Prawo bankowe i system bankowy

Prawo bankowe



Prawo bankowe to ogół norm prawnych

regulujących

strukturę organizacyjną

oraz działalność banków (instytucji

bankowych)

- C. Kosikowski



Prawo bankowe to zespół norm

szczególnych

stanowionych w celu

regulacji i reglamentacji wykonywania

działalności bankowej

– M. Bączyk

Prawo bankowe



Prawo bankowe to:



normy ustanowione wyłącznie lub bądź

przede wszystkim dla instytucji bankowych,



obejmujące uregulowania dotyczące zasad

tworzenia, przekształcania i likwidacji

banków,



zagadnień organizacyjnych i ekonomicznych

działania banku,



stosunków banku z kontrahentami w obrocie

gospodarczym,



nadzoru i kontroli działalności banków, w

tym



roli i miejsca banku centralnego w systemie

bankowym – A. Jakubek

Publiczne i prywatne prawo

bankowe



Prawo bankowe należy do złożonych

dziedzin, których przedmiot normują

przepisy różnych gałęzi prawa (w

szczególności prawa administracyjnego,

cywilnego, handlowego, podatkowego czy

nawet karnego).



Często normy te pozostają ze sobą w tak

ścisłym związku, iż precyzyjne

rozgraniczenie publicznego i prywatnego

charakteru norm prawa bankowego jest

wręcz niemożliwe.

Podział

publicznego i prywatnego prawa bankowego

Charakterystyka

Przykładowe normy

Publiczn

e prawo

bankowe

• Normy prawne o

charakterze bezwzględnie

obowiązującym (ius

cogens),

• zawierające władcze

ustalenia prawodawcy co do

zasad tworzenia,

organizacji, zarządzania,

finansowania i sprawowania

kontroli oraz nadzoru nad

instytucjami bankowymi,

• a także normujące pozycję

banku centralnego w

systemie bankowym

Art. 1-70 ustawy o

Narodowym Banku

Polskim,

Art. 12-48o ustawy Prawo

bankowe

Art. 27-34 ustawy o

listach zastawnych i

bankach hipotecznych

Prywatn

e prawo

bankowe

Normy prawne odnoszące

się do ogółu stosunków

prawnych (w przeważającej

mierze o charakterze

zobowiązaniowym)

pomiędzy instytucjami

bankowymi, a ich

kontrahentami (umów

cywilnoprawnych)

Art. 80-87 prawa

bankowego,

Art. 4-17 ustawy o

kredycie konsumenckim

Źródło: F. Zoll (red), Podstawy prawa bankowego, Kielce
2003, s. 19

Ustrojowe prawo bankowe



Uzupełnieniem powyższego podziału prawa

bankowego jest ustrojowe prawo bankowe.



Obejmuje ono regulacje dotyczące

tworzenia i organizacji instytucji

bankowych, a także postępowania

naprawczego, likwidacyjnego oraz

upadłościowego prowadzonego w stosunku

do tych podmiotów.



W jego skład wchodzą zarówno normy

prawa publicznego jak i prywatnego.

Źródła prawa bankowego



Konstytucja



Ustawy



Ratyfikowane umowy międzynarodowe



Rozporządzenia



Uchwały i zarządzenia (akty prawa o

charakterze wewnętrznym)



Wewnętrzne akty prawa bankowego

(ogólne warunki umów lub regulaminy)



Dyrektywy bankowe Unii Europejskiej

Art. 227 Konstytucji RP



Centralnym bankiem państwa

jest Narodowy Bank

Polski. Przysługuje mu

wyłączne prawo emisji

pieniądza

oraz

ustalania i realizowania polityki

pieniężnej

. Narodowy Bank Polski

odpowiada za

wartość polskiego pieniądza



2. Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes

Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki

Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego.



3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest

powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta

Rzeczypospolitej na 6 lat.



4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może

należeć do partii politycznej, związku zawodowego

ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się

pogodzić z godnością jego urzędu.

Art. 227 Konstytucji RP



5. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes

Narodowego Banku Polskiego jako przewodniczący

oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu

finansów, powoływane na 6 lat, w równej liczbie

przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.



Rada Polityki Pieniężnej

ustala corocznie założenia

polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości

Sejmowi

równocześnie z przedłożeniem przez Radę

Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki

Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku

budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z

wykonania założeń polityki pieniężnej.



7. Organizację i zasady działania Narodowego Banku

Polskiego oraz szczegółowe zasady powoływania i

odwoływania jego organów określa ustawa.

Art. 216 Konstytucji



1. Środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i

wydatkowane w sposób określony w ustawie.



2. Nabywanie, zbywanie i obciążanie nieruchomości, udziałów

lub akcji oraz

emisja papierów wartościowych przez

Skarb

Państwa,

Narodowy Bank Polski lub inne państwowe osoby

prawne następuje na zasadach i w trybie określonych w

ustawie



3. Ustanowienie monopolu następuje w drodze ustawy.



Zaciąganie pożyczek oraz udzielanie gwarancji i poręczeń

finansowych przez państwo następuje na zasadach i w trybie

określonych w ustawie.



Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i

poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług

publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu

krajowego brutto.

Sposób obliczania wartości rocznego

produktu krajowego brutto oraz państwowego długu

publicznego określa ustawa.

Ustawy

1) ustawy odnoszące się wyłącznie do

stosunków bankowych:



Ustawa Prawo bankowe,



Ustawa o Narodowym Banku Polskim,



Ustawa o listach zastawnych i bankach

hipotecznych,



Ustawa o Banku Gospodarstwa Krajowego,



Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym,



Ustawa o funkcjonowaniu banków spółdzielczych,

ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających,



Ustawa o kredycie konsumenckim.



Ustawy te mają różny zakres przedmiotowy,

regulują zagadnienia odnoszące się do wszystkich

banków, albo zagadnienia o charakterze

szczegółowym, odnoszące się do niektórych

banków.

Ustawy

2) ustawy „uniwersalne” znajdujące

zastosowanie do działalności bankowej:



Kodeks cywilny,



Kodeks spółek handlowych,



Prawo o publicznym obrocie papierami

wartościowymi,



Ustawa o obligacjach,



Prawo czekowe,



Prawo dewizowe,



O funduszach inwestycyjnych,



O organizacji i funkcjonowaniu funduszy

emerytalnych,



O domach składowych,



Kodeks postępowania cywilnego.

Ratyfikowane umowy

międzynarodowe



Umowa o utworzeniu Europejskiego Banku

Odbudowy i Rozwoju. Paryż.1990.05.29.



Umowa o utworzeniu Międzynarodowego Funduszu

Walutowego.

Bretton Woods. 1944.07.22.



Umowa o utworzeniu Międzynarodowego Banku

Odbudowy i Rozwoju Gospodarczego. Bretton

Woods. 1944.07.22.



Postanowienia umowy o Międzynarodowej

Korporacji Finansowej. Waszyngton. 1956.07.20.



Umowa ramowa między Rzecząpospolitą Polską a

Europejskim Bankiem Inwestycyjnym dotycząca

działalności EBI w Polsce. Warszawa. 1997.12.01.

Rozporządzenia



Do ustaw wydano kilkaset aktów wykonawczych, np.:



Rozporządzenie w sprawie sposobu, zakresu i terminów

przekazywania przez podmioty uczestniczące w rozliczeniach

pieniężnych i rozrachunkach międzybankowych danych

niezbędnych do dokonywania przez Narodowy Bank Polski

oceny funkcjonowania rozliczeń pieniężnych i rozrachunków

międzybankowych,



Rozporządzenie w sprawie sposobu, zakresu i terminów

przekazywania przez wydawców kart płatniczych danych o

wydawanych przez nich kartach płatniczych,



Rozporządzenie w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko

związane z działalnością banków,



Rozporządzenie w sprawie warunków i trybu umarzania

dokumentów potwierdzających zawarcie umowy rachunku

oszczędnościowego oraz rachunku terminowej lokaty

oszczędnościowej,



Rozporządzenie w sprawie nadania statutu Bankowi

Gospodarstwa Krajowego.

Uchwały i zarządzenia



Do wydawania aktów prawnych

(uchwał i zarządzeń – aktów

prawnych o charakterze

wewnętrznym) uprawnieni są:

Prezes NBP, Rada Polityki

Pieniężnej, Komisja Nadzoru

Finansowego.

Ogólne warunki umów lub

regulaminy



Bankowe

lex contractus

– wzorce

umowne mogą przybierać postać

ogólnych warunków umów lub

regulaminów.



Ze względu na swoje praktyczne

znaczenie odgrywają one istotną rolę.



Są to przygotowane przed zawarciem

umowy, jednostronnie przez banki,

gotowe klauzule umów.



Wzorce te mają charakter

kwalifikowanych oświadczeń woli o

szczególnym reżimie prawnym, które

kształtują treść stosunku prawnego

wynikającego z umowy (E. Łętowska).

Ogólne warunki umów lub

regulaminy



Podstawę prawną wydawania

takich wzorców stanowi art. 109

Prawa bankowego.



Mogą one się odnosić do

czynności bankowych (art. 5 ust. 1

i 2 P.b.) jak i do działalności

pozabankowej (art. 6 P.b.).

Prawo bankowe – art. 109

Art. 109. 1. Bank w zakresie swojej działalności

może wydawać ogólne warunki umów lub

regulaminy określające:

warunki otwierania i prowadzenia rachunków

bankowych,

rodzaje udzielanych kredytów oraz warunki

umów kredytu i umów pożyczki,

warunki udostępniania skrytek sejfowych,

4) warunki wykonywania innych czynności

usługowych banku.

2. Postanowienia ogólnych warunków umów

oraz regulaminów, o których mowa w ust. 1,

są dla stron wiążące, o ile strony w umowie

nie ustalą odmiennie swych praw i

obowiązków.

Ogólne warunki umów lub

regulaminy



W regulaminie bank określa warunki

prowadzenia rachunków bankowych,

warunki udzielania kredytów itp., przez

co staje się poprawna organizacja

stosunków z klientami banku,

stosowanie przez pracowników banku

wcześniej przygotowanych jednolitych i

prawidłowych wzorców umownych.



Znika niebezpieczeństwo pominięcia w

treści umowy istotnych postanowień ze

szkodą dla banku.

Ogólne warunki umów lub

regulaminy



Pod pojęciem regulaminu (wzorca umownego)

należy rozumieć zatem przygotowane przez

proponenta (bank) klauzule/postanowienia

przeznaczone do włączenia ich do stosunku

prawnego w stosunku do klientów banku, przy

czym nie są one przygotowane dla pojedynczego

klienta, ale mają z założenia znaleźć zastosowanie

do większej ilości klientów.



Regulaminem (wzorcem umownym) jest nie tylko

zespół ogólnych reguł przygotowany przez bank

dla danego typu stosunku prawnego, np. umowy

rachunku bankowego, ale także stosowany przez

klienta wzór umowy, przedkładany klientowi, w

którym wpisuje się jego dane.

Moc wiążąca regulaminu

bankowego



Art. 384. K.c. § 1. Ustalony przez jedną ze stron

wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki

umów, wzory umów, regulaminy wiążą drugą stronę,

jeżeli zostały jej doręczone przy zawarciu umowy.



§ 2. W razie gdy posługiwanie się wzorcem jest w

stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjęte,

wiąże on także wtedy, gdy druga strona mogła się z

łatwością dowiedzieć o jego treści. Nie dotyczy to

jednak umów zawieranych z udziałem konsumentów, z

wyjątkiem umów powszechnie zawieranych w

drobnych, bieżących sprawach życia codziennego.



§ 3. (uchylony).



§ 4. Jeżeli jedna ze stron posługuje się wzorcem

umowy w postaci elektronicznej, powinna udostępnić

go drugiej stronie przed zawarciem umowy w taki

sposób, aby mogła ona wzorzec ten przechowywać i

odtwarzać w zwykłym toku czynności.



§ 5. W przypadku umowy ubezpieczenia przepisy

niniejszego tytułu stosuje się do stron umowy, także

gdy ubezpieczający nie jest konsumentem.

Moc wiążąca regulaminu

bankowego



Art. 384(1). Wzorzec wydany w

czasie trwania stosunku

umownego o charakterze ciągłym

wiąże drugą stronę, jeżeli zostały

zachowane wymagania określone

w art. 384, a strona nie

wypowiedziała umowy w

najbliższym terminie

wypowiedzenia.

Dyrektywy bankowe Unii

Europejskiej



Z dyrektyw tych do polskiego systemu

bankowego wprowadzano regulacje

dotyczące:



Zasad licencjonowania działalności banków,



Wymagań dotyczących kapitału

założycielskiego banku,



Wysokości i struktury funduszy własnych,



Zasad koncentracji wierzytelności banku,



Przeciwdziałaniu wykorzystywaniu systemu

bankowego w celu prania brudnych

pieniędzy…

System bankowy



System bankowy danego państwa

to ogół banków funkcjonujących w

danym czasie i na określonym

terytorium, których zakres

działalności uregulowany jest w

przepisach prawa bankowego

danego państwa.

System bankowy

Definicja ta zbyt wąsko ujmuje działalność bankową,

gdyż:

1) obecnie klasyczna działalność bankowa łączona jest z

inną działalnością, np.:



ubezpieczeniową,



maklerską,



w zakresie świadczenia usług doradztwa finansowego;

2) działalność ta wykracza poza obszar jednego państwa;

3) banki nie są jedynymi podmiotami podejmującymi

taką działalność:



kantory walutowe,



domy maklerskie,



spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe,



giełdy finansowe.

System bankowy



System bankowy to:



określona struktura instytucji

bankowych posiadających uprawnienie

do wykonywania oznaczonych w

przepisach prawa czynności o różnym

zakresie i charakterze,



funkcje i zadania, jakie mają spełniać



oraz wzajemne relacje występujące

między poszczególnymi rodzajami tych

podmiotów.

System bankowy

w Polsce

System bankowy

w Polsce

Instytucje

kredytowe

Instytucje

kredytowe

Banki

Instytucje

finansowe

Instytucje

finansowe

Banki uniwersalne

- państwowe

- w formie

spółek

akcyjnych

- w formie

spółdzielni

Banki uniwersalne

państwowe

- w formie

spółek

akcyjnych

- w formie

spółdzielni

Banki

specjalistyczne

- banki hipoteczne

Banki

specjalistyczne

- banki hipoteczne

Instytucje

parabankowe

- spółdzielcze

kasy

oszczędnościowo-

kredytowe

- pracownicze

kasy

zapomogowo-

pożyczkowe

Instytucje

parabankowe

- spółdzielcze

kasy

oszczędnościowo-

kredytowe

- pracownicze

kasy

zapomogowo-

pożyczkowe

Bank



Definicja legalna banku – art. 2 ustawy z

dnia 29 sierpnia 1997 r.- Prawo bankowe

(Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz 665 ze zm.)



Bank jest osobą prawną utworzoną

zgodnie z przepisami ustaw, działającą na

podstawie zezwoleń uprawniających do

wykonywania czynności bankowych

obciążających ryzykiem środki powierzone

pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

Przesłanki definicji banku

Reglamentacja działalności bankowej

(wymaga posiadania zezwolenia na

prowadzenie działalności bankowej).

Przedmiotowego zakresu działalności

bankowej obejmującego tzw. czynności

bankowe.

Prowadzenia działalności wyłącznie

przez osobę prawną.

Wiązanie działalności z określonym

ryzykiem

Reglamentacja działalności

bankowej



Rozpoczęcie działalności przez bank w formie spółki

akcyjnej oraz w formie spółdzielni dopuszczalne jest

po uzyskaniu dwóch zezwoleń:



na utworzenie banku (art. 34 Prawa bankowego) oraz



na rozpoczęcie działalności (art.36 Prawa

bankowego).



Zezwolenia powyższe wydawane są przez Komisję

Nadzoru Finansowego.



Do wydawania zezwoleń Komisji Nadzoru

Finansowego, w formie decyzji administracyjnych,

stosuje się obok przepisów ustawy Prawo bankowe,

przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego.

Reglamentacja działalności

bankowej



Obok zezwolenia na utworzenie banku

wymagane jest również oddzielne zezwolenie na

rozpoczęcie tzw. działalności operacyjnej banku,

czyli występowania w obrocie prawnym jako

bank (art. 36 Prawa bankowego). Zezwolenie na

rozpoczęcie działalności dotyczy:



banków krajowych,



oddziałów banków zagranicznych w Polsce,



banku krajowego za granicą.



Pomimo generalnej kompetencji do wykonywania

czynności bankowych, które obciążają ryzykiem

środki finansowe powierzone bankowi przez jego

klientów pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym, to

zezwolenia KNF określają rzeczywisty zakres

działalności każdego banku.

Reglamentacja działalności

bankowej



W przypadku banków państwowych

funkcję zezwoleń pełnią statuty banków

nadawane przez Ministra Skarbu w

formie rozporządzenia



Art. 19 P.b.:



Statut bankowi państwowemu nadaje, w

drodze rozporządzenia, Minister Skarbu

Państwa w porozumieniu z Ministrem

Finansów, po zasięgnięciu opinii Komisji

Nadzoru Finansowego.

Przedmiotowy zakres działalności

bankowej obejmujący tzw. czynności

bankowe



Czynności bankowe to pozostające w

funkcjonalnym związku czynności faktyczne lub

prawne, związane z zawieraniem i

wykonywaniem umów, przewidziane wyłącznie

dla banku albo mające charakter czynności

bankowych, o ile są wykonywane przez banki

lub inne podmioty na podstawie prawem

przewidzianego zlecenia banku.



Wykonywane są one przez banki w celach

zarobkowych w sposób zorganizowany i ciągły.

Przedmiotowy zakres działalności

bankowej obejmujący tzw. czynności

bankowe

Czynności bankowe

sensu stricto

(art.. 5 ust. 1 P.b.):



przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na

żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu

oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,



prowadzenie innych rachunków bankowych,



udzielanie kredytów,



udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych

oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw,



emitowanie bankowych papierów wartościowych,



przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,



wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego,



wykonywanie innych czynności przewidzianych

wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.

Przedmiotowy zakres działalności

bankowej obejmujący tzw. czynności

bankowe

Czynności bankowe

sensu largo

(art.. 5 ust. 2 P.b.):



udzielanie pożyczek pieniężnych,



operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których

przedmiotem są warranty,



wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji

przy ich użyciu,



terminowe operacje finansowe,



nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,



przechowywanie przedmiotów i papierów

wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,



prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych,



udzielanie i potwierdzanie poręczeń,



wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją

papierów wartościowych,



pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych

oraz rozliczeń w obrocie dewizowym.

Przedmiotowy zakres działalności bankowej

obejmujący tzw. czynności bankowe



Działalność uboczna (pozabankowa) instytucji bankowych –

art. 6 ust. 1 P.b.



obejmowanie lub nabywanie akcji i praw z akcji, udziałów

innej osoby prawnej i jednostki uczestnictwa w funduszach

inwestycyjnych,



zaciąganie zobowiązań związanych z emisją papierów

wartościowych,



dokonywanie obrotu papierami wartościowymi,



dokonywanie, na warunkach uzgodnionych z dłużnikiem,

zamiany wierzytelności na składniki majątku dłużnika,



nabywanie i zbywanie nieruchomości,



świadczenie usług konsultacyjno-doradcze w sprawach

finansowych,



świadczenie usługi certyfikacyjnych w rozumieniu przepisów o

podpisie elektronicznym, z wyłączeniem wydawania

certyfikatów kwalifikowanych wykorzystywanych przez banki

w czynnościach, których są stronami,



świadczenie innych usług finansowych,



wykonywanie innych czynności, jeżeli przepisy odrębnych

ustaw uprawniają je do tego.

Prowadzenie działalności bankowej

wyłącznie przez osobę prawną



Posiadanie przez banki osobowości prawnej w

rozumieniu prawa cywilnego oznacza:



prawną możliwość samodzielnego

funkcjonowania jako podmiotu stosunków

cywilnoprawnych (praw i obowiązków

majątkowych).



Niedopuszczalne jest prowadzenie banku w innej

niż wymienione w art. 12 P.b. strukturze prawnej

(banki państwowe, spółdzielcze, w formie spółki

akcyjnej), np. jako przedsiębiorstwo osoby

fizycznej, inna osoba prawna, jednostka

organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej.

Prowadzenie działalności bankowej

wyłącznie przez osobę prawną



Bank jest przedsiębiorcą w rozumieniu

art. 4 ust. 1 u.s.d.g. Wykonuje on

zawodowo, we własnym imieniu (oraz na

własny rachunek), w sposób

zorganizowany i ciągły działalność

zarobkową.



Bank (z wyjątkiem banków państwowych)

jako przedsiębiorca podlega wpisowi do

Krajowego Rejestru Sądowego.

Wyrazy „bank” i „kasa” są

zastrzeżone – art. 3



Wyrazy "bank" lub "kasa" mogą być używane w

nazwie oraz dla określenia działalności lub

reklamy wyłącznie banku, z tym że:



nie dotyczy to jednostek organizacyjnych

używających wyrazów "bank" lub "kasa", z

których działalności jednoznacznie wynika, że

jednostki te nie wykonują czynności bankowych

(np.: bank krwi, bank informacji, bank danych)



wyraz "kasa" może być także używany w nazwie

oraz do określenia działalności lub reklamy

jednostki organizacyjnej, która na podstawie

odrębnej ustawy gromadzi oszczędności oraz

udziela pożyczek pieniężnych osobom fizycznym

zrzeszonym w tej jednostce (np.: pracownicze

kasy zapomogowo-pożyczkowe)

Odpowiedzialność karna



Art. 171. 1. Kto bez zezwolenia prowadzi działalność

polegającą na gromadzeniu środków pieniężnych innych

osób fizycznych, prawnych lub jednostek

organizacyjnych niemających osobowości prawnej, w

celu udzielania kredytów, pożyczek pieniężnych lub

obciążania ryzykiem tych środków w inny sposób,

podlega grzywnie do 5.000.000 złotych i karze

pozbawienia wolności do lat 3.



2. Tej samej karze podlega, kto, prowadząc działalność

zarobkową wbrew warunkom określonym w ustawie,

używa w nazwie jednostki organizacyjnej niebędącej

bankiem lub do określenia jej działalności lub reklamy

wyrazów "bank" lub "kasa".



3. Tej samej karze podlega także ten, kto dopuszcza się

czynu określonego w ust. 1 lub 2 działając w imieniu lub

w interesie osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej

niemającej osobowości prawnej.

Odpowiedzialność cywilna



Ponoszą ją zarówno podmioty niebędące

bankami, jak i banki, których statuty nie

przewidują wykonywania określonego rodzaju

czynności.



Art. 170. 1. Wykonywanie czynności

bankowych bez zezwolenia nie stanowi

podstawy do pobierania oprocentowania,

prowizji, opłat ani innego wynagrodzenia.



2. Kto otrzymał oprocentowanie, prowizję,

opłatę lub inne wynagrodzenie za czynności, o

których mowa w ust. 1, jest zobowiązany do

ich zwrotu.

INSTYTUCJA FINANSOWA



Instytucja finansowa zarówno na gruncie

prawa europejskiego jak i polskiego nie

jest pojęciem jednolitym.



W ramach prawodawstwa Unii Europejskiej

termin ten odnosi się do wszelkich

podmiotów (zarówno o charakterze

instytucji kredytowych, inwestycyjnych czy

też ubezpieczeniowych) świadczących

usługi finansowe na zasadach rynkowych

(instytucja finansowa sensu largo).



W świetle art.. 4 ust. 1 pkt 7, instytucja finansowa, to podmiot

niebędący bankiem ani instytucją kredytową, którego podstawowa

działalność będąca źródłem większości przychodów polega na

wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie:



nabywania i zbywania udziałów lub akcji,



udzielania pożyczek ze środków własnych,



udostępniania składników majątkowych na podstawie umowy

leasingu,



świadczenia usług w zakresie nabywania i zbywania wierzytelności,



świadczenia usług związanych z transferem środków pieniężnych,



emitowania instrumentów płatniczych i administrowania nimi,



udzielania gwarancji, poręczeń lub zaciągania innych zobowiązań

nieujmowanych w bilansie,



obrotu na rachunek własny lub rachunek innej osoby fizycznej,

osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej

osobowości prawnej, o ile posiada zdolność prawną:



terminowymi operacjami finansowymi,



instrumentami rynku pieniężnego,



papierami wartościowymi,



uczestniczenia w emisji papierów wartościowych lub świadczenia

usług związanych z taką emisją,



świadczenia usług w zakresie zarządzania aktywami,



świadczenia usług w zakresie doradztwa finansowego, w tym

inwestycyjnego,



świadczenia usług polegających na wykonywaniu zleceń na rynku

pieniężnym,

Instytucja kredytowa



Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 17, instytucja

kredytowa to podmiot mający swoją

siedzibę za granicą Rzeczypospolitej

Polskiej na terytorium jednego z państw

członkowskich Unii Europejskiej,

prowadzący we własnym imieniu i na

własny rachunek, na podstawie zezwolenia

właściwych władz nadzorczych, działalność

polegającą na przyjmowaniu depozytów

lub innych środków powierzonych pod

jakimkolwiek tytułem zwrotnym i

udzielaniu kredytów lub na wydawaniu

pieniądza elektronicznego,

Klasyfikacja banków

I. Z punktu widzenia zakresu

dopuszczalności funkcjonowania

banków, baki dzielą się na:



Banki uniwersalne



Banki specjalistyczne

II. Ze względu na spełniane funkcje w

systemie bankowym:



Centralny bank państwa



Banki komercyjne

Klasyfikacja banków

III. Ze względu na miejsce siedziby banku:



bank krajowy



bank zagraniczny



oddział banku krajowego za granicą



oddział banku zagranicznego

IV. Ze względu na formę organizacyjno- prawną

można wyróżnić:



banki państwowe,



banki spółdzielcze,



banki w formie spółek akcyjnych.

Bank uniwersalny



To bank, którego statut oraz

zezwolenie KNF przewiduje możliwość

wykonywania wszystkich czynności

dopuszczonych dla banków w

obowiązującym ustawodawstwie.



Tworzenie i zakres działalności tych

banków wyznaczony jest co do zasady

przepisami ustawy Prawo bankowe.

Obok P.b. źródłami regulacji form

prawnych, w których mogą funkcjonować

banki uniwersalne są:



W przypadku banków państwowych –

rozporządzenie Ministra Finansów o jego

utworzeniu oraz jego statut nadawany przez

ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa.



W przypadku banków w formie spółki akcyjnej –

przepisy ustawy Kodeks spółek handlowych.



W przypadku banków w formie spółdzielni –

przepisy ustawy o

przepisy ustawy o funkcjonowaniu banków
spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach
zrzeszających a także przepisy ustawy - Prawo
spółdzielcze.

Bank specjalistyczny



Bank, którego działalność unormowana

jest odrębnie pod względem formalnym

(odrębne ustawy) oraz merytorycznym

(przedmiotowo zawężony zakres

czynności związany ze specyficznym

charakterem banków danego rodzaju).



Ponadto w bankach tych występują

pewne ograniczenia co do dysponowania

środkami jak i w odniesieniu do źródeł, z

których są one pozyskiwane.



Banki hipoteczne działają na podstawie ustawy o

listach zastawnych i bankach hipotecznych z dnia

29 sierpnia 1997 r.



Za bank hipoteczny należy uznać utworzoną

zgodnie z właściwymi przepisami osobę prawną,

która działa na podstawie zezwoleń

uprawniających do wykonywania tzw. czynności

bankowych o niskim stopniu ryzyka określonych w

u.b.h. i której cechą charakterystyczną jest

gromadzenie środków finansowych w drodze

emitowanych przez siebie listów hipotecznych

(zabezpieczonych co do zasady hipotekami).



Banki hipoteczne poddawane są szczególnym

zasadom gospodarki finansowej oraz złożonemu

nadzorowi wykonywanemu przez powiernika (i

jego zastępcę), KNF oraz NBP.

Bank hipoteczny



Art. 9. 1. Bank hipoteczny jest tworzony wyłącznie

w formie spółki akcyjnej.

2. Statut banku hipotecznego określa jego nazwę,

która zawiera dodatkowo wyrazy "bank

hipoteczny".



Art. 10. Do zasad tworzenia, organizacji i

działania banków hipotecznych nieuregulowanych

w niniejszej ustawie stosuje się odpowiednio

przepisy Prawa bankowego oraz przepisy o

Narodowym Banku Polskim.



Art. 11. Komisja Nadzoru Finansowego może

określić, w drodze uchwały, szczegółowe zasady

dotyczące wyposażenia banków hipotecznych w

kapitał założycielski.

Czynności podstawowe banku hipotecznego – art.

12 u.b.h.



Udzielanie kredytów zabezpieczonych hipoteką;



Udzielanie kredytów niezabezpieczonych

hipoteką, jeżeli kredytobiorcą, gwarantem lub

poręczycielem spłaty kredytu do pełnej

wysokości wraz z należnymi odsetkami jest:



Narodowy Bank Polski,



Europejski Bank Centralny,



rządy lub banki centralne państw członkowskich

Unii Europejskiej,



Organizacja Współpracy Gospodarczej i

Rozwoju, z wyłączeniem państw, które

restrukturyzują lub restrukturyzowały swoje

zadłużenie zagraniczne w ciągu ostatnich 5 lat,



Skarb Państwa



Jednostki samorządu terytorialnego;

Czynności podstawowe banku hipotecznego – art.

12 u.b.h.



Nabywanie wierzytelności innych banków z tytułu

udzielonych przez nie kredytów zabezpieczonych

hipoteką oraz wierzytelności z tytułu kredytów

niezabezpieczonych hipoteką;



Emitowanie hipotecznych listów zastawnych, których

podstawę stanowią wierzytelności banku hipotecznego z

tytułu:

a) udzielonych kredytów zabezpieczonych hipoteką oraz
b)nabytych wierzytelności innych banków z tytułu

udzielonych przez nie kredytów zabezpieczonych

hipoteką;



Emitowanie publicznych listów zastawnych, których

podstawę stanowią:

a) wierzytelności banku hipotecznego z tytułu

udzielonych kredytów niezabezpieczonych hipoteką,

b)nabyte przez bank hipoteczny wierzytelności innych

banków z tytułu udzielonych przez nie kredytów

niezabezpieczonych hipoteką.

Inne czynności wyłączne banków hipotecz. – art. 15

u.b.h.



przyjmowanie lokat terminowych;



zaciąganie kredytów i pożyczek;



emitowanie obligacji;



przechowywanie papierów wartościowych;



nabywanie i obejmowanie akcji lub udziałów innych

podmiotów, których forma prawna zapewnia ograniczenie

odpowiedzialności banku hipotecznego do wysokości

zainwestowanych środków, o ile służy to wykonywaniu

czynności banku hipotecznego, przy czym ogólna wartość

nabytych i objętych akcji i udziałów nie może przekroczyć

10% wysokości funduszy własnych banku hipotecznego;



prowadzenie rachunków bankowych służących obsłudze

projektów inwestycyjnych realizowanych z

wykorzystaniem kredytów udzielonych przez bank

hipoteczny;



świadczenie usług konsultacyjno-doradczych związanych z

rynkiem nieruchomości, w tym także w zakresie ustalania

bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości;



zarządzanie wierzytelnościami banku hipotecznego oraz

innych banków, z tytułu udzielonych kredytów

zabezpieczonych lub niezabezpieczonych hipoteką, jak

również udzielanie tych kredytów w imieniu innych

banków na podstawie zawartych z nimi umów.

Przeznaczenie wolnych środków przez bank

hipoteczny

Art. 16. 1. Wolne środki pieniężne bank hipoteczny może

przeznaczyć na:

lokaty w bankach posiadających fundusze własne w

wysokości nie mniejszej niż równowartość w złotych kwoty

10.000.000 euro przeliczonej według kursu średniego

ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski;

nabycie wyemitowanych przez siebie listów zastawnych w

celu ich zdeponowania pod nadzorem powiernika, o ile jest

to związane z wypełnieniem przez bank hipoteczny

wymogu, o którym mowa w art. 18 ustawy, lub w celu

umorzenia;

nabycie papierów wartościowych emitowanych lub

gwarantowanych przez podmioty, o których mowa w art. 3

ust. 2 pkt 1;

nabycie papierów wartościowych emitowanych przez

jednostki samorządu terytorialnego;

nabycie listów zastawnych emitowanych przez inne banki

hipoteczne.

2. Bank hipoteczny może nabywać nieruchomości jedynie w

celu uniknięcia strat z tytułu udzielonych kredytów

zabezpieczonych hipoteką oraz gdy jest to niezbędne ze

względu na potrzeby związane z działalnością banku.

Listy zastawne



List zastawny jest rodzajem zapisu długu, papierem

wartościowym imiennym lub na okaziciela, a jego

nazwa jest prawnie chroniona.



Art. 37. 1. Kto dokonuje emisji listów zastawnych nie

będąc do tego uprawniony lub przy emisji narusza

obowiązki określone w art. 17-19 i 22-24, lub nie

będąc uprawniony do emitowania listów zastawnych

emitowane papiery wartościowe określa nazwą "list

zastawny" lub inną nazwą, która zawiera te wyrazy,

podlega grzywnie do 50.000 zł i karze pozbawienia

wolności od 6 miesięcy do lat 5.



2. Tej samej karze podlega, kto dopuszcza się czynu,

o którym mowa w ust. 1, działając w imieniu osoby

prawnej.



3. Jeżeli sprawca nieumyślnie dopuszcza się czynu

określonego w ust. 1 lub 2, podlega grzywnie, karze

ograniczenia wolności albo karze pozbawienia

wolności do lat 2.

Listy zastawne



Muszą posiadać określoną treść.



Mogą być emitowane w formie

dokumentów oraz w formie

zdematerializowanej (jako zapis

komputerowy).



Listy zastawne dzielą się na hipoteczne

listy zastawne oraz publiczne listy

zastawne.

Hipoteczne listy zastawne



Hipoteczny list zastawny jest

papierem wartościowym imiennym

lub na okaziciela, którego podstawę

emisji stanowią wierzytelności

banku hipotecznego zabezpieczone

hipotekami, w którym to liście bank

hipoteczny zobowiązuje się wobec

uprawnionego do spełnienia

określonych świadczeń pieniężnych.

Publiczny list zastawny

Publiczny list zastawny jest papierem wartościowym

imiennym lub na okaziciela, którego podstawę emisji

stanowią wierzytelności banku hipotecznego z tytułu:

kredytów w części zabezpieczonej wraz z należnymi

odsetkami, gwarancją lub poręczeniem Narodowego

Banku Polskiego, Europejskiego Banku Centralnego,

rządów lub banków centralnych państw członkowskich

Unii Europejskiej, Organizacji Współpracy Gospodarczej i

Rozwoju, z wyłączeniem państw, które restrukturyzują

lub restrukturyzowały swoje zadłużenie zagraniczne w

ciągu ostatnich 5 lat, oraz gwarancją lub poręczeniem

Skarbu Państwa zgodnie z przepisami odrębnych ustaw,

albo

kredytów udzielonych w/w podmiotom wymienionym,

albo

kredytów w części zabezpieczonej wraz z należnymi

odsetkami, gwarancją lub poręczeniem jednostek

samorządu terytorialnego oraz kredytów udzielonych

jednostkom samorządu terytorialnego.

Banki hipoteczne



PEKAO BANK HIPOTECZNY SPÓŁKA AKCYJNA spółka akcyjna

WARSZAWA 02-672 DOMANIEWSKA 39A KRS – 27441



BRE BANK HIPOTECZNY SPÓŁKA AKCYJNA spółka akcyjna

Warszawa 00-609 ALEJA ARMII LUDOWEJ 26

KRS – 3753



„ING BANK HIPOTECZNY" SPÓŁKA AKCYJNA

spółka

akcyjna

WARSZAWA 02-587 WIKTORSKA 63

KRS – 57086



DENE FINANSE SPÓŁKA AKCYJNA W LIKWIDACJI spółka

akcyjna

(dawniej NYKREDIT BANK HIPOTECZNY S.A.; w Warszawie)
WARSZAWA 00-103 KRÓLEWSKA 16

KRS – 151784

Centralny bank państwa



Art. 227. Konstytucji



Reguluje podstawowe zasady

kształtujące status NBP jako

centralnego banku państwa,



Pozycję prawną dwóch jego

organów: Prezesa NBP, Rady

Polityki Pieniężnej

Funkcje NBP



Funkcja centralnego banku państwa polega na:



współudziale w kształtowaniu polityki gospodarczej

oraz sporządzaniu prognoz, analiz i ocen jej

urzeczywistnienia wraz z sygnalizowaniem

ewentualnych zagrożeń w tym zakresie;



kształtowaniu polityki pieniężno-kredytowej,



współdziałaniu w kształtowaniu polityki dewizowej,



współtworzeniu bilansu płatniczego oraz kształtowaniu

polityki kursowej i jej bieżącej realizacji, organizowaniu

i prowadzeniu rozliczeń międzybankowych przez izby

rozrachunkowe oraz obsłudze kasowo- rozliczeniowej

jednostek budżetu centralnego;



reprezentowaniu interesów Polski w Międzynarodowym

Banku Współpracy Gospodarczej, Międzynarodowym

Banku Inwestycyjnym, Banku Światowym oraz w

innych instytucjach międzynarodowych.

Funkcje NBP



Funkcja emisyjna:



Polega na emitowaniu znaków

pieniężnych będących prawnym

środkiem płatniczym w Polsce oraz

organizowaniu obrotu gotówkowego.



Z funkcją tą łączą się inne działania:

wycofywanie uszkodzonych znaków

pieniężnych, zaopatrywanie banków i

instytucji w te znaki, przeciwdziałanie

„praniu brudnych pieniędzy”.

Funkcje NBP



Funkcja banku banków:



Realizowana poprzez oddziaływanie na

system bankowy (banki komercyjne)

zgodnie z założeniami polityki pieniężnej

oraz przez kształtowanie polityki stopy

procentowej, prowadzenie polityki

refinansowania banków i oprocentowania

kredytów refinansowych, a także polityki

rezerw obowiązkowych banków

komercyjnych lokowanych w banku

centralnym i organizowanie systemu

informacyjnego dla całego systemu

bankowego.

Banki komercyjne

1. Nie zostały zdefiniowane na gruncie prawa, pojęcie to

można wyinterpretować z:



przepisów regulujących zakres zadań takich banków,



celów prowadzonej działalności



zasad gospodarki finansowej tych banków.

2. Zadania banków komercyjnych to czynności bankowe

(zezwolenie), które obciążają ryzykiem środki

powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

3. Banki komercyjne zobowiązane są prowadzić

działalność z zachowaniem ekonomicznego

bezpieczeństwa.

4. Banki komercyjne mogą być zorganizowane jako banki:



państwowe,



spółdzielcze



akcyjne.

Podział banków ze względu na

miejsce siedziby banku



bank krajowy - bank mający siedzibę na

terenie Rzeczypospolitej Polskiej,



oddział banku krajowego za granicą –

jednostka organizacyjna banku krajowego

wykonująca w jego imieniu i na jego rzecz

wszystkie lub niektóre czynności

wynikające z zezwolenia udzielonego

bankowi krajowemu, przy czym wszystkie

jednostki organizacyjne danego banku

krajowego odpowiadające powyższym

cechom, utworzone na terytorium innego

niż Rzeczpospolita Polska państwa, uważa

się za jeden oddział,

Podział banków ze względu na

miejsce siedziby banku



bank zagraniczny - bank mający siedzibę za

granicą Rzeczypospolitej Polskiej, na terytorium

państwa niebędącego członkiem Unii

Europejskiej,



oddział banku zagranicznego - jednostka

organizacyjna banku zagranicznego wykonująca

w jego imieniu i na jego rzecz wszystkie lub

niektóre czynności wynikające z zezwolenia

udzielonego temu bankowi, przy czym wszystkie

jednostki organizacyjne danego banku

zagranicznego odpowiadające powyższym

cechom, utworzone na terytorium

Rzeczypospolitej Polskiej, uważa się za jeden

oddział.

Document Outline