BÓL GŁOWY

cephalea, cephalgia

Dr n. med. Damian Kawecki

II Klinika Kardiologii w Zabrzu

Śląski Uniwersytet Medyczny w

Katowicach

Podział ze względu na

przyczynę

• SAMOISTNE

1. Migrena
2. Napięciowy ból głowy
3. Klasterowy ból głowy
4. Samoistne nerwobóle

(n.V, n.IX)

• OBJAWOWE

1. Choroby mózgu i czaszki
2. Psychogenne bóle głowy
3. Zapalenie t. skroniowej
4. Choroby narządów

twarzoczaszki

5. Kręgowopochodny ból

głowy

6. Choroby ogólnoustrojowe

Podział ze względu na

dynamikę

pojawiania się

• OSTRE

1. Krwotok

podpajęczynówkowy

2. Zapalenie zatok
3. Urazy głowy
4. Zatrucia
5. Ogólne zakażenia
6. Nowotwór
7. Jaskra
8. Krwotok mózgowy
9. Przełom

nadciśnieniowy

• PRZEWLEKŁE

Z typowymi cechami

klinicznymi:

1.

Migrena

2.

Klasterowy ból głowy

3.

Ból kręgowopochodny

4.

Nerwobóle

Bez typowych cech klinicznych:

5.

Ból napięciowy

6.

Bóle objawowe

• NAWRACAJĄCE

Diagnostyka

bólów głowy

• WYWIAD

- lokalizacja
- dynamika
- cechy typowe
- dolegliwości
towarzyszące
- okoliczności
zachorowania

• BADANIA

DODATKOWE

- OB, morfologia
- badanie
moczu
- badanie PMR
- RTG czaszki,
kręgosłupa
szyjnego
- TK głowy, NMR
- angiografia

• BADANIE

FIZYKALNE

- internistyczne
–
w tym RR i
tętno
- neurologiczne
–
z badaniem
dna
oka
- okulistyczne
-
laryngologiczne
-
stomatologiczne

MIGRENA

• 3-10% ludzi
• Kobiety chorują 3 razy częściej niż mężczyźni
• Początek przed 30rż, trwa zwykle do końca życia
• Ból narasta w ciągu kilku godzin, trwa do kilku dni
• CHARAKTER BÓLU:

napadowy

,

tętniący

,

jednostronny

(przeważnie), w

okolicy czołowo-

ciemieniowej

• Towarzyszą:

nudności

,

wymioty

,

foto- i fonofobia

• Prawdopodobnie dziedziczenie autosomalne

dominujące

MIGRENA -

PATOMECHANIZM

1. Teoria

naczyniowa

- objawy zwiastunowe – aura

- faza bólowa

- faza końcowa (ponapadowa)

2. Teoria

neurogenna

odruch trójdzielno-naczyniowy

3. Teoria

biochemiczna

rola serotoniny – choroby płytek,

ośrodkowy niedobór serotoniny

MIGRENA Z AURĄ

KLASYFIKACJA

wg International Headache Society

• Co najmniej 2 ataki spełniające 3 z 4

następujących warunków:

1. 1 lub więcej odwracalnych objawów aury
2. Co najmniej 1 obj. aury trwający dłużej niż 4

min albo 2 lub więcej następujących po sobie

objawów

3. 1 obj. aury nie trwający nigdy dłużej niż 60

min

4. Przerwa między aurą a wystąpieniem bólu

nie dłuższa niż 60 min

MIGRENA BEZ AURY

KLASYFIKACJA

wg International Headache Society

• Co najmniej 5 ataków trwających 4-72h
• Co najmniej 2 cechy bólu:

- jednostronny

- pulsujący

- umiarkowany do ostrego

- potęgowany przez rutynowe zajęcie

• Co najmniej 1 objaw towarzyszący:

- nudności

- wymioty

- fotofobia

- fonofobia

MIGRENA -

POSTACIE

• Zwykła
• Oczna
• Skojarzona
• Okoporaźna
• Podstawowa
• Przedsionkowa
• Siatkówkowa
• Miesiączkowa

• Psychiczna

(dysfreniczna)

• Brzuszna
• Sercowa
• Zespoły

paramigrenowe

• Karotydynia
• Klasyczna (z aurą)

MIGRENA -

LECZENIE

NAPADU

• NLPZ
• Alkaloidy sporyszu

ergotamina,

nicergolina

• Agoniści rec 5-HT1

sumatriptan

(Imigran),

zolmitriptan (Zomig)

• Środki uspokajające

diazepam,

hydroksyzyna

• Środki

przeciwwymiotne

• Steroidy

ZAPOBIEGAWCZE

• Leki α-adrenolityczne - alkaliody

sporyszu, klonidyna

• Leki β-adrenolityczne propranolol
• Środki przeciwserotoninowe

pizotifen

• Blokery kanałów Ca - werapamil,

cinaryzyna

• Leki przeciwpadaczkowe

kw.walproinowy, karbamazepina

• leki przeciwdepresyjne –

amitryptylina

• Leki przecizhistaminowe -

ketotifen

• Unikanie czynników prowokujących:
Dietetyczne
Psychiczne
Wydłużanie/skracanie snu
Nitrogliceryna
Hormonalna terapia zastępcza
Faza cyklu menstruacyjnego

MIGRENA –

LECZENIE cd.

KAROTYDYNIA

• Napady bólów

jednostronnych

w obrębie

unaczynienia

t. szyjnej zewnętrznej

• Występuje prawie wyłącznie u

kobiet

• Ból zaczyna się na szyi, promieniuje do

żuchwy, policzka, oka, skroni

• Bolesność pnia t. szyjnej (różnicować z

rozwarstwieniem t. szyjnej!)

• LECZENIE –

indometacyna

+ leki

stosowane w migrenie

KLASTEROWY BÓL GŁOWY

(ból głowy Hortona)

• U

mężczyzn

6 razy częściej

• Początek przed 40 rż.

• Obciążający wywiad rodzinny w kierunku

bólów głowy

• Występuje

nagle

, bez zwiastunów

• Trwa 30-40 min

• CHARAKTER BÓLU: zawsze

jednostronny

,

bardzo silny, pulsujący, palący/kłujący

• Umiejscowiony w górnym kwadrancie twarzy

• Obejmuje

gałkę oczną

i jej otoczenie

(oczodół) ora

skronie

• Towarzyszy

łzawienie

,

zaczerwienienie oka

,

surowiczy wyciek z nosa

,

obj. Hornera

• Napady kilka razy na dobę, często w nocy

o stałej porze

• Okres napadowy (

klaster

) trwa kilka

tygodni/miesięcy, po nim następuje
remisja (miesiące/lata)

• LECZENIE – tlen, tryptany, lit, pizotifen,

steroidy

KLASTEROWY BÓL GŁOWY

(ból głowy Hortona)

PIORUNUJĄCY BÓL GŁOWY

• CHARAKTER BÓLU:

nagły

,

silny

,

burzliwy

przebieg

• Towarzyszą nudności,

wymioty

,

możliwa utrata przytomności

• Często poprzedzony wzmożoną

aktywnością fizyczną

• Napad trwa od kilku do kilkunastu dni

• Przedmiotowo – niewielka sztywność

karku

• Badania laboratoryjne, badanie PMR,

TK, NMR bez zmian

• LECZENIE – objawowe

• Różnicowanie z krwawieniem

podpajęczynówkowym, tętniakiem

PIORUNUJĄCY BÓL GŁOWY

NAPIĘCIOWY BÓL GŁOWY

=ZWYKŁY NACZYNIOPOCHODNY BÓL GŁOWY

• Początek w młodości
• Częściej u kobiet
• CHARAKTER BÓLU:

tępy

, niezbyt silny, nasila się

powoli,

nie napadowy

• Obejmuje

całą głowę

bądź czoło, skronie, potylicę

• Trwa do kilku dni

• Brak aury

,

brak wymiotów

• Cechy neurotyczności, lęku, elementy depresji
• Badaniu neurologiczne bz
• LECZENIE

- doraźne – NLPZ

- przewlekłe – alkaloidy sporyszu, beznodiazepiny,

leki

przeciwdepresyjne

KRĘGOWOPOCHODNY BÓL GŁOWY

(Zespół Barre-Lieou)

(Zespół szyjny górny)

• ETIOPATOGENEZA

- zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego

- zaburzenia biomechaniki kręgosłupa

szyjnego i

pogranicza czaszkowo-kręgowego

- czynnik naczyniowy

- urazy kręgosłupa

- czynnik hormonalny - manopauza

• OBJAWY

- bole tyłogłowia i karku

- obj. wegetatywne

- obj. przedsionkowo – słuchowe

- szyjne obj. korzeniowe

- zespół nerwicowy

• BADANIE FIZYKALNE

- ograniczenie ruchomości kręgosłupa szyjnego

(u osób młodych skrócenie lordozy szyjnej)

- wzmożone napięcie mięśni karku

- bolesność uciskowa punktów potylicznych

• LECZENIE

- NLPZ

- leki zmniejszające napięcie mięśniowe

- leki przeciwmigrenowe

- leki psychotropowe

- fizykoterapia

unikanie kołnierzy szyjnych – osłabienie mięśni

KRĘGOWOPOCHODNY BÓL GŁOWY

(Zespół Barre-Lieou)

(Zespół szyjny górny)

NEURALGIA N. V

• Występuje u osób >50 rż.
• Częściej u

kobiet

• Przyczyny: nawracające zapalenia, konflikt

naczyniowo-nerwowy (ucisk naczynia na
nerw)

• Objawowy lub samoistny, samoistne remisje i

nawroty

• Ból twarzy, dotyczy

gałęzi II i III

n.V

• Napady często prowokowane ze

„stref

spustowych”

NEURALGIA N. V

• CHARAKTER BÓLU: bardzo

silny

,

rwący

,

jednostronny

• Trwa do kilkunastu sekund

• W nocy nie występuje

, wielokrotne napady

w ciągu dnia

• Badanie neurologiczne w nerwobólu

samoistnym

bz

• LECZENIE

- karbamazepina 400-1000mg

- klonazepam

- baklofen

- blokady

- leczenie operacyjne

- akupunktura

ZESPÓŁ STAWU SKRONIOWO-

ŻUCHWOWEGO

(Zespół Costena)

PRZYCZYNY

• Zapalenie stawu
• Zmiany

zwyrodnieniowe

• Zaburenia zgryzu
• Zmiany napięcia

mm. żwaczowych
(psychogenne)

OBJAWY

• Bóle w obrębie

twarzy i głowy

• Szczękościsk,

ograniczenie ruchów
żucia

• Zbaczanie żuchwy

na stronę chorą

• „trzaskanie” w

stawie

LECZENIE

w poradni protetycznej lub

chirurgii szczękowo-twarzowej