ORTOGRAFI

A

Ó ó

RZ
rz

Ż ż

U u

H
h

CH ch

Opowiadają, choć ust nie

Opowiadają, choć ust nie

mają.

mają.

Wszystkie wyrazy z nich się

Wszystkie wyrazy z nich się

składają.

składają.

ZAGADK

A

lite
ra

głos
ka

ALFABET

a ą

b c ć d

e ę

f g h

i

j

k l ł m

n ń

o ó

p r s ś

t

u

w

y

z ź ż

Czerwone litery

napisane w

alfabecie to

spółgłosk
i

samogłos
ki

Pisownia wyrazów

z

,,rz”

,,ż”

ORTOGRAFIA

ORTOGRAFIA

Ma mnie orzech, chrzan
i perz. Czym ja jestem?
Czy już wiesz?

ZAGADKA

rz

SZ

Ma mnie żaba, wąż i żmija, żyta
także nie omijam. Stale bywam
w Żyrardowie. Czym ja jestem?
Kto odpowie?

ż

SZ

ZAGADK

A

„Rz” piszemy po

spółgłoskach

p, t, w, g, k,
j.

l, m, r, s.

„Ż” piszemy po

spółgłoskach

p, t, w, g.

l, ł, r, n.

„Rz” wymienia

się na

r.

z.

„Ż” wymienia się

na

g, dz
, h, z, ź, ś.

b, s, l, m, n,
o.

przysze
dł

pżyszed

pżyszed

ł

ł

wrzesi
eń

wżesie

wżesie

ń

ń

lrzej

lrzej

lżej

jakrze

jakrze

jakże

Jestem zwierzątko
nieduże, mam ostre
kolce na skórze.

Zagadka

jeż

jerz

jerz

rzaba

rzaba

żaba

Malutkie – jak dzieci – mają
berecik. Gdy dorastają –
kapelusze mają.

ZAGADKA

grzyb

gżyb

gżyb

dżewo

dżewo

drzewo

„rz” czy

„ż”

Dzieci w lesie oglądały

brzozy –

bżozy

bżozy

.

.

Grażyna -

Grarzyna

Grarzyna

kupiła

torbę.

Cię

ż

ka

ż

ółwica imieniem

Ż

aneta na pla

ż

y

po

ż

ywiała się ró

ż

ową ró

ż

ą. Mą

ż

tak

ż

e

ż

ywił

się, ale z

ż

ółkłą

ż

elatynową

ż

elką.

Ż

adne z

nich nie

ż

ywiło się

ż

ółtym

ż

ółtkiem. Na

tej

ż

esz pla

ż

y

ż

ył tak

ż

e je

ż

, który to odbywał

ż

yciową podró

ż

, poniewa

ż

chciał

ż

yć na

ż

aglowcu. Je

ż

ż

uł

ż

uchwą

ż

onkil.

Ż

ar na pla

ż

y

był bardzo du

ż

y.

Ż

ółty piach w

ż

erał się w

ciało je

ż

a. Nagle na jego ście

ż

ce pojawiła się

ż

eliwna ły

ż

ka. Po chwili

ż

ylasty mę

ż

czyzna

będący in

ż

ynierem za

ż

ądał stra

ż

y po

ż

arnej,

gdy

ż ż

ar mógł spowodować po

ż

ar. A

ż

e

ż

yczenia się spełniają m

ż

awka zaczęła m

ż

yć.

Có

ż

za

ż

art z in

ż

yniera

ż

artował żonaty

mę

ż

czyzna o

ż

ołnierskim

ż

yciorysie.

Ż

eby

ż

ycie było takie

ż ż

yczliwe …

ż

yczył sobie

ż

ebrak

.

Pisownia wyrazów z

,,ch”

,,h”

ORTOGRAFIA

ORTOGRAFIA

Kiedy piszemy ,,ch” ?

,,Ch” piszemy gdy:
- wymienia się na ,,sz” np.
duch -

dusza

brzuch - brzuszek
- Po literze „s” np. schować, schudnąć
- Na końcu wyrazu np. węch , oddech,
wyjątek : druh

Pisownia wyrazów z ,,h”

,,h” piszemy gdy wymienia się na:
- g

wahać się waga

- ż

druh drużyna

- z

błahy

błazen

- dz wataha

watadze

- ,,H” występuje w wyrazach obcego
pochodzenia – na początku i w środku

wyrazów oraz w imionach własnych
np.higiena,Herkules

- Literę ,,H’’ piszemy w cząstkach hipo- ,

hiper-, hydro-

Ćwiczenie utrwalające

• Sprawdź swoją

wiedzę!!!

...omik, dru... , bła...y
...ipoteka, Kopen...aga,
s...rupać, ...ory,wę...
...ipopotam, wa...ać się,
du..., mu...a, wa...adło,
wata...a, ...elena, ...enryk

H

ania

h

uśtała się na

h

iszpańskim

h

amaku,

zajadała

h

amburgery i czekała na inne dzieci z

H

imalajów. Wnet przy

h

ulał

H

enio na

h

olenderskiej

h

ałaśliwej

h

ulajnodze. Zaraz potem

H

onorata przyleciała

h

istorycznym

h

elikopterem. Wszyscy poszli na

h

awajską

h

erbatę i

h

erbatniki z

H

elu.

H

ucznie dołączyli do nich

h

okeiści, którzy

h

arcując wyszli z

h

ali sportowej i

h

arcerze z dru

h

ami i dru

h

nami, którzy wrócili ze zbiórki

h

arcerskiej. Gdy wszyscy byli już razem, przyszła babcia

H

ela, dziadek

H

ubert oraz ciocia

H

alina i powiedzieli, że

zrobił się straszny

h

ałas i

h

armider. Za niecałą godzinę

cała grupa

h

aftowała bła

h

e wzory na pysznych

h

erbatnikach przeznaczonych dla

h

ipopotamów.

Pisownia

wyrazów z

,,u”

,,ó”

ORTOGRAFIA

ORTOGRAFIA

Pisownia wyrazów z ,,

ó

”

,,Ó’’ piszemy gdy:
- wymienia się na ,,o” lub ,,e” np.
dół doły
kółko koło
- ,,Ó” zawsze występuje w przyrostkach:
ów, ówka, ówna (wyjątki skuwka, zasuwka)
- ,,Ó” rzadko występuje na początku wyrazu
np. ósmy, ósemka ,ówczesny ,ówdzie.
- Na końcu wyrazu ,,Ó” nie występuje nigdy.
- ,,Ó” występuje również w wielu innych przypadkach niezależnie od

wymienionych tu zasad

Pisownia wyrazów z ,,

u

”

c.d.n

• Zawsze piszemy ,,u” w następujących

przyrostkach

- uch flejtuch, staruch
- ucha dziewucha, pielucha
- ulka damulka, babulka
- un biegun, zwiastun
- ur kocur, wilczur
- us lizus,

sługus,obdartus

- uszek

kwiatuszek,dzbanuszek

- uchna kotuchna ,

ciotuchna

- uchny bieluchny,
- ulek dziadulek,
- uleńka babuleńka
- unek werbunek,

rysunek

- unia mamunia,

ciotunia

- usia córusia,

mamusia

- uś synuś ,kotuś
- utki głupiutki,

chudziutki

Ortografia w chmurach

buk....pan

wiewi....rk

a

...ołędzie

... ałas

gał ... ka

d ... ewo

Chmurki wiatr przegonił ( dziwne jakieś licho) ,powstały
dziury w niebie, uzupełnij je, lecz zrób to cicho. Niech inni się
też pogłowią
i sami zadanie zrobią

Kosmiczna ortografia

• Na naszą planetę przyleciały ufoludki: Ortoludek i

Ortolinka. Pomóż im w zadaniu ortograficznym.

Dyktando

• Abyście mogli wykazać się zdobytą

właśnie wiedzą, napiszcie małe dyktando.

Powiedz, co trzeba wstawić w miejsce kropek.
Uzasadnij dlaczego:

Świerz...chny, bab...leńka, ...smy,

werb...nek, rab...nek, gł...piutki, d...ł,
kresk...wka, radiow...z, koż...ch,
g...mka, gr...b, groch...wka, poch...d,
czem..., ni...sł, sk...wka.

Jask

ó

łka R

ó

zia była kr

ó

lową ptak

ó

w

w ogr

ó

dku, a kr

ó

lem był wr

ó

bel J

ó

zek.

Pewnego p

ó

łrocza jedli og

ó

rki z mr

ó

wkami na

dr

ó

żce ogr

ó

dka, dop

ó

ki nie spostrzegli jak

r

ó

żowy samoch

ó

d podjeżdża na pag

ó

rek. Z

samochodu wysiadła c

ó

rka wr

ó

bla J

ó

zia

i niosła na p

ó

łmisku ros

ó

ł. Wr

ó

bel J

ó

zek

spr

ó

bował zjeść ros

ó

ł wsp

ó

lnie z c

ó

rką

i jask

ó

łką. O p

ó

łmroku wr

ó

cili na wsp

ó

lną r

ó

żę.

W

ó

wczas zobaczyli jak ż

ó

łta mr

ó

wka wchodzi na

w

ó

z i skacze na r

ó

żowy samoch

ó

d. Ale str

ó

ż

ogr

ó

dka nie był tch

ó

rzem i po kr

ó

tkiej kł

ó

tni

mr

ó

wka zostawiła r

ó

żowy samoch

ó

d i poszła

pod pł

ó

tno leżące r

ó

wnież w ogr

ó

dku.

Art

u

r jest a

u

torem a

u

dycji.

J

u

tro w poł

u

dnie m

u

si przesł

u

chać d

u

żo

u

czniów i

u

czennic ze znajomości

u

l

u

bionej lekt

u

ry. Na jego bi

u

rku

pokrytym j

u

ż tł

u

stym br

u

dem i k

u

rzem

u

jrzałam ok

u

lary, sł

u

chawki. T

u

ż za

bi

u

rkiem

u

wierzyć tr

u

dno d

u

że ilości

ci

u

chów

u

tworzyły

u

rlopowy ekwip

u

nek.

Były tam bl

u

zy, kosz

u

le od w

u

jka.

Syt

u

acja jak z m

u

zeum, gdzie z reg

u

ły

rz

u

t oka wystarczy, aby

u

jrzeć k

u

lt

u

rę

przez d

u

że „

U

”. Zapach ż

u

rku

u

nosił się

w powietrz

u

i zapowiadał d

u

żą

u

cztę

u

rodzinową.

Zasady pisowni

Zasady pisowni

h

h

i

i ch

ch

Literę h

h

piszemy:

• gdy wymienia się ona na

ż

,

g

lub

z

np.:

dru

h

– dru

ż

yna

wa

h

ać się – wa

g

a

bła

h

y - bła

z

en

• w rozpoczynającej wyrazy cząstce

hipo

-, np.:

hipo

teka,

hipo

kryta

Wykreślanki

• W tabelce jest ukryte 10 wyrazów z CH (pionowo

i poziomo). Ciekawe czy uda Wam się je znaleźć ?

Szybkie rebusiki

ortograficzne

Literę ch

ch

piszemy:

• gdy wymienia się ona na

sz

np.:

ci

ch

o – ci

sz

ej

su

ch

y – su

sz

a

śmie

ch

- śmie

sz

ny

• po

s

np.:

sch

ab,

sch

ody,

sch

ować,

sch

udnąć

• na końcu wyrazów np.:

me

ch

, ru

ch

, w ocza

ch

Zasady

Zasady

pisowni

pisowni ó

ó

i

i u

u

Literę ó

ó

piszemy:

• w zakończeniach: –

ów

, -

ówna

, -

ówka

• gdy w innych formach tego samego

wyrazu lub wyrazach pokrewnych
wymienia się ona na:

o

,

e

,

a

np.:

pok

ó

j – pok

o

je – pok

o

jowy – pok

o

ik

ni

ó

sł – ni

e

sie – przyni

e

ść – wyni

e

ść

powt

ó

rka – powt

a

rzać – powtarz

a

lny

Literę ó

ó

piszemy

• w formach liczby mnogiej rzeczowników

rodzaju męskiego np.:
dom

ów

, uczni

ów

, kilogram

ów

• na początku niektórych wyrazów np.:

ósmy

,

ósemka

,

ów

,

ówdzie

,

ówczesny

Wyjątki

Wyjątki

skuwka, wsuwka, zasuwka

skuwka, wsuwka, zasuwka

Literę u

u

piszemy:

• na końcu wyrazów, np.:

brat

u

, cukr

u

, gniew

u

• w zakończeniach czasowników

-

uję

, -

ujesz

, -

uje

, -

ujemy

, -

ujecie

,

-

ują

, -

uj

, -

ujmy

, -

ujcie

,

np.:got

uję

, got

ujesz

, got

uje

,

got

ujemy

, got

ujecie

, got

ują

, got

uj

,

got

ujmy

, got

ujcie

Wyjątki

Zasady

Zasady

pisowni

pisowni rz

rz

i

i ż

ż

Literę rz

rz

piszemy:

• po spółgłoskach

p

,

b

,

t

,

d

,

k

,

g

,

ch

,

j

,

w

np.:

prz

ecinek,

brz

oza, pa

trz

eć,

drz

ewo,

krz

ew, z

grz

yt,

chrz

est, spo

jrz

eć,

wrz

esień

• jeśli wymienia się na

r

np.:

dwo

rz

ec – dwo

r

cowy

kucha

rz

– kucha

r

ski

leka

rz

- leka

r

ski

Literę rz

rz

piszemy:

• w nazwach zawodów zakończonych na –

ar

, -

erz

np.:

kuch

arz

, lek

arz

, piek

arz

, past

erz

,

harc

erz

Wyjątki

kształt, bukszpan, pszenica, pszczoła

Literę ż

ż

piszemy:

• gdy wyraz wymienia się na:

g

,

h

,

ź

,

dz

,

s

,

z

np.:
mo

ż

esz – mo

g

ę

dru

ż

yna – dru

h

ka

ż

ę – ka

z

ać

gro

ż

ę – gro

ź

ba

pienią

ż

ek – pienią

dz

wę

ż

szy - wą

s

ki

• po spółgłoskach:

r

,

l

,

ł

np.:

r

ż

ysko, l

ż

ej, ł

ż

eć

Ortograficzne zwierzęta

• Siedzę nad słownikiem ortograficznym

i stwierdzam, że jest bardzo dużo

zwierząt, których nazwy zaczynają się

na

ż

:

ż

aba,

ż

arłacz,

ż

bik,

ż

mija,

ż

ółw,

ż

ubr,

ż

uk,

ż

uraw,

ż

yrafa.

• Niestety nie mogę znaleźć żadnego,

którego nazwa zaczyna się na

rz

.

Znacie jakieś?



wymienia się na

„r”



po spółgloskach:

p,b,t,d,k,g,ch,j,w



w końcówkach –

arz, erz



w wyrazach, których pisownię

trzeba zapamiętać

(„rz”

niewymienne)



wymienia się na :

g,z,s,dz,h

 w wyrazach z końcówką –

że

(dajże,

zróbże)
 po literach :

l, ł ,r

w rzeczownikach rodzaju żeńskiego
zakończonych na –

aż

, -

eż

 w wyrazach, których pisownię trzeba
zapamiętać

1.

2.

3.

4.

5.

Urzędnik piłkarz drzewo narciarz
weterynarz

URZĘDNI
K

NARCIARZ

DRZEWO

WETERYNARZ

URZĘDNIK

morze starzec murze
chorzy

parzysty orzeł
wzgórze

BRAWO

MORSKI

CHORY

STARY

PARA

WZGÓREK

MUR

ORŁY

.

morze starzec murze
chorzy

MORSKI STARY MUR
CHORY

parzysty orzeł
wzgórze

PARA ORŁY

WZGÓREK

- arz -erz-

- arz -erz-

GOTUJE

PISZE

PASIE OWCE

LECZY

MALUJE

.

KUCHARZ

PISARZ

PASTERZ

LEKARZ

MALARZ

ab
a

ci
ę

arówk
a

ksi
ą

ki

Ż

RZ

RZ

Ż

RZ

Ż

Ż

ab
a

ksi
ą

Ż

ki

ci
ę

Ż

arówk
a



z –

mażę - mazać każę - ………. jeżdżą - ……

 g – nóżka - ………. uważa - ………. drożej -
………..
 s – niżej - ………… wyżyna -……… mężny -
………..
 dz – księża - ……… pieniężny - ……… koleżanki -
……..
 ź, zi – wożę - ……….. grożę - ……….

mazać kazać
jazda

noga uwaga
drogo

nisko wysoko
męski

ksiądz pieniądz
koledzy

wozi grozi

a=owie
c

ba =
r

ka =żę

wieżowiec

wieżowiec

żar

żar

książę

książę

1.Koń żuje żyto.

2.Lew poruszył grzywą
żywo.

3. Mówiliśmy o pejzażu
Bronka

1.

2.

3.

1.Jeż

2.Wąż

3.Żubr

Zasady pisowni

Zasady pisowni

cząstki

cząstki

nie

nie

łącznie i osobno

łącznie i osobno

Cząstkę nie

nie

piszemy

łącznie

• z rzeczownikami np.;

nie

zgoda,

nie

szczęście,

nie

przyjaciel,

nie

śmiałość

• z przymiotnikami np.:

nie

zgodny,

nie

miły,

nie

koleżeński,

nie

przyjacielski

• z przysłówkami, które zostały

utworzone od przymiotników np.:

nie

dobrze,

nie

zgodnie,

nie

dużo,

nie

mało

Cząstkę nie

nie

piszemy

łącznie

Uwaga

Uwaga

Istnieją czasowniki, które

występują tylko cząstką

nie

nie

, pisaną

razem, np.:

nienawidzić

nienawidzić,

niepokoić

niepokoić,

niedowidzieć

niedowidzieć,

niecierpliwić się

niecierpliwić się.

Uwaga

Uwaga

Zapamiętaj pisownię wyrazów:

niezbyt, nieraz

niezbyt, nieraz

Cząstkę nie

nie

piszemy

osobno

• z czasownikami np.:

nie

piszę,

nie

czytasz,

nie

mówi,

nie

rysujecie,

nie

idę

• z przymiotnikami w stopniu

wyższym i najwyższym np.:

nie

gorszy,

nie

najgorszy,

nie

lepszy,

nie

najlepszy

• z przysłówkami w stopniu

wyższym i najwyższym np.:

nie

gorzej,

nie

najgorzej,

nie

dalej,

nie

najdalej

• z przysłówkami, które zostały

utworzone od przymiotników:

nie

bardzo,

nie

dziś,

nie

wczoraj,

nie

teraz,

nie

zaraz

Cząstkę nie

nie

piszemy

osobno

G

R

A

M

A

T

Y

K

A

R Z E C Z O W N I K

Rzeczowniki oznaczają nazwy osób,
zwierząt, roślin i rzeczy.

Odpowiadają na pytania: Kto? Co?

Kto? – pytamy o osoby (np. pan, kobieta,
Kasia, dziecko, człowiek, Polak...)

Co? – pytamy o pozostałe rzeczowniki (np.
pies, mysz, zwierzę, kwiat, kapusta, śliwka,
stół, ołówek, przedmiot, dom...)

G

R

A

M

A

T

Y

K

A

R Z E C Z O W N I K

Rzeczowniki występują w trzech
rodzajach:
 męskim (np. TEN chłopak, TEN zeszyt, TEN
kot, TEN pomidor);
 żeńskim (np. TA dziewczyna, TA książka, TA
wrona, TA róża);
 nijakim (np. TO dziecko, TO biurko, TO
lwiątko, TO warzywo).

G

R

A

M

A

T

Y

K

A

P R Z Y M I O T N I K

Przymiotniki oznaczają nazwy cech osób,
zwierząt, roślin i rzeczy, czyli mówią o tym
jaki jest rzeczownik.

Odpowiadają na pytania: Jaki? Jaka? Jakie?

Jaki? – np. zielony liść, gęsty las, wesoły
chłopak.

Jaka? – np. śmieszna historia, smutna pani,
soczyste jabłko.

Jakie? – np. wysokie drzewo, małe dziecko,
zabytkowe biurko.

G

R

A

M

A

T

Y

K

A

P R Z Y M I O T N I K

Przymiotniki w liczbie pojedynczej
występują w trzech rodzajach:
 męskim – np. niski, szeroki, stary;
 żeńskim – np. duża, niebieska, jasna;
 nijakim – np. białe, radosne, krótki.

Przymiotniki w liczbie mnogiej występują w
dwóch rodzajach:
 męskoosobowym – np. szybkie konie;
 niemęskoosobowym – np. wesołe dzieci,
ciekawe książki.

G

R

A

M

A

T

Y

K

A

P R Z Y M I O T N I K

Przymiotniki możemy stopniować:
 stopień równy – np. niski, szeroka, stare;
 stopień wyższy – np. niższy, szersza,
starsze;
 stopień najwyższy – np. najniższy,
najszersza, najkrótsze.

lub:

 stopień równy – np. chory;
 stopień wyższy – np. bardziej chory;
 stopień najwyższy – np. najbardziej chory.

G

R

A

M

A

T

Y

K

A

L I C Z E B N I K

Liczebniki oznaczają liczbę lub
kolejność.

Odpowiadają na pytania: Ile? Który z kolei?

Ile? – pytamy o liczbę (np. siedem owoców,
trzy dziewczynki, stu ośmiu uczniów...)

Który z kolei? – pytamy o kolejność (np.
pierwszy człowiek, ósma zwrotka, ostatnie
słowo...)

G

R

A

M

A

T

Y

K

A

C Z A S O W N I K

Czasowniki oznaczają nazwy czynności.

Odpowiadają na pytania: Co robi? Co się z
nim dzieje?

Co robi? – np. idzie, śpiewa, czyta, bawi się...

Co się z nim dzieje? – np. więdnie, rośnie...

G

R

A

M

A

T

Y

K

A

C Z A S O W N I K

Czasowniki odmieniają się przez osoby,
liczby, rodzaje i czasy.
W liczbie pojedynczej istnieją trzy osoby:
 ja (pierwsza);
 ty (druga);
 on, ona, ono (trzecia).
W liczbie mnogiej istnieją również trzy
osoby:
 my (pierwsza);
 wy (druga);
 oni, one (trzecia).

G

R

A

M

A

T

Y

K

A

C Z A S O W N I K

Czasowniki występują w trzech czasach:
 teraźniejszym – czynność jest wykonywana
w tej chwili (np. rysuje);
 przeszłym – czynność była wykonywana
wcześniej (np. rysował);
 przyszłym – czynność dopiero będzie
wykonywana (np. narysuje).

G

R

A

M

A

T

Y

K

A

C Z A S O W N I K

Czasowniki w czasie przyszłym i przeszłym
występują w trzech rodzajach:
 męskim (np. ON pójdzie, ON bawił się);
 żeńskim (np. ONA będzie czytała, ONA
rozmawiała);
 nijakim (np. ONO przeczyta, ONO rysowało).

G

R

A

M

A

T

Y

K

A

P R Z Y S Ł Ó W E K

Przysłówki mówią o tym, w jaki sposób
jest wykonywana czynność.
Odpowiadają na pytanie: Jak?

Np. idzie powoli, śmieje się radośnie, płynnie
czyta, wysoko skacze...

G

R

A

M

A

T

Y

K

A

T E ST „S A M O U C Z E K”

Wśród podanych wyrazów znajdź
rzeczowniki. Kliknij na nie.

Rzeczowni
ki

chata

bocian

kalafior

chodz

i

chat

a

przyjemni

e

bocia

n

kalafio

r

dwanaści

e

zdrowy

G

R

A

M

A

T

Y

K

A

T E ST „S A M O U C Z E K”

Każdy z podanych niżej czasowników
występuje w innym czasie.

Dopasuj określenie czasu do wyrazu.

piszecie

pisaliście

napiszeci

e

czas teraźniejszy

czas przeszły czas przyszły

czas

teraźniejszy

czas przeszły

czas przyszły

G

R

A

M

A

T

Y

K

A

T E ST „S A M O U C Z E K”

piszecie

pisaliście

napiszeci

e

czas przeszły czas przyszły

czas

teraźniejszy

czas

teraźniejszy

Każdy z podanych niżej czasowników
występuje w innym czasie.

Dopasuj określenie czasu do wyrazu.

G

R

A

M

A

T

Y

K

A

T E ST „S A M O U C Z E K”

Z podanych wyrazów wybierz

przymiotniki

.

Kliknij na nie, aby umieścić je w odpowiedniej
rubryce tabelki.

przymiotniki

przysłówki

liczebniki

kolorowy

chętne

powoli

ochoczo

mnóstwo

siedemnast

y

powol

i

kolibe

r

mnóstw

o

kolorowy

siedzieli

siedemnast

y

chętn

e

idą

ochoczo

tulipan

Naciśnij dowolny klawisz, aby zakończyć

pokaz.