Konserwanty w
kosmetykach

Kosmetyk to idealna pożywka dla bakterii i
grzybów. Znajdujące się w nim aminokwasy,
peptydy, ekstrakty roślinne i witaminy są
bardzo nietrwałe i szybko ulegają
rozkładowi. Kosmetyk, który nie został
zabezpieczony konserwantem, szybko
ulegnie zepsuciu, czego rezultatem jest
zmiana zapachu i wyglądu preparatu. Aby
przedłużyć trwałość kremu, mleczka czy
balsamu, dodawane są do nich substancje
konserwujące, czyli składniki
przeciwdrobnoustrojowe.

Oczywiście, im mniej konserwantów, tym
lepiej dla naszej skóry, jednak stosowanie
niektórych konserwantów w kosmetyce jest
nieuniknione

Konserwanty stosowane w kosmetykach to
najogólniej składniki kosmetyków (naturalne lub
syntetyczne), które dodawane są do
kosmetyków dla zabezpieczenia przed
nadmiernym rozwojem flory bakteryjnej,
wirusów, utlenianiem emulsji.

Większość składników kosmetycznych to bardzo
dobre pożywki dla wielu różnych
drobnoustrojów obecnych w otaczającym nas
powietrzu i na naszym ciele. Mnożenie się ich w
emulsji zainfekowanej po otwarciu fabrycznie
zamkniętego opakowania możliwe jest np. z
powietrza lub z rąk użytkowników. Mnożące się
bakterie nie tylko mogą zmienić konsystencję,
zapach i właściwości kosmetyku. Mogą wywołać
również zakażenie u użytkowników.

Konserwanty chronią kosmetyk
zarówno w procesie produkcji jak
i codziennego stosowania.
Hamują aktywność bakterii,
grzybów i pleśni oraz opóźniają
proces obniżania się wartości
wyrobu kosmetycznego.
Szczególnie ważne są w
kosmetykach dla dzieci,
kosmetykach pod oczy, do higieny
jamy ustnej i do higieny intymnej.

Mimo, że konserwanty są selektywnie
bardziej toksyczne dla bakterii, drożdży i
pleśni, niż dla ludzi, mogą powodować
podrażnienie skóry, oczu, fotouczulenie, a
także ciągłe wypryski, przewlekłe stany
trądzikowe, łupież, łuszczenie się
małżowiny usznej, wypadanie włosów,
zaburzeia miesiączkowania, zaburzenia
potencji, kłopoty z zajściem w ciążę,
problemy z utrzymaniem ciąży, zaburzenia
hormonalne.

Konserwanty stosowane powszechnie:

¤Parabeny

¤Formalina oraz jej uwalniacze

¤Fenoksyetanol

¤Kwas sorbowy

¤Mertiolat

¤Kathon CG

Parabeny

Należą do konserwantów pochodnych
kwasu benzoesowego. W składzie
kosmetyku opisane są jako: methylparaben,
ethylparaben, propylparaben i
butyloparaben.
Dopuszczalne stężenie w kosmetykach
wynosi do 0,5 proc. (w UE do 0,4 proc.) Jest
to grupa najpowszechniejszych
konserwantów w całej kosmetyce białej.
Parabeny maja naturalne pochodzenie i
poza kosmetykami znajdują się także w
pożywieniu i dostają się do naszego
organizmu bezpośrednio z takich
produktów jak ciasta, przyprawy, soki
owocowe, mrożonki, dżemy, konfitury.

Na skórze mogą wywoływać podrażnienie,
zaczerwienienie, świąd, pokrzywkę i
wyprysk.

Przy dłuższym stosowaniu może dojść do
rozszerzenia naczyń krwionośnych i wysięku
okołonaczyniowego, który sprzyja
powstawaniu zapalenia okołoustnego.

Jedyną drogą unikania parabenów jest
baczne śledzenie etykiet na artykułach, które
kupujemy.

Formalina

Formalina jest to wodny nasycony roztwór
aldehydu mrówkowego (H2CO), inaczej
formaldehydu lub metanalu. Z bezbarwnej
cieczy o drażniącym ostrym zapachu i smaku
stosunkowo łatwo uwalnia się formaldehyd,
czyli trujący gaz o gryzącym zapachu
podrażniający drogi oddechowe i oczy. W
konserwowaniu kosmetyków wykorzystuje się
30-40% roztwór. Obecnie jest rzadko stosowany
w kosmetykach.

Jeśli już występuje to w: szamponach, płynach
do kąpieli, żelach pod prysznic, lakierach do
paznokci, środków do stylizacji włosów i w
preparatach do higieny jamy ustnej.

W chwili obecnej formalina została
wyeliminowana ze stosowania w produktach
przeznaczonych dla dzieci.

Jest to stosunkowo silny alergen
kontaktowy. Na skórze powoduje
wyprysk, zaczerwienienie, świąd,
pokrzywkę. Przy długotrwałym
stosowaniu nawet niewielkie dawki
mogą powodować przejściowe
podrażnienia skóry lub długotrwałe
alergie skórne. Formalina
przyspiesza proces starzenia się
skóry, jak również jest podejrzewana
o działania rakotwórcze.

Formalina

Formaldehyd, formalinę lub uwalniacze
formaldehydu znaleźć na etykietach pod
nazwami:

* Benzylhemiformal
* 5-Bromo-5-nitro-1,3-dioxane =
Bronidox
* Diazolidinyl Urea
* Imidazolidinyl Urea
* Quanternium-15
* DMDM Hydantoin
* Methenamine
* Glutaral
* Hexetidine
* Iodopropynyl Butylcarbamate

Quaternium 15 (Dowicil 200)

Dobrze rozpuszczalny środek konserwujący o
działaniu bakteriobójczym jak i grzybobójczym.
Spośród wszystkich wyzwalaczy formaliny
uwalnia najwięcej formaldehydu. Jest stosowany
w wielu kosmetykach i preparatach
farmaceutycznych. Można go znaleźć na
etykietach szamponów, mydeł, kosmetyków
kolorowych, kremów nawilżających a także
kosmetyków do golenia.

Jest to najczęstszy alergen kontaktowy w tzw.
Cosmetic dermatitis umiejscowionym na twarzy
lub na rękach. Im dłuższy czas kontaktu
konserwantu ze skórą, tym silniejsza reakcja
alergiczna

Rozpoznanie alergii na Quaternium 15
umożliwiają testy płatkowe.

Germall 115

Powszechnie stosowany konserwant, bardzo
dobrze rozpuszczalny w wodzie.Wykazuje
skuteczne działanie przeciwko bakteriom
Gram-dodatnim oraz Gram-ujemnym w
szerokim zakresie pH. Działa synergicznie z
innymi środkami konserwującymi. Zgodnie z
badaniami nie jest cytotoksyczny, ani
mutagenny nawet po zastosowaniu w dawkach
przekraczających przyjęte normy.Jednak może
wywoływać niepożądaną reakcję zwłaszcza u
osób uczulonych na formaldehyd.

Germall 115

Najczęściej służy do konserwowania środków
do pielęgnacji włosów (głównie szamponów), a
także bywa stosowany w maściach i kremach
leczniczych, dezodorantach i środkach do
stylizacji włosów.

U osób źle znoszących
Germall115 obserwuje się
głównie alergię na sam
konserwant, a stosunkowo
rzadko na uwalniany aldehyd
kwasu mrówkowego.

DMDM hydantoina

Konserwant, którego maksymalne
dopuszczalne stężenie w kosmetyku
wynosi 0,6%.Działa poprzez
rozszczepianie wolnego
formaldehydu, który konserwuje
gotowy produkt.

Jest stosunkowo słabym alergenem.
Jednak może wywoływać
zaczerwienienie, świąd, zmiany
złuszczające i pęcherzowe, często z
towarzyszącym świądem zwłaszcza u
osób z alergią lub nadwrażliwością na
formaldehyd.

Najczęściej występuje w kremach
nawilżających, szamponach,
odżywkach do włosów, płynach do
kąpieli, środkach do higieny intymnej.

Bronopol

Jest stosunkowo słabym alergenem
kontaktowym. Z pośród uwalniaczy formaliny
alergizuje najrzadziej, ok. 0.7% przypadków.
Jest zazwyczaj wykorzystywany w stężeniach
poniżej 0,1%.

Jest często stosowany do konserwowania
szamponów,pianek do włosów, rzadziej można
go spotkać w maseczkach i kremach. Występuje
także w preparatach farmakologicznych np.
maściach.

Najczęściej używany w produktach szybko
spłukiwanych ze skóry i włosów. Działa
drażniąco na układ oddechowy i skórę, Może
powodować poważne uszkodzenia oczu.

Fenoksyetanol

Konserwant ten wykazuje działanie
przeciwbakteryjne, najczęściej towarzyszy
parabenom. Jest bardzo źle rozpuszczalny w wodzie i
należy do jednych z najczęściej stosowanych
konserwantów.

U osób ze skórą wrażliwą mogą wystąpić
podrażnienia oczu lub świąd i stan zapalny z
wypryskiem.

Najczęściej występuje w kremach, mleczkach i
śmietankach do demakijażu.

Bezwzględnie powinny unikać
go kobiety w ciąży, ponieważ
może powodować wady w
rozwoju płodu.Kobiety
karmiące także powinny
unikać kosmetyków z tym
konserwantem, ponieważ
przenika on do mleka.

Kwas sorbowy

Wykazuje działanie grzybobójcze,
drożdżobójcze i słabe bakteriobójcze.
Środek dopuszczony w kosmetykach do
maksymalnego stężenia 0,6%. Przy
wyższych stężeniach (ponad 0,5%) może
wywoływać alergie.

Znajduje zastosowanie w lekach
stosowanych zewnętrznie oraz
kosmetykach: płyny do soczewek,
szampony i pasty do zębów.

Powoduje powstawanie na skórze
wyprysku, owrzodzeń goleni, może
wywołać zapalenie spojówek, podrażniać
skórę i wywoływać wypryski, pokrzywkę
oraz zapalenie skóry w okolicach
intymnych.

Mertiolat (tiomersal)

Należy do organicznych związków rtęci.
Wykazuje właściwości bakteriobójcze i
przeciwgrzybicze.

Występuje w lekach okulistycznych,
płynach do soczewek, kosmetykach
kolorowych do oczu, czasem w pastach
do zębów.

Stanowi przyczynę wielu reakcji
alergicznych o charakterze grudkowo-
pęcherzykowym na podłożu
rumieniowym. Może wywoływać
zapalenie spojówek.

Kathon CG

Jest to mieszanina dwóch pochodnych
izotiazolinowych z chlorkiem magnezu.
Wykazuje szeroki zakres działania
przeciwdrobnoustrojowego.

Występuje powszechnie w szamponach,
preparatach do kąpieli (żele pod prysznic,
płyny) i w kremach, kremach do rąk,
maskach, nawilżonych chusteczkach
jednorazowych.

Może powodować reakcję alergiczną na
podłożu rumieniowym z zmianami
grudkowo- złuszczającymi,a także
alergiczne kontaktowe zapalenie skóry.

Przed kupnem każdego preparatu do
pielęgnacji i higieny skóry warto
przeczytać jego skład chemiczny.
Szczególnie istotne jest staranne
dobieranie kosmetyków pielęgnacyjnych
dla dzieci, kobiet ciężarnych i karmiących.
Większość składników preparatów
kosmetycznych przenika do krwi i wywiera
działanie ogólne oraz wpływa na rozwój
zarodka oraz płodu. Niektóre ze
składników kosmetyków przenikają także
do mleka.
Należy pamiętać że większość z tych
składników wcieramy codziennie w skórę i
włosy, wdychamy (np. używając
aerozole), z reguły procesy te trwają to do
końca życia.

Bibliografia:

1. Marzec A. Chemia kosmetyków; Toruń
2005, wyd. 2 Dom Organizatora TNOiK,

2. Mrukot M. Kosmetologia
RECEPTARIUSZ, Kraków 2006

3. Janicki S.,Fiebig A., Sznitowska
M.,Achmatowicz T.: Farmacja stosowana :
podręcznik dla studentów farmacji.
Warszawa 2003: Wydaw. Lekarskie PZWL,