POKARMOWA ZALEŻNOŚĆ

ORGANIZMÓW OSADU

CZYNNEGO

O dynamice rozwoju

mikroorganizmów w osadzie
czynnym decyduje obecność

organicznych substancji

pokarmowych. Liczba żywych

organizmów jest na ogół

proporcjonalna do ilości

substancji dających się

wykorzystać jako pokarm.

Osiągnięcie pełnej wydajności

procesu w nowo

uruchamianym systemie

wymaga czasu. Zwykle upływa

przynajmniej kilka tygodni,

zanim nagromadzi się

odpowiednia masa osadu, a

jakość odpływającego

(oczyszczonego) ścieku

stopniowo zbliży się do

wymaganego poziomu.

ETAPY SUKCESJI W OSADZIE

CZYNNYM:

1. Bakterie
2. Wiciowce
3. Ameby nagie
4. Wolno pływające

bakteriożerne orzęski

5. Orzęski osiadłe i pełzające
6. Ameby skorupkowe
7. Zwierzęta tkankowe

Poszczególne gatunki,

należące do wszystkich

wymienionych kategorii,

różnią się indywidualnymi

właściwościami, które

określają potencjalny moment

ich pojawienia się i zasiedlenia

systemu.

Osad czynny można traktować

jako zespół organizmów

żerujących w trzech

poziomach troficznych. W

obrębie każdego poziomu

występuje walka

(poszczególne gatunki

oddziałują na siebie

niekorzystnie) o pokarm lub

jego części, przestrzeń

życiową itd.

Przepływ energii (pokarmu)

zawartej w ściekach przez

szereg organizmów kolejno

zjadających się i zjadanych,

nazywamy

ŁAŃCUCHEM

POKARMOWYM

.

ŁAŃCUCH POKARMOWY

–

zależności pokarmowe wiążące

w danej biocenozie

poszczególne gatunki

producentów, konsumentów i

reducentów, które są

kolejnymi grupami ogniw w

układzie, gdzie każde ogniwo

poprzedzane jest źródłem

pokarmu dla następnego.

PRODUCENCI

– organizmy

samożywne, syntetyzujące

materię organiczną z

substancji mineralnych.

KONSUMENCI

– organizmy

cudzożywne, które odżywiają

się martwą materią organiczną

lub żywymi organizmami.

DESTRUENCI (REDUCENCI)

–

organizmy cudzożywne,

których główna rola w

biocenozie polega na

rozkładzie martwej materii

organicznej (mineralizacji).

PRZEBIEG ŁAŃCUCHA

POKARMOWEGO W OSADZIE

CZYNNYM:

PIERWSZY POZIOM TROFICZNY

– prowadzi od substancji

organicznych do

saprofitycznych

drobnoustrojów, takich jak

heterotroficzne bakterie,

saprofityczne grzyby i

saprozoiczne pierwotniaki.

DRUGI POZIOM TROFICZNY

–

stanowią holozoiczne,

drapieżne pierwotniaki – na

tym poziomie zjadane są

mniejsze organizmy przez

większe.

TRZECI POZIOM TROFICZNY

–

obejmuje organizmy

wielokomórkowe, jak nicienie

i wrotki.

SUKCESJA MIKROORGANIZMÓW

W OSADZIE CZYNNYM

orzęski wolno

pływające

niski WIEK OSADU wysoki

wysokie OBCIĄŻENIE OSADU niskie

ameby nagieameby nagie

ameby nagie

ameby nagie

ameby nagie

wiciowce

wiciowce

wiciowce

wiciowce

wiciowce

orzęski wolno

pływające

orzęski wolno

pływające

orzęski wolno

pływające

orzęski wolno

pływające

orzęski

osiadłe

orzęski

osiadłe

orzęski

osiadłe

orzęski

osiadłe

wrotki

wrotki

wrotki

wrotki

nicienie

nicienie

PIERWOTNIAKI JAKO

WSKAŹNIKI JAKOŚCI ODPŁYWU

1. Drobne wiciowce
2. Drobne ameby

nagie (<50µm)

3. Vorticella

microstoma

4. Uronema nigricans
5. Opercularia

coarctata

6. Aspidisca cicada
7. Acineria unicata
8. Vorticella

convallaria

9. Epistylis plicatilis
10.Duże ameby nagie

(>50µm)

11.Trochilia minuta
12.Euplotes

aediculatus

13.Carchesium

polipinum

14.Zoothamnium sp.
15.Thuricola

kellicotiana

16.Vorticella

campanula

Kolejność na liście odpowiada

rosnącej jakości odpływu. Im

więcej organizmów z dalszych

pozycji listy zawiera osad i

zarazem im większa jest ich

liczebność, tym lepsza jest

przewidywana jakość odpływu.

WICIOWCE

HOLOFITYCZNE

– autotroficzne,

zawierające chlorofil (np. Euglena

sp.)

SAPROZOICZNE

– odżywiające się

substancją organiczną, zawartą

w ściekach (np.Bodo sp.)

HOLOZOICZNE

– żywiące się

drobniejszymi organizmami

(np.Peranema sp.)

Drobne wiciowce

o rozmiarach

<10μm są stałym składnikiem

osadu czynnego. Zawsze

dominują w pierwszej

fazie rozruchu nowej

oczyszczalni oraz w systemach

wysoko obciążonych.

Wiciowce większych rozmiarów

(około 50 μm), chociaż często

widywane w osadzie czynnym,

nie występują zbyt licznie.

ORZĘSKI WOLNO

PŁYWAJĄCE

To kategoria

charakterystyczna dla

wysokich obciążeń

substratowych i

wczesnych etapów sukcesji w

nowo uruchamianych

systemach. Dość dobrze

znoszą niedobory tlenowe.

OSIADŁE ORZĘSKI

BAKTERIOŻERNE

Występują w szerokim

zakresie obciążeń. Czasami

obserwuje się ich masowy

rozwój, kiedy stanowią ponad

80% całej mikrofauny osadu.

Przypuszczalnie świadczy to

o niestabilnych warunkach

będących efektem nagłego

wzrostu obciążenia lub jego

znacznych wahań.

ORZĘSKI PEŁZAJĄCE

Pełzające bakteriożerne

orzęski występują przede

wszystkim w warunkach

niskich i średnich obciążeń.

Liczne gatunki pełzające

potrafią korzystać z bakterii

związanych z kłaczkami osadu.

AMEBY OSKORUPIONE

Ich występowanie jest

związane z długim wiekiem

osadu, niskim obciążeniem,

dobrym natlenieniem oraz

bardzo niskim stężeniem azotu

amonowego. Są to warunki

towarzyszące pełnej

nitryfikacji. Dlatego w osadzie

czynnym są uważane za

wskaźnik dobrze

przebiegającej nitryfikacji.

GATUNKI WSKAŹNIKOWE

Są to przede wszystkim

gatunki zdolne do życia w

warunkach ekstremalnych, a

więc wskaźniki złej kondycji

osadu.

ORZĘSKI CHARAKTERYSTYCZNE DLA

WYSOKICH OBCIĄŻEŃ I WYSOKICH

WARTOŚCI BZT W ODPŁYWIE

Opercularia coarctata

Opercularia

microdiscum

Opercularia

minima

ORZĘSKI CHARAKTERYSTYCZNE DLA

WYSOKICH OBCIĄŻEŃ I NISKIEGO

STĘŻENIA TLENU

Vorticella microstoma

WSKAŹNIKI WARUNKÓW

BEZTLENOWYCH

I SIARKOWODORU

Plagiopyla sp.

Metopus sp.

Caenomorpha sp.

WSKAŹNIKI OSADU O DOBRYCH

WŁAŚCIWOŚCIACH I WYSOKIEJ JAKOŚCI

ODPŁYWU

Arcella sp.

Euglypha sp.

Coleps hirtus

Vaginicola crystallina

RÓŻNORODNOŚĆ GATUNKOWA

Różnorodność gatunkowa jest

uważana za wskaźnik prawidłowej

jakości osadu. Dobrze pracujące

osady, o dobrej jakości odpływu

mają na ogół bardzo urozmaicony

skład gatunkowy pierwotniaków,

podczas gdy ograniczona liczba

gatunków lub silna dominacja

pojedynczej grupy świadczy

najczęściej o zakłóconym

funkcjonowaniu systemu.