SYSTEM INFORMACYJNY NA RÓŻNYCH

POZIOMACH DZIAŁALNOŚCI PLACÓWEK

SŁUŻBY ZDROWIA

System informacyjny to zespół procedur
służących zbieraniu, przetwarzaniu, gromadzeniu i
przesyłaniu informacji, celem wspomagania i
usprawniania zarządzania, podejmowania decyzji i
kontroli.

Definicja zarządzania

Zarządzanie to umiejętność kierowania

wysiłków ludzi tak, aby osiągnięcie celów osobistych
dawało w rezultacie osiągnięcie celu zbiorowego
(pracownik identyfikuje się ze swoją organizacją).

Zarządzanie to powodowanie realizacji
celów przez pracowników poprzez wpływanie
na nich w różny sposób.

Zarządzanie to powodowanie, aby
zachowanie członków zespołu przyczyniało się
do realizacji celów instytucji.

Definicja zarządzania- cd.

Zarządzanie to praktyka świadomego i

ustawicznego kształtowania organizacji.

Zarządzanie to proces planowania,
organizowania, przewodzenia i kontrolowania
pracy członków zespołu oraz wykorzystywania
dostępnych zasobów organizacji do osiągnięcia
ich celów.

Funkcje zarządzania

1. Planowanie, czyli decydowanie o tym, co należy

zrobić. Polega ono na ocenie zasobów pozostających
w dyspozycji, uwarunkowań środowiska oraz
definiowaniu celów do osiągnięcia.

2. Organizowanie, czyli sztuka decydowania o

tym jak

osiągnąć cel. Obejmuje ono tworzenie jak

najlepszej

struktury organizacyjnej, wyszkolenie

pracowników,

wykreowanie mechanizmów komunikowania się.

Funkcje zarządzania- cd.

4. Kontrolowanie, które pozwala menedżerowi określić

wydajność systemu i jakość osiągniętych rezultatów.

3. Kierowanie zawierające w sobie kierowanie
personelem, działaniami oraz stosowanie
mechanizmów motywacji.

Elementy procesu kierowania (zarządzania):

• podmiot kierujący (subiekt),
• podmioty kierowane (obiekt),
• wzajemne powiązanie między tymi elementami (między
pracownikiem a kierownikiem).

Kierownik jest osobą odpowiedzialną za
pokierowanie

działaniami

prowadzącymi

do

osiągnięcia celów.

Rodzaje kierowników (ze względu na szczeble,
które zajmują w hierarchii):

- najniższego szczebla- odpowiada tylko za prace

wykonawców np. robotnika, laboranta, lekarza,
pielęgniarki; nadzoruje prace wykonawcze, ale nie
prace innych kierowników np. brygadzista, kierownik
laboratorium, lekarz nadzorujący, oddziałowa,

- średniego szczebla- pośrednie miejsce w hierarchii;
nadzoruje prace wykonawców i innych kierowników
na
niższym szczeblu np. ordynator- praca innych
lekarzy, ale
też oddziałowej i kierownika poradni; jego
zadaniem jest
równoważenie wymagań stawianych wykonawcom
przez
przełożonych z możliwościami podwładnych,

Rodzaje kierowników – cd.

- naczelne kierownictwo- niewielka grupa ludzi
odpowiedzialnych za całokształt zarządzania
organizacją; najczęstsze tytuły to: dyrektor naczelny,
prezes, menedżer, wiceprezes.

Umiejętności potrzebne do skutecznego
działania na różnych szczeblach (umiejętności
dobrego menedżera):

- techniczne- zdolność posługiwania się metodami,

technikami i wiedzą w wyspecjalizowanej
dziedzinie (chirurg, muzyk, księgowy),

- społeczne – zdolność współpracy z innymi ludźmi,
ich
rozumienia i motywowania,

- koncepcyjne- zdolność koordynowania wszystkich
interesów i działań organizacji; wiążą się z
postrzeganiem
organizacji jako całości, rozumieniem zależności
zachodzących między jej częściami,
przewidywaniem
zmian, które wynikają ze zmiany jakiejś części,
która
wpływa na całość (mówi się też o umiejętnościach
diagnostycznych i analitycznych)

Cechy osobowości kierownika

- erudycja i wiedza,

- racjonalność,

- zdolność analizy i krytycznego ustosunkowania się
do informacji,

- zdolność komunikowania się,

- ostrożność formułowania ostatecznych wniosków,

- ostrożność przy przyjmowaniu nowości,

- zdolność dostrzegania relacji i dokonywania porównań,

- troska o rozwój własnych umiejętności i
zdolności.

Menedżerowie pytani, gdzie szukają
argumentów w razie wątpliwości lub wobec
konieczności dokonania wyboru wskazują na
rutynowo gromadzone w systemie lub instytucji
dane, zasób wyniesionej ze szkół i kursów wiedzy,
nabyte doświadczenie oraz bieżące informacje,
kreowane przez aktualną sytuację.

Pojawiają się skargi na brak danych (odcięcie od
informacji), źle funkcjonujące kanały informacyjne, brak
odpowiednich opracowań, nieznajomość istniejących
źródeł informacji, brak znajomości nowoczesnych
technologii komunikowania się.

Pełniąc rolę przywódcy i łącznika, menedżer
korzysta ze zgromadzonych w różnych celach
zasobów

informacji.

Idealne

decyzje,

które

podejmuje, powinny bazować na możliwie najbardziej
racjonalnych podstawach.

Na racjonalizację postępowania w ochronie
zdrowia mają wpływ:

- wzrost kosztów ochrony zdrowia, spowodowany

rozwojem technologii i zwiększoną intensywnością
opieki, starzeniem się populacji, rosnącymi
cywilizacyjnymi zagrożeniami,

- rosnąca liczba pacjentów i coraz większe ich oczekiwania,

- rozwój nauki i technologii i wynikająca z tego

rozmaitość wyborów,

- powiększające się zróżnicowanie praktyki medycznej,

- konieczność dokonywania trudnych wyborów
i ustalania priorytetów,

- nadmiar informacji i związana z tym trudność oceny
jej wartości.

Szczeble decyzji:

- polityki zdrowotnej państwa (ministerstwo i jego

agendy),

- polityki regionalnej i lokalnej (regionalne władze

administracji rządowej i samorządowej),

- zarządzania instytucją (dyrektorzy szpitali, ZOZ-

ów, praktyk grupowych),

- zarządzania zespołami i oddziałami (ordynatorzy,

pielęgniarki naczelne, kierownicy średniego

szczebla),

- bezpośredniej decyzji medycznej (lekarze,

pielęgniarki).

Poziomy podejmowania decyzji

1. Poziom operacyjny:
- obejmuje podstawowe operacje,
- dostarcza podstawowych danych,
- odpowiada na proste pytania związane z rutynowymi
procedurami występującymi na tym poziomie,
- informacja musi być łatwo dostępna, szybka, aktualna,
dokładna,

- np. I.P.- kto z lekarzy jest na dyżurze, czas
oczekiwania pacjenta na przyjęcie, wyniki badań
laboratoryjnych, koszt badań, itp.

Poziomy podejmowania decyzji – cd.

Poziom zarządzający = taktyczny = menedżerski;
- monitoruje, kontroluje, pomaga w podejmowaniu decyzji,
- pełni funkcje administracyjne,

- np. oddziałowa: układa grafik, patrzy czego
brakuje na
oddziale, co zamówić, ocenia pracę - przyznaje
premie,
zgłasza awarie, monitoruje o przeprowadzenie
remontów,
zakup sprzętu.

Poziomy podejmowania decyzji – cd.

Poziom strategiczny:
- informacje dla osób zarządzających jednostką,
- ułatwia podejmowanie decyzji strategicznych,
dotyczących dalszego rozwoju, zmian organizacyjnych,
zasad finansowania,
- musi uwzględniać dane z poprzednich poziomów, ale
także z otoczenia

- np. dyrektor szpitala- ilu jest pacjentów, które
oddziały
mają obłożenie, czy jest zapotrzebowanie na
większa ilość
usług, czy zamknąć oddział, skąd wziąć pieniądze,
czy
wydzierżawić pomieszczenia, remonty budynków,
itp.

Rodzaje systemów informacyjnych w
zależności od celu głównego jakiemu służą i
użytkowników, do których są skierowane

Systemy wspomagania podstawowych operacji:
- funkcjonują na poziomie operacyjnym instytucji,
- zabezpieczają i usprawniają codzienne działanie,
wykonywane na danym poziomie organizacyjnym,
- wytwarzają informacje dla innych systemów, zajmujących
się np. wspomaganiem zarządzania,
- są fragmentami całości, współpracują z systemem np. w
szpitalnym systemie informacyjnym moduł ruchu chorych,
przyjęć i wypisów, laboratorium, magazynu.

Systemy automatyzacji pracy biurowej:
- wspomagają pracę personelu na poziomie operacyjnym i
zarządzającym,
- składają się z programów ułatwiających edycję tekstów,
prowadzenie, przechowywanie i przetwarzanie
dokumentacji,
- usprawniają komunikację między częściami instytucji i
otoczeniem np. poczta elektroniczna, elektroniczne
przesyłanie informacji,
- są najczęściej fragmentami większych systemów,
nadzorujących pracę przedsiębiorstwa.

Rodzaje systemów- cd.

Rodzaje systemów- cd.

3. Systemy informacyjne zarządzania – SIZ -

działają na

poziomie bieżącego zarządzania organizacją,
dostarczają analizy, zestawienia, raporty, ludziom
odpowiedzialnym za bieżące zarządzanie,

zorientowane

są na kontrolę, sprawozdawczość, wykonują

proste

analizy i zestawienia.

Rodzaje systemów- cd.

4. Systemy wspomagania decyzji –SWD –

dostarczają

informacji ułatwiających podejmowanie decyzji przez
zarządzających, z informacji zebranych na poziomie
operacyjnym i zarządzającym dokonują bardzo
złożonych analiz, dysponując również danymi z
otoczenia dostarczają mniej danych i informacji niż
systemy poprzednie, ale te którymi dysponują są
głęboko przetworzone, najczęściej są to analizy i
opracowania sugerujące podejmowanie optymalnych
decyzji, dotyczących zarządzania jednostką.

Systemy przeznaczone dla

kierownictwa

System informowania kierownictwa (SIK)

Systemy informacyjne organizacji muszą dostarczać
informacji kierownikom na trzech poziomach
odpowiedzialności: kontroli operacyjnej, kontroli
kierowniczej, planowania strategicznego.
Takie systemy informowania kierownictwa (SIK)
szybko stają się niezbędne w planowaniu,

podejmowaniu

decyzji i kontroli.
Innego typu informacji wymagać będą kierownicy
szczebla operacyjnego, innych szczebla średniego,

jeszcze

innych naczelne kierownictwo.

Jak przełożyć rozmaite potrzeby różnych szczebli
kierownictwa na system informowania kierownictwa?

Mistrzowie otrzymują codzienne sprawozdania
dotyczące robocizny bezpośredniej i pośredniej,
zużycia materiałów, ilości odpadów, wielkości
produkcji i czasu przestoju maszyn.

Kierownicy sekcji i wydziałów otrzymują tygodniowe
zestawienia kosztów wydziałowych oraz sprawozdania
dotyczące wielkości produkcji i jej kosztów.

Szefowie wytwórni otrzymują tygodniowe oraz
miesięczne sprawozdania i analizy finansowe, analizy
głównych składników kosztów, zbiorcze zestawienia
wielkości produkcji i jej kosztów.

Dyrektorzy zakładów otrzymują miesięczne
zestawienia porównawcze poszczególnych wytwórni,
sprawozdania z wykonania planów finansowych,
zbiorcze zestawienia wielkości produkcji oraz
kosztów produkcji i sprawozdania kosztów w
poszczególnych wytwórniach.

Naczelne kierownictwo otrzymuje zbiorcze miesięczne i
kwartalne sprawozdania finansowe, analizy finansowe i
zbiorcze porównania efektywności zakładów.

Reasumując -system informowania
kierownictwa (SIK) jest sformalizowaną metodą
udostępniania kierownictwu informacji ułatwiających
podejmowanie decyzji, przechowującą i wyszukującą
informacje; kładzie nacisk na znormalizowane
sprawozdania okresowe; nie potrafi skutecznie
reagować na nietypowe sytuacje.

System wspomagania decyzji (SWD)

System wspomagania decyzji (SWD) jest
interaktywnym systemem komputerowym
wykorzystywanym w planowaniu i podejmowaniu decyzji.

Umożliwia kierownikom i wyznaczonym
pracownikom bezpośredni (on-line) dostęp do baz
danych w SIK. Mogą z niego korzystać bez trudności
ludzie nie będący informatykami.
System pracuje w trybie konwersacyjnym –
kierownik może wywołać potrzebne mu dane
poprzez zadawanie pytań.

Nastawiony jest na manipulowanie danymi;
ułatwia kierownikom podejmowanie nierutynowych
decyzji w nietypowych sytuacjach. Umożliwia
symulacje problemów, wyszukiwanie różnych
wariantów dochodzenia do optymalnych decyzji.

System wspomagania decyzji (SWD)-cd.

System wspomagania decyzji (SWD)-cd.

Obejmuje wyselekcjonowane dane dotyczące

procesów

zachodzących wewnątrz instytucji i w jej otoczeniu:
- do systemu wprowadzane są tylko takie komunikaty,
których ogólna tematyka jest znana użytkownikowi,
- wprowadzane są tylko informacje wiarygodne i
sprawdzone,
- jeśli użytkownik potrzebuje informacji, które nie są w
systemie, przesyła się je bezpośrednio od osoby, która
dane posiada, do użytkownika (łączność dołu z górą
bezpośrednia).

System wspomagania decyzji (SWD)-cd.

SWD wykorzystywany jest do decyzji związanych z
działalnością gospodarczą (duże kapitały, związane z
planami strategicznymi powyżej 1 roku, gdy jest mało
czasu na podjęcie odpowiednich kroków). Podjęcie
prawdopodobnej decyzji zmniejsza ryzyko co do

rezultatów

decyzji (musimy przewidzieć ruch konkurencji, dlatego
podejmujemy ryzyko).

Systemy eksperckie (SE) buduje się na
podstawie znanych faktów i reakcji na sytuacje.

Oparte są na sztucznej inteligencji, która polega na
wykorzystaniu komputerów do symulowania inteligentnej
myśli lub zachowań ludzkich.

Systemy eksperckie (SE)

Funkcjonują podobnie jak eksperci - potrafią
diagnozować
problemy, zebrać wariantowe rozwiązania i strategie,
uzasadnić swoje diagnozy i zalecenia, uczyć się na
poprzednich doświadczeniach.

SE zadaje użytkownikowi uporządkowane
pytania, wyciąga wnioski na podstawie uzyskanych
odpowiedzi.

Jego umiejętności rozwiązywania problemów oparte są
na zbiorze zaprogramowanych reguł, wzorowanych na
sposobach rozumowania specjalistów w danej dziedzinie.

Są szczególnie przydatne w problemach o
nieokreślonej strukturze; są mniej wrażliwe na błędy
i na niepełną wiedzę niż inne programy.

Kliniczne systemy wspomagania decyzji (CDSS

- Clinical Decision Support System)

Kliniczne systemy wspomagania decyzji zwane

są też medycznymi systemami eksperckimi,
medycznymi systemami sztucznej inteligencji lub
klinicznymi bazami danych.

System CDSS łączy co najmniej 2 elementy
danych konkretnego pacjenta i prowadzi lekarza
klinicystę

w

kierunku

decyzji

klinicznej,

specyficznej dla indywidualnego przypadku.

System Rekordów Medycznych Regenstrief

-

Opracowany został w Szkole Medycznej Uniwersytetu

Indiana.

- Składał się z zestawu programów
komputerowych, które
wiązały informacje uzyskane z apteki, radiologii i
laboratorium.

- Podpowiedzi dla lekarzy generowane przez
komputer
oparte były na protokołach przez nich
napisanych.

- Na podstawie tych protokołów system wyszukiwał
określone przypadki i tworzył wydruk zaleceń dla
wybranego pacjenta.

- Próbie poddano 8 lekarzy.
- Lekarze zareagowali właściwie w 51% z 327
przypadków,
gdy korzystali z sugestii komputera i w 22% z 387
przypadków, gdy nie korzystali.

- Współczynnik pozytywnej reakcji lekarzy na
przypadki był
2x wyższy, gdy korzystali oni z pomocy komputera.

System diagnostyczny opracowany na

Uniwersytecie w Leeds

- Opracowany został w celu wspierania diagnozowania
pacjenta.

- Badaniem objęto 552 pacjentów z ostrym bólem brzucha.

- Szczegóły przypadku chorobowego były
wprowadzane do
komputera, jednocześnie stawiano wstępną
diagnozę.

- „Przewidywania” komputera i ostateczna diagnoza
kliniczna były rejestrowane w celu późniejszej
analizy

- Dokładność diagnostyczna systemu

wspomagania komputerowego wynosiła 91,5%;

wskaźnik dokładności osiągnięty przez

doświadczonego klinicystę wyniósł 81,2%.

- Dla populacji pacjentów z perforacją wyrostka
różnice były
jeszcze bardziej widoczne – 36% przy
wspomaganiu
komputerowym, 4% bez wspomagania.

Kliniczny system informacji o otwartej

architekturze (OACIS_ Open Architecture

Information System)

- Dane w systemie są zorganizowane i prezentowane

od najwyższego poziomu ogółu do najniższego
poziomu szczegółów, z podziałem na stopnie.

- Wszystkie zapytania o dane są realizowane jako
specjalny przypadek podstawowych możliwości, a
nie
jako indywidualne zaprogramowane rozwiązanie.

First Empower

- W celu prezentacji na ekranie został wprowadzony

tablicowy układ ręcznie wypełnianego rekordu pacjenta.

- Na pojedynczej stacji roboczej wyświetlone są dane
kliniczne o wszystkich składnikach opieki np.
podawane
pacjentowi leki, wyniki laboratoryjne, radiologiczne,
opisy
wizyt pacjenta, dane o lekarzu, diagnozie, uwagi
prawne.

- Zastosowane zostały też formy multimedialne -
dźwięk,
fotografie, rysunki.

Istnieje jeszcze bardzo mało badań naukowych
oceniających wpływ ostatnich dwóch współczesnych
systemów na podniesienie jakości opieki i redukcję
kosztów w ochronie zdrowia.