HANDEL 

MIĘDZYNARODOWY

Definicja Handlu 

Międzynarodowego

Jest to odpłatna wymiana towarów lub usług z 

partnerami posiadającymi stałą siedzibę poza granicą 

celną państwa. Handel zagraniczny w wąskim 

znaczeniu odnosi się jedynie do dóbr materialnych 

sprzedawanych za granicę lub zakupywanych za 

granicą. W szerokim znaczeniu handel zagraniczny 

obejmuje obroty majątkowo-kredytowe oraz obroty 

bieżące, na które oprócz wymiany składają się zakup i 

sprzedaż za granicę usług, dóbr niematerialnych oraz 

zobowiązania wynikające z ruchu ludności poza 

granicę oraz utrzymywania własnych placówek 

dyplomatycznych za granicą.

Formy handlu 

zagranicznego 

1. Import- przywóz dóbr z zagranicy w celu 

wykorzystania ich na rynku wewnętrznym.

2. Eksport- wywóz za granicę gotowych dóbr 

pochodzenia krajowego lub w znacznym stopniu 

przetworzonych w kraju w wyniku dokonania ich 

sprzedaży.

3. Handel tranzytowy- dokonywany jest jedynie za 

pośrednictwem firmy tranzytowej, znajdującej się w 

kraju trzecim.

4. Reeksport- jest to eksport wyrobów pochodzących 

z importu, może przybierać formę reeksportu 

pośredniego lub bezpośredniego.

Rodzaje importu

Import bezpośredni stosowany jest w przypadku 

surowców i półfabrykatów; daje możliwość 

dysponowania przez dłuższy okres dużymi ilościami 

produktów i zapewnia stały przepływ materiałów; 

gwarantuje bezpośredni kontakt z dostawcą; 

wymaga większego zaangażowania kapitałowego.

Import pośredni natomiast dokonywany jest 

nieregularnie lub w małych ilościach; dzięki niemu 

uzyskuje się korzystniejsze ceny przez masowe 

zakupy przez firmy handlu międzynarodowego; 

zachodzi w nim konieczność przystosowania 

importowanych produktów do wymagań odbiorców.

Rodzaje eksportu

Transakcje eksportowe dokonywane są bezpośrednio 

między producentami a odbiorcami lub przez 

pośrednika w handlu międzynarodowym, którym są 

wyspecjalizowane przedsiębiorstwa.

Lepszą sytuacje daje eksport pośredni, gdy producent 

jest firmą średniej wielkości; gdy wymagana jest 

znajomość sieci sprzedaży oraz transportu w krajach 

importu; gdy istnieje ryzyko błędnych informacji o 

popycie na produkt przedsiębiorstwa wytwórcy; gdy 

eksport ma charakter dostaw niewielkich lub 

nieregularnych; gdy realizowana jest strategia 

kapitałooszczędna, rezygnująca z nakładów na 

dystrybucję oraz składowanie.

W strukturze polskiego eksportu i importu dominują 

produkty przemysłowe, maszyny i samochody. 

Polska importuje:

• maszyny rolnicze,
• samochody ciężarowe i samochody osobowe,
• deficytowe surowce mineralne (przede wszystkim 

kopaliny-gaz ziemny i ropa naftowa oraz surowce 
metalurgiczne),

• produkty 

wysoko 

rozwiniętych 

technologii 

(komputery,  telefony,  lekarstwa  i  kosmetyki), 
przede 

wszystkim 

produkty 

przemysłu 

chemicznego 

oraz 

produkty 

przemysłu 

elektromaszynowego.

Z kolei towary eksportowane z Polski to przede wszystkim:
• surowce mineralne takie jak węgiel kamienny, srebro, rudy 

cynku i ołowiu,

• wyroby przemysłu chemicznego,
• wyroby metalurgiczne,
• maszyny — m.in. części do samolotów, helikoptery,
• produkty przemysłu farmaceutycznego,
• artykuły  żywnościowe  —  owoce  ,  warzywa,  przetwory  i 

produkty  mleczarskie,  zboża.  Po  wstąpieniu  do  struktur  UE 
wielu 

rodzimych 

producentów 

miało 

problemy 

z 

dostosowaniem  produkcji  do  zachodnich  standardów,  co 
wiązało  się  z  koniecznością  nakładów  finansowych; 
samochody  —  produkowane  na  terenie  Polski  przez 
zachodnie koncerny samochodowe,

• wyroby meblarskie,
• drewno,
• statki.

Formy współpracy z 

zagranicą

Istnieją różne rodzaje współpracy 

zagranicznej: wyróżnia się obrót 

towarowy, w którego skład wchodzą: 

import, eksport, reeksport towarami 

a także obrót "niewidzialny" jest to 

dochód pochodzący głównie z 

turystyki, usług transportowych, 

pocztowych, telekomunikacyjnych, 

bankowych. 

Znaczenie handlu zagranicznego 

w gospodarce

Jednym z czynników decydującym o poziomie rozwoju 

gospodarczego danego państwa jest poziom rozwoju 

handlu na szczeblu lokalnym i regionalnym. 

Pod pojęciem handlu zagranicznego rozumie się 

również wszelkiego rodzaju działalność, mająca na 

celu utrzymanie korzystnych stosunków 

gospodarczych z zagranicą. Rozwój i funkcjonowanie 

handlu zagranicznego ma zasadniczy wpływ na 

poziom życia w danym państwie, dzięki niemu i stałej 

wymianie surowców, kruszców, towarów rolniczych, 

przemysłowych a także dóbr kooperacyjnych państwa 

posiadają odpowiedni i niezbędny zasób produktów 

potrzebnych dla ich prawidłowego funkcjonowania.

Efektem handlu zagranicznego jest pobudzenie 

rozwoju gospodarczego, postępu technicznego 

oraz napływ i rozprzestrzenianie się nowych 

technologii. Handel zagraniczny stwarza nowe 

potrzeby społeczeństwa i gospodarki, tym samym 

rozszerza rynek wewnętrzny.

Ważne z punktu widzenia polskiej gospodarki i 

handlu zagranicznego było wprowadzenie waluty 

Euro w krajach Unii Europejskiej do rozliczeń 

handlowych (od 1 stycznia 1999 roku); wówczas 

Polska jeszcze nie należała do Wspólnoty UE i 

handel z krajami należącymi nie odgrywał 

większego znaczenia.

Lata 90. to współpraca handlowa przede wszystkim z 

krajami RWPG. Ten okres polskiej wymiany 

zagranicznej cechował się przede wszystkim 

niskimi obrotami wymiany handlowej, zazwyczaj 

niską jakością towarów oferowanych do wymiany, 

małą ilością oferowanych dóbr przeznaczonych do 

konsumpcji, gdyż kierunki handlu zagranicznego 

wyznaczały władze kraju i sprowadzano głównie 

towary przemysłowe i rolnicze.

Dopiero wprowadzenie gospodarki 

wolnorynkowej (popyt, podaż i cena razem 
kształtują rynek towarów i usług), umożliwiło 

swobodny rozwój wymiany handlowej. Zmianom 

uległo także tzw. saldo bilansu handlowego.

Przyjęcie do największej organizacji 

gospodarczej w Europie — struktur Unii 

Europejskiej, miało ogromne znaczenie 

dla rozwoju handlu zagranicznego i 

zaważyło na kierunkach rozwoju polskiej 

gospodarki. Oznaczało to likwidację barier 

celnych wewnątrz Unii, swobodny 

przepływ towarów i usług, ale także 

konieczność zabiegania o rynki zbytu 

poprzez konkurencyjność produkowanych 

towarów.

Wymiana handlowa- to poza wymianą towarów i 

usług także wymiana walutowa, a więc obroty 

finansowe z innymi państwami; zaliczamy do nich 

kredyty, wszystkie płatności finansowe za 

udzielone towary i usługi. Przepływ kapitału 

oznacza także  nowe inwestycje finansowe na 

terenie danego kraju, co w przypadku Polski 

oznacza napływ zagranicznych inwestorów, aby w 

rezultacie przyczynić się do szybszego rozwoju 

sektorów gospodarki. 

Analizując sytuacje polskiego handlu zagranicznego 

można wnioskować, że będzie nasilała się 

tendencja wzrostowa, zarówno dla eksportu, jaki i 

importu, co jest uzależnione od tendencji na 

światowych rynkach.

Współcześnie głównymi partnerami 

handlowymi dla Polski są przede wszystkim 

państwa europejskie —  to blisko 90% całej 

wymiany handlowej, reszta to USA, Australia, 

Chiny, RPA, Japonia, Kanada, Indie, Brazylia. 

Zasadą handlu jest to, iż sprowadzamy 

towary deficytowe, zaś eksportujemy 

krajowe nadwyżki, tak też jest w przypadku 

Polski. Biorąc pod uwagę procentowy udział 

partnerów handlowych naszego kraju 

nasuwa się prawidłowość, iż zarówno w 

eksporcie jak i imporcie dominują Niemcy 

oraz inne kraje Unii Europejskiej; kolejne 

miejsca zajmują Chiny i Rosja.

Na rozwój handlu zagranicznego w Polsce 

wpływają różne czynniki —  przede wszystkim 

prowadzona polityka władz państwowych, które 

wyznaczają kierunek wymiany handlowej, popyt 

na określone dobra czy usługi oferowane na 

rynkach, zapotrzebowanie polskiej gospodarki na 

towary wymagane do rozwoju poszczególnych 

sektorów. To od władz państwa zależy w jakim 

kierunku będzie zmierzać handel zagraniczny, 

gdyż jeszcze do niedawna wszystkie towary 

podlegające wymianie handlowej — eksportowi, 

były obarczone cłem, czyli specjalną opłatą 

pobieraną na granicy, co stanowiło dodatkowe 

źródło wpływów do budżetu państwa.

Obroty handlu zagranicznego I 2010

W 2010 eksport w cenach bieżących wyniósł 481,1 

mld zł, a import 536,2 mld zł. W porównaniu z 

analogicznym okresem ubiegłego roku eksport 

zwiększył się o 13,7%, a import o 15,7%. Ujemne 

saldo ukształtowało się na poziomie 55,1 mld zł (w 

2009 r. minus 40,1 mld zł).

Eksport wyrażony w dolarach USA wyniósł 159,8 mld 

USD, a import 178,1 mld USD (wzrost odpowiednio 

o 16,9% i o 19,1%). Ujemne saldo ukształtowało 

się w wysokości 18,3 mld USD (w 2009 r. minus 

12,9 mld USD). 

Eksport wyrażony w euro wyniósł 120,4 mld EUR, 

import 134,2 mld EUR, a ujemne saldo 13,8 mld 

EUR, a przed rokiem 9,3 mld EUR (eksport 

zwiększył się o 22,6%, a import o 24,8%). 

Ujemne salda odnotowano z krajami rozwijającymi się 

- minus 78,3 mld zł (minus 26,0 mld USD, minus 19,6 

mld EUR), z krajami Europy Środkowo-Wschodniej – 

minus 24,9 mld zł (minus 8,4 mld USD, minus 6,2 mld 

EUR), dodatnie saldo osiągnięto z krajami 

rozwiniętymi 48,1 mld zł (16,0 mld USD,  12,0 mld 

EUR), w tym z krajami UE saldo  osiągnęło poziom 

61,7 mld zł (20,6 mld USD, 15,4 mld EUR). Udział 

krajów rozwiniętych w eksporcie ogółem wynosił 

84,9% (w tym UE 79,1%), a w imporcie 67,2% (w tym 

UE 59,5%), wobec odpowiednio 85,6% (w tym UE 

79,6%) i 69,1% (w tym UE 61,9%) w 2009 roku. 

Obroty z pierwszą dziesiątką naszych partnerów 

handlowych stanowiły 68,2% eksportu (w 2009 r. 

67,8%) i 66,9% importu ogółem (odpowiednio 67,1%)

Obroty handlu zagranicznego I-IX 2011

W okresie styczeń – listopad 2011 r. eksport w 

cenach bieżących wyniósł 508,3 mld zł, a import 560,2 

mld zł. W porównaniu z analogicznym okresem 2010 

roku eksport zwiększył się o 14,9%, a i import o 

14,3%. Ujemne saldo ukształtowało się na poziomie 

51,9 mld zł (w analogicznym okresie 2010 roku minus 

55,1 mld zł).

Eksport wyrażony w dolarach USA wyniósł 175,0 mld 

USD, a import 193,0 mld USD (w porównaniu z 

analogicznym okresem 2010 r. eksport zwiększył się o 

19,4%, a import o 18,8%). Ujemne saldo ukształtowało 

się w wysokości 18,0 mld USD (w analogicznym 

okresie 2010 roku minus 18,3 mld USD).

Eksport wyrażony w euro wyniósł 125,3 mld EUR, import 

138,2 mld EUR, ujemne saldo wyniosło 12,9 mld EUR, 

a po jedenastu miesiącach 2010 roku 12,0 mld EUR 

(eksport zwiększył się o 13,3%, a import o 12,8%).

Ujemne salda odnotowano z krajami rozwijającymi 

się – minus 70,4 mld zł (minus 24,2 mld USD, minus 

17,4 mld EUR) i z krajami Europy Środkowo-

Wschodniej – minus 37,3 mld zł (minus 12,8 mld 

USD, minus 9,2 mld EUR).

Dodatnie saldo uzyskano w obrotach z krajami 

rozwiniętymi – 55,8 mld zł (19,0 mld USD, 13,7 mld 

EUR), w tym z krajami UE saldo osiągnęło poziom 

63,8 mld zł (21,7 mld USD, 15,6 mld EUR). Udział 

krajów rozwiniętych w eksporcie ogółem wynosił 

84,3% (w tym UE 78,0%), a w imporcie 66,6% (w 

tym UE 59,4%), wobec odpowiednio 84,9% (w tym 

UE 79,1%) i 67,2% (w tym UE 59,5%) w 

analogicznym okresie 2010 roku.

Dla porównania obroty światowego handlu zagranicznego 

(suma importu i eksportu) w 2001 roku osiągnęły 11,8 

bln USD. W całym okresie powojennym, w związku z 

rosnącym stopniem otwierania się gospodarek 

państwowych, handel międzynarodowy odgrywał dużą 

rolę w stymulowaniu wzrostu gospodarczego w świecie.

Dotyczyło to zwłaszcza obrotów handlowych wysoko 

rozwiniętych państw Zachodu, w których decydującym 

czynnikiem był rosnący eksport wyrobów 

przemysłowych. W efekcie- przykładowo- niespełna 

47% światowego eksportu przypadało w 2001 r. na 

państwa ówczesnej Unii Europejskiej, w tym prawie 

34% stanowiło eksport wewnątrzregionalny tego 

obszaru.

W gospodarce światowej dają się wyodrębnić 

charakterystyczne dla międzynarodowego handlu 

zagranicznego grupy państw. Pierwszą z nich 

stanowią wysoko rozwinięte kraje kapitalistyczne, 

uzupełnione grupą dynamicznie rozwijających się 

państw azjatyckich (Korea Południowa, Chiny, 

Singapur, Tajwan traktowany przez Chiny jako swoje 

terytorium, Tajlandia, Malezja). Państwa te stanowią 

bieguny rozwoju lub wyraźnie dążą do światowych 

centrów cywilizacyjnych, a w przypadku azjatyckich 

„tygrysów” przyczyniają się do zmiany punktów 

ciężkości tych ośrodków. Przypada na nie ponad 

80% obrotów handlu światowego. 

Druga grupa państw – państwa rozwijające 

się, w tym także najbiedniejsze - ma 

niespełna 16-procentowy udział w obrotach 

handlu światowego. Na państwa środkowej 

Europy i kraje d. ZSRR przypada natomiast 

zaledwie 4,5% światowego eksportu i 3,9% 

importu. W okresie długotrwałej konfrontacji 

na linii Wschód-Zachód ta grupa państw 

rozwijała się w dużym stopniu dzięki własnym 

zasobom, izolowana od światowego rynku 

kapitałowego i technologicznego. Głębokie 

przemiany restrukturyzacyjne, spowodowały 

załamanie wewnątrzregionalnej wymiany 

handlowej i poważne wahania wielkości 

obrotów międzynarodowych. 

Obroty handlowe w pierwszej połowie lat 

dziewięćdziesiątych XX w. we wszystkich tych 

państwach wzrosły. Przykładami najlepiej 

ilustrującymi trudności w handlu międzynarodowym 

europejskich państw dawnego bloku wschodniego są 

Bułgaria i Rumunia. 

W rezultacie obecnie najpoważniejszą słabością 

gospodarek wielu dawnych państwa socjalistycznych 

jest niewielki udział w międzynarodowym podziale 

pracy. Dominującą pozycję w światowym handlu 

zagranicznym zajmowały w latach 

dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku Stany 

Zjednoczone, Kanada, państwa Unii Europejskiej, 

Japonia oraz azjatyckie „tygrysy” – na te państwa 

przypadało prawie ¾  obrotów handlowych.

Szczególną uwagę należy zwrócić na pozycję 

Niemiec w obrotach światowego handlu. 

Porównanie wolumenu eksportu i importu z 

wysokim wskaźnikiem przypadającym na jednego 

mieszkańca w tym licznym społeczeństwie 

pozwala sformułować wniosek o wybitnie 

proeksportowym charakterze gospodarki Niemiec. 

Potwierdza go bardzo wysoki udział handlu 

zagranicznego w tworzeniu PKB. W Niemczech 

wynosi on 27%. Wykształciły się wyraźne 

specjalizacje eksportowe przemysłu niemieckiego, 

nie mające w swojej skali odpowiedników w innych 

państwach światowej czołówki. 

W małych państwach, takich jak Holandia, Belgia, 

a zwłaszcza Singapur, udział handlu 

zagranicznego w tworzeniu PKB wynosi 50-80%.

W latach dziewięćdziesiątych XX w. Niemcy stały się 

głównym partnerem handlowym 

restrukturyzujących się gospodarek państw 

środkowej i wschodniej Europy. Zmieniający się 

globalnie układ podziału pracy spowodował, że 1/3 

wymiany handlowej państw środkowej Europy, w 

tym także Polski, przypada na Niemcy. 

W Stanach Zjednoczonych i Japonii obroty handlu 

zagranicznego przypadające na jednego 

mieszkańca oraz udział wymiany międzynarodowej 

w tworzeniu PKB są wyraźnie mniejsze niż np. w 

zachodniej Europie. 

• Struktura geograficzna handlu 

zagranicznego informuje nas o 

kierunkach handlu zagranicznego 

danego kraju

• Struktura towarowa informuje nas jakie 

grupy towarów są przedmiotem 

importu i eksportu

• W dobie wczesnego kapitalizmu przeważała 

wymiana dóbr finalnych

• W połowie XIX w. zaczął się wyraźnie 

wykształcać tradycyjny międzynarodowy 
podział pracy

• Po II wojnie światowej nastąpił ponowny 

wzrost udziału wyrobów gotowych w obrotach 
międzynarodowych. 

• większość wyrobów przemysłowych, 
• ponad połowę produktów rolno-

spożywczych

• ok.70 % surowców mineralnych poza 

paliwami, które są przede wszystkim 
dostarczane  przez państwa 
rozwijające się

• Maszyny, urządzenia i środki transportu 

stanowią 67,2% sprzedaży w eksporcie

• Przetworzone wyroby przemysłu 

elektromaszynowego stanowią 29% 
importu

• W ostatnich latach pojawił się radykalny, 

wartościowy spadek udziału paliw 
mineralnych i ropopochodnych w 
japońskim imporcie. 

Import paliw 

mineralnych i 

ropopochodny

ch  (%)

1985 rok

2001 rok

Japonia

43,1%

20,1 %

Maszyny, urządzenia i środki transportu w eksporcie:

Niemiec

52%

Stanów Zjednoczonych

50,4%

Maszyny, urządzenia i  środki transportu w imporcie:

Niemiec

37,5 %

Stanów Zjednoczonych

43,5%

•

W Japonii znana firma NEC inwestuje w 

wytwarzanie układów pamięci

• W Izraelu firma INTEL- wytwarzanie układów 

pamięci

•

W Irlandii firma INTEL-wytwarzanie 

mikroprocesorów do komputerów

•

W Stanach Zjednoczonych firma Samsung- 

wytwarzanie układów logicznych

•

W Japonii Toshiba, Mitsubishi-układy logiczne

•

W Wielkiej Brytanii Siemens-układy pamięci

• surowce mineralne z paliwami mineralnymi (np. 

węgiel kamienny, rudę żelaza) stanowią 39,3% 
eksportu

• Towary rolno-spożywcze (np. pszenicę, mięso, 

bawełnę, cukier, masło)stanowią19,6% 
eksportu

• Maszyny, urządzenia, środki transportu oraz 

pozostałe produkty przetwórstwa 
przemysłowego stanowią 86,5% importu

Australia

• W eksporcie wyraźnie dominują 

przetworzone wyroby 
przemysłowe(74,0%)

• W imporcie natomiast udział ten jest 

jeszcze większy(87,0% ).

Kanada

Azjatyckie „Tygrysy”

   Stanowią odrębną grupę państw 

szybko rozwijających się 

przemysłowo.

    Korea Południowa, Hong-Kong, Singapur, 

Tajwan, a także od niedawna Malezja, 

Tajlandia i Chiny osiągnęły duże sukcesy w 

rozwoju przemysłu elektromaszynowego, 

spożywczego i lekkiego. 

   

• Państwa środkowej Europy należą w 

większości do zaawansowanych 

rozwojowo krajów przemysłowo-

rolniczych. 

• Przykładem może być eksport ropy 

naftowej, gazu ziemnego, rudy żelaza 

z Rosji lub wywóz węgla kamiennego 

i miedzi z Polski.

Udział surowców mineralnych i paliw w eksporcie 

Polski

 W 1985 roku

23,1%

W 2002 roku

7,5%

Udział maszyn, urządzeń i środków transportu w 

eksporcie Polski

W 1985 roku

39,4%

W 2002 roku

37,6%

Udział produktów przetwórstwa przemysłowego 

w eksporcie Polski

W 1985 roku

29,3%

W 2002 roku

47,7%

• Głównym eksporterem ropy naftowej w tej 

grupie państw jest Arabia Saudyjska, która 

uzyskuje z tego tytułu roczne wpływy rzędu 
45 mld USD

•  Innymi wielkimi eksporterami ropy naftowej 

są:

o Iran
o Zjednoczone Emiraty Arabskie
o Meksyk
o Nigeria
o Kuwejt
o Libia 
o Irak

Duże znaczenie na rynkach 

surowcowych mają również:

• Brazylia-eksport Rudy Żelaza, dostawca 

boksytu, manganu, złota

• Meksyk- eksport Rudy metali nieżelaznych, 

siarki i srebra

• RPA- dostawca węgla kamiennego, złota, 

chromu, platyny, rudy żelaza, diamentów

• Indie- eksport Rudy żelaza, manganu
• Chiny- coraz poważniejszy eksporter węgla 

kamiennego, wolframu, metali niezależnych

  

 Kolejną grupą towarową, która ma poważny 

udział w handlu państw rozwijających się są 

artykuły rolno-spożywcze. Dużymi 

eksporterami płodów rolnych i artykułów 

hodowlanych stały się zwłaszcza państwa 

Ameryki Południowej:

• Brazylia-kawa, kakao, cukier, mięso, owoce
• Argentyna- pszenica, skóry, mięso, owoce 

cytrusowe

• Urugwaj- mięsko, skóry
• Kolumbia- kawa, banany

Dziękujemy za uwagę ;)