Arktyka – kraina

wiecznego śniegu

Zuzanna Golema

Magdalena Kurcz

Arktyka – obszar Ziemi otaczający biegun północny

Obszar wokół

bieguna północnego

nosi nazwę Arktyki

(od greckiego słowa

arktos -„północ”,

„niedźwiedź”).

Arktyka obejmuje

morze Arktyczne

wraz z północnymi

częściami Eurazji i

Ameryki Północnej po

południową granicę

tundry. W takich

granicach

powierzchnia jej

wynosi około 27 mln

km2.

Najwyższym wzniesieniem jest Góra Gunnbjorna (3700 m. n.p.m).
Morskie obszary Arktyki są podzielone pomiędzy sąsiadujące
państwa (Rosja, USA, Kanada, Norwegia) na sektory wyznaczone
przez południki prowadzone do krańców granic bieguna

.

Centrum Arktyki to
pokryty lodem Ocean
Arktyczny. Otaczają go
bezleśne

obszary

lądowe

o

przemarzniętym
gruncie.

Mimo

to

Arktyka tętni życiem,
na które składa się
bogata fauna i flora
morska,

ptaki,

zwierzęta lądowe oraz
społeczności ludzkie. 

Zainteresowanie Arktyką zaczęło się
od XVI wieku, gdy poszukiwano
drogi morskiej do Indii i Chin. W XVIII
wieku odkryto cieśninę Beringa i
Alaskę. W XIX wieku rozpoczęto
badania naukowe. W 1909 roku R. E.
Peary dotarł do bieguna północnego.

Tereny Arktyki były zamieszkane już w paleolicie. Najstarsze
znane stanowiska archeologiczne z Syberii są datowane na 35
tys. lat p.n.e. Europejską część Arktyki zamieszkują
Lapończycy, w Rosyjskiej części - Eńcy, Nieńcy, Nganasanie,
Dołganie, Jukagirzy, Eweni, Ewenkowie, Czukcze, w pn. części
Ameryki Pn. - Indianie Atapaskowie i Eskimosi, na Grenlandii -
Eskimosi.

Gęstość zaludnienia Arktyki

wynosi mniej niż 1 osoba na

km

2

.

Eskimosi

Rodzina

Samów

Dziecko nienieckie w tradycyjnym
stroju

K

L

I

M

A

T

klimat polarny jest bardzo surowy – średnia
temperatura przez cały rok nie przekracza 0°C,
a często spada poniżej –60°C; opadów jest mało
(<300 mm rocznie) i występują wyłącznie w postaci
śniegu. Długie, ciemne, o niskiej temperaturze zimy
i krótkie lata, stanowią jego główną cechę.

STREFA OKOŁOBIEGUNOWA

 – występują tu dwa typy klimatu: polarny

i subpolarny.

klimat subpolarny jest nieco łagodniejszy – temperatury
w miesiącach letnich nieznacznie przekraczają 0°C, a opady
są nieco wyższe (do 500 mm rocznie).

Miesiące najzimniejsze to grudzień, styczeń,
luty i marzec, z temp. najniższą rzędu -15 do -
25°C z dość częstymi przypadkami występowania
temperatury dodatniej.

Miesiące najcieplejsze to lipiec i sierpień, z
temperaturą najwyższą rzędu 9 do 13°C, z
przypadkami spadku temperatury poniżej zera.
Przymrozki częściej występują w sierpniu.

Pomimo, iż zimowe wartości temperatury wydają
się niezbyt niskie, to przy dużych prędkościach
wiatru, odczuwanie chłodu jest znacznie większe.
Tzw. „temperatura

odczuwalna”

jest

funkcją

temperatury powietrza i prędkości wiatru. Np. przy
temp. powietrza -20°C i prędkości wiatru 20 m/s
odczuwanie chłodu (temp. odczuwalna) odpowiada
temp. -51°C.

ROŚLINNOŚĆ

Obszar subarktyczny porastają lasy borealne, czyli tajga. Obszar
Arktyki porasta tundra. Okres wegetacji w Arktyce właściwej trwa
tu tylko od czerwca do sierpnia. Na tych obszarach nie może być
mowy o istnieniu drzew, pominąwszy małe, złożone z drzew
karłowatych, lasy w południowej części Grenlandii.

Równiny cechuje roślinność
tundry,

a

więc

przede

wszystkim mchy i porosty. Na
obszarach

o

większej

wilgotności rosną turzyce i
trawy. Tworzą one formację
roślinną o nazwie tundra
pagórkowa. Przy skąpych
opadach można bujniejszą
roślinność znaleźć najczęściej
na zboczach gór, zasilanych
w

wodę

z

topniejących

lodowców.

Na

cieplejszych,

subarktycznych

obszarach

częściej

występują drzewa, takie jak wierzba, brzoza i olcha.
Oczywiście dominują tam jednak drzewa iglaste. Na
obszarach o trwałej pokrywie lodowej dochodzi czasem do
zjawiska zwanego zakwitem lodu. Jest ono wywołane
masowym wystąpieniem glonów

We florze Szp

icbergenu wyr

óżnia się pra

wie 120

gatunków roślin

, na Nowej Ziem

i rośnie ich blis

ko 200,

a na Grenlandii

nawet 400. W

Arktyce właściw

ej mogą

przetrwać jed

ynie rośliny

o znacznym

stopniu

specjalizacji, ka

rłowate i o krótk

im okresie weg

etacji.

Również świat zwierzęcy musi się dostosować do istniejących
warunków klimatycznych, gwałtownych burz i nadzwyczaj niskich
temperatur. Zabezpieczenie przed trudnymi warunkami daje
zwierzętom znaczna grubość futra i warstwa tłuszczu. Wśród
ssaków należy wymienić renifera, żyjącego w dużych stadach na
Grenlandii, zające bielaki i niedźwiedzie, lisy polarne, wilki, woły
piżmowe; z ptaków żyją tu: nurzyk, alki i puchacz śnieżny.

ZWIERZĘTA

Olbrzymia większość spotykanych na
tym obszarze ptaków morskich nie
gniazduje tam, a jedynie żeruje w czasie
krótkiego okresu obfitości pożywienia. W
morzu

żyją wieloryby i foki,

których

liczba jednak w następstwie bezplanowej
eksploatacji jest znacznie mniejsza niż
pierwotnie.

Niedźwiedź

polarny

Renifer

Lis
polarny

Leming

Nurzyk

Rybitwa
popielata

Waleń

Wół piżmowy

Puchacz
śnieżny

Zjawisko zorzy polarn

ej

CIEKAWOSTKI

Jest to zjawisko świetlne obserwowane na
wysokich szerokościach

geograficznych,

występuje

głównie

za

kołem

podbiegunowym, chociaż w sprzyjających
warunkach bywa widoczna nawet w
okolicach 50-tego równoleżnika.

22 czerwca - Za kołem
podbiegunowym północnym Słońce w
ogóle nie zachodzi w tym dniu - trwa
tu dzień polarny . Im bardziej
będziemy zbliżać się do bieguna
północnego to tym więcej czeka nas
tych dni polarnych a na biegunie
będzie trwał ten dzień aż sześć
miesięcy.

22 grudnia - Za kołem
podbiegunowym północnym Słońce w
ogóle nie wschodzi w tym dniu - trwa
tu noc polarna. Im bardziej
będziemy zbliżać się do bieguna
północnego to tym więcej czeka nas
nocy polarnych a na biegunie będzie
trwał ten dzień aż sześć miesięcy.

DZIEŃ I NOC POLARNA

Szerokość

geograficz

na

Dzień polarny

Noc polarna

 

Od

Do

Czas

trwania  

Od

Do

Czas

trwania

74°

3.05  

9.08  

99  

10.11  

1.02  

84  

75°

30.04

12.08

105

6.11

5.02

92

76°

27.04

15.08

111

3.11

8.02

98

77°

24.04

18.08

117

31.10

11.02

104

78°

21.04

21.08

123

28.10

14.02

110

79°

18.04

24.08

129

25.10

17.02

116

80°

15.04

27.08

135

22.10

20.02

122

81°

12.04

30.08

141

19.10

23.02

128

DŁUGOŚĆ DNIA I NOCY POLARNEJ

w zależności od szerokości

geograficznej

Spitzbergen

Największa wyspa Norwegii,

położona w archipelagu

Svalbard, na Morzu

Arktycznym. Powierzchnia

ok. 39 tys. km², górzysta (do

1717 m n.p.m.), w dużej

mierze pokryta lodowcami.

Odkryta w 1596 roku przez

Barentsa. Na wyspie znajduje

się stała polska stacja

badawcza Hornsund. Stację

prowadzi Instytut Geofizyki

Polskiej Akademii Nauk. Od

1978 r. wykonywane są w

niej całoroczne badania z

zakresu geofizyki i

środowiska polarnego. Jest to

najdalej na północ wysunięta

całoroczna polska placówka

naukowa. Swoje badania

prowadzi tam również

Wydział Nauk o Ziemi

Uniwersytetu Śląskiego

.

KONIEC