Struktura tekstu

dziennikarskiego.

Od czego zacząć?

Rodzaje leadów

Dla kogo piszemy?

Co nowego

wydarzyło się?

Czy temat jest

przetwarzalny

na obraz?

Ilu Czytelników

dotyczy ten

temat?

Czy temat

budzi emocje?

5 pytań, które musimy sobie zadać przed przystąpieniem do
pisania:

Czy temat jest

„rozwojowy”?

Zacznij od tytułu

Tytuł to hak, na którym
wieszamy nasz tekst. Jeśli
jest mocny, utrzyma nawet
duży i ciężki materiał

Kiedy mamy tytuł, łatwiej
trzymać się tematu i nie
zbaczać z wybranego
kierunku

Tytuł nie powinien mieć
więcej niż 7 słów (lub 2
linie)

Tytuł może być
informacją, cytatem lub
pytaniem – pod warunkiem,
że znamy na nie odpowiedź

Zaczynając pisanie od
wymyślenia tytułu,
porządkujemy zebrane
informacje

80% informacji

w pierwszych 20%

tekstu

Odwrócona piramida i najważniejsze
pytania dziennikarza

Co się stało?
Kto brał w tym

udział?
Gdzie to się stało?
Kiedy to się stało?
Jak to się stało?
Dlaczego to się stało?

Czym jest lead?

Dobry lead jest
jak pistolet…

… przystawiony
do głowy
Czytelnika…

… nie pozwala mu
oderwać się od lektury

To najważniejsza część
historii

Lead decyduje, czy
odbiorca zacznie czytać
tekst

Lead odpowiada na
pytania: kto, co, gdzie,
kiedy, dlaczego i jak

Lead najpierw
powinien odpowiedzieć
na pytanie CO się dzieje
i KTO w tym bierze
udział

Wiele leadów zaczyna
się od odpowiedzi na
pytanie KIEDY. To
pójście na łatwiznę.
Taką informację
powinno się
przeredagować.

Ekspozycja leadów

Ekspozycja leadów

Rodzaje leadów

1. Lead informacyjny

 W dłuższych tekstach możemy zastosować

też:

2. Lead cytat
3. Lead pytanie
4. Lead historię

Lead informacyjny

 Mówi, o czym będzie historia

 Jest jej efektownym streszczeniem

 Zawiera słowa kluczowe dla zrozumienia informacji

 Może występować jako lead „twardy”, streszczający, typowy

dla informacji typu „breaking news”…

 Przykład: Ludzie znów polecą na księżyc. NASA

poinformowała o tym dziś występując o 10 miliardów
dolarów na realizację projektu

 … może też występować jako lead „miękki”, wymagający

większej koncentracji i uwagi, zawierający więcej informacji
wyjaśniających zdarzenie:

 Przykład: NASA proponuje kolejny projekt kosmiczny.

Jej potrzeby budżetowe – ujawnione dziś – zawierają plan
wysłania na Księżyc kolejnych ludzi. Agencja ma
nadzieję na realizację długoterminowego projektu, w
którym Księżyc zostanie wykorzystany jako „skocznia”
do dalekich podróży kosmicznych. Zdaniem NASA
potrzeba na to 10 miliardów dolarów.

Lead cytat

 Pozwala na efektowne otwarcie tekstu poprzez użycie

kontrowersyjnych i zdecydowanych opinii

 Przykład: „Łatwiej uwierzyć w pogańskiego boga Jariłę

niż dane Centralnej Komisji Wyborczej w Rosji –
komentuje wyniki wyborów Aleksander Podrabinek,
znany obrońca praw człowieka, więzień polityczny”
(Duży Format, Jak fałszowano wybory w Rosji, 17.03.2008)

 Umożliwia pokazanie konfliktu poprzez cytowanie oponentów

(ring)

 Przykład: „Czym kierowali się autorzy artykułu i osoby,

które dostarczyły im materiałów? – pisze w liście na
Niedzielę Palmową arcybiskup Kamiński. Czym kieruje
się arcybiskup, powtarzając o mnie nieprawdę? – pyta
dominikanin, który ujawnił ukryty grzech Kościoła”.
(GW, Arcybiskup broni dobrego imienia księdza Andrzeja,
17.03.2008)

 Zawsze jednak trzeba wyjaśnić Czytelnikowi kontekst

wypowiedzi

 Ważne! Czy wszystkie wybrane przez Ciebie cytaty są mocne i

użyteczne? Czy nie powtarzają informacji zawartych w
tekście?

Lead pytanie

 Nazywany także leadem-receptą, ponieważ stawia pytanie i

od razu na nie odpowiada

 Wciąga w lekturę poprzez postawienie pytania często

zadawanego sobie przez Czytelników

 Przykład: Dlaczego świat jest taki zakłamany?

Odpowiedź jest prosta: bo my sami go tworzymy. A
kłamstwo jest wpisane w naszą naturę. Z badań
psychologicznych wynika, że posługujemy się nim
średnio od 2 do 200 razy dziennie
(Newsweek, Cała prawda o kłamstwie, 30.09.2007)

 Dobrze nadaje się do prezentowania danych statystycznych,

wyników sond, ankiet i sondaży

 Przykład: Czy ludzie żyją dziś tak, jakby nie mieli

umrzeć? TAK odpowiedziało na to pytanie 71 procent
badanych, a NIE – tylko 26 procent.
(Sondaż IQS Quant dla GW 12-13.03.2008)

 Ważne! W leadzie-recepcie nie stawiamy pytań retorycznych.

Musimy znać konkretną odpowiedź na pytanie, które
zadajemy.

Lead historia

 Znany też jako lead-anegdota lub lead opisowy

 Zaczyna się od opowiedzenia krótkiej historii, która

wprowadza Czytelnika w okoliczności zdarzenia, nastrój itp.

 Przykład: W podparyskiej la Cité samochody podpala się

zwykle między trzecią a czwartą rano. Więc o
czternastej młodych ludzi raczej nie widuje się tu na
ulicach. Odsypiają.

 Wymaga zebrania wielu dodatkowych informacji

 Często stosowany w reportażu

 Przykład: Halina ma 40 lat i urodzi dziecko dla Joanny.

Zanim usiądzie, głaszcze się po brzuchu. To siódmy
miesiąc.
(Duży Format, Adopcja ze wskazaniem, 25.02.2008)

 Jest skuteczny, ponieważ budzi emocje Czytelnika

 Jest skuteczny, ponieważ od razu wprowadza Czytelnika w

akcję

 Ważne! Historia opowiedziana w leadzie nie jest samodzielną

anegdotą - jej zadaniem jest wprowadzenie Czytelnika w
tematykę artykułu. Lead jest haczykiem, na którym
zawieszamy cały tekst.

Jak napisać dobry lead?

 Dobry lead jest jak atak, przed którym Czytelnik nie może się

obronić

 Dobry atak to informacja, cytat, scena, pytanie, porównanie,

anegdota... Jeden warunek - musi być zaskakujący.

 Często pomysł na dobry atak przychodzi dopiero, gdy się

rozpiszemy. Wtedy pierwsze zdania idą do kosza

 Ważne! Napisanie leadu to najbardziej pracochłonna część

pracy nad tekstem. Można ją wykonać na początku lub na
końcu tworzenia materiału - trzeba jednak cały czas szukać
jak najbardziej efektownego wejścia w temat. Od tych 25 słów
zależy los całego artykułu

o

Pytanie: Czy twój lead zachęca Cię do lektury tekstu? Jeżeli
nie, wyrzuć go i zacznij pisać od nowa.

Po co są akapity?

Tekst dziennikarski
zbudowany jest z akapitów

Dzięki takiej konstrukcji
możemy go łatwo skrócić
i przebudować

Pierwszym,
najważniejszym akapitem
jest lead

Każdy akapit to osobna
scena, cytat, wątek

Akapit powinien zawierać
maksymalnie 5-6 zdań

Optymalna długość
akapitu to 5-12 linijek
tekstu (w szpalcie)

Pisanie akapitami to
dziennikarski odruch

Rola śródtytułów

Przeciętny Czytelnik traci zainteresowanie lekturą po drugim
akapicie

Potrzebny jest wtedy „haczyk”, który rozbudzi na nowo jego
zainteresowanie

Śródtytuł jest wewnętrznym tytułem, który zapowiada, co
będzie w następnych kilku akapitach tekstu

Tekst do 1800 znaków (kartka A4) nie potrzebuje śródtytułów,
w dłuższych tekstach warto je wstawiać co 5-8 akapitów

Długość zdania – ile zniesie
Czytelnik?

"Wielu ludzi uważa, że najdłuższe zdanie w historii literatury
napisał Wiktor Hugo. Rekord przypisywany jest zdaniu z
powieści „Nędznicy”, zawierającemu 823 słowa (...). Ta opinia
jest błędna. Najdłuższe zdanie literatury angielskiej przypisuje
się też Joyce'owi, który osiągnął 4391 słów („Ulisses”). Ale i on
został pobity. Jonathan Coe w powieści „The Rotters Club”
doszedł do 13955 słów w jednym zdaniu. To jednak nie koniec.
Jest pewna polska książka, „Bramy Raju”, która zawiera zdanie
złożone z 40000 słów (...). Powieść ta została napisana przez
Jerzego Andrzejewskiego. Określana jest jako nowela, ale
nowele zazwyczaj mają mniej niż 40000 słów. I wreszcie, na
koniec, jest czeska powieść, która składa się z jednego długiego
zdania – „Lekcje tańca dla starszych i zaawansowanych”
Bohumila Hrabala (...). Składa się ze 128 stron.".

Jednak…

Długość zdania – ile zniesie
Czytelnik?

Przeciętne zdanie w
tekście dziennikarskim
liczy ok. 8-10 słów (3-4
linijki tekstu)

Dłuższe zdania (ok.
20 słów) to tylko te, w
których wyliczane są
miejsca, instytucje,
osoby itp. lub
zamieszczane długie
nazwy własne

Krótkie zdania to
także krótkie słowa
(do 5 sylab)

Zasada tekstu
dziennikarskiego:
jedno zdanie, jedna
myśl, jedna liczba,
jeden cytat

Długość zdania – ile zniesie
Czytelnik?

Ilość słów w zdaniu

Ilu Czytelników

zapamięta całe

zdanie

Ilu Czytelników

zapamięta

pierwszą część

zdania

Ilu Czytelników

zapamięta drugą

część zdania

12

100 %

100 %

100 %

13

90 %

95 %

85 %

17

70 %

90 %

50 %

24

50 %

70 %

30 %

40

30 %

50 %

10 %

Im krótsze zdanie, tym więcej informacji Czytelnik z
niego zapamięta

Pierwsza część zdania jest zawsze lepiej zapamiętywana,
niż druga

Najlepsze wyniki zapamiętywania: zdania o długości do
12 słów

Język tekstu dziennikarskiego

„W dążeniu do powagi wyklucza się z komunikacji zwykłych
ludzi” Peter Glotz i Wolfgang Langenbucher („Wzgardzony
czytelnik”)

Piszemy po to, by poinformować, wytłumaczyć, zainteresować
tematem, wzbudzić emocje

Dziennikarze są przede wszystkim „tłumaczami”

Ich zadaniem jest przetłumaczenie języka fachowego lub
żargonu na język powszechnie zrozumiały

Należy więc:

Unikać wszelkiego rodzaju przymiotników-ozdobników i
powtórzeń (wzajemna współpraca, potencjalne możliwości,
akwen wodny itp.)

Skreślać wypełniacze (właściwie, w ogóle, niekiedy)

Nie używać słów z języka biurokracji i języka prawniczego

Unikać skrótów nazw, szczególnie w tytułach

Unikać form bezosobowych (zrobiono, kupiono)

Dane liczbowe i procentowe stosować w umiarkowanych
dawkach

Liczby wielocyfrowe (setki milionów, miliardy) opisywać
obrazowo (to tyle, ile…)

Konstrukcja tekstu
dziennikarskiego: podsumowanie

TYTUŁ

ustawia kierunek, w którym pójdzie przekaz tekstu.

Dobrze go mieć, zanim przystąpimy do pisania. Jeśli przyjdzie
nam do głowy lepszy pomysł na tytuł, zawsze możemy go
zmienić

LEAD

powinien zawierać najciekawsze i najważniejsze

informacje, ale powinien też mieć to „coś”, co spowoduje, ze
Czytelnik nie zakończy na nim lektury tekstu. Do wyboru
mamy 4 formy leadu: informacyjny, cytat, receptę i historię

TEKST

zawsze dzielimy na akapity nie dłuższe niż 5-6 zdań

ŚRÓDTYTUŁ

wstawiamy w dłuższych tekstach co 5-8

akapitów. Jego zadaniem jest podtrzymać zainteresowanie
Czytelnika lekturą

KRÓTKIE ZDANIA

: Czytelnik najlepiej zapamięta te

informacje, które liczą nie więcej niż 12 słów

KRÓTKIE SŁOWA

– Czytelnicy to lubią. Szukajmy

synonimów dla długich słów

Kiedy warto podzielić tekst?

 Teksty uzupełniające (ramki)

powinniśmy zastosować, gdy:

 Prezentujemy dużo danych

liczbowych

 Cytujemy opinie wielu osób

 Przypominamy poprzednie

wydarzenia związane

z tematem (background)

 Cytujemy przepisy prawne

istotne dla tematu

 Publikujemy biografię

bohatera tekstu

 Podajemy adresy, telefony,

nazwy stron www. itp.

 Publikujemy harmonogram

wydarzenia lub listę

osób/firm biorących w nim

udział

 Publikujemy komentarz do

tekstu głównego