Ekonomiczne problemy

polityki ochrony

środowiska

Wykład 11.

Instrumenty polityki ochrony

środowiska w praktyce

Podstawowe funkcje

instrumentów

ekonomicznych

• Rola fiskalna – generowanie dochodów

budżetu lub funduszy celowych

• Rola motywacyjna – ekonomiczny

bodziec skłaniający podmioty
gospodarcze do zmiany postępowania

• Obie funkcje są względem siebie

konkurencyjne i prowokują konflikt celów
(cele fiskalne kontra cele motywacyjne)

Koszt

Wielkość
zanieczyszcze
ń

T

L

Z

Kiedy funkcja fiskalna

dominuje nad motywacyjną

Norma emisji
ogranicza
zanieczyszczenia do
poziomu L

Stawka opłaty T nie
może oddziaływać
bodźcowo i skłaniać
do emitowania Z
zanieczyszczeń

Opłata pełni funkcję fiskalną i
gromadzi dochód równy
zakreskowanemu polu

Warianty gromadzenia

dochodów z podatków i

opłat ekologicznych

• Budżet centralny
• Budżet centralny i budżety lokalne
• Fundusze celowe ochrony

środowiska

• Doraźne fundusze celowe
• Systemy mieszane

Uzasadnienie finansowania

projektów z funduszy celowych

Projekt jest
efektywny

ekonomicznie

Projekt nie jest
efektywny

ekonomicznie

Wykonalność
finansowa

projektu jest
zapewniona

Samodzielna
realizacja projektu

Projekt nie powinien
być realizowany z
punktu widzenia

społecznego

Projekt nie jest
wykonalny

finansowo

Realizacja
projektu jest
społecznie

pożądana, ale
wymaga
finansowego

wsparcia

Projekt nie zostanie
zrealizowany

Kierunek ewolucji

finansowania ochrony

środowiska na przykładzie

Holandii

• Do roku 1988: opłaty za użytkowanie środowiska

(w tym emisyjne) dostarczały dochodów
funduszom celowym ochrony środowiska
(earmarking czyli „szufladkowanie” )

• W latach 1988-1992: dochody z opłat zasilały

skonsolidowany fundusz ochrony środowiska

• Od roku 1992: wszystkie dochody z podatków o

podstawie środowiskowej trafiają do budżetu i
mogą zostać dowolnie wykorzystane

Przychody z „ekologicznych

podatków” w Unii Europejskiej

(15)

0

1

2

3

4

5

6

7

8

19

80

,

19

81

,

19

82

,

19

83

,

19

84

,

19

85

,

19

86

,

19

87

,

19

88

,

19

89

,

19

90

,

19

91

,

19

92

,

19

93

,

19

94

,

19

95

,

19

96

,

19

97

,

19

98

,

19

99

,

%

w

sz

ys

tk

ic

h

p

o

d

a

tk

ó

w

Energia Zanieczyszczenia Transport

Przychody z „ekologicznych

podatków” w UE (15) wg

kategorii

Podatki prośrodowiskowe w krajach UE

0

2

4

6

8

10

12

14

Ho

lan

dia

Da

nia

Po

rtu

ga

lia

Irla

nd

ia

W

ielk

a B

ryt

an

ia

Fin

lan

dia

Lu

xe

m

bu

rg

Gre

cja

UE His

zp

an

ia

Be

lgia

Sz

w

ec

ja

Nie

m

cy

Au

str

ia

Fra

nc

ja

%

c

a

łk

o

w

it

y

c

h

p

rz

y

c

h

o

d

ó

w

p

o

d

a

tk

o

w

y

c

h

Energia

Zanieczyszczenia

Transport

0

2

4

6

8

10

12

14

%

c

ał

ko

w

it

yc

h

p

rz

yc

h

o

d

ó

w

p

o

d

at

ko

w

yc

h

Energia

Zanieczyszczenia

Transport

95

100

105

110

115

120

125

130

1980

1988

1996

Rok

In

d

e

k

s

w

zr

o

s

tu

p

rz

yc

h

o

d

ó

w

p

o

d

at

k

o

w

yc

h

w

%

Środowisko
Kapitał
Konsumpcja
Praca

Dynamika dochodów

podatkowych w UE

(wg

podstawy opodatkowania)

0

40000

80000

120000

160000

Em

is

je

d

o

po

w

ie

tr

za

C

FC

s

S

ci

ek

i

O

dp

ad

y

B

en

zy

na

b

ez

oł

ow

io

w

a

B

en

zy

na

o

ło

w

io

w

a

O

le

j n

ap

ęd

ow

y

(d

ie

se

l)

Le

kk

ie

o

le

je

o

pa

ło

w

e

C

ię

żk

ie

o

le

je

o

pa

ło

w

e

G

az

z

ie

m

ny

W

ęg

ie

l

K

ok

s

B

io

pa

liw

a

En

er

gi

a

el

ek

tr

yc

zn

a

(k

on

su

m

en

ci

)

En

er

gi

a

el

ek

tr

yc

zn

a

(p

ro

du

ce

nc

i)

Tr

an

sp

or

t (

je

dn

or

az

ow

y

po

da

te

k*

)

Tr

an

sp

or

t (

co

ro

cz

ny

p

od

at

ek

**

)

m

ili

on

y

U

S

D

Dochody z „ekologicznych

podatków” w OECD

(wg podstawy

opodatkowania

)

Kryteria wyboru

instrumentów polityki

ochrony środowiska (1)

• Skuteczność środowiskowa – realizacja

ustalonych celów ochrony środowiska

• Efektywność kosztowa – realizacja

celów zapewniających wymierne
korzyści jak najniższym kosztem

• Konkurencyjność gospodarki –

zapewnianie warunków do trwałego
rozwoju społeczno-gospodarczego

Kryteria wyboru

instrumentów polityki

ochrony środowiska (2)

• Przydatność bodźcowa albo fiskalna
• Zdolność do stymulowania postępu

technicznego

• Akceptowalność (przez podmioty

gospodarcze i społeczeństwo)

• Zapotrzebowanie na dane i

informacje

• Oszacowane koszty wdrożenia i

administrowania

Kryteria wyboru

instrumentów polityki

ochrony środowiska (3)

• Stabilność i wiarygodność
• Adaptacyjność (do istniejącej regulacji)
• Integracja z politykami sektorowymi
• Zgodność z porozumieniami

międzynarodowymi

• Brak negatywnych efektów

redystrybucyjnych (koszty, korzyści)

• Zaplecze społeczne i polityczne

Instrumenty polityki ochrony

środowiska w praktyce (1)

• Powszechna dominacja regulacji prawnych
• Powszechność stosowania rozwiązań

mieszanych, czyli prawno-
administracyjnych i ekonomicznych

• Wysokie koszty stosowania instrumentów

prawno-administracyjnych

• Rosnąca popularność instrumentów

ekonomicznych stwarzających szansę
obniżenia kosztów (efektywność kosztowa)

Instrumenty polityki ochrony

środowiska w praktyce (2)

• Powszechność stosowania jednolitych

systemów norm oraz opłat

• Obok kosztu dostosowania się podmiotów

gospodarczych istotny jest koszt

wdrożenia i administrowania

instrumentami

• Bariery wiedzy, możliwości pomiaru,

wyceny ekonomicznej i dostępności

informacji dotyczą kosztów zewnętrznych,

kosztów redukcji zanieczyszczeń, korzyści

z obniżenia presji na środowisko