PROMOCJA ZDROWIA
OSÓB
NIEPEŁNOSPRAWNYC
H
PROMOCJA ZDROWIA
OSÓB
NIEPEŁNOSPRAWNYC
H
Plan prezentacji;
Definicja niepełnosprawności
Rodzaje niepełnosprawności
Karta 2000
Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności
PFRON
Edukacja osób niepełnosprawnych
Niepełnosprawni na rynku pracy
Karta Praw Osób Niepełnosprawnych
Aktywność i rehabilitacja osób
niepełnosprawnych
Zachowania społeczne wobec osób
niepełnosprawnych
Definicja
niepełnosprawności
Wg WHO:
„Niepełnosprawność, to wynikające z uszkodzenia
i upośledzenia funkcji organizmu ograniczenie
lub brak zdolności do wykonywania czynności
w sposób lub w zakresie uważanym za normalny
dla człowieka.”
„Za niepełnosprawne uważa się osoby, które nie
mogą, częściowo lub całkowicie, zapewnić sobie
możliwości samodzielnego normalnego życia
indywidualnego
i społecznego na skutek wrodzonego
lub nabytego upośledzenia sprawności fizycznych
lub psychicznych.”
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
zapewnia prawo do niedyskryminacji
stanowiąc, że nikt nie może być
dyskryminowany w życiu politycznym,
społecznym lub gospodarczym z
jakiejkolwiek przyczyny (art. 32 ust. 2).
Ustawa zasadnicza nakłada też na
władze publiczne obowiązek zapewnienia
szczególnej opieki zdrowotnej osobom
niepełnosprawnym (art. 68 ust.3), a
także obowiązek pomocy tym osobom w
zabezpieczeniu egzystencji,
przysposobieniu do pracy oraz
komunikacji społecznej (art. 69)
Rodzaje niepełnosprawności
Obniżona sprawność sensoryczna (zmysłowa)
– brak,
uszkodzenie lub zaburzenie funkcji analizatorów zmysłowych
(są to m.in. osoby niewidome, niedowidzące, głuche,
niedosłyszące, z zaburzeniami percepcji wzrokowej i słuchowej)
Obniżona sprawność intelektualna
– upośledzenie umysłowe,
demencja starcza
Obniżona sprawność funkcjonowania społecznego
– zaburzenia
równowagi nerwowej, emocjonalnej oraz zdrowia psychicznego
Obniżona sprawność komunikowania się
– utrudniony kontakt
słowny (zaburzenia mowy, autyzm, jąkanie się)
Obniżona sprawność ruchowa
– osoby z dysfunkcją narządu
ruchu (wrodzoną lub nabytą)
Mózgowe porażenie dziecięce
Obniżona sprawność psychofizyczna z powodu chorób
somatycznych
– np. nowotwory, guz mózgu, cukrzyca, rak
„Karta 2000”
Wydaje się, że swoistym przełomem w definiowaniu i klasyfikowaniu
niepełnosprawności są założenia nowej, pochodzącej z przełomu XX i XXI
wieku
, Międzynarodowej Klasyfikacji Uszkodzeń, Działania i Uczestnictwa
zwanej „Karta 2000”.
Uznaje ona, że niepełnosprawność tworzą trzy
równoległe obszary: uszkodzenie, działanie i uczestnictwo.
Zakłada ona, że człowiek:
•
jest istotą biologiczną
, a stanowi ją organizm człowieka o określonej
strukturze i spełniający określone funkcje
•
jest określoną osobą, działającą i wypełniającą określone zadania
w tym w wymiarze podstawowe pojęcia to osoba i działanie
•
jest także członkiem określonej grupy społecznej
do której przynależy i w
życiu której uczestniczy; podstawowe pojęcia to społeczeństwo i
uczestnictwo.
W karcie 2000 niepełnosprawność i funkcjonowanie są terminami
nadrzędnymi, obejmującymi trzy wymiary:
• strukturę lub funkcje organizmu,
• działanie osobiste,
• uczestnictwo w życiu społeczeństwa.
Orzeczenie o stopniu
niepełnosprawności
Osoby niepełnosprawne mogą uzyskać oficjalne,
administracyjne uznanie ich niepełnosprawności występując o
wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Dokument
taki wydają Powiatowe Zespoły ds. Orzekania o
Niepełnosprawności. Uzyskany dokument zawiera
podstawowe informacje o przyczynie niepełnosprawności
posiadacza, o stopniu niepełnosprawności (znaczny,
umiarkowany lub lekki), o wskazaniach dotyczących
rehabilitacji, leczenia i wyposażenia w sprzęt ortopedyczny, a
także wskazania dotyczące szczególnych uprawnień, jak na
przykład prawa do korzystania z ułatwień dla osób
niepełnosprawnych zawartych w Prawie o Ruchu Drogowym.
Orzeczenie o Stopniu Niepełnosprawności jest niezbędne gdy
osoba niepełnosprawna chce korzystać z przywilejów i
ułatwień zawartych w na przykład w prawie odnoszącym się
do zatrudnienia. W szczególności jest podstawą do przyznania
różnych dofinansowań do kosztów zatrudnienia pracowników
niepełnosprawnych.
Państwowy Fundusz Rehabilitacji
Osób Niepełnosprawnych (PFRON)
Organ administracji państwowej wspierający
rehabilitację oraz zatrudnienie osób
niepełnosprawnych. PFRON tworzy też
własne programy pomocowe. Obecnie
realizowanych jest kilkanaście programów
skierowanych przede wszystkim do
indywidualnych osób niepełnosprawnych.
Fundusz działa na podstawie ustawy z dnia
27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji
zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu
osób niepełnosprawnych.
Wybrane programy PFRON
„Wczesna pomoc dziecku
niepełnosprawnemu”
„Student II – kształcenie ustawiczne
osób niepełnosprawnych”
„Trener pracy – zatrudnienie
wspomagane osób
niepełnosprawnych”.
Nauczanie osób niepełnosprawnych
Nieletnie osoby niepełnosprawne podlegają takiemu jak
wszyscy inni obowiązkowi szkolnemu. Niektórzy
niepełnosprawni z racji swojego stanu muszą być nauczani w
szczególnych warunkach. O przyznaniu prawa do specjalnego
trybu nauczania decydują Zespoły Orzekające Poradni
Psychologiczno – Pedagogicznych, jednak zawsze ostateczna
decyzja o wyborze metody i sposobu nauczania leży w rękach
rodziców bądź opiekunów nieletniej osoby niepełnosprawnej.
Zespoły Orzekające Poradni Psychologiczno –
Pedagogicznych mogą umożliwić;
niepełnosprawnemu dziecku korzystanie z przedszkola do
ukończenia 10 roku życia
a niepełnosprawnej młodzieży przedłużenie nauki w szkołach
podstawowych do 18 roku życia, a w ponadpodstawowych do
24 roku życia.
Mając na względzie wymiar prawno-ekonomiczny na
szczególną uwagę zasługuje klasyfikacja osób
niepełnosprawnych według stopnia niezdolności do
zatrudnienia i zarobkowania (znacznego,
umiarkowanego i lekkiego)
1.
Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności
nie są w ogóle zdolne do pracy, czasami znajdują
zatrudnienie w zakładach pracy chronionej lub
podlegają aktywizacji zawodowo-społecznej.
Wymagają one stałej opieki i pomocy innej osoby w
związku ze znacznie ograniczoną możliwością
samodzielnej egzystencji.
2.
Osoby zakwalifikowane do umiarkowanego
stopnia niepełnosprawności są zdolne do
wykonywania pracy na stanowisku odpowiednio
przystosowanym do ich potrzeb.
3.
Osoby z lekką niepełnosprawnością nie wymagają
pomocy innej osoby przy pełnieniu ról społecznych i
zawodowych.
Niepełnosprawni na rynku pracy
Na świecie...
Według szacunków specjalistów przyjmuje się, że na świecie żyje
ponad 500 milionów osób niepełnosprawnych, co stanowi około 10%
całej ludzkości. W krajach Europy Zachodniej i Polsce wskaźnik ten
przekracza aktualnie 14% i ma tendencję rosnącą.
Główną przyczyną tego zjawiska - są bez wątpienia przemiany
cywilizacyjne. Zestawione dane skłaniają do wniosku, że osoby
niepełnosprawne stanowią znaczącą liczbę w społecznościach
każdego kraju. Dlatego uważa się, że niepełnosprawność jest
jednym z głównych problemów społecznych rozwiniętych krajów
współczesnego świata.
Niepełnosprawność dla każdego człowieka pociąga za sobą wiele
konsekwencji i związanych z nimi problemów poczynając od
medycznych, psychologicznych, społecznych, a kończąc na
zawodowych. Z powodu niepełnosprawności warunki życia osoby
niepełnosprawnej ulegają zwykle pogorszeniu na skutek ich izolacji i
dyskryminacji między innymi w dziedzinie zatrudnienia.
W Polsce...
W Polsce jest ponad 4.5 mln osób niepełnosprawnych.
2.5 mln inwalidów należy do dawnej I i II grupy, czyli
najbardziej upośledzonych życiowo. To z myślą o nich
stworzono konstrukcję
"Zakładu Pracy Chronionej",
który otrzymał od państwa przywileje podatkowe po to,
by zachęcić pracodawców do zatrudniania inwalidów. Z
tej zachęty skorzystało obecnie około 4 tys.
przedsiębiorców, którzy już uzyskali status ZPCh.
Według danych w połowie 2000 roku w Polsce pracę
wykonywało 644 tys. osób niepełnosprawnych, w tym
544 tys. osób było w wieku produkcyjnym. Najliczniejszą
grupę stanowią osoby w wieku 45-54 lata, a ponad 76%
pracujących miało co najmniej 45 lat. Świadczy to o
specyfice wieku tej grupy ludności. Niestety, cecha ta nie
ułatwia im zachowania dotychczasowej pozycji na rynku
pracy. Przeważająca część osób niepełnosprawnych,
która pracuje, to mężczyźni (ponad 62%) oraz
mieszkańcy miast (około 53%). Zastanawiające jest, że
ok. 100 tys. osób niepełnosprawnych wykonywało pracę,
nie będąc w wieku aktywności zawodowej!
Statystyki...
Większość pracujących to osoby posiadające orzeczenie o lekkim stopniu
niepełnosprawności lub równoważnym (około 66%) i osoby o trwałej
niepełnosprawności (60%). Ponad 88% pracujących charakteryzuje się
ograniczoną sprawnością fizyczną, najczęściej z powodu uszkodzenia
narządów ruchu, schorzeń układu krążenia i schorzeń neurologicznych.
Można więc odnotować, że ograniczenia w sprawności umysłowej lub
psychicznej, a zwłaszcza w połączeniu z ograniczoną sprawnością fizyczną,
minimalizują szanse znalezienia pracy. Stwierdza się, że generalnie chorzy
psychicznie, upośledzeni umysłowo, chorzy na cukrzycę i padaczkę mają
największe trudności w znalezieniu pracy. Pewnym zagrożeniem dla
możliwości dalszego wykonywania pracy przez osoby niepełnosprawne jest
fakt, iż ponad połowa z nich (55%) liczy się z możliwością pogłębienia się
obecnego stanu niesprawności, a co dziesiąty niepełnosprawny nie wie, jak
dalej rozwinie się jego niepełnosprawność.
Dodatkowym utrudnieniem dla tej grupy ludności jest fakt, że ponad 34%
pracujących posiada wykształcenie najwyżej podstawowe. Prawie 37%
pracujących niepełnosprawnych ma wykształcenie zasadnicze zawodowe,
które nie zapewnia korzystnej pozycji na rynku pracy, nawet wśród osób w
pełni sprawnych.
Szczególne uprawnienia
pracowników niepełnosprawnych
Dobowy czas pracy pracowników, którzy mają przyznany znaczny lub
umiarkowany stopień niepełnosprawności wynosi 7 godzin, a tygodniowy
czas pracy wynosi 35 godzin. Lekarz medycyny pracy lub lekarz sprawujący
opiekę nad osobą niepełnosprawną może, na wniosek osoby
niepełnosprawnej, wydać zgodę na niestosowanie tych przepisów przez
pracodawcę.
Pracownik niepełnosprawny ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy w
wymiarze 15 minut, które dodaje się do ustawowej piętnastominutowej
przerwy w pracy przysługującej wszystkim pracownikom pracującym ponad
6 godzin dziennie.
Pracownikowi zaliczonemu do znacznego lub umiarkowanego stopnia
niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w
wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym.
Pracownik o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma
prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do
wynagrodzenia w przypadku korzystania z turnusu rehabilitacyjnego (do 21
dni) oraz w razie konieczności przeprowadzenia badań specjalistycznych,
zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania
zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy.
Ochrona rynku pracy
niepełnosprawnych
Warunkiem niezbędnym dla ochrony otwartego
rynku pracy osób niepełnosprawnych powinny być
zdecydowane działania ze strony Państwa. Działania
te należy adresować przede wszystkim do
niepełnosprawnych i ich pracodawców.
Trzeba uwierzyć w to, że odpowiedzialny i
postępujący etycznie pracodawca, będzie istotnie
starał się o stworzenie takich miejsc pracy i
określenia takiego zakresu obowiązków dla
niepełnosprawnych pracowników, aby ich praca
przyczyniała się nie tylko do pomnażania dochodów
pracodawcy, ale zgodnie z zamysłem ustawodawcy,
służyła rehabilitacji niepełnosprawnych.
Liczba (w tysiącach)
Udział w populacji osób
w wieku produkcyjnym
(w %)
2 384
Osoby niepełnosprawne ogółem
10,0
339
Osoby niepełnosprawne w stopniu
znacznym
1,4
842
Osoby niepełnosprawne w stopniu
umiarkowanym
3,5
1 205
Osoby niepełnosprawne w stopniu
lekkim
5,0
Osoby
niepełnosprawne w
wieku produkcyjnym,
rok 2005
Karta Praw Osób Niepełnosprawnych
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uznaje, że osoby niepełnosprawne, czyli osoby, których sprawność
fizyczna, psychiczna lub umysłowa trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia życie
codzienne, naukę, pracę oraz pełnienie ról społecznych, zgodnie z normami prawnymi i zwyczajowymi,
mają prawo do niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia oraz nie mogą podlegać dyskryminacji.
Sejm stwierdza, iż oznacza to w szczególności prawo osób niepełnosprawnych do:
dostępu do dóbr i usług umożliwiających pełne uczestnictwo w
życiu społecznym
dostępu do leczenia i opieki medycznej, wczesnej diagnostyki,
rehabilitacji i edukacji leczniczej, a także do świadczeń
zdrowotnych uwzględniających rodzaj i stopień
niepełnosprawności, w tym do zaopatrzenia w przedmioty
ortopedyczne, środki pomocnicze, sprzęt rehabilitacyjny
dostępu do wszechstronnej rehabilitacji mającej na celu adaptację
społeczną
nauki w szkołach wspólnie ze swymi pełnosprawnymi
rówieśnikami, jak również do korzystania ze szkolnictwa
specjalnego lub edukacji indywidualnej
pomocy psychologicznej, pedagogicznej i innej pomocy
specjalistycznej umożliwiającej rozwój, zdobycie lub podniesienie
kwalifikacji ogólnych i zawodowych
pracy na otwartym rynku pracy zgodnie z kwalifikacjami,
wykształceniem i możliwościami oraz korzystania z doradztwa
zawodowego i pośrednictwa, a gdy niepełnosprawność i stan
zdrowia tego wymaga - prawo do pracy w warunkach
dostosowanych do potrzeb niepełnosprawnych
zabezpieczenia społecznego uwzględniającego konieczność
ponoszenia zwiększonych kosztów wynikających z
niepełnosprawności, jak również uwzględnienia tych kosztów w
systemie podatkowym
życia w środowisku wolnym od barier funkcjonalnych, w tym:
dostępu do urzędów, punktów wyborczych i obiektów
użyteczności publicznej, swobodnego przemieszczania się i
powszechnego korzystania ze środków transportu, dostępu do
informacji, możliwości komunikacji międzyludzkiej
posiadania samorządnej reprezentacji swego środowiska oraz
do konsultowania z nim wszelkich projektów aktów prawnych
dotyczących osób niepełnosprawnych
pełnego uczestnictwa w życiu publicznym, społecznym,
kulturalnym, artystycznym, sportowym oraz rekreacji i
turystyce odpowiednio do swych zainteresowań i potrzeb.
Aktywność fizyczna osób
niepełnosprawnych
Dla ludzi z ograniczoną sprawnością psychiczną lub fizyczną,
ruch ma szczególne znaczenie zarówno ze względu na
korzystny wpływ na odporność organizmu oraz ogólny stan
zdrowia.
Ma działanie terapeutyczne w przypadku wielu chorób, a przez
systematyczne stosowanie odpowiednio dobranego treningu,
w stosunkowo krótkim czasie można dostrzec zadowalające
efekty w kompensowaniu utraconych funkcji.
Równie dobre wyniki można uzyskać przez uprawianie
indywidualnie dobranej dyscypliny sportu.
Osoby, które w wyniku rehabilitacji szpitalnej osiągnęły pewien
stopień kompensacji, zobowiązane są do kontynuowania
ćwiczeń fizycznych, a nawet do ich stopniowego rozszerzania
Niepodważalnym atutem zachęcenia osób niepełnosprawnych
do brania czynnego udziału w konkurencjach sportowych,
zgodnie z zaleceniami lekarskimi oraz zainteresowaniami
samego ćwiczącego, jest większa motywacja do treningu.
Rehabilitacja osób
niepełnosprawnych
Każda osoba niepełnosprawna stanowi całość
biopsychospołeczną, co wymusza określony sposób
postępowania terapeutycznego w trzech określonych
płaszczyznach: somatycznej, psychicznej i społecznej,
jednak ostateczny cel postępowania rehabilitacyjnego
stanowi integracja społeczna w możliwie jak największym
stopniu.
Lęk, depresja, drażliwość a nawet różne formy wyrażania
agresji często towarzyszą,na co dzień ludziom z
ograniczoną sprawnością zarówno fizyczną jak i
psychiczną.
Opanowanie tych emocji, poprawianie nastroju i
samopoczucia oraz łagodzenie agresywnych zachowań i
postaw, sprawia,
iż proces adaptacji środowiskowej bądź sytuacyjnej przebiega
szybciej i efektywniej.
Ważną rolę odgrywa wówczas rodzina i najbliższe otoczenie,
które powinno nieść pomoc nie tylko w wykonywaniu
czynności
dnia codziennego, ale również w planowaniu i organizacji
odpowiednich zajęć związanych z rozwojem umysłowym i
intelektualnym.
Zachowania
społeczne wobec
osób
niepełnosprawnych
· Dystansowanie się
· Dewaluowanie
· Delegitymizacja
· Segregacja
Walka z uprzedzeniami
Jedynym sposobem walki z uprzedzeniami
i fałszywym obrazem osób
niepełnosprawnych jest upowszechnianie
ich wizerunku wzbogaconego nowymi,
pozytywnymi i prawdziwymi cechami
osób z zaburzeniami funkcjonalnymi.
Należy także zwracać uwagę na
podobieństwa w sferze wartości
moralnych,
obyczajowych czy kulturowych, które są
wysoko cenione przez obie grupy
społeczne.
Ograniczona
sprawność
ruchowa
Sytuacja osoby niepełnosprawnej, która posiada pewne
ograniczenia związane z podstawowymi
zdolnościami
poruszania się czy samoobsługi, ale nie odczuwa w
związku z nimi żadnych dolegliwości bólowych ,jest
zasadniczo odmienna. Osoby z ograniczoną
sprawnością fizyczną stanowią bardzo
charakterystyczną
grupę, w której występują problemy manualne i
lokomocyjne, jako wynik dysfunkcji narządu
ruchu przez zaburzenie funkcjonalności kończyn
górnych, dolnych lub kręgosłupa. Przykładem osób
wymagających ciągłej rehabilitacji ze względu na
postępujący charakter zmian chorobowych lub
stopnia
zaawansowania niepełnosprawności są pacjenci ze
schorzeniami reumatycznymi, po amputacjach
kończyn
oraz z częściowym lub całkowitym paraliżem, jako
konsekwencją uszkodzenia rdzenia kręgowego.
Wiele trudności dnia codziennego dotyka również grupy
osób ze szczególnym rodzajem zaburzeń
sprawności organizmu, jak na przykład utrata wzroku,
uszkodzenie słuchu, zaburzenia mowy czy też
upośledzenie umysłowe. Promocja zdrowia jest dla nich
szansą, z której niestety nie zawsze i nie wszyscy
są w stanie korzystać, uznając, iż bliższa jest im rola
„człowieka chorego” niż „zdrowego chorego”.
Bibliografia
www.ck.agh.edu.pl
www.niepełnosprawni.pl
www.pfron.org.pl
www.lzinr.lublin.pl
„Niepełnosprawnośc” Anna
Wilmowska-Pietruszyńska
„Oblicza niepełnosprawności” J.Kirenko
„Znaczenie promocji zdrowia w
odniesieniu do ludzi chorych i
niepełnosprawnych” M.Krauz , J.Stolarz
