Ratowanie

poszkodowanego

Ergonomia 2010

Jak ratować pracownika, który

uległ omdleniu?

Pierwszą czynnością ratowniczą w
przypadkach zaburzenia świadomości,
omdleń lub zawrotów głowy musi być
położenie poszkodowanego.
Pozycja leżąca stabilizuje krążenie krwi
oraz chroni przed różnymi urazami.
Nie znając przyczyny omdlenia, nie
należy unosić nóg leżącego chorego do
góry.

Przyczyny zaburzeń prawidłowego

funkcjonowania mózgu

Bezpośrednią przyczyną złego

samopoczucia czy krótkotrwałych omdleń są

głównie zaburzenia ukrwienia mózgu lub

niedotlenienie. Stan taki może być

wywołany szeregiem przyczyn, na przykład:

• przegrzaniem,
• odwodnieniem,
• wymuszoną pozycją ciała,
• gorączką,
• reakcją emocjonalną.

Nauka samopomocy

Należy nauczyć pracowników jak mają reagować, gdy

czują, że za chwilę stracą przytomność.

4 kroki udzielania samopomocy:

• próba kucnięcia,
• schylenie się,
• chowanie głowy między kolana (ucisk brzucha podnosi

ciśnienie krwi i doraźnie poprawia ukrwienie mózgu),

• poproszenie kogoś o pomoc, czy też wezwanie

pogotowia ratunkowego.

Jak prawidłowo i skutecznie udzielić

pomocy osobie, która się zadławiła i

jest przytomna?

Poszkodowanemu należy zwięźle określić,

w jaki sposób ratownik chce udzielić

pomocy, a następnie:

• Stanąć za ratowanym i objąć go rękami.

Najskuteczniejsze jest gwałtowne

uciśnięcie brzucha ratowanej osoby.

• Ratownik kładzie pięść w taki sposób, aby

kciuk przylegał do brzucha nieco powyżej

pępka osoby ratowanej, a następnie

obejmuje pięść drugą dłonią.

Wepchnięcie pięści w brzuch

poszkodowanego gwałtownym ruchem do

siebie i ku górze (czynność ta ma na celu

wypchnięcie ciała obcego z dróg

oddechowych).

• W przypadku nieskuteczności pierwszej próby,

należy ponawiać wepchnięcia pięści w brzuch

tak długo, aż ciało obce zostanie usunięte.

• Jeżeli pomoc okaże się nieskuteczna, należy

natychmiast wezwać Pogotowie Ratunkowe.

Nie wolno wyjmować ciała obcego, chyba, że

jest blisko w zasięgu palców.

Zadławienie jest następstwem
zablokowania przepływu powietrza w
drogach oddechowych.
Powodem mogą być drobne
przedmioty lub pokarmem.

Całkowite zablokowanie przepływu
powietrza powoduje śmierć mózgu w
ciągu 3-5 min.
Natychmiastowe i skuteczne
działanie ratuje życie.

Objawy zadławienia

Charakterystycznymi objawami

zadławienia u poszkodowanego są:

• gest rękami w kierunku szyi,
• krztuszenie się,
• słabe, nieskuteczne wykrztuszanie,
• sine zabarwienie skóry,
• drgawki,
• utrata przytomności

Odmrożenia i wychłodzenia

Odmrożenia są kłopotliwe w leczeniu
i zawsze pozostawiają jakiś fragment
wygojonej tkanki, ale jednak o
gorszym ukrwieniu (blizna) oraz
bardziej skłonnej do kolejnych
odmrożeń.

Szczególnie narażone na odmrożenia
są części ciała o naturalnie słabszym
ukrwieniu w warunkach
wychłodzenia, jak uszy, nos, palce
oraz stopy i dłonie.

Zapobieganie odmrożeniom

Najlepiej jest zapobiegać
odmrożeniom przez odpowiednie
ubranie (np. w odzież eliminującą
pocenie się, straty ciepła) i unikanie
długotrwałego narażenia na działanie
mrozu.

Przyczyny odmrożeń

Najczęstszymi czynnikami sprzyjającymi

odmrożeniom są:

• przemoczenie odzieży - sprzyjające wychłodzeniu,
• za ciasne buty - sprzyjające niedokrwieniu,
• zmęczenie - osłabia samokontrolę i sprzyja

wychłodzeniu,

• wpływ alkoholu - rozszerzenie naczyń sprzyja

zwiększonym stratom ciepła i wychłodzeniu,

• wiatr - czynnik wychłodzenia,
• czas ekspozycji na zimno - im dłuższy, tym

bardziej sprzyja wychłodzeniu.

Jeżeli macie do czynienia z osobą, która
uległa odmrożeniu, przede wszystkim
powinniście rozcierać suchym
materiałem - nigdy śniegiem - jej
zsiniałe, nieczułe na dotyk i ból części
ciała.
Należy to robić delikatnie, aby pobudzić
krążenie krwi.
Możecie również powoli rozgrzewać
odmrożone części ciała w coraz
cieplejszej wodzie.

Uwaga!
Wszystkie odmrożenia - zwłaszcza z
występującymi pęcherzami i
martwicami - wymagają
profesjonalnej opieki lekarskiej.

Wychłodzenia - pierwsza pomoc

Osoby wychłodzone na mrozie należy
rozgrzewać stopniowo, układając
ciepły okład na klatce piersiowej (np.
termofor z gorącą wodą).
Następnie powinniście owinąć tułów i
głowę takiego poszkodowanego, nie
ruszając jego kończyn.

Pamiętajcie, że nie wolno przy tym
rozcierać rąk i nóg, gdyż zasoby
wychłodzonej krwi obwodowej
dopływając do serca, mogą
spowodować zatrzymanie jego pracy!

Jeżeli natomiast występowałyby u

poszkodowanego zaburzenia
oddechowe, powinniście rozpocząć
zastępcze oddychanie tylko i
wyłącznie tzw. metodą usta - usta, a
nie na przykład przyrządem typu
worek samorozprężalny, ponieważ
istotne jest tu ogrzanie powietrza.

Uwaga!
Wbrew popularnym przekonaniom
alkohol przyspiesza wychłodzenie,
nasila straty ciepła przez rozszerzone
naczynia skórne i zaburza
fizjologiczne reakcje ratunkowe
organizmu oraz - co najbardziej
istotne - osłabia wolę przetrwania.

Pierwsza pomoc przy złamaniach i

zwichnięciach nóg

Urazy mechaniczne mogą
spowodować stłuczenia, skręcenia,
podwichnięcia, a przede wszystkim
złamania i zwichnięcia kości oraz
stawów człowieka.

Kiedy złamanie, a kiedy

zwichnięcie?

Złamanie nogi można podejrzewać,
gdy poszkodowany:

• nie może nią poruszać,
• odczuwa ból i pojawia się u niego

obrzęk,

• ma nienaturalnie ustawioną lub

ugiętą nogę.

Zwichnięcie ma miejsce, gdy
występuje:

• upośledzona ruchomość w stawie,
• ból, obrzęk, zasinienie,
• przymusowe ustawienie lub

nienaturalna ruchomość.

Postępowanie ze złamaniami

Złamaną nogę należy w prosty i delikatny

sposób unieruchomić, pamiętając o

zagrożeniu wstrząsem.
W tym celu unieruchamia się 2

sąsiadujące ze złamaniem stawy.
W przypadku kończyny dolnej można ją

unieruchomić przez związanie z drugą

nogą, omijając okolice złamania,

wykorzystując prowizoryczną szynę (np. ze

złożonej gazety lub tektury).

Uwaga !

W razie złamań z rotacją nie wolno obracać

ich "na miejsce". Może wtedy dojść do

dodatkowego uszkodzenia naczyń

krwionośnych i nerwów.

W przypadku złamania otwartego (gdy

odłam kostny przebił skórę) należy go

bardzo delikatnie ustabilizować, a ranę

przykryć luźno opatrunkiem z gazy.

Nigdy nie wolno amatorsko, doraźnie

nastawiać złamań i zwichnięć!

Postępowanie ze

zwichnięciami

Urazy stawów (zwichnięcia )bywają trudniejsze

w leczeniu niż złamania. Dlatego należy unikać

prób leczenia domowego w przekonaniu, że

uraz "sam się uzdrowi".
Nawet pozornie niewinnie wyglądające urazy

nieprawidłowo leczone mogą przerodzić się w

poważną dysfunkcję ruchową lub funkcjonalną.
Doraźnie należy przede wszystkim

unieruchomić i odciążyć staw oraz

zabezpieczyć go przed szybko narastającą

opuchlizną.

Uwaga !

Nie wolno podejmować prób

samodzielnego "nastawienia" zwichnięcia,

a także rozbierać poszkodowanego,

ściągać butów itp.

Wskazane jest rozluźnienie butów lub

ubrania osobie poszkodowanej i uniesienie

wyżej uszkodzonej kończyny.

O zastosowaniu długotrwałego

usztywnienia, okładów czy rehabilitacji

ruchowej decyduje wyłącznie specjalista.

Pierwsza pomoc we wstrząsie

uczuleniowym w 6 krokach

U osoby z wstrząsem uczuleniowym
występują następujące objawy:

• zmiana zabarwienia skóry,
• czasami wysypka, obrzęk powiek,

języka, kończyn,

• nudności, wymioty, bóle brzucha,

• uczucie ucisku w klatce piersiowej,
• duszność, przyspieszony, świszczący

oddech,

• przyspieszone tętno,
• utrata przytomności

Sposób udzielania pierwszej

pomocy w 6 krokach

Oto kolejnych 6 kroków w ratowaniu osoby,

u której wystąpił wstrząs uczuleniowy :

• Sprawdzenie, czy ratowany ma wysypkę i

duszność.

• Jeżeli przyczyną uczulenia jest użądlenie -

usunięcie żądła.

• Uzyskanie informacji od ratowanego, czy

ma spray przeciw astmie lub tabletki

przeciwuczuleniowe.
Jeżeli ma - podanie mu ich.

• Uspokajanie ratowanego, niepokój

nasila reakcję uczuleniową.

• Sprawdzenie, czy ratowany

wykazuje oznaki życia.

Jeżeli nie - rozpoczęcie reanimacji.

• Ponaglanie przyjazdu Pogotowia

Ratunkowego lub odwiezienie
ratowanego do szpitala, jeżeli
objawy się nasilają.

Reasumując, należy:

• wezwać Pogotowie Ratunkowe lub jak

najszybciej odwieźć ratowanego do
szpitala w przypadku silnej reakcji
uczuleniowej,

• ustalić bezpośrednią przyczynę

uczulenia (alergii),

• usunąć przyczynę.

Informacje dodatkowe

Uczulenie, czyli alergia, to reakcja organizmu

na pewne związki chemiczne znajdujące się

między innymi w powietrzu i w pokarmach.
Człowiek może być uczulony na niektóre

składniki pokarmowe, na leki, kosmetyki,

proszki do prania, a także na jad owadów.
Reakcja na związki chemiczne może być

bardzo różna - od niewielkiego swędzenia

skóry i wysypki, aż po wystąpienie wstrząsu

uczuleniowego (anafilaktycznego).

Wstrząs uczuleniowy (anafilaktyczny)
jest bardzo silną reakcją organizmu,
do której dochodzi w ciągu kilku
sekund lub minut od wstrzyknięcia
leku bądź od użądlenia albo
ukąszenia.

Uwaga !

Ratując osobę, u której wystąpił wstrząs

uczuleniowy, nie wolno:

• zostawiać ratowanego samego,

• podawać niczego doustnie, jeśli ratowany

ma trudności w oddychaniu,

• podkładać niczego pod głowę, może to

spowodować zwężenie lub zamknięcie

dróg oddechowych,

• liczyć na to, że podanie leku

przeciwuczuleniowego natychmiast

zahamuje reakcję alergiczną.

Transport poszkodowanego z urazem

kręgosłupa

W jaki sposób transportować osobę z
urazem kręgosłupa?
Jeżeli okoliczności wypadku zmuszą do
przenoszenia osoby, u której podejrzewasz
uraz kręgosłupa, to:

• trzeba unikać poruszania jej głową i szyją,
• nie wolno zginać, skręcać i ściskać

kręgosłupa takiej osoby w odcinku
piersiowym (tył klatki piersiowej) i
lędźwiowym (dół pleców),

• należy ułożyć ją w pozycji leżącej,
• trzeba koniecznie ustabilizować jej głowę

(np. wałkami z ubrania),

• nosze powinny przenosić 4 osoby,
• ciało poszkodowanego trzeba unosić

równomiernie - bez szarpania, ściskania,

zginania i rotacji,

• w przypadku braku 4 sprawnych

ratowników do przenoszenia, jedyną

dostępną metodą ewakuacji jest jej

wywlekanie - czyli ciągnięcie za ubranie

lub na kocu (tak, aby unikać zginania).

Jedynym uzasadnieniem
przenoszenia, transportu doraźnymi,
prowizorycznymi środkami osoby, u
której podejrzewa się uraz (złamanie)
kręgosłupa, jest wyłącznie
konieczność ewakuacji z miejsca
zdarzenia.
Powodem jest zagrożenie życia
poszkodowanych lub ratowników.

Transport poszkodowanych z
podejrzeniem urazu kręgosłupa
zawsze związany jest z ryzykiem
śmierci lub ciężkiego kalectwa.

Absolutnie niedopuszczalne jest
noszenie rannych z urazem
kręgosłupa metodą strażacką (na
plecach) lub na jednym ramieniu.

Kołnierz (dawniej tzw. kołnierz

Schanza)

Jeśli ratownik dysponuje kołnierzem
chroniącym kręgosłup szyjny, to
powinien go ostrożnie założyć
poszkodowanemu. Jednak zanim to
zrobi, najpierw powinien go założyć na
siebie.
Umożliwi to zorientowanie się, jak
trzeba go dopasować, aby stabilizował
głowę, a nie dusił poszkodowanego.

Zranienia - postępowanie

Pierwsza pomoc w przypadku zranienia
powinna polegać na uciśnięciu krwawiącej
rany opatrunkiem z czystej gazy lub części
ubrania.
Unikaj stosowania waty i ligniny, gdyż
przyłożone bezpośrednio do rany mogą ją
zanieczyścić.
Ranną kończynę dobrze jest unieść powyżej
poziomu ciała. Zmniejsza to ciśnienie krwi
w kończynie i krwawienie z rany

Nie stosuje się opasek uciskowych
powyżej rany (pasków, linek) z
wyjątkiem szczególnych sytuacji:

• katastrof masowych,
• ukąszeń jadowitych zwierząt,
• amputacji urazowych.

W skrajnych sytuacjach mogą one

doprowadzić do martwicy kończyny.

Opaska uciskowa (tzw. wojskowy

"krępulec") najczęściej potrzebna jest

przy amputacjach urazowych - wtedy

na kikut obciętej kończyny zakłada się

opaskę uciskową (pasek, taśmę) około

5-10 centymetrów od rany, następnie

opatrunek uciskowy na ranę i unosi

kikut powyżej poziomu serca.

Pamiętaj!

Amputowane części ciała należy
zachować do ewentualnej replantacji,
przechowując w czystej, suchej,
plastikowej folii zanurzonej w wodzie
z lodem.

Zranienia głowy

Szczególnego postępowania
wymagają rany i obrażenia głowy.

Rannych należy:

• ułożyć w pozycji półsiedzącej

podpartej,

• delikatnie (nie uciskając) osłonić ranę

opatrunkiem.

Unikaj uciskania ran głowy, ponieważ
rana może być otwartym "wentylem
bezpieczeństwa" dla rosnącego
ciśnienia przy ewentualnym
krwawieniu wewnątrz czaszki.
Zatkanie odpływu może powiększyć
krwiak i ucisnąć mózg z fatalnymi
tego konsekwencjami.

Rany szyi

Tego typu rany wymagają ostrożności
opatrywania.
Dobrze jest stosować ucisk
punktowy, tak aby nie spowodować
zaburzeń oddychania (uduszenia),
zaciśnięcia tętnic szyjnych lub nie
uszkodzić kręgosłupa szyjnego.

Zatrzymanie krążenia - pierwsza

pomoc w praktyce

Przystępując do resuscytacji krążeniowo-
oddechowej, musisz najpierw sprawdzić
stan poszkodowanego. Następnie
bezzwłocznie powinieneś przystąpić do
niezbędnych działań ratunkowych wg
Schematu ABC.

Gdy chcesz pomóc osobie poszkodowanej
w stanie bezpośredniego zagrożenia życia
najwygodniejszy w praktyce jest Schemat
ABC, zgodnie z którym udzielając pierwszej
pomocy poszkodowanemu musisz:

• Udrożnić drogi oddechowe przez

odchylenie głowy do tyłu, oczyścić jamę
ustną z ewentualnych ciał obcych i
wysunąć żuchwę.

• Zastąpić oddychanie przez oddychanie

zastępcze.

• Zastąpić krążenie krwi przez pośredni

masaż serca.

Oddychanie metodą usta-usta

Jeżeli nieprzytomny nie oddycha, a ma jeszcze

wyczuwalne tętno, trzeba rozpocząć zastępcze

oddychanie.
Utrzymując drożność górnych dróg oddechowych,

wdmuchuj powietrze do ust lub nosa osoby

poszkodowanej, wykonując 2 spokojne wdechy,

tak aby uniosła się jej klatka piersiowa.
W ciągu min powinieneś wykonać 10-15

wdechów. Każdy wdech powinien mieć objętość

od 0,7 do 1 l powietrza, czyli od 2/3 do 3/4

pełnego wydechu. Wdech powinien trwać około 2

Jak wykonać pośredni masaż serca?

Przed rozpoczęciem pośredniego masażu

serca ułóż osobę ratowaną na plecach, na

twardym i równym podłożu z wysoko

uniesionymi nogami i odsłoń jej klatkę

piersiową.
Następnie ułóż dłonie na dolnej połowie

mostka osoby poszkodowanej i nie

odrywając ich rytmicznie uciskaj klatkę

piersiową tak, aby uchylała się o 4-5 cm.
Po każdych 30 uciśnięciach mostka

musisz wykonać 2 oddechy zastępcze.

Częstotliwość uciskania klatki piersiowej
powinna wynosić 100 razy na min.
Takie postępowanie kontynuuj do przybycia
zespołu ratowniczego lub powrotu własnej
czynności serca u osoby poszkodowanej.
Jeśli po udrożnieniu dróg oddechowych nadal
nie ma oddechu, lub osoba nieprzytomna
wykonuje pojedyncze słabe oddechy,
natychmiast rozpocznij masaż serca
połączony ze sztucznym oddychaniem w
proporcji 30 uciśnięć mostka na 2
oddechy zastępcze w tempie 100
uciśnięć/min.

3 kroki do uratowania podtopionego

Podtopienie to ostre niedotlenienie
spowodowane przez zablokowanie
dróg oddechowych wodą lub inną
cieczą.
Przy podjęciu prawidłowej akcji
ratowniczej osoby po podtopieniu
rokują duże nadzieje na ozdrowienie.

Akcja ratunkowa osoby podtopionej w

3 krokach:

1. Wydostanie z zagrożenia - działając na

wodzie, należy korzystać z urządzeń

pływających i indywidualnych zabezpieczeń,

np. kamizelek ratunkowych.

2. Bezpieczne wydobycie poszkodowanego z

wody - w miarę możliwości trzeba

uwzględniać ewentualny uraz jego

kręgosłupa, zwłaszcza w odcinku szyjnym.

Stosuje się tu deskę ratowniczą. Jeszcze w

wodzie należy ustabilizować

poszkodowanego na desce i w poziomie

przenieść na ląd.

3. Resuscytacja krążeniowo-

oddechowa - podejmuje się ją

natychmiast po wydostaniu z wody

podtopionego. Jeżeli jest on

nieprzytomny i nie oddycha, należy

rozpocząć pośredni masaż serca w

sekwencji: 30 uciśnięć mostka, a

następnie 2 oddechy zastępcze, do

momentu spontanicznego poruszenia

się poszkodowanego. Wtedy sprawdza

się, czy oddycha, i ewentualnie układa

go w tzw. pozycji bocznej ustalonej.

Ważne

Ewentualna resuscytacja
(reanimacja) w wodzie może być
przeprowadzana tylko w
sporadycznych wypadkach przez
bardzo doświadczonych ratowników!

Podtopienie w innej cieczy niż

woda

Gdy mamy do czynienia z
podtopieniem w innej cieczy niż
woda istnieje prawdopodobieństwo
zatrucia organizmu. Może być wtedy
konieczna dezaktywacja skażenia
organizmu, którą przeprowadzają
jednostki ratowniczo-gaśnicze straży
pożarnej.

Wychłodzenie (hipotermia) organizmu

Jeżeli temperatura wody, w której przebywał

podtopiony wynosi poniżej 25°C, należy się

liczyć z wychłodzeniem organizmu.
Temperatura wewnętrzna organizmu w

granicach 30-35°C spowalnia metabolizm i

chroni mózg przed niedotlenieniem, ale

również powoduje zaburzenia rytmu serca

oraz utrudnia resuscytację.
Gdy temperatura spadnie poniżej 30°C

utrudnia nawet zaawansowane czynności

ratownicze, spowalnia reakcje na leki i

utrudnia defibrylację elektryczną.

Ze względu na wychłodzenie oddychanie
zastępcze lepiej prowadzić tzw. metodą
"usta - usta", niż za pomocą worka
termorozprężalnego, gdyż cenne jest
ogrzanie i nawilżenie powietrza
oddechowego.

Do doraźnej ochrony przed wychłodzeniem
zalecana jest srebrno-złota folia
termoizolacyjna (folia NRC). Ewentualnie
można zastosować ciepły okład na klatce
piersiowej, np. z termoforu z gorącą wodą.

Ważne

Nie wolno ogrzewać i rozcierać rąk
oraz nóg osoby wychłodzonej, gdyż
zasoby wychłodzonej krwi
obwodowej, dopłynąwszy do serca,
mogłyby spowodować zaburzenia
rytmu i zatrzymanie jego pracy.