Przedmiot Psychologii

Każdy z nas, uczestnicząc w życiu

społecznym napotyka na różnego rodzaju

problemy i przeszkody. Sytuacje społeczne

to przede wszystkim kontakty i interakcje

z innymi ludźmi - z tego powodu nasze

problemy zazwyczaj są związane z

nierozumieniem drugiego człowieka

(a nierzadko swoich własnych intencji).

Mimo naszych wysiłków wiele zjawisk

społecznych, na jakie napotykamy w życiu

stanowi dla nas zagadkę, a nierzadko

problem do rozwiązania.

Czując się bezsilni wobec

przeszkody, rozsądnie prosimy o radę

kogoś bardziej doświadczonego, lub

sięgamy po odpowiedni poradnik.

W obu wypadkach,

istnieje duże prawdopodobieństwo, że

odwołujemy się do wiedzy stworzonej

przez naukę zwaną psychologią.

Funkcjonowanie człowieka na poziomie

psychicznym polega na utrzymaniu stanu

równowagi fizjologicznej, psychicznej

człowieka za pomocą mechanizmów

regulacji czynności wisceralnych oraz

samoregulacji i samoorganizacji

aktywności.

Psychologia ogólna wypracowała sobie wiele klas

zagadnień szczegółowych, których opisem i

interpretacją się zajmuje:

sfera motywacyjna człowieka

–

określająca mechanizmy

ukierunkowujące zachowania;

sfera emocji i uczuć

– dotycząca

rozkładów stanów aktywacji i mobilizacji

energii, klasyfikacji stanów

emocjonalnych i ich energetyzującej roli

w zachowaniu;

procesy umysłowe

o charakterze

elementarnym – poszukiwania, odbioru i

selekcji informacji; integrowania,

redukowania i transformowania

informacji; utrwalania, przechowywania i

odtwarzania informacji oraz procesy

wieloaspektowej analizy i przetwarzanie

informacji;

złożone programy umysłowe

przewidywania, programowania, kontroli i

korekcji działania; świadomość; plany i

programy działania; poziomy organizacji

zachowania, postawy wobec otoczenia.

Mechanizmy komunikacji:

geneza i

struktura języka, komunikacja

wewnętrzna i zewnętrzna: językowe i

pozajęzykowe środki komunikacji;

Geneza i struktura osobowości

Wiedza „zimna” psychologiczna tworzy

psychologię jako naukę. Powinna mieć jak

największy stopień ogólności.

Wiedza „gorąca” psychologiczna to wiedza

jaką posiada każdy z nas, oceniając

drugiego człowieka, na podstawie jakiejś

informacji o nim. Jest to cząstka naszej

wiedzy o świecie.

Relacja wiedzy naukowej (zimnej) i potocznej (gorącej).

Rozumiejąc coś potocznie często nie

potrafimy wypowiedzieć się używając

pojęć psychologicznych. Jest to często

podstawową trudnością tj. użycie

terminów psychologicznych odnoszących

się do ogólnych rzeczy.

Chcemy też móc przewidzieć co się może

wydarzyć, dlatego pojawia się potrzeba

wiedzy o drugim człowieku. Gdy wiemy co

się może wydarzyć możemy się do tego

przygotować albo postarać się zmienić

ciąg wydarzeń. Brak możliwości

przewidywania powoduje niepokój i strach.

Boimy się, bo nie wiemy co się może

wydarzyć.

Psychologia jest próbą usystematyzowania i

pogłębienia wiedzy o naturze psychiki

człowieka.

W odróżnieniu od wiedzy, którą jednostka

nabywa jego bezpośrednie doświadczenie, lub

tej, która funkcjonuje w postaci „mądrości”

potocznej, psychologia stawia sobie za cel

obiektywne

zrozumienie

całej różnorodności

zachowań ludzkich, jak również tych

fenomenów, które określane są mianem

stanów psychicznych, emocji, myśli i intencji.

Ponieważ zakres doświadczeń pojedynczego

człowieka obejmuje tylko wycinek, tego co w

rzeczywistości się wydarza, jego orientacja

musi być przez to bardzo ograniczona.

Przykładowo, pierwsze wrażenie, które na

nas wywiera nowo poznana osoba faktycznie

najczęściej bywa złudzeniem. Gdy ktoś nam

się „na starcie” spodoba, to istnieje duża

szansa, że będziemy umniejszać wady, które

później u niego zauważymy.

Z kolei, gdy trafimy akurat na czyjś gorszy

dzień, wówczas niekorzystne wrażenie,

jakie na nas wywrze ta osoba będzie

maskowało jego rzeczywiste zalety. Na

podobnych zasadach opiera się

mechanizm powstawania stereotypów.

Spotykając członka nieznanej nam

wcześniej grupy społecznej, możemy

uznać, że pozostali są do niego podobni,

albo że my powinniśmy się w stosunku do

nich podobnie zachowywać, co nie jest

słuszne gdyż ewentualne więzy

podobieństw między członkami grupy są

zazwyczaj mniej istotne niż ich różnice

indywidualne.

W psychologii dokłada się wszelkich starań

w celu ustalenia jacy naprawdę są ludzie w

różnych okolicznościach

Punktem wyjścia postępowania

badawczego w psychologii jest założenie o

podobieństwie ludzi.

Gdyby między ludźmi nie było

podobieństw, wówczas każde kolejne

badanie dawało by nowe wyniki, każdy

nowo poznany człowiek byłby zagadką i

każdy z nas byłby bardzo samotny. Na

szczęście tak nie jest: łączy nas

dziedzictwo genetyczne i podobna kultura

w której się wychowujemy.

Psychologia stara się więc rozrysować

możliwości jakie stoją przed człowiekiem,

w konsewkencji również pokazać

ograniczenia, których nie jest on w stanie

pokonać. Wszystko za sprawą tego, że

ludzie są do siebie podobni - również w

swojej ciekawości i chęci poznawania.

Nurt psychologii behawiorystycznej mówi,

że wnętrze jeśli nawet jest, jest czymś do

czego nie potrafimy dotrzeć.

Ważne jest to jak dana osoba się

zachowuje. Wnętrze to tak jak kolor

samochodu.

Prawo osądza człowieka za konkretne

zachowanie choć także próbuje dojść do

przyczyny (np. zabójstwo w afekcie), aby

móc przewidzieć czy to zachowanie może

się powtórzyć.

Psychologia jako nauka znajduje coraz

szersze zainteresowanie we współczesnym

świecie.

Dzieje się tak, ponieważ czynniki

psychologiczne występują w każdej

sytuacji, w której znajduje się człowiek, czy

to sytuacja relacji w rodzinie, kontaktów w

pracy zawodowej, podejmowania decyzji

czy wreszcie leczenia.

Rzetelna wiedza psychologiczna jest

niezbędna każdemu, kto studiuje

medycynę lub inne kierunki medyczne,

ponieważ prawidłowy kontakt z pacjentem

stanowi istotną część procesu leczenia.

Studiowanie psychologii może okazać się fascynującą

przygodą z dwóch innych powodów.

Po pierwsze, lepsze rozumienie innych i

samych siebie pozwala znacznie

skuteczniej porozumiewać się z rodziną i

przyjaciółmi, negocjować lepsze warunki w

pracy, a nawet załatwiać sprawy w

urzędach.

Studiowanie psychologii może okazać się fascynującą

przygodą z dwóch innych powodów.

Po drugie, studiowanie psychologii może pomóc w

znalezieniu odpowiedzi na wiele interesujących pytań, na

przykład: czy umysł rzeczywiście wpływa na ciało, a

jeżeli tak, to w jaki sposób?.

Dlaczego w podobnej sytuacji jedni ludzie chorują, a inni

nie?

Jakie znaczenie ma stres dla zdrowia i procesu zdrowienia?

Co można zrobić, aby ludzie wiedli zdrowszy tryb życia?

Dlaczego pacjenci nie stosują się do zaleceń lekarzy?

W jaki sposób lekarze, pielęgniarki czy fizjoterapeuci mogą

pomóc pacjentom w sytuacji choroby chronicznej czy w

stanach terminalnych?

To tylko kilka przykładowych zagadnień, w

których wiedza psychologiczna może

okazać się pomocna.

Słowo „psychologia” wywodzi się z języka

greckiego i stanowi połączenie dwóch

słów:

psyche

, czyli dusza (duch) lub umysł,

logos

– nauka.

Tak więc „psychologia” oznacza naukę

zajmującą się badaniem ludzkiego ducha

lub umysłu.

wg. M. Przetacznik – Gierowskiej i Makiełło – Jarży

jednym z podstawowych zadań psychologii jest:

„

poznanie człowieka jako podmiotu

zachowania się człowieka żyjącego w

swym naturalnym środowisku

przyrodniczym i społecznym i

oddziałującego przez swą działalność na

świat zewnętrzny, zmieniającego swe

otoczenie”.

Współczesna psychologia to nauka, która

zajmuje się procesami psychicznymi i

zachowaniem człowieka.

Psychologia jest próbą usystematyzowania

i pogłębienia wiedzy o naturze psychiki

człowieka. W odróżnieniu od wiedzy, którą

jednostka nabywa jego bezpośrednie

doświadczenie, lub tej, która funkcjonuje w

postaci „mądrości” potocznej, psychologia

stawia sobie za cel

obiektywne

zrozumienie

całej różnorodności

zachowań

ludzkich, jak również tych fenomenów,

które określane są mianem stanów

psychicznych, emocji, myśli i intencji.

Najważniejszym przedmiotem psychologii

ogólnej jest zachowanie człowieka.

Proces poszukiwania przyczyny

zachowania nazywa się atrybucją.

Przyczyny lokujemy na zewnątrz, albo w

drugim człowieku.

Atrybucja sytuacyjna – przyczyny zachowania

dopatrujemy się w sytuacji.

Drugi rodzaj atrybucji to atrybucja dyspozycyjna.

Dyspozycja jest to wewnętrzna skłonność od której zależy

przyczyna zachowania. Poszukiwanie przyczyn w sytuacji

jest bardzo trudne bo nie ma dwóch sytuacji takich

samych. W konkretnym człowieku często poszukujemy

przyczyn z licznymi uproszczeniami.

Podstawowy błąd atrybucji to skłonność do niedoceniania

sytuacji i przeceniania uwarunkowań wewnętrznych.

W zakres jej zainteresowań wchodzą

badania nad świadomością człowieka, jego

stanami emocjonalnymi, procesami

związanymi z poznaniem, rolą zmysłów,

doświadczeniem wewnętrznym,

wyobrażeniami oraz regulatorami

stosunków człowieka z otoczeniem i

zasadami ich funkcjonowania.

Psychologię interesuje szczególnie

zachowanie się celowe człowieka, które

jest skierowane na rozwiązanie jakiegoś

problemu.

Nie każde zachowanie człowieka interesuje

psychologów jednakowo. Mniej zachowanie

typu odruch, bardziej zachowanie w

sytuacjach złożonych.

Można zatem powiedzieć;

że psychologia jest nauką o czynnościach

człowieka i o człowieku jako podmiocie

tych czynności”

Zachowanie jest sterowane przez szereg czynników:

Wewnętrzne

- fizjologiczne

psychiczne

b) Zewnętrzne

- środowiskowe

- fizyczne

- społeczne

Aktywność człowieka wywołana jest przez:

1) potrzeby (tendencja do odzyskiwania równowagi z

otoczeniem)

2) zachowanie reaktywne (odpowiedź na bodźce

zewnętrzne, reakcje, bodziec – reakcja)

3) zachowanie celowe (zorganizowane) –

ukierunkowane na realizację określonego celu według

3 zasad:

- dopływu bodźców aktualnych;

- doświadczenia z przeszłości;

- antycypacja przyszłości (przewidywanie)

W każdym przypadku charakterystyczna

dla człowieka jako podmiotu działania jest

realizacja celów, które są inne, nowe.

W każdym przypadku doskonalenie

sposobów realizacji celów – jest to

warunek rozwoju człowieka.

W każdym przypadku cele są na coraz

wyższym poziomie.

Człowiek rozwija się dzięki:

-stawianiu celu;

-cel określa zadanie;

-ciąg tych zadań wyznacza działanie;

to daje zachowanie celowe.

Podmiotowość człowieka – to on wyznacza

sobie cele.

Jest wynikiem procesu kontroli nad

otoczeniem i świadomości własnych

możliwości. Przekonanie o ścisłym związku

każdej osoby żywej z jej środowiskiem – to

warunek istnienia i rozwoju człowieka.

Stosunek istoty żywej z jej otoczeniem jest trojaki:

1- istoty potrzebują środowiska (niezbędny warunek ich

istnienia, funkcjonowania);

2- podlegają jego oddziaływaniu stosownie do stanu

potrzeb i bodźców zewnętrznych;

To jaki jest człowiek zależy od:

-jego aktywności

-jego środowiska

Wnętrze człowieka, wpływy zewnętrzne, aktywność

maja charakter społeczny – są zależne od otoczenia

społecznego.

3- same oddziaływają na środowiska – regulują stosunki

ze środowiskiem i je kształtują.

Człowiek to element środowiska

fizycznego i społecznego (zmienia

środowisko i zmienia się pod jego

wpływem)

Główne grupy czynności:

Poznawcze – odbiór informacji, ich

przetwarzanie, myślenie, przechowywanie;

Ustosunkowawcze – emocje, uczucia;

Wykonawcze – reakcje, zachowania,

podejmowanie decyzji, ruchy (np. ciała)

W zależności od elementów łączących

człowieka ze środowiskiem można mówić o

rodzajach środowiska:

- Fizyczne;

- Biologiczne (leśne, pustynie);

- Społeczne (miejskie, wiejskie, rodzinne);

- Kulturowe, intelektualne, polityczne,

artystyczne itd.

Określone zasady zachowania w różnych

miejscach.

Sytuacje modyfikują ludzkie zachowania,

sytuacje społeczne:

1. takie, w których inni ludzie występują

bezpośrednio (twarzą w twarz)

2. pośrednio (w produktach swoich

działań)

AD1) takie, w których inni ludzie występują

bezpośrednio (twarzą w twarz)

1 - dwóch ludzi reagujących tylko na siebie;

2 - określona pozycja w grupie

-grupy małe: styczność bezpośrednia,

-grupy duże: kontakty nie zawsze bezpośrednie, ale przynależność do

grupy sprawia, że członkowie reagują na siebie inaczej niż na osoby

spoza grupy.

-Inni ludzie występują jako dwie zbiorowości, np. na stadionie,

-Ludzie jako element organizacji lub instytucji (urzędnicy, a petenci)

-Ludzie występują jako element społeczności lub społeczeństwa (inni i

my)

Zachowanie nie zależy więc tylko od wewnętrznych zależności, ale od

tego w jakiej jest się grupie, jako ma się pozycję.

AD2) pośrednio (w produktach swoich działań)

-Pośrednio w materialnych produktach działań

-Pośrednio w niematerialnych produktach działań

(umowa jako narzędzie porozumienia się;

normy społeczne – rodzaj zachowania się;

ideologie – produkt złożonych ludzkich interakcji;

obyczaje – tradycyjne sposoby zachowania się;

Cele psychologii jako nauki:

opisywanie jakiegoś fragmentu rzeczywistości

(jak człowiek zachowuje się w danych warunkach)

wyjaśnienie, dlaczego człowiek zachowuje się w

danych warunkach tak a tak

(na podstawie zgromadzonej wiedzy)

przewidywanie kryterium pewności posiadanej

wiedzy

(gdy jesteśmy w stanie przewidzieć c) przewidywanie

sterowanie ludzkim zachowaniem.

Celem psychologii jest pogłębianie wiedzy

o czynnościach psychicznych, dzięki

którym człowiek reguluje swoje stosunki z

otoczeniem, poznaje je i przekształca

zgodnie ze swoimi potrzebami

(Tomaszewski 1991).

Tak więc działającego człowieka i jego

otoczenie należy traktować jako

wzajemnie uwarunkowane systemy

nadrzędnego układu rzeczywistości, jakim

zajmuje się psychologia

1. Eksploracja i deskrypcja

2. Eksplanacja procesów psychicznych

3. Predykcja

i zachowań ludzkich

4. Oddziaływanie.

EKSPLORACJA I DESKRYPCJA

obserwowanie zachowania i opisywanie go

w sposób obiektywny.

zbieranie faktów, a nie danych zgodnych z

oczekiwaniami badacza.

Opisy nie powinny zawierać prób

wyciągania wniosków i interpretacji

zachowania.

EKSPLANACJA

wyjaśnienia wolne od przymusu

obserwowalności i obiektywizmu

naukowego.

Psychologowie chcą wykryć prawidłowości

rządzące zachowaniem oraz jego możliwe

przyczyny.

Niezwykle ważne są alternatywne poglądy

wyjaśniające określone zjawisko

psychiczne.

PREDYKCJA

twierdzenia dotyczące

prawdopodobieństwa, że wystąpi pewne

zachowanie lub że zostanie wykryty dany

związek.

Psychologowie starają się ustalić w jakich

warunkach dane zachowanie nastąpi bądź

się zmieni.

ODDZIAŁYWANIE

Oznacza to spowodowanie wystąpienia lub

nie wystąpienia danego zachowania -

wzbudzenie go, podtrzymanie,

zahamowanie i wpływanie na jego formę,

siłę i częstość występowania.

Zdolność kierowania zachowaniem daje

psychologom środki pomocy ludziom w

polepszeniu jakości ich życia.

Podział psychologii jako nauki -

Psychologia teoretyczna

1.Psychologia ogólna

- zajmuje się badaniem

podstawowych procesów psychicznych oraz

czynników, które na nie wpływają.

2. Psychologia społeczna

– ustalająca

prawidłowości funkcjonowania jednostki w

grupie.

3. Psychologia genetyczna

– należąca też do

tego samego działu bada początki życia

psychicznego

Podział psychologii jako nauki -

Psychologia teoretyczna

4. Psychologia rozwojowa

– rozwój tego

życia i zmiany zachodzące w funkcjonowaniu

jednostki związane z wiekiem oraz

uczestniczeniem w życiu społecznym.

5. Psychologia różnicowa

– ustala różnicę

indywidualnie pomiędzy jednostkami

będącymi w tym samym wieku.

6. Psychologia porównawcza

– zajmuje się

porównywaniem różnic międzygatunkowych.

Podział psychologii jako nauki -

Psychologia teoretyczna

7. Psychopatologia

– bada zaburzenia

psychiczne występujące u niektórych

osób oraz szuka sposobów zapobiega

powstawaniu zaburzeń i usuwania ich.

Podział psychologii jako nauki -

Psychologia stosowana

Psychologia wychowawcza

– zajmuje się

zagadnieniami wychowania, uczenia się,

samowychowania i samokształcenia oraz

rozwijania osobowości jednostki.

Psychologia pracy

– analizuje przebieg

działalności zawodowej jednostki

pracującej w różnych zawodach.

Psychologia kliniczna

– zajmuje się

zaburzeniami w zachowaniu człowieka i

sposobami usuwania ich.

Podział psychologii jako nauki-

Psychologia stosowana

Psychologia sądowa –

ma za przedmiot

swoich badań przyczyny kolidującego z

prawem zachowania się oraz sposoby

reedukacji przestępców.

Psychologia rehabilitacyjna

– zajmuje się

przywracaniem sprawności osobom z

uszkodzeniami receptorów i efektorów.

Psychologia kulturowa

– obejmuje

zagadnienia sztuki, literatury, filmu,

teatru, muzyki i ich wpływu na psychikę

człowieka.

Podział psychologii jako nauki-

Psychologia stosowana

Psychologia propagandy

– bada warunki i

środki kształtowania opinii i postaw ludzi.

Psychologia lekarska

– zajmuje się

kontaktami pacjenta z lekarzem i

szpitalem.

Psychologia pielęgniarska

– zajmująca się

psychiczną stroną pacjenta i jego

układami stosunków z innymi ludźmi.

W praktyce klinicznej sięgamy do

wiedzy z zakresu psychologii zdrowia i

psychologii klinicznej.

Dzięki stosowaniu metod psychologicznych można:

W procesie diagnozy stawiać właściwe pytania i dzięki temu

otrzymywać bardziej wyczerpujące informacje od pacjentów.

Dostosowywać leczenie do potrzeb pacjentów.

Pomagać pacjentom w lepszym radzeniu sobie z sytuacją

choroby.

Poprzez odpowiednie oddziaływanie wpływać na stosowanie

się pacjentów do zaleceń lekarskich.

W profilaktyce motywować pacjentów do utrzymywania

zdrowego stylu życia i regularnych badań kontrolnych czy

szczepień.

W placówkach Służy Zdrowia uzyskiwać lepszą współpracą w

zespołach.

Document Outline