Podstawowe stale

konstrukcyjne i

narzędziowe.

Stal konstrukcyjna ogólnego

przeznaczenia.

Stal konstrukcyjna ogólnego

przeznaczenia – stal konstrukcyjna do

wykonywania konstrukcji oraz części maszyn i

urządzeń ogólnego przeznaczenia, wszędzie tam,

gdzie jej charakterystyki są wystarczające dla

spełnienia funkcji. Stale konstrukcyjne ogólnego

przeznaczenia są stalami najniższego gatunku i

zawierają znaczne ilości zanieczyszczeń,

głównie siarki, krzemu i fosforu. Przy jej produkcji

stosuje się niski reżim technologiczny, co wpływa na

szeroki rozrzut zawartości węgla. Stali ogólnego

przeznaczenia nie poddaje się obróbce cieplnej.

Stale te są najczęściej uspokojenie, chyba że brak

uspokojenia jest oddzielnie zaznaczony.

Stale te charakteryzują się słabymi

właściwościami wytrzymałościowymi, stosunkowo

wysoką odpornością na obciążenia zmienne oraz

dobrą spawalnością.

Oznaczenie:

• Według Polskiej normy PN-88/H-84020 stale konstrukcyjne ogólnego

przeznaczenia oznacza się:

• skrótem StnS, gdzie n to liczba naturalna z zakresu 0 do 7 kodująca

zawartość węgla. Litera S może być zastąpiona przez inna literę

oznaczającą:

• V – ograniczoną zawartość węgla

• W – ograniczoną zawartość węgla, fosforu i siarki

• X - stal nieuspokojoną 1

• Y – stal półuspokojoną 1

Przykładowe stale ogólnego przeznaczenia:

• St7 – stal o zawartości ok. 0,55% węgla

• St4VX – stal nieuspokojona, o zawartości maksymalnie

0,22% węgla, o ograniczonej zawartości fosforu i krzemu

• St0S – stal uspokojona o zawartości węgla maksymalnie

0,23%

Stal konstrukcyjna

wyższej jakości.

Stal konstrukcyjna wyższej

jakości – stal charakteryzująca się wąskimi

granicami zawartości węgla i magnezu oraz

niewielką zawartością zanieczyszczeń,

głównie krzemu (poniżej 0,7%) i fosforu. Zwykle

dostarczane są jako stale uspokojone i nadają się

do obróbki cieplnej.

Stale o podwyższonej jakości produkuje się w trzech

kategoriach:

A – podlegająca obróbce skrawaniem na całej

powierzchni.

B – podlegająca obróbce skrawaniem na niektórych

powierzchniach.

C – nie podlegająca obróbce skrawaniem.

Oznaczenie:

• WedługPolskiej normy PN-XX/H-84019 stale wyższej jakości oznacza się

liczbą całkowitą, która koduje średnią zawartość węgla (procent

zawartości z mnożnikiem 100). Po tym symbolu może nastąpić litera G

– oznaczająca podwyższoną zawartość manganu wpływającego na

podwyższenie własności wytrzymałościowych stali.

Przykładowymi stalami wyższej jakości są:

• 08 – zawierająca od 0,05 do 0,11% węgla

• 15 - zawierająca od 0,15 do 0,19% węgla i od 0,25 do 0,5% manganu

• 15G - zawierająca od 0,15 do 0,19% węgla i od 0,7 do 1,0% manganu

• 60 - zawierająca od 0,57 do 0,65% węgla i od 0,5 do 0,8% manganu

• 60G - zawierająca od 0,57 do 0,65% węgla i od 0,8 do 1,0% manganu

Stal konstrukcyjna

niskostopowa.

Stal konstrukcyjna niskostopowa – stal o niskiej

zawartości węgla maksymalnie do 0,22%

posiadająca dodatki stopowe w ograniczonych

ilościach.

Stale niskostopowe używane są do budowy

konstrukcji narażonych na działanie warunków

atmosferycznych takich jak mosty, maszty, wagony

kolejowe itp. - wszędzie tam, gdzie zastosowanie jej

jest uzasadnione ekonomicznie. Charakteryzują się

większą wytrzymałością od stali konstrukcyjnych

wyższej jakości oraz większą odpornością na

korozję.

Oznaczenie:

• Według Polskiej Normy PN-XX/H-84018 stale wyższej jakości

oznacza się liczbą całkowitą, która koduje średnią zawartość węgla

(procent zawartości razy 100). Po tym symbolu następuje litera lub

ciąg liter oznaczających główne dodatki stopowe. Niekiedy po

symbolu dodatku następuje liczba całkowita kodująca zaokrągloną

zwartość dodatku. Dla niektórych dodatków, jak na przykład

manganu, nie stosuje się mnożnika zawartości. Dla innych, jak na

przykład wanadu, stosuje się mnożnik 100.

Przykładowe stale konstrukcyjne niskostopowe:

• 09G2Cu – 0,12% węgla, 1,2-1,8% magnezu, 0,25-0,5% miedzi;

• 15G2AN3Cu – 0,8% węgla, 1.6%magnezu, ponad 0,02%

aluminium 0,02-0,06% niobu i 0,25-0,5% miedzi;

• 18HGM – 0,16-0,23% węgla, 0,9-1.2% chromu, 0,9-

1.2% magnezu i 0,2-0.3% molibdenu.

Stale narzędziowe.

Stal narzędziowa – stal do produkcji narzędzi,

elementów przyrządów pomiarowych oraz

odpowiedzialnych uchwytów. Stale narzędziowe

charakteryzują się wysoką twardością, odpornością

na ścieranie, niewielką odkształcalnością i

niewrażliwością na przegrzanie. Cechy te osiąga się

przez wysoką zawartość węgla i

odpowiednią obróbkę cieplną przy narzędziach mało

odpowiedzialnych oraz użycie odpowiednich

dodatków stopowych połączone z odpowiednią

obróbką cieplną w przypadku odpowiedzialnych

narzędzi.

Stale narzędziowe dzieli się na:

1

. stale narzędziowe węglowe

2

. stale narzędziowe stopowe

- stale do pracy na zimno

- stale do pracy na gorąco

- stale szybkotnące .

Oznaczenie:

• Polska norma PN-XX/H-85020 podaje szereg stali

narzędziowych węglowych: N5, N6, N7, N7E,
N8, N8E, N9, N9E, N10, N10E, N11, N11E,
N12, N12E, N13, N13E. Litera N jest ogólnym
oznaczeniem stali narzędziowych, liczba koduje
średnią zawartość węgla z mnożnikiem 10 (np.
dla N11, zawartość węgla leży w granicach 1,05-
1,14%). Symbol E na końcu oznacza, że stal jest
płytko hartująca się.

Przygotował:

Jakub Semeniuk

Kl. 3a

m