Konstytucja
Konstytucja
Rzeczypospolitej
Rzeczypospolitej
Polskiej
Polskiej
Polskie konstytucje
Polskie konstytucje
Konstytucja 3 maja 1791 r.
Konstytucja 3 maja 1791 r.
Konstytucja Księstwa Warszawskiego z 22 lipca
Konstytucja Księstwa Warszawskiego z 22 lipca
1807 r.
1807 r.
Konstytucja Królestwa Polskiego z 1815 r.
Konstytucja Królestwa Polskiego z 1815 r.
Mała Konstytucja z 20 lutego 1919 r.
Mała Konstytucja z 20 lutego 1919 r.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 17 marca
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 17 marca
1921 r.
1921 r.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 23 kwietnia
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 23 kwietnia
1935 r.
1935 r.
Mała Konstytucja z 19 lutego 1947 r.
Mała Konstytucja z 19 lutego 1947 r.
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22
lipca 1952 r.
lipca 1952 r.
Mała konstytucja z 17 października 1992 r.
Mała konstytucja z 17 października 1992 r.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polski z 2 kwietnia
Konstytucja Rzeczypospolitej Polski z 2 kwietnia
1007 r.
1007 r.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
– najważniejszy akt prawny (ustawa
– najważniejszy akt prawny (ustawa
zasadnicza) Rzeczypospolitej Polskiej,
zasadnicza) Rzeczypospolitej Polskiej,
uchwalony 2 kwietnia 1997 roku przez
uchwalony 2 kwietnia 1997 roku przez
Zgromadzenie Narodowe, zatwierdzony w
Zgromadzenie Narodowe, zatwierdzony w
ogólnonarodowym referendum 25 maja
ogólnonarodowym referendum 25 maja
1997 roku. Ogłoszony w
1997 roku. Ogłoszony w
Dz. U. z 1997 r.
Dz. U. z 1997 r.
Nr 78, poz. 483
Nr 78, poz. 483
, wszedł w życie 17
, wszedł w życie 17
października 1997.
października 1997.
Konstytucja złożona jest z preambuły 13
Konstytucja złożona jest z preambuły 13
rozdziałów i 243 artykułów
rozdziałów i 243 artykułów
Prace nad konstytucją.
Prace nad konstytucją.
Prace nad przygotowaniem konstytucji rozpoczęły się już w
Prace nad przygotowaniem konstytucji rozpoczęły się już w
1989 roku i zostały wymuszone przez głębokie zmiany
1989 roku i zostały wymuszone przez głębokie zmiany
ustrojowe, jakie rozpoczęły się w Polsce pod koniec lat
ustrojowe, jakie rozpoczęły się w Polsce pod koniec lat
osiemdziesiątych. Konstytucja PRL z 1952 poprzez ciągłe jej
osiemdziesiątych. Konstytucja PRL z 1952 poprzez ciągłe jej
zmiany (których szczególnie wiele dokonano po
zmiany (których szczególnie wiele dokonano po
zwycięstwie obozu Solidarności w 1989 roku) stała się
zwycięstwie obozu Solidarności w 1989 roku) stała się
aktem wewnętrznie niespójnym i ze względu na swój
aktem wewnętrznie niespójnym i ze względu na swój
rodowód społecznie nieakceptowanym, nie odpowiadając
rodowód społecznie nieakceptowanym, nie odpowiadając
potrzebom przeżywającego głębokie przemiany państwa.
potrzebom przeżywającego głębokie przemiany państwa.
Zdecydowane działania w kwestii zmiany Konstytucji podjął
Zdecydowane działania w kwestii zmiany Konstytucji podjął
dopiero Sejm I kadencji (1991-1993). 23 kwietnia 1992 roku
dopiero Sejm I kadencji (1991-1993). 23 kwietnia 1992 roku
uchwalono ustawę o trybie przygotowania i uchwalenia
uchwalono ustawę o trybie przygotowania i uchwalenia
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Powoływała ona do
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Powoływała ona do
życia instytucję Komisji Konstytucyjnej, która miała zająć
życia instytucję Komisji Konstytucyjnej, która miała zająć
się przygotowaniem ostatecznej wersji nowej ustawy
się przygotowaniem ostatecznej wersji nowej ustawy
zasadniczej. Określiła również, iż uchwalenia Konstytucji
zasadniczej. Określiła również, iż uchwalenia Konstytucji
dokona Zgromadzenie Narodowe, a następnie zostanie ona
dokona Zgromadzenie Narodowe, a następnie zostanie ona
poddana pod głosowanie w ogólnonarodowym referendum.
poddana pod głosowanie w ogólnonarodowym referendum.
Prawo wnoszenia projektów nowej konstytucji przysługiwało
Prawo wnoszenia projektów nowej konstytucji przysługiwało
56 członkom Zgromadzenia Narodowego, Komisji
56 członkom Zgromadzenia Narodowego, Komisji
Konstytucyjnej oraz prezydentowi RP. Po nowelizacji ustawy
Konstytucyjnej oraz prezydentowi RP. Po nowelizacji ustawy
dokonanej w 1994 roku takie prawo otrzymała również
dokonanej w 1994 roku takie prawo otrzymała również
grupa 500 tysięcy obywateli.
grupa 500 tysięcy obywateli.
W toku prac do Komisji Konstytucyjnej wniesiono osiem
W toku prac do Komisji Konstytucyjnej wniesiono osiem
projektów nowej Konstytucji (prezydenta Lecha Wałęsy,
projektów nowej Konstytucji (prezydenta Lecha Wałęsy,
Unii Demokratycznej, Sojuszu Lewicy Demokratycznej,
Unii Demokratycznej, Sojuszu Lewicy Demokratycznej,
Komisji Konstytucyjnej, wspólny projekt Polskiego
Komisji Konstytucyjnej, wspólny projekt Polskiego
Stronnictwa Ludowego i Unii Pracy, Konfederacji Polski
Stronnictwa Ludowego i Unii Pracy, Konfederacji Polski
Niepodległej, Porozumienia Centrum oraz projekt
Niepodległej, Porozumienia Centrum oraz projekt
obywatelski, prace nad którym koordynowane były
obywatelski, prace nad którym koordynowane były
przez NSZZ Solidarność).
przez NSZZ Solidarność).
Mała Konstytucja
Mała Konstytucja
17 października 1992 roku uchwalona została ustawa
17 października 1992 roku uchwalona została ustawa
konstytucyjna o wzajemnych stosunkach między
konstytucyjna o wzajemnych stosunkach między
władzą ustawodawczą, wykonawczą i o samorządzie
władzą ustawodawczą, wykonawczą i o samorządzie
terytorialnym (tzw. Mała Konstytucja, trzeci tego typu
terytorialnym (tzw. Mała Konstytucja, trzeci tego typu
akt prawny w historii państwa polskiego).
akt prawny w historii państwa polskiego).
Porządkowała ona podstawowe zasady ustrojowe
Porządkowała ona podstawowe zasady ustrojowe
państwa. W pozostałych kwestiach nadal obowiązywały
państwa. W pozostałych kwestiach nadal obowiązywały
przepisy Konstytucji z 1952 roku, co spowodowało, iż w
przepisy Konstytucji z 1952 roku, co spowodowało, iż w
okresie 1992-1997 przepisy konstytucyjne zawarte
okresie 1992-1997 przepisy konstytucyjne zawarte
były w aż trzech różnych dokumentach.
były w aż trzech różnych dokumentach.
Obowiązywała od 8 grudnia 1992 do 16 października
Obowiązywała od 8 grudnia 1992 do 16 października
1997.
1997.
Uchwalenie konstytucji
Uchwalenie konstytucji
Prace nad tekstem konstytucji zakończyły się na początku 1997
Prace nad tekstem konstytucji zakończyły się na początku 1997
roku.
roku.
2 kwietnia 1997 roku, po długotrwałej dyskusji, została ona
2 kwietnia 1997 roku, po długotrwałej dyskusji, została ona
przyjęta przez Zgromadzenie Narodowe (451 głosów za, 40
przyjęta przez Zgromadzenie Narodowe (451 głosów za, 40
przeciw, 6 wstrzymujących się), które uwzględniło większość
przeciw, 6 wstrzymujących się), które uwzględniło większość
poprawek prezydenta.
poprawek prezydenta.
25 maja 1997 odbyło się referendum, w którym naród większością
25 maja 1997 odbyło się referendum, w którym naród większością
52,71% głosów opowiedział się za przyjęciem Konstytucji.
52,71% głosów opowiedział się za przyjęciem Konstytucji.
Frekwencja w referendum wyniosła 42,86%.
Frekwencja w referendum wyniosła 42,86%.
16 lipca 1997 roku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Aleksander
16 lipca 1997 roku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Aleksander
Kwaśniewski podpisał tekst konstytucji i zarządził jej
Kwaśniewski podpisał tekst konstytucji i zarządził jej
opublikowanie w Dzienniku Ustaw.
opublikowanie w Dzienniku Ustaw.
16 lipca 1997 roku ukazał się Dziennik Ustaw Nr 78 z tekstem
16 lipca 1997 roku ukazał się Dziennik Ustaw Nr 78 z tekstem
konstytucji.
konstytucji.
17 października 1997 roku Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
17 października 1997 roku Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
weszła w życie po 3 miesiącach od daty jej ogłoszenia (art. 243
weszła w życie po 3 miesiącach od daty jej ogłoszenia (art. 243
nowej konstytucji). Jednocześnie straciły moc obowiązujące nadal
nowej konstytucji). Jednocześnie straciły moc obowiązujące nadal
niektóre przepisy Konstytucji PRL z 22 lipca 1952 roku, Mała
niektóre przepisy Konstytucji PRL z 22 lipca 1952 roku, Mała
Konstytucja (
Konstytucja (
Ustawa Konstytucyjna z 17 października 1992 roku o
Ustawa Konstytucyjna z 17 października 1992 roku o
wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i
wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i
wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie
wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie
terytorialnym
terytorialnym
} i Ustawa Konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992
} i Ustawa Konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992
roku o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji
roku o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej (art. 242 nowej konstytucji).
Rzeczypospolitej Polskiej (art. 242 nowej konstytucji).
Sprostowanie błędów
Sprostowanie błędów
W tekście Konstytucji, opublikowanym w
W tekście Konstytucji, opublikowanym w
Dz. U.
Dz. U.
z 1997 r. Nr 78, poz. 483
z 1997 r. Nr 78, poz. 483
, znalazły się dwa
, znalazły się dwa
błędy, które zgodnie z art. 17 ust. 3 ustawy z
błędy, które zgodnie z art. 17 ust. 3 ustawy z
dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów
dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów
normatywnych i niektórych innych aktów
normatywnych i niektórych innych aktów
prawnych zostały sprostowane w dniu 26 marca
prawnych zostały sprostowane w dniu 26 marca
2001 r. obwieszczeniem Prezesa Rady Ministrów
2001 r. obwieszczeniem Prezesa Rady Ministrów
(
(
Dz. U. z 2001 r. Nr 28, poz. 319
Dz. U. z 2001 r. Nr 28, poz. 319
):
):
w art. 31 w ust. 3 zamiast wyrazu "by" miał być
w art. 31 w ust. 3 zamiast wyrazu "by" miał być
wyraz "być";
wyraz "być";
w art. 93 w ust. 1 zamiast wyrazu
w art. 93 w ust. 1 zamiast wyrazu
"organizacyjne" miał być wyraz
"organizacyjne" miał być wyraz
"organizacyjnie".
"organizacyjnie".
Nowelizacje konstytucji
Nowelizacje konstytucji
Nowelizacja z 2006
Nowelizacja z 2006
8 września 2006 Sejm uchwalił ustawę o zmianie
8 września 2006 Sejm uchwalił ustawę o zmianie
Konstytucji, dotyczącą możliwości wydania
Konstytucji, dotyczącą możliwości wydania
obywatela polskiego, który jest ścigany za
obywatela polskiego, który jest ścigany za
popełnienie czynu stanowiącego przestępstwo
popełnienie czynu stanowiącego przestępstwo
zarówno za granicą, jak i w Polsce (Europejski nakaz
zarówno za granicą, jak i w Polsce (Europejski nakaz
aresztowania) (głosowało - 421, za - 344, przeciw -
aresztowania) (głosowało - 421, za - 344, przeciw -
48, wstrzymało się - 29, nie głosowało - 39. Tekst
48, wstrzymało się - 29, nie głosowało - 39. Tekst
ustawy został przekazany następnie do Senatu, który
ustawy został przekazany następnie do Senatu, który
14 września 2006 - na podstawie art. 235 ust. 2
14 września 2006 - na podstawie art. 235 ust. 2
in
in
fine
fine
Konstytucji - uchwalił ustawę w brzmieniu
Konstytucji - uchwalił ustawę w brzmieniu
uchwalonym przez Sejm. 6 listopada 2006 Prezydent
uchwalonym przez Sejm. 6 listopada 2006 Prezydent
RP podpisał nowelę którą 7 listopada 2006
RP podpisał nowelę którą 7 listopada 2006
opublikowano w
opublikowano w
Dz. U. z 2006 r. Nr 200, poz.
Dz. U. z 2006 r. Nr 200, poz.
1471
1471
; zgodnie z art. 2 ustawy o zmianie Konstytucji,
; zgodnie z art. 2 ustawy o zmianie Konstytucji,
nowelizacja weszła w życie z dniem ogłoszenia.
nowelizacja weszła w życie z dniem ogłoszenia.
Preambuła
Preambuła
W Preambule Konstytucji zwraca się uwagę na doniosły dla narodu
W Preambule Konstytucji zwraca się uwagę na doniosły dla narodu
moment dziejowy, wiążący się z odzyskaniem w 1989 roku pełnej
moment dziejowy, wiążący się z odzyskaniem w 1989 roku pełnej
suwerenności. Daje się w niej wyraz bogatej tradycji narodowej,
suwerenności. Daje się w niej wyraz bogatej tradycji narodowej,
akcentując szczególnie bogatą historię polskiej państwowości.
akcentując szczególnie bogatą historię polskiej państwowości.
Preambuła określa wartości priorytetowe dla polskiego
Preambuła określa wartości priorytetowe dla polskiego
społeczeństwa, które wprowadzone w życie decydują o
społeczeństwa, które wprowadzone w życie decydują o
harmonijnym funkcjonowaniu bytu państwowego. Wartości te,
harmonijnym funkcjonowaniu bytu państwowego. Wartości te,
wśród których wymieniono poszanowanie wolności i
wśród których wymieniono poszanowanie wolności i
sprawiedliwości, dialog społeczny, rzetelność i sprawność działania
sprawiedliwości, dialog społeczny, rzetelność i sprawność działania
instytucji publicznych, poszanowanie i umacnianie praw
instytucji publicznych, poszanowanie i umacnianie praw
obywatelskich i ich wspólnot, leżą u podstaw wszystkich spisanych
obywatelskich i ich wspólnot, leżą u podstaw wszystkich spisanych
w Konstytucji praw. Preambuła podkreśla, iż wszyscy członkowie
w Konstytucji praw. Preambuła podkreśla, iż wszyscy członkowie
narodu polskiego, rozumianego jako zbiór obywateli
narodu polskiego, rozumianego jako zbiór obywateli
Rzeczypospolitej, są równi wobec prawa, mając jednocześnie
Rzeczypospolitej, są równi wobec prawa, mając jednocześnie
jednakowe obowiązki wobec państwa, które określane jest jako
jednakowe obowiązki wobec państwa, które określane jest jako
dobro wspólne. Preambuła odwołuje się do chrześcijańskiego
dobro wspólne. Preambuła odwołuje się do chrześcijańskiego
dziedzictwa narodu, jednocześnie jednak kwestię przekonań
dziedzictwa narodu, jednocześnie jednak kwestię przekonań
religijnych pozostawia prywatną sprawą każdego obywatela,
religijnych pozostawia prywatną sprawą każdego obywatela,
podkreślając, iż zarówno wierzący w Boga, jak i nie podzielający tej
podkreślając, iż zarówno wierzący w Boga, jak i nie podzielający tej
wiary są wobec państwa równouprawnieni. W preambule,
wiary są wobec państwa równouprawnieni. W preambule,
powołując się na tradycje I i II Rzeczypospolitej wzywa się, aby w
powołując się na tradycje I i II Rzeczypospolitej wzywa się, aby w
III opierano się na poszanowaniu zasad w niej zapisanych. W
III opierano się na poszanowaniu zasad w niej zapisanych. W
preambule została zawarta nigdzie później nie przytoczona zasada
preambule została zawarta nigdzie później nie przytoczona zasada
pomocniczości polegająca na zaspokajaniu przez państwo potrzeb
pomocniczości polegająca na zaspokajaniu przez państwo potrzeb
zbiorowości lokalnych i regionalnych.
zbiorowości lokalnych i regionalnych.
Rozdział I "Rzeczpospolita"
Rozdział I "Rzeczpospolita"
W Rozdziale I Konstytucji, zatytułowanym "Rzeczpospolita"
W Rozdziale I Konstytucji, zatytułowanym "Rzeczpospolita"
sformułowane są zasady rozstrzygające o kształcie ustrojowym
sformułowane są zasady rozstrzygające o kształcie ustrojowym
państwa. Zawarte w nim unormowania stanowią niejako
państwa. Zawarte w nim unormowania stanowią niejako
podsumowanie procesu demokratyzacji, jaki zaszedł w Polsce po
podsumowanie procesu demokratyzacji, jaki zaszedł w Polsce po
1989 roku. Rzeczpospolita ma być demokratycznym państwem
1989 roku. Rzeczpospolita ma być demokratycznym państwem
prawnym (art. 2 i 7), w którym władza zwierzchnia należy do
prawnym (art. 2 i 7), w którym władza zwierzchnia należy do
narodu (art. 4). Rzeczpospolita zapewnia wolności i prawa
narodu (art. 4). Rzeczpospolita zapewnia wolności i prawa
człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże
człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże
dziedzictwa narodowego
dziedzictwa narodowego
oraz zapewnia ochronę środowiska,
oraz zapewnia ochronę środowiska,
kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju (art. 5).
kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju (art. 5).
Wprowadzone zostają zasady prymatu Konstytucji (art. 8),
Wprowadzone zostają zasady prymatu Konstytucji (art. 8),
przestrzegania prawa międzynarodowego (art. 9), podziału władz
przestrzegania prawa międzynarodowego (art. 9), podziału władz
(art. 10), pluralizmu politycznego (art. 11). Zagwarantowane
(art. 10), pluralizmu politycznego (art. 11). Zagwarantowane
zostają prawa samorządu terytorialnego do sprawowania władzy
zostają prawa samorządu terytorialnego do sprawowania władzy
(art. 15 i 16), a także prawa samorządów zawodowych i
(art. 15 i 16), a także prawa samorządów zawodowych i
gospodarczych (art 17). Małżeństwem konstytucja nazywa
gospodarczych (art 17). Małżeństwem konstytucja nazywa
związek kobiety i mężczyzny, a rodzina, rodzicielstwo i
związek kobiety i mężczyzny, a rodzina, rodzicielstwo i
macierzyństwo jest chronione (art. 18). Ustrój gospodarczy ma
macierzyństwo jest chronione (art. 18). Ustrój gospodarczy ma
opierać się na społecznej gospodarce rynkowej, a własność ma
opierać się na społecznej gospodarce rynkowej, a własność ma
być chroniona przez prawo (art. 20, 21, 22). Artykuł 25
być chroniona przez prawo (art. 20, 21, 22). Artykuł 25
wprowadza równouprawnienie wyznań i wolność kultu, wskazując
wprowadza równouprawnienie wyznań i wolność kultu, wskazując
jednocześnie na bezstronność światopoglądową państwa. Poza
jednocześnie na bezstronność światopoglądową państwa. Poza
tym w rozdziale I określono najbardziej podstawowe zasady
tym w rozdziale I określono najbardziej podstawowe zasady
działania sił zbrojnych (art. 26), język urzędowy (art. 27),
działania sił zbrojnych (art. 26), język urzędowy (art. 27),
symbole państwowe (art. 28) oraz stolicę państwa (art. 29).
symbole państwowe (art. 28) oraz stolicę państwa (art. 29).
Rozdział II "Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela"
Rozdział II "Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela"
Rozdział II Konstytucji normuje sytuację prawną obywateli,
Rozdział II Konstytucji normuje sytuację prawną obywateli,
określając ich wolności, prawa, a także obowiązki względem
określając ich wolności, prawa, a także obowiązki względem
państwa. Podkreśla się wyraźnie, iż wszyscy ludzie są równi
państwa. Podkreśla się wyraźnie, iż wszyscy ludzie są równi
wobec prawa. Zabrania się dyskryminacji w życiu politycznym,
wobec prawa. Zabrania się dyskryminacji w życiu politycznym,
społecznym i gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32),
społecznym i gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32),
także ze względu na płeć (art. 33). Zapewnia się poszanowanie
także ze względu na płeć (art. 33). Zapewnia się poszanowanie
odrębności obywateli należących do mniejszości narodowych (art.
odrębności obywateli należących do mniejszości narodowych (art.
35). Konstytucja przyznaje obywatelom wolności i prawa osobiste
35). Konstytucja przyznaje obywatelom wolności i prawa osobiste
(ochrona życia, wolność i nietykalność osobista, wolność od
(ochrona życia, wolność i nietykalność osobista, wolność od
tortur, domniemanie niewinności, prawo do sprawiedliwego
tortur, domniemanie niewinności, prawo do sprawiedliwego
procesu, ochrony życia prywatnego, decydowania o życiu
procesu, ochrony życia prywatnego, decydowania o życiu
osobistym, wolność sumienia i religii, prawa dziecka i instytucja
osobistym, wolność sumienia i religii, prawa dziecka i instytucja
Rzecznika Praw Dziecka, prawo do wychowania dzieci zgodnie z
Rzecznika Praw Dziecka, prawo do wychowania dzieci zgodnie z
własnymi przekonaniami, wolność myśli, zakaz cenzury
własnymi przekonaniami, wolność myśli, zakaz cenzury
prewencyjnej i koncesjonowania prasy), polityczne (prawo do
prewencyjnej i koncesjonowania prasy), polityczne (prawo do
uczestniczenia w zgromadzeniach, wolność zrzeszania się, prawo
uczestniczenia w zgromadzeniach, wolność zrzeszania się, prawo
do uczestnictwa w życiu publicznym, decydowaniu o składzie
do uczestnictwa w życiu publicznym, decydowaniu o składzie
instytucji władzy państwowej poprzez uczestnictwo w wyborach,
instytucji władzy państwowej poprzez uczestnictwo w wyborach,
prawo do składania petycji, skarg na działanie przedstawicieli
prawo do składania petycji, skarg na działanie przedstawicieli
władzy), a także ekonomiczne, socjalne i kulturalne (wśród nich
władzy), a także ekonomiczne, socjalne i kulturalne (wśród nich
prawo do własności, dziedziczenia, pracy, rodziny, godnego
prawo do własności, dziedziczenia, pracy, rodziny, godnego
poziomu życia, ochrony zdrowia, zabezpieczenia społecznego,
poziomu życia, ochrony zdrowia, zabezpieczenia społecznego,
prawo do nauki i obowiązek szkolny, autonomia szkół wyższych,
prawo do nauki i obowiązek szkolny, autonomia szkół wyższych,
prawo dostępu do dóbr kultury, wolność badań naukowych i
prawo dostępu do dóbr kultury, wolność badań naukowych i
twórczości artystycznej, prawa konsumenta i lokatora).
twórczości artystycznej, prawa konsumenta i lokatora).
Określone są sposoby ochrony wolności i praw (sądowa
Określone są sposoby ochrony wolności i praw (sądowa
droga dochodzenia naruszonych wolności lub praw,
droga dochodzenia naruszonych wolności lub praw,
zaskarżalność orzeczeń i decyzji, skarga do Trybunału
zaskarżalność orzeczeń i decyzji, skarga do Trybunału
Konstytucyjnego, wniosek do Rzecznika Praw
Konstytucyjnego, wniosek do Rzecznika Praw
Obywatelskich).
Obywatelskich).
Do wymienionych w Konstytucji obowiązków obywatela
Do wymienionych w Konstytucji obowiązków obywatela
względem państwa należą wierność Rzeczypospolitej
względem państwa należą wierność Rzeczypospolitej
Polskiej, konieczność przestrzegania jej prawa i
Polskiej, konieczność przestrzegania jej prawa i
ponoszenia na jej rzecz ciężarów i świadczeń
ponoszenia na jej rzecz ciężarów i świadczeń
publicznych, a także obrona Ojczyzny.
publicznych, a także obrona Ojczyzny.
8 września 2006 Sejm uchwalił ustawę o zmianie
8 września 2006 Sejm uchwalił ustawę o zmianie
Konstytucji, dotyczącą możliwości wydania obywatela
Konstytucji, dotyczącą możliwości wydania obywatela
polskiego, który jest ścigany za popełnienie czynu
polskiego, który jest ścigany za popełnienie czynu
stanowiącego przestępstwo zarówno za granicą, jak i w
stanowiącego przestępstwo zarówno za granicą, jak i w
Polsce (
Polsce (
Europejski Nakaz Aresztowania
Europejski Nakaz Aresztowania
). Zgodnie ze
). Zgodnie ze
zmianą, obywatel polski może być wydany innemu
zmianą, obywatel polski może być wydany innemu
państwu lub międzynarodowemu organowi sądowemu,
państwu lub międzynarodowemu organowi sądowemu,
o ile możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez
o ile możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez
Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub
Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub
ustawy stanowiącej wykonanie aktu prawa
ustawy stanowiącej wykonanie aktu prawa
stanowionego przez organizację międzynarodową, której
stanowionego przez organizację międzynarodową, której
Rzeczpospolita Polska jest członkiem.
Rzeczpospolita Polska jest członkiem.
Rozdział III "Źródła prawa"
Rozdział III "Źródła prawa"
W rozdziale III zatytułowanym "Źródła prawa",
W rozdziale III zatytułowanym "Źródła prawa",
określona jest specyfika i hierarchia aktów prawnych,
określona jest specyfika i hierarchia aktów prawnych,
ustanawiających obowiązujące w państwie przepisy
ustanawiających obowiązujące w państwie przepisy
prawne. Aktami prawnymi uznanymi za źródło prawa
prawne. Aktami prawnymi uznanymi za źródło prawa
na obszarze Rzeczypospolitej są Konstytucja, ustawy,
na obszarze Rzeczypospolitej są Konstytucja, ustawy,
ratyfikowane umowy międzynarodowe,
ratyfikowane umowy międzynarodowe,
rozporządzenia oraz akty prawa miejscowego.
rozporządzenia oraz akty prawa miejscowego.
Rozporządzenia są jedynym określonym w Konstytucji
Rozporządzenia są jedynym określonym w Konstytucji
rodzajem aktów wykonawczych. Wszystkie wyżej
rodzajem aktów wykonawczych. Wszystkie wyżej
wymienione akty, oprócz aktów prawa miejscowego,
wymienione akty, oprócz aktów prawa miejscowego,
mają moc powszechnie obowiązujących w państwie.
mają moc powszechnie obowiązujących w państwie.
Konstytucja wprowadza także pojęcie aktów
Konstytucja wprowadza także pojęcie aktów
wewnętrznych, które nie mogą nakładać na obywatela
wewnętrznych, które nie mogą nakładać na obywatela
żadnych obowiązków, ani ograniczać jego praw, a ich
żadnych obowiązków, ani ograniczać jego praw, a ich
adresatami są tylko jednostki organizacyjnie podległe
adresatami są tylko jednostki organizacyjnie podległe
wydającemu je organowi administracji publicznej. Do
wydającemu je organowi administracji publicznej. Do
aktów wewnętrznych Konstytucja zalicza zarządzenia i
aktów wewnętrznych Konstytucja zalicza zarządzenia i
uchwały.
uchwały.
Rozdział IV "Sejm i Senat"
Rozdział IV "Sejm i Senat"
W rozdziale IV Konstytucji mowa jest o strukturze,
W rozdziale IV Konstytucji mowa jest o strukturze,
zasadach działania i kompetencjach obu izb
zasadach działania i kompetencjach obu izb
polskiego parlamentu – Sejmu i Senatu. Artykuły
polskiego parlamentu – Sejmu i Senatu. Artykuły
rozdziału IV normują także zasady wyboru
rozdziału IV normują także zasady wyboru
zasiadających w nich parlamentarzystów.
zasiadających w nich parlamentarzystów.
Niektóre artykuły odnoszą się do obowiązków i
Niektóre artykuły odnoszą się do obowiązków i
praw, jakie ze względu na pełniony mandat
praw, jakie ze względu na pełniony mandat
posiadają posłowie i senatorowie. Mowa jest
posiadają posłowie i senatorowie. Mowa jest
także o trybie pociągania posłów i senatorów do
także o trybie pociągania posłów i senatorów do
odpowiedzialności przed Trybunał Stanu. Artykuły
odpowiedzialności przed Trybunał Stanu. Artykuły
rozdziału IV normują również procedury
rozdziału IV normują również procedury
stanowienia prawa, wyraźnie wskazując
stanowienia prawa, wyraźnie wskazując
podmioty, mające inicjatywę ustawodawczą oraz
podmioty, mające inicjatywę ustawodawczą oraz
drogę, jaką powinien przebyć projekt ustawy do
drogę, jaką powinien przebyć projekt ustawy do
jego ostatecznego uchwalenia jako powszechnie
jego ostatecznego uchwalenia jako powszechnie
obowiązującego aktu prawnego. Art. 125 określa
obowiązującego aktu prawnego. Art. 125 określa
ogólne zasady dotyczące instytucji referendum
ogólne zasady dotyczące instytucji referendum
ogólnokrajowego.
ogólnokrajowego.
Rozdział V "Prezydent Rzeczypospolitej
Rozdział V "Prezydent Rzeczypospolitej
Polskiej"
Polskiej"
Rozdział V Konstytucji dotyczy urzędu prezydenta
Rozdział V Konstytucji dotyczy urzędu prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej. Określony zostaje tryb
Rzeczypospolitej Polskiej. Określony zostaje tryb
wyboru prezydenta i objęcia przez niego urzędu.
wyboru prezydenta i objęcia przez niego urzędu.
Konstytucja wskazuje także na różne sytuacje, które
Konstytucja wskazuje także na różne sytuacje, które
pociągają za sobą przerwanie kadencji prezydenta,
pociągają za sobą przerwanie kadencji prezydenta,
wyznaczając jednocześnie osoby mające sprawować
wyznaczając jednocześnie osoby mające sprawować
obowiązki prezydenta Rzeczypospolitej do czasu
obowiązki prezydenta Rzeczypospolitej do czasu
wyboru nowej głowy państwa. Art. 133 umiejscawia
wyboru nowej głowy państwa. Art. 133 umiejscawia
Prezydenta RP w polityce zagranicznej państwa ściśle
Prezydenta RP w polityce zagranicznej państwa ściśle
wyznaczając zakres jego kompetencji i nakazując
wyznaczając zakres jego kompetencji i nakazując
współdziałanie z Radą Ministrów.
współdziałanie z Radą Ministrów.
Pozostałe artykuły rozdziału wymieniają kompetencje i
Pozostałe artykuły rozdziału wymieniają kompetencje i
prerogatywy prezydenta (art. 134, 136-144) oraz
prerogatywy prezydenta (art. 134, 136-144) oraz
ograniczenia wynikające z pełnionej przez niego
ograniczenia wynikające z pełnionej przez niego
funkcji (art. 132). Art. 145 mówi o warunkach
funkcji (art. 132). Art. 145 mówi o warunkach
postawienia prezydenta w stan oskarżenia przed
postawienia prezydenta w stan oskarżenia przed
Trybunałem Stanu.
Trybunałem Stanu.
Rozdział VI "Rada Ministrów i
Rozdział VI "Rada Ministrów i
administracja rządowa"
administracja rządowa"
W rozdziale VI Konstytucji określone są
W rozdziale VI Konstytucji określone są
kompetencje, sposób funkcjonowania oraz
kompetencje, sposób funkcjonowania oraz
struktura Rady Ministrów. Szczegółowo
struktura Rady Ministrów. Szczegółowo
określona jest procedura powoływania rządu
określona jest procedura powoływania rządu
oraz tryb uchwalania wotum nieufności, zarówno
oraz tryb uchwalania wotum nieufności, zarówno
Radzie Ministrów jako całości, jak i
Radzie Ministrów jako całości, jak i
poszczególnym ministrom. W celu zapobieżenia
poszczególnym ministrom. W celu zapobieżenia
zbyt pochopnemu odwoływaniu rządu przez
zbyt pochopnemu odwoływaniu rządu przez
parlament Konstytucja wprowadza tzw.
parlament Konstytucja wprowadza tzw.
konstruktywne wotum nieufności, które polega
konstruktywne wotum nieufności, które polega
na tym, iż wniosek o udzielenie wotum
na tym, iż wniosek o udzielenie wotum
nieufności Radzie Ministrów musi jednocześnie
nieufności Radzie Ministrów musi jednocześnie
wskazywać imiennie alternatywnego kandydata
wskazywać imiennie alternatywnego kandydata
na nowego prezesa Rady Ministrów (art. 158).
na nowego prezesa Rady Ministrów (art. 158).
Rozdział VII "Samorząd terytorialny"
Rozdział VII "Samorząd terytorialny"
Rozdział VII zawiera podstawowe zasady
Rozdział VII zawiera podstawowe zasady
rządzące instytucją samorządu terytorialnego,
rządzące instytucją samorządu terytorialnego,
którego podstawową jednostką jest gmina.
którego podstawową jednostką jest gmina.
Konstytucja zezwala jednocześnie na
Konstytucja zezwala jednocześnie na
wprowadzenie ustawą innych jednostek
wprowadzenie ustawą innych jednostek
samorządu terytorialnego i regionalnego.
samorządu terytorialnego i regionalnego.
Konstytucja porusza również, w ogólnym
Konstytucja porusza również, w ogólnym
zarysie, problem dochodów jednostek
zarysie, problem dochodów jednostek
samorządu terytorialnego oraz wspomina o
samorządu terytorialnego oraz wspomina o
ich organach stanowiących i wykonawczych.
ich organach stanowiących i wykonawczych.
Art. 172 zezwala jednostkom samorządu
Art. 172 zezwala jednostkom samorządu
terytorialnego na zrzeszanie się i współpracę,
terytorialnego na zrzeszanie się i współpracę,
również ze społecznościami lokalnymi innych
również ze społecznościami lokalnymi innych
państw.
państw.
Rozdział VIII "Sądy i Trybunały"
Rozdział VIII "Sądy i Trybunały"
Rozdział VIII Konstytucji reguluje ustrój władzy
Rozdział VIII Konstytucji reguluje ustrój władzy
sądowniczej i trybunałów. Sprawować ją mają Sąd
sądowniczej i trybunałów. Sprawować ją mają Sąd
Najwyższy, sądy powszechne, administracyjne i
Najwyższy, sądy powszechne, administracyjne i
wojskowe. Działanie sądów Konstytucja nakazuje
wojskowe. Działanie sądów Konstytucja nakazuje
opierać na zasadach niezawisłości sędziów oraz co
opierać na zasadach niezawisłości sędziów oraz co
najmniej dwuinstancyjności postępowania. Kolejne
najmniej dwuinstancyjności postępowania. Kolejne
artykuły dotyczą różnych kwestii związanych ze
artykuły dotyczą różnych kwestii związanych ze
sprawowaniem urzędu sędziego. Oprócz
sprawowaniem urzędu sędziego. Oprócz
scharakteryzowania kompetencji Sądu Najwyższego
scharakteryzowania kompetencji Sądu Najwyższego
oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego, Konstytucja
oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego, Konstytucja
powołuje do życia instytucję Krajowej Rady
powołuje do życia instytucję Krajowej Rady
Sądownictwa, która ma stać na straży niezależności
Sądownictwa, która ma stać na straży niezależności
sądów oraz niezawisłości sędziów. Artykuły 188-197
sądów oraz niezawisłości sędziów. Artykuły 188-197
dotyczą Trybunału Konstytucyjnego. Określają jego
dotyczą Trybunału Konstytucyjnego. Określają jego
skład i kompetencje. Wskazują podmioty, jakie mogą
skład i kompetencje. Wskazują podmioty, jakie mogą
zwrócić się do tego trybunału z wnioskiem o
zwrócić się do tego trybunału z wnioskiem o
rozpoczęcie odpowiednich procedur. Artykuły 188-201
rozpoczęcie odpowiednich procedur. Artykuły 188-201
dotyczą Trybunału Stanu. Wskazują podmioty, które
dotyczą Trybunału Stanu. Wskazują podmioty, które
mogą zostać postawione w stan oskarżenia przed tym
mogą zostać postawione w stan oskarżenia przed tym
trybunałem, określają jego skład oraz zakres
trybunałem, określają jego skład oraz zakres
immunitetu jego członków w sprawach karnych.
immunitetu jego członków w sprawach karnych.
Rozdział IX "Organy kontroli państwowej i
Rozdział IX "Organy kontroli państwowej i
ochrony prawa"
ochrony prawa"
Przepisy rozdziału IX powołują różne organy kontroli
Przepisy rozdziału IX powołują różne organy kontroli
państwowej i ochrony prawa. Wskazane zostają ich
państwowej i ochrony prawa. Wskazane zostają ich
kompetencje oraz najwyższe władze. Do tego typu
kompetencje oraz najwyższe władze. Do tego typu
ustanowionych przez Konstytucję Rzeczypospolitej
ustanowionych przez Konstytucję Rzeczypospolitej
Polskiej organów należą Najwyższa Izba Kontroli,
Polskiej organów należą Najwyższa Izba Kontroli,
Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Krajowa Rada
Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Krajowa Rada
Radiofonii i Telewizji.
Radiofonii i Telewizji.
Rozdział X "Finanse Publiczne"
Rozdział X "Finanse Publiczne"
Artykuły rozdziału X zawierają różne przepisy
Artykuły rozdziału X zawierają różne przepisy
dotyczące finansów publicznych. Artykuły 219-226
dotyczące finansów publicznych. Artykuły 219-226
ustanawiają tryb uchwalania ustawy budżetowej.
ustanawiają tryb uchwalania ustawy budżetowej.
Artykuł 227 umieszcza w strukturach państwowych
Artykuł 227 umieszcza w strukturach państwowych
instytucje Narodowego Banku Polskiego oraz Rady
instytucje Narodowego Banku Polskiego oraz Rady
Polityki Pieniężnej, które odpowiadają za realizację
Polityki Pieniężnej, które odpowiadają za realizację
polityki pieniężnej państwa.
polityki pieniężnej państwa.
Rozdział XI "Stany nadzwyczajne"
Rozdział XI "Stany nadzwyczajne"
Rozdział XI zwiera przepisy dotyczące stanów
Rozdział XI zwiera przepisy dotyczące stanów
nadzwyczajnych, które według art. 228 mogą
nadzwyczajnych, które według art. 228 mogą
zostać wprowadzone w sytuacjach
zostać wprowadzone w sytuacjach
szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki
szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki
konstytucyjne są niewystarczające. Konstytucja
konstytucyjne są niewystarczające. Konstytucja
zezwala na wprowadzenia takich stanów
zezwala na wprowadzenia takich stanów
nadzwyczajnych jak stan wojenny, stan
nadzwyczajnych jak stan wojenny, stan
wyjątkowy oraz stan klęski żywiołowej.
wyjątkowy oraz stan klęski żywiołowej.
Określone zostają tryb ich wprowadzenia,
Określone zostają tryb ich wprowadzenia,
możliwy czas ich trwania, zasady działania
możliwy czas ich trwania, zasady działania
najwyższych władz publicznych w czasie stanu
najwyższych władz publicznych w czasie stanu
nadzwyczajnego, zakres ewentualnych
nadzwyczajnego, zakres ewentualnych
ograniczeń wolności i praw człowieka i
ograniczeń wolności i praw człowieka i
obywatela.
obywatela.
Rozdział XII "Zmiana Konstytucji"
Rozdział XII "Zmiana Konstytucji"
Rozdział XII poświęcony jest procedurom
Rozdział XII poświęcony jest procedurom
związanym ze zmianą Konstytucji. Analiza
związanym ze zmianą Konstytucji. Analiza
poszczególnych artykułów pozwala określić
poszczególnych artykułów pozwala określić
Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako
Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako
konstytucję sztywną z uwagi na różne
konstytucję sztywną z uwagi na różne
utrudnienia, jakimi proces ten zostaje
utrudnienia, jakimi proces ten zostaje
obwarowany. Szczególnie potraktowane
obwarowany. Szczególnie potraktowane
zostają rozdziały I, II i XII Konstytucji, których
zostają rozdziały I, II i XII Konstytucji, których
zmiana może zależeć od zgody narodu,
zmiana może zależeć od zgody narodu,
wyrażonej w ogólnonarodowym referendum
wyrażonej w ogólnonarodowym referendum
zatwierdzającym.
zatwierdzającym.
Rozdział XIII "Przepisy przejściowe i
Rozdział XIII "Przepisy przejściowe i
końcowe"
końcowe"
Rozdział XIII poświęcony jest
Rozdział XIII poświęcony jest
przepisom
przepisom
przejściowym
przejściowym
i
i
przepisom końcowym
przepisom końcowym
.
.
Główne zasady ustrojowe:
Główne zasady ustrojowe:
zasada suwerenności narodu
zasada suwerenności narodu
zasada suwerenności i niepodległości RP
zasada suwerenności i niepodległości RP
zasada legalizmu
zasada legalizmu
zasada pomocniczości
zasada pomocniczości
zasada społecznej gospodarki rynkowej
zasada społecznej gospodarki rynkowej
zasada republikańskiej formy państwa
zasada republikańskiej formy państwa
(nazwa: Rzeczpospolita)
(nazwa: Rzeczpospolita)
zasada reprezentacji politycznej
zasada reprezentacji politycznej
zasada demokratycznego państwa prawa
zasada demokratycznego państwa prawa
zasada podziału i równowagi władzy
zasada podziału i równowagi władzy
zasada pluralizmu społecznego
zasada pluralizmu społecznego
zasada zrównoważonego rozwoju
zasada zrównoważonego rozwoju
zasada sprawiedliwości społecznej
zasada sprawiedliwości społecznej