FARMAKOTERAPIA

FARMAKOTERAPIA

BÓLU

BÓLU

bezpieczeństwo i skuteczność

bezpieczeństwo i skuteczność

dr n. med. Stefania Juźwiak

dr n. med. Stefania Juźwiak

Katedra Farmakologii PAM w Szczecinie

Katedra Farmakologii PAM w Szczecinie

BÓL

BÓL

doznanie czuciowe

doznanie czuciowe

powstające, gdy

powstające, gdy

bodźce

bodźce

mechaniczne, termiczne,

mechaniczne, termiczne,

chemiczne lub elektryczne

chemiczne lub elektryczne

przekroczą wartość progową =

przekroczą wartość progową =

próg

próg

bólowy

bólowy

powodują uszkodzenia tkanek

powodują uszkodzenia tkanek

i uwolnienie

i uwolnienie

mediatorów bólu

mediatorów bólu

= zw. allogennych

= zw. allogennych

NOCYCEPCJA

NOCYCEPCJA

wywołanie,

wywołanie,

przewodzenie

przewodzenie

i ośrodkowe przetworzenie

i ośrodkowe przetworzenie

impulsów bólowych

impulsów bólowych

RODZAJE BÓLU

RODZAJE BÓLU

etoilogia i patogeneza

etoilogia i patogeneza

Sygnał ostrzegawczy

Sygnał ostrzegawczy

→ ruch uniku

→ ruch uniku

RODZAJE BÓLU

RODZAJE BÓLU

etoilogia i patogeneza

etoilogia i patogeneza

następstwo uszkodzenia lub zapalenia tkanki

następstwo uszkodzenia lub zapalenia tkanki

ból spoczynkowy, hiperalgezja, allodynia

ból spoczynkowy, hiperalgezja, allodynia

RODZAJE BÓLU

RODZAJE BÓLU

etoilogia i patogeneza

etoilogia i patogeneza

uszkodzenie nerwów obwodowych

uszkodzenie nerwów obwodowych

→ upośledzenie

→ upośledzenie

czynności ruchowych i czuciowych

czynności ruchowych i czuciowych

uszkodzenie neuronów OUN – bóle fantomowe

uszkodzenie neuronów OUN – bóle fantomowe

TYPY BÓLU

TYPY BÓLU

etoilogia i patogeneza

etoilogia i patogeneza



somatyczny

somatyczny

- powierzchniowy

- powierzchniowy

(skóra, bł. śluzowa)

(skóra, bł. śluzowa)

- głęboki

- głęboki

mięśnie, stawy, tk. łączna, głowa

mięśnie, stawy, tk. łączna, głowa



ostry

ostry

zlokalizowany

zlokalizowany

/ wtórny

/ wtórny

tępy, rozlany

tępy, rozlany



przewlekły / nawracający

przewlekły / nawracający



trzewny

trzewny

DROGA BÓLOWA

DROGA BÓLOWA

ukł. nocyceptywny

ukł. nocyceptywny

wstępujący

wstępujący

w korze mózgu

w korze mózgu

- świadoma

- świadoma

ocena lokalizacji i

ocena lokalizacji i

nasilenia

nasilenia

ukł. limbiczny

ukł. limbiczny

-

-

reakcje emocjonalne

reakcje emocjonalne

podwzgórze

podwzgórze

–

–

reakcje wegetatywne

reakcje wegetatywne

DROGA BÓLOWA

DROGA BÓLOWA

ukł.

ukł.

antynocyceptywny

antynocyceptywny

zstepujący

zstepujący

utrudnienie przekaźnictwa i

utrudnienie przekaźnictwa i

integracji

integracji

międzyneuronalnej

międzyneuronalnej

-

endogenne peptydy opioidowe

endogenne peptydy opioidowe

-

serotonina - 5-HT

serotonina - 5-HT

-

noradrenalina – NA

noradrenalina – NA

-

cATP i

cATP i

↑ Ca w cytoplazmie

↑ Ca w cytoplazmie

-

nocyceptyna / dronabinol

nocyceptyna / dronabinol

ZWALCZANIE DOZNAŃ

ZWALCZANIE DOZNAŃ

BÓLOWYCH

BÓLOWYCH



opioidowe

opioidowe

p/bólowe

p/bólowe



nieopioidowe p/bólowe

nieopioidowe p/bólowe



psychotropowe

psychotropowe



miorelaksacyjne

miorelaksacyjne



niesterydowe p/zapalne

niesterydowe p/zapalne



miejscowo znieczulające

miejscowo znieczulające



spazmolityczne

spazmolityczne

„

„

DRABINA ANALGETYCZNA”

DRABINA ANALGETYCZNA”

stopniowana farmakoterapia bólu przewlekłego,

stopniowana farmakoterapia bólu przewlekłego,

nowotworowego

nowotworowego

ANALGETYKI NIEOPIOIDOWE

ANALGETYKI NIEOPIOIDOWE

niesterydowe leki przeciwzapalne i

niesterydowe leki przeciwzapalne i

paracetamol

paracetamol



dz. p/bólowe, p/gorączkowe,

dz. p/bólowe, p/gorączkowe,

p/krzepliwe, p/zapalne

p/krzepliwe, p/zapalne

-

-

kwas acetylosalicylowy

kwas acetylosalicylowy

- pochodne kw. octowego

- pochodne kw. octowego

indometacyna, diklofenak

indometacyna, diklofenak

- pochodne kw. propionowego

- pochodne kw. propionowego

ibuprofen, naproksen,

ibuprofen, naproksen,

ketoprofen

ketoprofen

- pochodne pyrazolonu

- pochodne pyrazolonu

metamizol, fenylobutazon

metamizol, fenylobutazon

- oksykamy -

- oksykamy -

piroksykam

piroksykam

-

-

pochodne aniliny

pochodne aniliny

paracetamol

paracetamol

ANALGETYKI NIEOPIOIDOWE

ANALGETYKI NIEOPIOIDOWE

niesterydowe leki przeciwzapalne i

niesterydowe leki przeciwzapalne i

paracetamol

paracetamol

„

„

efekt pułapowy”

efekt pułapowy”

zwiększanie dawki nie nasila dz.

zwiększanie dawki nie nasila dz.

p/bólowego,

p/bólowego,

nasilają się dz. niepożądane i

nasilają się dz. niepożądane i

toksyczne

toksyczne

ANALGETYKI NIEOPIOIDOWE

ANALGETYKI NIEOPIOIDOWE

niesterydowe leki przeciwzapalne i

niesterydowe leki przeciwzapalne i

paracetamol

paracetamol

dz. niepożądane

dz. niepożądane

- zaburzenia żołądkowo -

- zaburzenia żołądkowo -

jelitowe

jelitowe

- uszkodzenie śluzówki p.

- uszkodzenie śluzówki p.

pok.

pok.

- zaburzenia czynności nerek

- zaburzenia czynności nerek

obrzęki

obrzęki

- zaburzenia krzepnięcia

- zaburzenia krzepnięcia

- duszność oskrzelowa

- duszność oskrzelowa

- bóle głowy „ z odbicia ”

- bóle głowy „ z odbicia ”

- reakcje alergiczne

- reakcje alergiczne

ANALGETYKI NIEOPIOIDOWE

ANALGETYKI NIEOPIOIDOWE

niesterydowe leki przeciwzapalne i

niesterydowe leki przeciwzapalne i

paracetamol

paracetamol

dawkowanie doustne całodobowe

dawkowanie doustne całodobowe

paracetamol

paracetamol

0,5 co 4 h lub 1,0 co 6-8 h

0,5 co 4 h lub 1,0 co 6-8 h

ibuprofen

ibuprofen

0,2 - 0,6 co 4 h

0,2 - 0,6 co 4 h

naproksen

naproksen

0,25 - 0,5 co 12 h

0,25 - 0,5 co 12 h

ketoprofen

ketoprofen

50 mg co 8 h lub 0,1 co 12 h

50 mg co 8 h lub 0,1 co 12 h

diklofenak

diklofenak

50 mg co 8 h lub 0,1 co 12 h

50 mg co 8 h lub 0,1 co 12 h

metamizol

metamizol

0,5 – 1,0 co 4 h lub doraźnie

0,5 – 1,0 co 4 h lub doraźnie

dz. spazmolityczne

dz. spazmolityczne

SŁABE OPIOIDY

SŁABE OPIOIDY

dawkowanie doustne całodobowe

dawkowanie doustne całodobowe

kodeina

kodeina

tabl.

tabl.

2

2

0 – 60 mg co 4 h

0 – 60 mg co 4 h

(zaparcia)

(zaparcia)

tramadol

tramadol

krople, kaps.

krople, kaps.

50 – 100 mg co 4 h

50 – 100 mg co 4 h

tramadol

tramadol

o przedłużonym działaniu

o przedłużonym działaniu

100, 150, 200 mg co 12 h

100, 150, 200 mg co 12 h

dz. antydepresyjne i słabe spazmolityczne

dz. antydepresyjne i słabe spazmolityczne

SILNE OPIOIDY

SILNE OPIOIDY

dawkowanie doustne całodobowe

dawkowanie doustne całodobowe

morfina

morfina

1% sol. lub tabl. szybko uwalniające

1% sol. lub tabl. szybko uwalniające

od 10 mg co 4 h do dawki skutecznej p/bólowo

od 10 mg co 4 h do dawki skutecznej p/bólowo

nie ma dawki maksymalnej z uwagi na tolerancję

nie ma dawki maksymalnej z uwagi na tolerancję

morfina

morfina

tabl. wolno uwalniające

tabl. wolno uwalniające

30, 60, 100, 200 mg co 12 h

30, 60, 100, 200 mg co 12 h

fentanyl

fentanyl

przezskórny 25; 50; 75; 100

przezskórny 25; 50; 75; 100

µ

µ

g/h co 72

g/h co 72

h

h

buprenorfina

buprenorfina

przezskórny 35; 52,5; 70

przezskórny 35; 52,5; 70

µ

µ

g/h co

g/h co

72 h

72 h

metadon

metadon

sir. 5-10 mg co 6-8 h

sir. 5-10 mg co 6-8 h

LEKI UZUPEŁNIAJĄCE

LEKI UZUPEŁNIAJĄCE

koanalgetyki = adiuwantowe

koanalgetyki = adiuwantowe



Leki przeciwdepresyjne

Leki przeciwdepresyjne

amitryptylina, imipramina, mianseryna

amitryptylina, imipramina, mianseryna



Leki przeciwdrgawkowe

Leki przeciwdrgawkowe

karbamazepina, kwas walproinowy,

karbamazepina, kwas walproinowy,

klonazepam, gabapentyna

klonazepam, gabapentyna



Glikokortykosteroidy

Glikokortykosteroidy

deksametazon

deksametazon



Ketamina

Ketamina

Dziękuję Państwu za uwagę

Dziękuję Państwu za uwagę