chorób



Przedmiotem badań w epidemiologii jest populacja ludzka.



Populacja ta tworzy bazę, z której wyłaniane są podgrupy

według takich kryteriów jak wiek, płeć, przynależność

etniczna itd.



Struktury populacji wyróżnionych zgodnie z tymi

kryteriami różnią się między sobą, a ponadto zmieniają się

w czasie

Badania epidemiologiczne klasyfikowane są na

różne sposoby. Najprostszym i najbardziej

krytycznym jest podział badań

epidemiologicznych na dwa rodzaje:

badania obserwacyjne

- badania eksperymentalne

W przypadku badań obserwacyjnych, badacz

ogranicza się wyłącznie do obserwacji naturalnego

stanu rzeczy.

W przypadku badań obserwacyjnych, badacz

ogranicza się wyłącznie do obserwacji

naturalnego stanu rzeczy



W grupie badań obserwacyjnych mieszczą się

także badania opisowe i analityczne.



Badanie opisowe ogranicza się do opisu

występowania choroby w populacji i często jest

pierwszym krokiem badania epidemiologicznego.



Badanie analityczne idzie dalej, analizując związek

między stanem zdrowia i innymi zmiennymi.



wymagają aktywnego podejścia badacza do

zmiany czynników determinujących chorobę, takich

jak narażenie lub zachowania albo zmiany w

rozwoju choroby



ich schematy podobne są do eksperymentów w

innych naukach



zasadniczym schematem badania

eksperymentalnego jest losowe badanie

kontrolowane, którego jednostkami są pacjenci.



inne typy badań eksperymentalnych to próby

terenowe i środowiskowe badania interwencyjne,

w których jednostkami są ludzie zdrowi i określone

środowisko



stałe występowanie przypadków tej samej

choroby zakaźnej (np. dżuma, cholera) jak i

niezakaźnej (awitaminoza) na określonym

terenie. Endemia może pozostawać na tym

samym poziomie nawet przez kilka lat.

Endemia nie osiąga takich rozmiarów jak

epidemia, ale możliwe są wahania liczby

zachorowań. Endemia związana jest na

ogół ze stałym występowaniem

określonych czynników środowiskowych,

które wywołują dane choroby. Te czynniki to

m. in. czynniki klimatyczne, geograficzne i

biologiczne oraz sanitarne



Epidemia (z gr.

epi: nawiedzający + demos:

ludzi) – występowanie w określonym czasie i

na określonym terenie przypadków

zachorowań, zachowań lub innych zjawisk

związanych ze zdrowiem w liczbie większej niż

oczekiwana. Epidemie o niewielkiej liczbie

przypadków zachorowań ograniczone do

określonego obszaru i czasu określa się

terminem ognisko epidemiczne

Masowe epidemie chorób zakaźnych wg lat:



165-180 – epidemia ospy prawdziwej w Imperium Rzymskim



1347-1352 – epidemia dżumy w Europie (tzw. "Czarna

śmierć") zabija 1/3 ludności Kontynentu



1665 – epidemia dżumy w Londynie



1707– epidemia dżumy w państwach biorących udział w

wojnie północnej



1800 – wielka epidemia żółtej gorączki w Hiszpanii i Afryce

Północnej.



1831– epidemia cholery na Śląsku



1918– pandemia grypy zabiła 50 milionów ludzi (tzw. grypa

"hiszpanka")



1963 – epidemia ospy prawdziwej we Wrocławiu



gr. pan = 'wszyscy' + gr. demos = 'lud') - epidemia

obejmująca rozległe obszary(całe populacje ludzkie

w danym państwie czy nawet kontynencie)



pandemia cechuje się poważnym stopniem

zachorowalności i po jej pojawieniu się ogłaszany

jest stan alarmowy, wskazujący, że choroba bardzo

szybko się rozprzestrzenia.



Według niektórych opinii przyczyną pandemii może

być globalizacja, która znacznie ułatwia

rozprzestrzenianie się chorób ; Jednocześnie

globalizacja oznacza poprawę warunków bytowych

ludzi i zmniejszenie ryzyka wystąpienia pandemii,

w związku z podnoszeniem się jakości i

dostępności opieki medycznej.



niska śmiertelność zarażonych osób



wysoka zaraźliwość (Ro>>1)



długi okres zaraźliwości, w tym zaraźliwość w
okresie bezobjawowego przebiegu choroby



brak naturalnej odporności populacji (biologiczny
czynnik chorobotwórczy lub jego szczep nie
występujący od dawna lub nigdy przedtem)

Hiszpanka to nazwa pandemii wywołanej przez

wyjątkowo groźną odmianę ptasiej grypy która w

latach 1918-1919 pochłonęła od 25 mln do 50

mln ofiar śmiertelnych na całym świecie. Była to

jedna z największych pandemii w historii

ludzkości.

Grypa azjatycka (1957) – ok. 1 mln ofiar

śmiertelnych na całym świecie

Grypa Hong-Kong (1968) – ok. 1 mln ofiar

śmiertelnych na całym świecie

Pandemia grypy A/H1N1 (od 11 czerwca 2009) -

ok. 12799 ofiar na całym świecie

Dzięki epidemiologii zostały wdrożone

np.:



szczepienia ochronne



profilaktyka fluorowania zębów



badania przesiewowe noworodków w

kierunku

fenyloketonurii



badanie przesiewowe noworodków w

kierunku

niedoczynności tarczycy



uchwalenie ustawy o ochronie zdrowia przed

następstwami używania tytoniu i wyrobów

tytoniowych

Do najczęstszych źródeł zakażeń w gabinecie stomatologicznym

zalicza się:



pacjentów będących nosicielami drobnoustrojów, np.: wirus HBV, HCV,

HIV, Herpes simplex (wirus opryszczki),



niedbale przygotowane instrumentarium,



niedokładnie zdezynfekowane powierzchnie robocze mające kontakt z

krwią, śliną, błonami śluzowymi pacjenta,



niedokładnie umyte ręce,



instalacje wodne występujące w gabinecie, takie jak elementy unitu,

ślinociągi

Najczęstszymi drogami przenoszenia drobnoustrojów

chorobotwórczych są:



kontakt z krwią lub innymi płynami ustrojowymi – przez wszczepienie

(podczas ukłucia, skaleczenia), kontakt uszkodzonej skóry z

zanieczyszczonymi powierzchniami;



drogą powietrzno-kropelkową – poprzez wdychanie aerozoli

pochodzących z turbin i dmuchawek wodno-powietrznych, których mgła

może rozprzestrzeniać się nawet w promieniu 2 metrów;



błony śluzowe – przez kontakt jamy ustnej z przewodami unitu

stomatologicznego, np. ślinociągu, oraz kontakt z końcówkami i

turbinami.

DROBNOUSTROJE CHOROBOTWÓRCZE

STANOWIĄCE NAJWIĘKSZE ZAGROŻENIE W

GABINECIE

Poprzez kontakt z krwią może dojść do zakażenia wirusami

osłonkowymi takimi jak HIV, czy wirusy zapalenia wątroby

HBV i HCV. Drogą powietrzno-kropelkową przenoszone są

drobnoustroje kolonizujące układ oddechowy człowieka, np.

prątki gruźlicy – Tbc, wirus grypy ludzkiej H3N2 i różne jego

mutacje, wirus wywołujący zespół ostrej niewydolności

oddechowej SARS. Poza tym, w przewodach wodnych unitu

stomatologicznego kolonizują termofilne bakterie z grupy

Legionella, które mogą zostać przeniesione do organizmu

pacjenta i wywoływać groźną chorobę legionellozę. Przez

skórę lub błony śluzowe przenoszone są m.in. wirus

opryszczki i bakterie z grupy gronkowców

PODZIAŁ GABINETU STOMATOLOGICZNEGO NA

STREFY ZAGROŻENIA ZAKAŻENIEM

1. Strefa A – wysokiego ryzyka – sprzęt inwazyjny

naruszający ciągłość tkanek i mający kontakt z ranami i

naturalnie jałowymi jamami ciała wraz z błonami śluzowymi.

2. Strefa B – średniego ryzyka – sprzęt mający kontakt z

nieuszkodzonymi błonami śluzowymi, sprzęt przeznaczony

dla pacjentów z chorobami zakaźnymi oraz sprzęt

zanieczyszczony materiałami organicznymi, powierzchnie

dotykowe (często dotykane przez personel i pacjentów).

3. Strefa C – niskiego ryzyka – sprzęt kontaktujący się ze

zdrową skórą chorego.

4. Strefa D – minimalnego ryzyka – powierzchnie i

wyposażenie znajdujące się w otoczeniu pacjentów nie

mające bezpośredniego kontaktu z ranami, np. podłogi,

ściany.

METODY ZAPOBIEGANIA ZAKAŻENIOM W

GABINECIE STOMATOLOGICZNYM

Aby w odpowiedni sposób chronić przed zakażeniami pacjentów oraz siebie i swój

gabinet, ważne jest przestrzeganie kilku podstawowych zasad. Techniki mycia,

dezynfekcji i sterylizacji nie mogą być stosowane zamiennie, gdyż dotyczą zupełnie

odmiennego postępowania i zapewniają różne poziomy czystości mikrobiologicznej.

Dekontaminacja – proces usuwania drobnoustrojów obejmujący etapy: mycia,

dezynfekcji i sterylizacji.

Mycie – jest to etap dekontaminacji, usuwający zarówno zabrudzenia (kurz,

substancje organiczne), jak i pewną część drobnoustrojów.

Dezynfekcja – jest to proces redukcji drobnoustrojów do pewnego zdefiniowanego

poziomu poprzez zastosowanie metod fizycznych lub chemicznych.

Sterylizacja – jest to proces redukcji drobnoustrojów metodami chemicznymi lub

fizycznymi (głównie termicznymi), włącznie z niszczeniem form przetrwalnikowych

bakterii.Wynika z tego, że powierzchnie zanieczyszczone materiałem biologicznym,

np. krwią, powinny być najpierw umyte, a potem zdezynfekowane lub umyte i

zdezynfekowane jednocześnie preparatem o właściwościach myjąco-

dezynfekujących. Niestety, bardzo często do takich powierzchni w sposób

niewłaściwy stosowane są preparaty alkoholowe, których zastosowanie ogranicza

się jedynie do powierzchni czystych. Podobnie rzecz ma się z instrumentami

kontaktującymi się z tkankami pacjenta. W tym przypadku prawidłowym

zachowaniem jest mycie i dezynfekcja preparatem o właściwościach myjąco-

dezynfekujących, a następnie sterylizacja, np. w autoklawie.

DEZYNFEKCJA

W procesie dezynfekcji najważniejsze jest stosowanie preparatów

dezynfekcyjnych o odpowiednim spektrum działania. Na rynku jest dostępna

duża liczba różnorodnych preparatów dezynfekcyjnych.

Każdy z nich gwarantuje pewną skuteczność biobójczą uzależnioną od:



zastosowanej techniki dezynfekcji,



zawartych w preparacie składników aktywnych,



stężenia roztworu roboczego,



czasu dezynfekcji.

Zazwyczaj do dezynfekcji powierzchni i sprzętu stosowane są techniki przez

spryskanie, przetarcie lub metodę wchodzącą do sektora medycznego zwaną

zamgławianiem. Narzędzia często dezynfekowane są techniką zanurzeniową,

polegającą na zanurzeniu ich w roztworach środków dezynfekcyjnych w

kuwetach lub kontenerach.

Skomponowanie w jednym preparacie kilku składników aktywnych niesie za

sobą wiele korzyści m.in.:



poprawia właściwości użytkowe preparatu,



poszerza spektrum działania preparatu dzięki połączeniu różnych

mechanizmów działania,



wykorzystuje efekt addytywny lub synergistyczny składników aktywnych,



pozwala ograniczyć efekt nabywania oporności drobnoustrojów,



ogranicza szkodliwy wpływ składników głównych.

STERYLIZACJA

W procesie sterylizacji usuwane są wszystkie formy wegetatywne i

przetrwalnikowe bakterii. Istotne jest to, aby sterylizację przeprowadzać dopiero

po skończonym wcześniej procesie dezynfekcji a nie np. zamiennie. Dla przykładu,

wirus wywołujący zapalenie wątroby grupy C – HCV jest odporny na podwyższoną

temperaturę i w jego przypadku pominięcie procesu dezynfekcji może

spowodować, że nie zostanie on usunięty.

W procesie sterylizacji decydujące znaczenie odgrywają następujące parametry:



technika sterylizacji, np. parowa, niskotemperaturowa,



temperatura,



ciśnienie,



czas sterylizacji.

Bardzo ważne z uwagi na zachowanie skuteczności procesów sterylizacyjnych jest:



użycie właściwych opakowań,



rodzaj opakowania wpływa na czas zachowania sterylności przez instrumenty,



zachowanie szczelności opakowania,



zabezpieczenie opakowania przed zniszczeniem,



opakowanie zapewniało odpowiednie ułożenie sprzętu – nie przeładowywanie,



odpowiednie przechowywanie po sterylizacji.

Sterylizacji powinny być poddawane sprzęty, które spowodowały naruszenie ciągłości

tkanek pacjenta lub miały kontakt z naruszonymi tkankami. Do takich sprzętów

zalicza się elementy z strefy A i B wg klasyfikacji Spauldinga, czyli instrumenty

stosowane przy ekstrakcji, wiertła, końcówki stomatologiczne, lusterka.

Document Outline