FIZJOLOGIA CHODU
FIZJOLOGIA CHODU
1.Rehabilitacja Medyczna Wyd. IV pod red.
K.Milanowskiej i W.Degi
PZWL Wydawnictwo Lekarskie Warszawa 2003
2. Ortopedia i rehabilitacja Wyd. III pod.red.W. Degi
PZWL Warszawa 1983
3. Kinezyterapia K. Milanowska
PZWL Wydawnictwo Lekarskie Warszawa 2003
ŚRODEK CIĘŻKOŚCI CIAŁA - w warunkach statycznych
punkt , w którym jeżeli ciało zostanie podparte to nie
upadnie. tj. punkt koncentracji wagi całego ciała.
Każdy
człowiek ma swój charakterystyczny sposób
chodzenia.Zmienia się on wraz z wiekiem , przybierając stały
charakter ok. 7 r.ż.
Podczas postawy stojącej na obu kończynach dolnych
obciążonych równomierne, punkt ciężkości ciała
wyznaczany jest na środek , tzw. czworoboku
podparcia.Rozpoczynając chód, człowiek przechyla tułów
raz ku jednej , raz ku drugiej nodze z równoczesnym
zawężeniem czworoboku do pola stopy kończyny unoszącej
tułów.
Jednocześnie z przechyłem tułowia do boku rozpoczyna się
wychylanie tułowia do przodu z przesunięciem punktu
cięzkości ciała do przodu , wychodząc poza pole podparcia.
W tym momencie, gdyby nie rozpoczynający się ruch drugiej
kończyny , człowiek upadłby - druga kończyna wysuwając
się do przodu przechwytuje masę pochylonego ciała. Z
jednoczesnym przesunięciem punktu cięzkości na druga
stopę.
Noga wykroczna ( ta która rozpoczęła chód) , stała się tzw.
zakroczną ( podpierającą ) z następową zmianą.
Jest to tzw. rytmiczne gubienie i odnajdywanie równowagi w
fazach wykroku i podpory. Pochylenie tułowia dokonuje się do
przodu i w bok raz w lewo, raz w prawo, z środkiem cięzkości
zakreślającej linię falistą wzdłuż kierunku przesuwania się
( sinusoida).
U dorosłych środek cięzkości leży w linii pośrodkowej ciała w
odl. ok. 55 % długości ciała od podłoża tj. w punkcie tuż przed
S-2 . Obliczono, że na obciążenie przypada ok.. 60 % czasu
chodu , zaś na wykrok 40%.
Idący człowiek przechyla się rytmicznie na boki z
równoczesnym unoszeniem i obniżaniem miednicy.
Okres obciążenia kończyny ciężarem ciała określany jest fazą
podporu , zaś okres wymachu drugiej kończyny faza wykroku.
Dla stóp:
faza podporu rozpoczyna się z chwilą oparcia pięty o podłoże ,
następowym oparciem całej podeszwy i przyjęciem przez tą
kończynę całej masy ciała - tzw. okres pełnego obciążenia. Z
chwilą , gdy masa ciała przesunie się ponad kończynę
dźwigającą, pięta tej kończyny unosi się do góry z oparciem
stopy na śródstopiu i następowym odbiciu w kierunku chodu -
tzw. okres odbicia i okres wykroku z całkowitym odciążeniem.
Jednocześnie druga kończyna przyjmuje masę ciała od fazy
podporu. Można wyznaczyć moment, gdy pięta jednej
kończyny i śródstopie drugiej podtrzymują jednocześnie
ciężar ciała.
Określono tzw. VI determinant chodu:
I determinanta - skręt miednicy do przodu o 4
O
i tyłu o 4
O
( razem o 8
O
) w płaszczyźnie poziomej podążając za ruchem
nogi wykrocznej . Powoduje to ustawienie uda kończyny
wykrocznej w niewielkiej rotacji - wydłuzenie kroku.
II determinanta - pochylenie miednicy w płaszczyźnie czołowej
po stronie konczyny wykrocznej z wytworzeniem po stronie
podporu przywiedzenia , a po stronie wykroku odwiedzenia
uda . Pochylenie miednicy wymusza zgięcie kolana
( ogranicza to uniesienie środka cięzkości o ok. 50 %).
III determinanta - zgięte kolano w fazie podporu z
jednoczesnym zetknięciem się stopy z podłożem i
wyprostowaniem kolana i ponownym zgięciem do ok.. 15
O
przy przyłożeniu podeszwy stopy do podloża i ponownym
wyproście kolana ( po okresie pełnego obciążenia ) zgięcie
kolana powoduje również ograniczenie unoszenia środka
ciężkości ciała.
IV determinanta - gdy pięta kończyny wykrocznej styka się z
podłożem , stopa zostaje zgięta grzbietowo. Następnie ulega
zgięciu podeszwowemu , ulega przylożeniu do podloża. W tym
czasie podudzie wraz z kostkami
( przyśrodkową i boczną ) zakreśla łuk ponad piętą wzdłuż k.
skokowej. W tym momencie występuje moment
maksymalnego obciążenia kończyny ciężarem ciała , pod
koniec tego okresu pięta zaczyna się unosić.
V determinanta - natychmiast po zetknięciu się pięty z
podłożem , gdy kostki unosząc się zakreślają łuk , kolano
ulega zgięciu pierwszy raz. Drugi raz zgina się , gdy pięta
ulega unoszeniu , a stopa przygotowuje się do odbicia, { gdy
tzw. funkcjonalna długość kończyny zwiększa się wskutek
unoszenia kostek} , kolano ulega zgięciu.
VI determinanta - naprzemienne obciążenie kończyn
ciężarem ciała wywołuje naprzemienne wysuwanie miednicy
na boki przechodząc w determinantę I. Obliczono , że
całkowity ruch miednicy wynosi 8
O
,
ruch uda w rotacji
również wynosi 8
O
w stosunku do miednicy. Podudzie ulega
zgięciu w odniesieniu do uda o 9
0
. Suma rotacji wynosi 25
0
.
WARIANTY CHODU PATOLOGICZNEGO W GRANICACH
FIZJOLOGICZNYCH - powstają przy zmianach dotyczących
poszczególnych determinant . Są to tzw. fizjologiczne przesady
w normalnym chodzie :
•chód kołyszący - zwiększenie ruchu unoszenia i obniżenia
miednicy w płaszczyźnie czołowej z przechyleniem po stronie
wykroku z jednoczesnym obniżeniem barku po stronie
podporu.
•chód marynarski - większe nasilenie j.w.
•chód majestatyczny - nadmierne przyspieszanie kończyny
wykrocznej z jej prostowaniem zanim pięta osiągnie podłoże -
wydłużenie trwania kroku. Jednocześnie tułów ulega
cofnięciu.
•chód sztywny - ograniczenie wychyleń miednicy i barków,
•chód drobnym krokiem - nienormalne zmniejszenie wykroku .
Zdarza się, że patologiczny chód w zwolnionym tempie jest
często pozornie prawidłowy. Jeżeli przyczyna chodu
patologicznego jest jednostronna, mamy do czynienia z
utykaniem - kuleniem.
Przyczyny chodu patologicznego:
•ból : zmiany w układzie kostno - stawowym i mięśniowym,
- skrócenia i wydłużenia
- przykurcze i zesztywnienia stawów,
- ubytki i ograniczenia w układzie mięśniowym.
Uogólniając:
•przekroczenia w zakresie jednej z determinant są
kompensowane ograniczeniami innych. Wszelkie kompensacje
w determinantach biegną do tego , aby sprowadzić środek
ciężkości możliwie jak najbliżej sinusoidy chodu
prawidłowego.