Rachunek kosztów
standardowych. Ustalanie
bezpośrednich i pośrednich
kosztów standardowych
Rok akademicki 2007/2008
Rachunek kosztów
standardowych. Ustalanie
bezpośrednich i pośrednich
kosztów standardowych
Rok akademicki 2007/2008
2
Zawartość modułu
1. Cel wykładu
2. Wiedza bazowa potrzebna do pracy nad
modułem
3. Istota kosztów standardowych
4. Standardowe koszty bezpośrednie
5. Standardowe koszty pośrednie
6. Ustalanie odchyleń od kosztów standardowych
7. Podsumowanie
3
Celem wykładu jest zaznajomienie studentów z
zasadami stosowania rachunku kosztów
standardowych jako odmiany kosztów postulowanych,
kosztów wzorcowych ustalonych a priori poprzez:
• sformułowanie podstawowego równania kosztów,
• uświadomienie potrzeby określenia standardowego
zużycia zasobów oraz standardowej ceny
jednostkowej,
• określenie zakresu standardowego kosztu
bezpośredniego,
• zaznajomienie z zasadami ustalania poziomu kosztów
pośrednich,
• zapoznanie ze stosowanymi metodami ustalania
odchyleń od kosztów standardowych.
4
1. Cel pedagogiczny
Celem pedagogicznym modułu jest przekazanie
wiedzy przyszłym menedżerom związanej z
umiejętnością posługiwania się rachunkiem
kosztów standardowych w procesie
podejmowania decyzji na wszystkich szczeblach
zarządzania, niezależnie od tego, czy jest to mała
firma rodzinna, czy duży koncern
międzynarodowy.
5
2. Wiedza bazowa niezbędna do
pracy nad modułem
W module tym wprowadza
się szczegółowe
informacje w zakresie
jednego z podstawowych
modeli rachunku
kosztów, tj. rachunku
kosztów standardowych.
Bazę do pracy nad
modułem stanowi wiedza
o rachunku kosztów jako
źródle informacji w
procesie podejmowania
decyzji.
Czytając główny materiał
informacyjny zawarty w
tym module postaraj się
odnaleźć związki między
przekazywanymi treściami
a ich praktycznym
zastosowaniem w
rzeczywistości.
6
3. Informacje główne
• Istota rachunku kosztów standardowych
• Standardowe koszty bezpośrednie
• Standardowe koszty pośrednie
• Ustalanie odchyleń od kosztów
standardowych
7
3.1. Istota rachunku kosztów
standardowych
Istotą rachunku kosztów standardowych jest
wprowadzenie do systemu pomiaru kategorii kosztów
standardowych jako formy kosztów wzorcowych, co
umożliwia zastosowanie rozdzielczego sposobu
prezentacji kosztów faktycznie poniesionych.
Koszty standardowe to odmiana kosztów postulowanych,
w której za podstawę ustalania przyjmuje się ściśle
określone normy zużycia czynników produkcji. Normy
ustala się w wyniku analizy nakładów czynników
produkcji zaangażowanych przy tworzeniu produktu
lub świadczeniu usługi. Przy ustalaniu kosztów
standardowych uwzględnia się racjonalny poziom
zużycia czynników produkcji.
8
Przedmiot standaryzacji kosztów
Kryteria wyodrębniania
obiektów standaryzacji
kosztów
Kryterium produktowe
Kryterium procesowe
Obiektami standaryzacji
kosztów są wytwarzane
wyroby, zarówno produkty
Gotowe, jak i produkty
niezakończone
Obiektami standaryzacji
kosztów są:
• proces technologiczny jako
całość lub
• poszczególne elementy
procesu technologicznego
9
Poprawność ustalenia poziomu kosztów standardowych zależy
od spełnienia szeregu warunków
Efektywność
organizacji
procesu
produkcyjnego
Efektywność
organizacji
procesu
produkcyjnego
Jednoznaczność
określenia
obiektów
standaryzacji
Jednoznaczność
określenia
obiektów
standaryzacji
Dokładność
ustalenia
cen lub stawek
Dokładność
ustalenia
cen lub stawek
Ścisłość
ustalenia norm
zużycia
Ścisłość
ustalenia norm
zużycia
Odpowiednia
szczegółowość
norm zużycia
Odpowiednia
szczegółowość
norm zużycia
Warunki
poprawności
ustalenia poziomu
kosztów
Warunki
poprawności
ustalenia poziomu
kosztów
10
3.2.
Standardowe koszty
bezpośrednie
Koszty bezpośrednie są elementami kosztu
wytworzenia, które można bezpośrednio
przypisać do poszczególnych obiektów
standaryzacji kosztów. Wyznaczają one wartość
zużycia zasobu bezpośrednio związanego z
wytwarzaniem określonych produktów.
Poziom kosztów bezpośrednich można zapisać jako:
K = p x Z
koszt
y
cena
jednostkowa
zasobów
zużycie
zasobów
11
Aby ustalić standardowe koszty bezpośrednie,
należy określić:
• standardowe zużycie zasobów (norma zużycia
zasobów przypadająca na jednostkę wyrobu, tzn.
dopuszczalne zużycie na jednostkę wyrobu),
• standardową cenę jednostkową (zakładany
poziom cen, stawek lub taryf dla poszczególnych
czynników produkcji, tzn. dopuszczalne ceny
zakupu zasobów).
12
Zakres standardowych kosztów
bezpośrednich
Standardowe koszty bezpośrednie
materiały bezpośrednie
wynagrodzenia bezpośrednie
świadczenia na rzecz pracowników
inne
13
Normy
zużycia
materiałów
Standardowe
ceny
materiałów
x
Standardowe koszty
materiałów bezpośrednich
Ustalane są dla
materiałów
niezbędnych do
wytworzenia danego
wyrobu
Określają
dopuszczalne ceny
nabycia
poszczególnych
rodzajów
materiałów. Ceny
ustalane są na
podstawie badań
rynkowych w celu
znalezienia
najlepszego
dostawcy
Normy są ustalane
odrębnie dla każdego
rodzaju materiału;
określają ilości materiałów
o określonych
parametrach technicznych
i jakościowych
14
8.3. Standardowe koszty pośrednie
Koszty pośrednie są kosztami działalności
operacyjnej, wspólnej dla różnych asortymentów
produktów, które to koszty nie mogą być
przypisane do poszczególnych asortymentów.
Powoduje to konieczność stosowania odmiennych
procedur niż w przypadku kosztów bezpośrednich.
Standardowe koszty pośrednie mają postać
standardów kwotowych, określających
dopuszczalny poziom kosztów pośrednich.
Podstawą ustalania kosztów pośrednich są budżety
tych kosztów, które określają poziom kosztów
planowanych (racjonalnych).
15
Podstawą rozliczenia kosztów pośrednich jest miara
działalności wydziału tj. podstawowy czynnik kosztotwórczy
np. zużycie materiałów
K
o
s
zt
y
w
y
d
z
ia
ło
w
e
(p
o
ś
re
d
n
ie
k
o
s
zt
y
p
ro
d
u
k
c
ji
)
p
o
ś
re
d
n
ie
k
o
s
z
ty
n
ie
p
ro
d
u
k
c
y
jn
e
(k
o
s
z
ty
s
p
rz
e
d
a
ży
i
o
g
ó
ln
e
g
o
z
a
rz
ą
d
u
)
Asortyment A
Asortyment B
Asortyment C
Asortyment D
Asortyment E
16
Stabilizowane stawki pośrednie kosztów
produkcji
Najczęściej planowane pośrednie koszty produkcji
rozliczane są w stosunku do:
• planowanych roboczogodzin bezpośrednich,
• planowanych maszynogodzin bezpośrednich,
• planowanego zużycia materiałów bezpośrednio
produkcyjnych.
Standardowy
narzut
pośrednich
kosztów
produkcji
Pośrednie koszty produkcji ustalone
w budżecie
Planowana liczba jednostek miary
działalności wydziału
=
17
Standardowe pośrednie koszty
produkcji poszczególnych
asortymentów wydziału
Standardowe
koszty
pośrednie
asortymentu
Standardowy
narzut
pośrednich kosztów
produkcji
Standardowa
liczba jednostek
miary działalności
wydziału
=
x
18
8.4. Ustalanie odchyleń od
kosztów standardowych
Odchyleni
a kosztów
Koszty
faktycznie
poniesion
e
Koszty
standardo
we
=
faktyczna cena
X
faktyczne zużycie
standardowa cena (stawka)
X
standardowe zużycie (norma)
19
Odchylenie wyznaczone przedstawioną wcześniej
formułą jest odchyleniem łącznym,
spowodowanym dwoma odchyleniami
cząstkowymi:
Odchylenie cenowe
(odchylenie stawki)
Odchylenie ilościowe
(odchylenie zużycia)
+
Zużycie faktyczne
Cena faktyczna – cena standardowa
O jaką kwotę zmieniły się koszty
z powodu zmiany cen, przy
założeniu faktycznej ilości zużycia
Cena standardowa
zużycie faktyczne – zużycie standardowe
O jaką kwotę zmieniły się koszty
z powodu zmiany ilości zużycia, przy
założeniu ceny standardowej