Komenda Miejska

Państwowej Straży Pożarnej

w Tarnowie JRG 1

Taktyka Działań

Gaśniczych Pożary na

terenach wiejskich

Charakterystyka pożarowa wsi

Zagrożenie

pożarowe

wsi

zależne

jest

następujących czynników:
-         charakteru (warunków) zabudowy wsi,
-         odporności ogniowej budynków i budowli na
terenie wsi,
-         przeznaczenia budynków oraz ich zawartości,
-         punktów (miejsc) szczególnie niebezpiecznych
pod względem pożarowym i wybuchowym.

Czynnikami ułatwiającymi walkę z pożarami na

wsi,

więc

zmniejszającymi

wielkość

powstającego w danej chwili zagrożenia
pożarowego, są:

- dostęp do obiektów znajdujących się na wsi,
- szybkość

alarmowania

jednostek

straży

pożarnej,

- zaopatrzenie wsi w wodę do gaszenia pożarów,
- drogi dojazdowe dla straży pożarnej.

Na w/w terenach znajdują się następujące obiekty:
-         ośrodki produkcyjne, fermy, gospodarstwa rolne
/budynki inwentarskie, spichlerze, stodoły, stogi,
otwarte składowiska/,
-         ośrodki przemysłowe, betoniarnie, młyny,
gorzelnie, przetwórnie, warsztaty, magazyny,
-         ośrodki mieszkaniowe /działki budowlane o
zabudowie szeregowej, bliźniaczej, luźnej/,
-         ośrodki kulturalno-społeczne i użyteczności
publicznej /szkoły, przedszkola, sklepy, ośrodki
zdrowia itp./,
-         drogi komunikacyjne i place,

tereny wypoczynkowe /parki, boiska

Uwagi:
Od około dwudziestu lat notuje się sukcesywny
spadek liczby pożarów na terenach wiejskich.
Uwarunkowane jest to przede wszystkim zmianą
charakteru zabudowy wsi i stosowanych materiałów
budowlanych. Obecnie wszystkie nowobudowane
obiekty muszą spełniać przepisy ochrony ppoż., co
sprawia, że są one budowane z materiałów
niepalnych bądź trudno zapalnych. Coraz mniej jest
palnych pokryć dachowych, zastępowanych przez
niepalną blachę lub dachówkę, zanika drewniana
zabudowa zwarta.
Najwięcej problemów nadal sprawiają pożary
zabytkowych drewnianych obiektów sakralnych
zlokalizowanych na wsiach. Aby zapobiec pożarowi a
w razie jego wybuchu szybko zadziałać wprowadza
się obecnie systemy monitoringu zagrożonych
obiektów.

Rozpoznawanie pożaru

Rozpoznanie pośrednie:
/poprzez znajomość na podstawie analizy rejonu
operacyjnego przygotowanej przez KP(M)PSP/
-         lokalizacji obiektu,
-         dróg dojazdowych,
-         zaopatrzenia wodnego,

Rozpoznanie bezpośrednie:
-         rozmiarów zdarzenia dokonaną przez przybyłe
jako pierwsze jednostki ochrony ppoż.,
-         zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi oraz
mienia,
-         warunków budowlanych i instalacyjnych,
-         warunków ewakuacji ludzi i mienia,
-         obiektów, budynków, pomieszczeń bezpośrednio
zagrożonych skutkami zdarzenia,
skuteczności działania sił i środków prowadzących
działania ratownicze przed przybyciem pierwszej
jednostki ochrony przeciwpożarowej,
-         warunków atmosferycznych

Istnieją trzy rodzaje zabudowy wsi:
- zwarta /budynki tworzą jeden ciąg, często
stykają się bezpośrednio dachami/,
-

luźna

/budynki

usytuowane

są

przepisowych

odległościach,

układ

dróg

przypominający model miejski/,
-         kolonijna /gospodarstwa oddzielone od siebie
dużą przestrzenią/.
Wieś można podzielić następująco:
-         teren uprawny /użytki rolne, hodowlane,
ogrodniczo-warzywne, leśne, stawy rybne/,
-         teren wydobycia kopalin naturalnych
/kopalnie piasku, żwiru, gliny, wapienia itd./,
teren osiedla właściwego

W rozpoznaniu pożaru należy ustalić:
-         miejsce pożaru i intensywność jego rozwoju,
-         kierunki i drogi rozprzestrzeniania się pożaru,
-         zagrożenie dla ludzi, zwierząt i mienia,
-         czy nie istnieje możliwość gwałtownego rozwoju
pożaru lub wybuchu,
-         czy na terenie zagrożonym znajdują się obiekty
szczególnie pożarowo niebezpieczne lub ważne dla
gospodarki narodowej,
-         warunki zaopatrzenia wodnego,
-         warunki atmosferyczne i ich wpływ na rozwój
pożaru

(stopień

wysuszenia

obiektów,

możliwość

wytworzenia strefy ogni lotnych, wiatr

)

Rozwój pożaru

Ogniska pożaru powstają w pomieszczeniach budynków,
albo na terenach między budynkami. Każde ognisko
pożaru rozszerza się w tych kierunkach, w jakich
znajdują się układy palne.
Przyczyny rozprzestrzeniania się pożaru na wsi:
- palna zabudowa i nagromadzenie znacznej ilości
materiałów

palnych,

sprzyjające

bezpośredniemu

oddziaływaniu płomieni na sąsiedztwo,
- oddziaływanie promieniowania cieplnego na otoczenie,
- przy pożarach zewnętrznych wystąpienie ogni lotnych
/głównie w miejscowościach o palnych pokryciach
dachowych

przy

występowaniu

budynków

niedostatecznie zabezpieczonymi otworami w ich
konstrukcji,
- powstawanie pomostów pożarowych, tworzących się
gdy w zasięgu ogniska pożaru znajdują się materiały
palne rozprowadzające ogień z jego początkowego
miejsca powstania na inne miejsca.

Cechy charakterystyczne pożarów wsi:
-         niespodziewane powstawanie,
-         szybkie tworzenie się ognisk zewnętrznych pożaru,
-         konieczność prowadzenia działań w natarciu i w
obronie w wielu miejscach wsi jednocześnie,
-         teren akcji gaśniczej jest większy niż w mieście.

Zazwyczaj pożary na terenach wiejskich zauważane są w
momencie, gdy jest on już w fazie rozwoju i widać
zewnętrzne zjawiska towarzyszące pożarowi jak płomień
czy dym. Informacja o pożarze dociera do PSK od
przypadkowych osób, które zauważyły objawy pożaru.
Budynki w gospodarstwach wiejskich z reguły nie
posiadają żadnej formy dozoru.

Działania ewakuacyjne

Przed przybyciem straży możliwe jest podjecie

działań ewakuacyjnych. Nie powinny się odbywać z
narażeniem własnego życia lub zdrowia. Najważniejsze
jest uratowanie zagrożonych ludzi, w miarę możliwości
ratujemy też zwierzęta i cenne mienie.

Ratowanie ludzi

Sposoby ratowania ludzi zależą od sytuacji pożarowej,
wieku ludzi i ich stanu psychofizycznego. Dorośli, zdrowi
ludzie mogą najczęściej znajdować się w pobliżu drzwi,
gdyż będą próbowali ratować się sami. Dzieci mogę być
w różnych zakamarkach , kątach , pod łóżkami lub
stołami. Starają się one schować ze strachu przed ogniem
i dymem. Do tych miejsc należy dotrzeć , gdyż
sparaliżowane strachem dzieci nie zareagują na wołanie.
Ewakuację trzeba przeprowadzać bardzo szybko i
najlepiej pod osłoną środków gaśniczych , by rozwijający
się pożar nie odciął dróg powrotu.

Ratowanie zwierząt

Ratowanie zwierząt jest czynnością bardzo trudną.

Wystraszone przez ogień i dym zwierzęta zachowują się

bardzo niespokojnie i przeważnie nie chcą opuszczać

zagrożonych budynków. Osoby ratujące zwierzęta musza

tym samym wykazać opanowanie, a nawet użyć dużej

siły fizycznej. Konie najłatwiej wyprowadzić po założeniu

uprzęży. Jest to dla nich sygnał, że powinny

podporządkować się woli człowieka. Krowom zarzuca się

na głowy płachty , aby straciły pole widzenia i orientacje.

Owce

powinny

zareagować

gdy

wyprowadzimy

przewodnika stada.
Małe zwierzęta najłatwiej ewakuować w workach lub

koszach. Problem może stwarzać ewakuowanie świń ,

które nie chcą opuszczać kojców . Najskuteczniejszą

metoda jest przewrócenie świni i wyciągnięcie z obory za

tylnie nogi.
Ratowanie zwierząt wymaga zazwyczaj udziału co

najmniej kilku osób.

Pożar budynku inwentarskiego

Ewakuacja trzody chlewnej

Ratowanie mienia

Podjecie decyzji o ewakuowaniu mienia może wynikać
z trzech powodów:

1.      Jest ono cenne, a zachodzi prawdopodobieństwo,
że działania gaśnicze go nie ochronią.
2.      Uniemożliwia lub znacznie utrudnia dostęp do
źródeł ognia co może ograniczyć w dużym stopniu
prowadzenie działań gaśniczych.
3.

Zagrożone

mienie

może

ułatwić

rozprzestrzenianie się pożaru.

Najczęściej ewakuowanym mieniem w gospodarstwach
rolnych będą:

- pojazdy mechaniczne i maszyny rolnicze
- beczki i naczynia z substancjami łatwopalnymi , przede
wszystkim paliwo do silników
spalinowych
- butle z gazami technicznymi, najczęściej z propanem-
butanem
- materiały palne takie jak: ziarna zbóż i pasze dla
zwierząt.
- meble , urządzenia elektroniczne i AGD znajdujące się w
budynku mieszkalnym

Samochody i maszyny samojezdne mogą być wypychane
lub wyciągane przy pomocy innych pojazdów za pomocą
liny

Gaszenie pożaru

Pożary budynków

- Gaszenie odbywa się zazwyczaj z poziomu ziemi –
w pierwszej fazie polega głównie na tłumieniu ogniska
pożaru,

oraz

organizowaniu

skutecznej

obrony

sąsiedztwa. Jeśli istnieje potrzeba i dogodne warunki
stanowiska gaśnicze powinny być zajęte jako wyższe
/sąsiednie budynki, drabiny wolnostojące/,

Ogólne zasady gaszenia pożarów w budynkach wiejskich

nie odbiegają zasadniczo od powszechnie przyjętych.

Obecna zabudowa wsi jest zbliżona do zabudowy

miejskiej, jeśli chodzi o odporność ogniową i zastosowane

materiały budowlane. Najwięcej problemów stwarzają

nadal obiekty o lekkiej konstrukcji palnej i palnym

pokryciu dachowym, zazwyczaj stare i nie posiadające

jakichkolwiek zabezpieczeń ppoż.

W tego typu obiektach sukces akcji gaśniczej zależy
przede wszystkim od czasu zauważenia pożaru – jeśli
pożar w zarodku nie zostanie zgaszony, działania
gaśnicze ograniczą się jedynie do obrony sąsiednich
budynków, oraz do działań osłonowych.
-         Stosuje się zwarte prądy gaśnicze na palące się
obiekty /w natarciu/ oraz rozproszone na obiekty
zagrożone /w obronie/,
-         W sytuacji zagrożenia ludzi lub zwierząt
niezwłocznie rozpocząć akcję ratowniczą lub ewakuację,
-         W przypadku zwartej zabudowy należy tworzyć
przerwy ogniowe na drodze rozprzestrzeniania się pożaru
/wyburzyć drewniane płoty, parkany, usunąć materiały
palne.

Pożary stert zboża, lnu, słomy, stogów siana

- Materiały te w stanie spulchnionym palą

się łatwo i szybko, w stanie sprasowanym

znacznie trudniej – w miarę upływu czasu

ognisko staje się coraz bardziej intensywne i

trudne do ugaszenia,
- Pożary szybko przyjmują duże rozmiary,
Działanie podstawowe: zbicie płomieni w celu

zmniejszenia zagrożenia dla otoczenia,

Gaszenie rozproszonymi prądami dla zwiększenia

powierzchni gaszenia i ograniczenia zużycia

wody /należy unikać strumieni zwartych, gdyż

może to doprowadzić do rozszerzenia ogniska

pożaru

      Dogaszanie rozpocząć od rozrzucenia sterty przy
pomocy wideł, bosaków itp. a następnie rozproszonymi
prądami wody zlikwidować pozostałe ogniska pożaru,
-         Palące się zapasy złożone wewnątrz budynku
należy tłumić prądami zwartymi /nie kierować ich w
górę/, a po stłumieniu płomieni dogaszać prądami
rozproszonymi schładzając wnętrze i wypierając dym,
-         W czasie akcji gaśniczej zwracać zwiększoną
uwagę na mogące spowodować zagrożenie spadające
elementy konstrukcji dachu.

Pożary płodów rolnych na pniu /pożary

stepowe/

Pożary płodów rolnych na pniu rozwijają się bardzo
szybko, obejmując duże połacie terenu niosąc zagrożenie
dla sąsiednich obiektów, zabudowań, lasów, upraw,
- Pożary stepowe są szczególnie niebezpieczne przy
zmieniającym się kierunku wiatru, który powoduje nagłe
zmiany frontu rozprzestrzeniania się pożaru,
- Po rozpoznaniu możliwości rozprzestrzenienia się
pożaru należy na spodziewanym kierunku utworzyć
naturalne

przeszkody

mogące

zatrzymać

pożar

/kilkumetrowy pas przeoranej ziemi, ciek wodny/,
- Zmobilizować ludność i utworzyć z niej posterunki
wyposażone w podręczny sprzęt gaśniczy w celu
tłumienia powstających nowych ognisk pożaru,
- Jeżeli istnieje możliwość swobodnego dojazdu i
manewrowania pojazdem /np. utwardzona droga/ można
podać wodę lub pianę z działek samochodów będących w
ruchu.

Postępowanie z sianem

Siano jest materiałem które może zapalić się samoistnie.
Dlatego , aby nie dopuścić do samozapalenia należy
przestrzegać następujących zasad:
-

Należy je zwozić po dokładnym wysuszeniu,

wilgotność powinna wynosić około 15-16 procent .Aby
przekonać się , czy siano jest dostatecznie wysuszone ,
można sprawdzić na trzy sposoby ,
a)      przy skręcaniu słychać lekki trzask
b)      nawet przy mocnym skręcaniu nie pojawia się woda
c)      skręcone powrósło powoli odkręca się
- Samozapaleniu towarzyszy wcześniejszy wzrost
temperatury wewnątrz składowiska

- Stóg należy zabezpieczyć przed działaniem wody

opadowej

przypadku

stwierdzenia

wzrostu

temperatury

wewnątrz składowiska ponad temperaturę otoczenia ,
siano

powinno

być

przewietrzone

ponownie

przesuszone.
Znając warunki pozwalające uniknąć samozapalenia
warto też poznać zasady ustawienia stogów by nie
zagrażały innym obiektom .

Zasady:

- 100 m od lasów i terenów zadrzewionych
- 30 m od torów kolejowych, dróg publicznych i linii
energetycznych

- 30 m od zabudowań polnych i 20 m od niepalnych

Postępowanie podczas omłotów

Prowadzenie prac omłotowych wymaga szczególnej
ostrożności . Silniki elektryczne napędzające młockarnię
powinny być ustawione w bezpiecznej odległości- zgodnie
z przepisami 5 m od stert i budynków w których dokonuje
się omłotów.
Wykorzystywane przy omłotach ciągniki powinny być
ustawione w odległości 10 m od miejsca omłotów
Zagrożenie pożarowe może stwarzać także niewłaściwa
praca młockarni , dlatego w trakcie jej pracy należy
sprawdzić czy:
- części cierne nie nagrzewają się nadmiernie
- instalacja i urządzenia elektryczne nie ulegają
uszkodzeniu
- koła pasowe i pasy nie ocierają się o osłony młockarni
- słoma nie utrudnia pracy wytrząsaczy
-osiadające na urządzeniach pyły nie powodują
zagrożenia pożarowego
-Omłoty powinny być zabezpieczone odpowiednią ilością
podręcznego sprzętu gaśniczego i środków gaśniczych.

Praca kombajnu jako zagrożenie

pożarowe

Zachowanie bezpieczeństwa podczas pracy

kombajnu

zbożowego

polega

ścisłym

przestrzeganiu

instrukcji

obsługi.

Przed

przystąpieniem do pracy należy :

-

usunąć

powierzchni

zewnętrznych

podzespołów ślady smarów , oleju i paliwa
- oczyścić dokładnie z pyłu i zanieczyszczeń silnik
- sprawdzić stan instalacji elektrycznej
- sprawdzić złącza i zaciski elektryczne
- ocenić czy przewody znajdujące się w pobliżu

ruchomych części maszyny nie są narażone na

uszkodzenie w trakcie jej pracy.

Osoba

obsługująca

kombajn

musi

bezwzględnie

przestrzegać zakazu palenia tytoniu.
Kierowca powinien też w czasie jazdy i pracy unikać
bezpośredniego sąsiedztwa ognia.
W przypadku zapalenia się w kombajnie ściętego zboża ,
należy natychmiast wyłączyć mechanizm tnący , aby
przerwać dalszy dopływ zboża , po czym odjechać z łanu
na bezpieczna odległość. Następnie poprzez mechanizm
omłotowy i wytrząsacz trzeba wyrzucić palące się zboże
na zewnątrz. Po wykonaniu tych czynności obsługujący
kombajn powinien przystąpić do gaszenia ognia za
pomocą posiadanych gaśnic.
Zabezpieczenie kombajnu powinny stanowić dwie
odpowiedniego rodzaju i wielkości gaśnice

Uwagi
Przy pożarach budynków wiejskich oraz materiałów
zapalnych luźno składowanych szczególny wysiłek należy
położyć na walkę z ogniami lotnymi. Zagrażają one
głównie obiektom znajdującym się na linii wiejącego
wiatru. Aby nie dopuścić do powstania pożaru
przestrzennego konieczne jest wydzielenie sił i środków
przeznaczonych do osłony, zwłaszcza gdy położone w
pobliżu obiekty posiadają palne konstrukcje dachowe i
znajdują się na linii wiatru,
- Pogorzeliska na terenie wsi powinny być starannie
dogaszone i przejrzane, aby nie dopuścić do wznowienia
pożaru,
- Elementy konstrukcyjne wypalone grożące zawaleniem
należy rozebrać lub podstępować, by nie powodowały w
późniejszym okresie zagrożenia dla ludzi,
- Przed odjazdem straży pozostawić należy posterunki
pogorzeliskowe zaopatrzone w podręczny sprzęt gaśniczy
i zapas wody.