Kamienie szlachetne i

minerały.

Kamienie szlachetne i Minerały

czyli świat geologii

Opisy i zdjęcia.

Autor tekstu i zdjęć:

Katarzyna Jockel.

Wprowadzenie w

świat Geologii.



W świecie Geologii istnieją różne i dziwne dla niektórych

pojęcia np. rysa, grupa, forma i inne. Możecie mówić Co to za

dziwactwa? Po co to? Przecież jeśli nikt nie wie co to jest,

więc po co to używać? Tu się mylicie to wszystko po to aby

dobrze sklasyfikować kamień, czyli określić jaki to kamień, a

na pewno chcecie wiedzieć co macie, co znaleźliście lub co

kupujecie. Już wyjaśniam: Barwa, rysa, połysk itd. to jest

tzw.

,,Wizytówka kamienia”.

Barwa.



Barwa

Jest jedną z najważniejszych właściwości minerałów umożliwiających ich

identyfikację. Zależy ona najczęściej od rodzaju wchłaniania światła
przechodzącego przez kryształy. Barwa może też zależeć od rodzaju
światła w pomieszczeniu( dzienne, sztuczne), jak i domieszek
różnych pierwiastków w kryształach. Opisując barwy minerałów
możemy sprecyzować ich charakterystykę, mówiąc o nich, że są:



Nieprzezroczyste

Kryształy pochłaniają większość przechodzącego przez nie światła – nic

przez nie nie widać



Przeświecające

To takie, przez które przechodzi trochę światła – nie można przez nie

wyraźnie widzieć.



Przezroczyste

Można przez nie czytać litery –pochłanianie światła przez kryształy jest

nieznaczne.

Połysk.



Połysk

To zjawisko wywołane odbiciem światła na powierzchni minerału. Minerały

wykazują różny połysk. Dla określenia połysku geolodzy stosują m.in.

Następujące wyrażenia:



Szklisty

Przypomina połysk szkła, jak w Berylu lub Topazie.



Żywiczny

Taki, jak w przypadku żywicy lub Bursztynu.



Jedwabisty

Charakterystyczny dla minerałów o budowie włóknistej.



Diamentowy

Bardzo silny, taki jak w Diamencie.



Perłowy

Przypomina połysk Pereł.



Ziemisty

Przypominający połysk ziemi.

Rysa.



Rysa

To ślad, który pozostawia minerał, gdy zostanie o nieszkliwioną

płytkę porcelanową. Barwa powstającej w ten sposób drobiny
proszku pozwala stwierdzić, czy badany minerał jest barwny
czy też barwiony.

Przełam.



Przełam

Czyli, pękanie minerału pod wpływem uderzenia lub nacisku

wzdłuż nierównych, przypadkowy powierzchni. Analiza
krawędzi przełamanego minerału pozwala wyróżnić np.

Przełam Nierówny

,

Muszlowy

,

Skorupowy

,

Zadziorowaty

, itp.

Formy występowania

kryształów.



Formy występowania kryształów

Wyróżnia się następujące formy występowania kryształów:



Igiełkowe

Mające kształt długich igiełek.



Blaszkowe

W kształcie cienkich blaszek.



Dendrytyczne

O rozgałęzionych, drzewkowatych kształtach.



Masywne

Czyli wielkie bryły bez określonego kształtu.



Nerkowate

O kształcie przypominającym nerkę.



Tabliczkowe

W formie tabliczek.

Łupliwość.



Łupliwość

To zdolność kryształów do pękania wzdłuż pewnych określonych

płaszczyzn pod wpływem nacisku, uderzenia lub temperatury.
Minerały wskazują różną łupliwość. Może ona być doskonała,
dobra, wyraźna lub też wcale nie występować. Większość
minerałów wykazuje zarówno łupliwość, jak i przełam, a
niektóre – tylko przełam.

Fluorescencja.



Fluorescencja

To zjawisko świecenia minerału pod wpływem naświetlania

promieniami ultrafioletowymi lub rentgenowskimi, trwające
tylko przez okres naświetlania i znikające po jego przerwaniu.
Rodzaj fluorescencji ułatwia określenie pochodzenia danego
minerału.

Gęstość.



Gęstość

To wielkość fizyczna wskazująca, ile razy dany minerał jest

cięższy od wody o tej samej objętości. Np. Gęstość
Aleksandrytu wynosi 3,73,co wskazuje, że jest on 3,73 razy
cięższy od wody. Wartość gęstości zależy od temperatury –
standardowo pomiaru dokonuje się w temperaturze +20

o

C.

Twardość.



Twardość

W 1812r. wiedeński minerolog Fiedrich Mohs wybrał 10

minerałów i uszczegółowił je według wzrastającej twardości
na dziesięciostopniowej skali. Każdy z tych minerałów może
być zarysowany tylko za pomocą minerałów, które zajmują
wyższą pozycję w skali. Skala Mohsa została przyjęta przez
świat naukowy i jest używana do dziś. Twardość ludzkiego
paznokcia odpowiada w skali Mohsa wartości 2,5, zaś
scyzoryk około 5,5.

Skala Mohsa.



Talk

1. Bardzo miękki minerał, który można zarysować każdy innym

minerałem, a nawet paznokciem. Śliski w dotyku.



Gips

2. Można go zarysować paznokciem chociaż z trudem.



Kalcyt

3. Można go zarysować monetą. Daje się dość łatwo przeciąć stalowym

ostrzem.



Fluoryt

4. Można go łatwo zarysować ostrzem noża.



Apatyt

5. Można go z trudem zarysować ostrzem stalowym.

Skala Mohsa.



Ortoklaz

6. Ostrze stalowe właściwie nie zostawiana nim śladu, można go

natomiast łatwo zarysować pilnikiem.



Kwarc

7. Można nim łatwo zarysować Szkło, Stal, Miedź oraz inne

pospolite substancje.



Topaz

8. Można nim łatwo zarysować Kwarc. Minerał ten jest twardszy

od większości pospolitych minerałów.



Korund

9. Można nim łatwo zarysować Kwarc oraz Topaz.



Diament

10. Najtwardsza spośród występujących w przyrodzie substancji.

Grupa.



Grupa

Minerałów jest definiowana na podstawie wspólnych cech w

budowie chemicznej. Wyróżniamy grupy:



Arseniany



Borany



Fosforany



Węglany



Tlenki



Wodorotlenki



Pierwiastki rodzime



Siarczany



Siarczki



Halogenki



Krzemiany



Związki organiczne

Pierwiastki rodzime.



Nieliczna grupa pierwiastków występuje w przyrodzie w

postaci chemicznie nie związanej, to znaczy rodzimej. W

większości to metale, które podobnie jak wszystkie inne

pierwiastki, o wiele częściej występują w postaci związków

chemicznych. Związki te wykorzystywane są do celów

gospodarczych (rudy metali) lub naukowych, w wypadkach

kiedy pozyskanie metalu jest bardzo pracochłonne. Przyczyną

występowania niektórych pierwiastków w postaci rodzimej

jest ich niewielka skłonność do łączenia się z innymi

pierwiastkami (np. metale szlachetne: Złoto, Platyna) albo to,

że występują w środowisku o niewielkiej zawartości tlenu,

które utrudnia im wchodzenie w związki chemiczne.

Specyficznym przedstawicielem tej klasy minerałów jest

żelazo, które w formie rodzimej występuje głównie w

meteorytach. Do pierwiastków rodzimych należą: Miedź,

Srebro rodzime, Złota rodzime, Rtęć rodzima, Platyna

rodzima, Żelazo rodzime, Siarka rodzima, Diament, Grafit i

wiele innych.

Diament.



Diament

składa się z czystego węgla. Jest najtwardszym ze

znanych minerałów, a mimo to odpowiednio skierowane uderzenie

rozłupuje go na części. Charakterystyczną cechą diamentu jest

silny, wyjątkowy, niemal metaliczny połysk, od którego pochodzi

pojęcie ,,Połysku diamentowego”. W świetle ultrafioletowym wiele

okazów wykazuje zdolność fluorescencji. Kryształy diamentu mają

najczęściej kształt ośmiościanu lub czterdziestoośmiościanów (48

ścian trójkątnych), przy czym ściany kryształów są często lekko

zaokrąglone. Na ścianach ośmiościanu można czasami

zaobserwować małe trójkątne figury, tak zwane trogony. Diamenty

są bezbarwne lub niebieskawe czasami przybierają barwę

żółtawobrązową, a głównie są bezbarwne.



Cechy szczególne

Charakterystyczny dla diamentów ,,Ogień” to gra kolorów

spowodowana dyspersją przechodzącego przez nie światła. Bardzo

specyficzną cechą tego minerału jest też jego nadzwyczajna

twardość.

Diament (CD).



Powstawanie

Diamenty powstają na dużych głębokościach w wysokiej

temperaturze i pod bardzo wysokim ciśnieniem pod
powierzchnią Ziemi. Wraz ze skałą zawierającą Oliwin,
nazywaną Kimberlitem (od nazwy południowoafrykańskiego
miasta Kimberley), w pełni wykształcone kryształy diamentów
trafiają przez żyły wulkaniczne na powierzchnię Ziemi.

Platyna rodzima.



W przyrodzie rodzima platyna rzadko występuje w czystej postaci.

Najczęściej zawiera do 18% żelaza, a oprócz tego miedź, złoto i inne

metale. Dobrze wykształcone kryształy platyny spotyka się bardzo

rzadko, zazwyczaj występują w formie małych ziaren lub ,,bryłek”

(samorodków), które czasami osiągają wagę nawet 9 kg.



Cechy szczególne

Platyna jest odporna na działanie kwasów z wyjątkiem gorącej

wody królewskiej, która jest mieszaniną kwasu solnego i azotowego.



Powstawanie

w większości wypadków platyna pojawia się w zasadowych i

ultrazasadowych skałach głębinowych, bogatych w Oliwin. Kiedy skały

zawierające platynę wietrzeją, platyna transportowana jest wraz

produktami wietrzenia i osadza się wraz z innymi ciężkimi minerałami

w okruchowych złożach wtórnych.

Agat.



Agat

– Już w starożytności wykonywano z niego pieczęcie i

amulety. Agat charakteryzuje się równomiernym wstęgowym
ułożeniem barw, najczęściej są to barwy blade przeważają
odcienie szarego, żółtego, brązowego, czasami zielonego i
niebieskiego. Największe złoża Agatów znajdują się w Brazylii
i Urugwaju. Niebieskoczarny Agat jest często szlifowany na
kule i kamienie przeznaczone do sygnetów herbowych.
Czerwonobiała odmiana Agatu ( Sardonyx ) była w
starożytności przetwarzana na cenne Kamee.

Agat Mszysty.



Agat Mszysty

– Ta odmiana Chalcedonu ma zazwyczaj jasną i

jednolitą barwę. Bogato rozgałęzione wtrącenie we wnętrzu
podobne są do mchu. Wtrącenia tlenku żelaza nadają jej
czasami odcień czerwonobrązowy. Duże ilości Agatu
Mszystego występują głównie w Brazylii i w Indiach.
Zazwyczaj odmianę tę szlifuje się w cienkie płytki, kaboszony
lub koraliki przeznaczone do naszyjników. Wyrabia się z nich
również wisiory i broszki.