WIARA ROZUMNA

PRUDNIK, 5 MARCA 2014

O. WALDEMAR POLCZYK OFM

Platon,

gr.

Πλάτων, Plátōn (ur.

427 p.n.e.

prawdopodobnie w Atenach (według
niektórych świadectw na wyspie Eginie), zm.

347 p.n.e.

Atenach

) (inne źródła podają, że

żył

428

348 p.n.e.

) – grecki filozof. Był twórcą

systemu filozoficznego zwanego obecnie

idealizmem

platońskim.

Platon,

gr.

Πλάτων, Plátōn (ur.

427 p.n.e.

prawdopodobnie w Atenach (według
niektórych świadectw na wyspie Eginie), zm.

347 p.n.e.

Atenach

) (inne źródła podają, że

żył

428

348 p.n.e.

) – grecki filozof. Był twórcą

systemu filozoficznego zwanego obecnie

idealizmem

platońskim.

Więc twoja rzecz, Timaju mówić teraz, wezwawszy, jak

się godzi, bogów na pomoc.

Ach, Sokratesie, to przecież robią wszyscy, którym nie

brak choćby odrobiny rozwagi; na początku każdej
rzeczy - małej czy wielkiej - zawsze boga na pomoc
wzywają. A my, którzy zamierzamy mówić jakoś o
wszechświecie, jak powstał czy też jest nie zrodzony,
jeśli nie chybiamy całkowicie, musimy koniecznie
bogów i boginie wezwać i pomodlić się, abyśmy
wszystko mówili przede wszystkim po ich myśli, a
zgodnie z własnymi założeniami. Jeżeli o bogów
chodzi, niech to będzie nasza modlitwa, a jeżeli o
nas, to módlmy się, abyście wy najłatwiej zrozumieli,
a ja żebym na zadany temat jak najlepiej wyłuszczył
to, co myślę. (Platon, Timajos).

Więc mówmy, z jakiego powodu organizator
zorganizował wszystko, co powstaje, i ten wszechświat. Dobry

był.

A dobry nie ma w sobie żadnej zazdrości o nic. I on był od niej

wolny, więc chciał, żeby się wszystko stawało jak najbardziej
podobne do niego. Kto by się najbardziej skłaniał przyjąć taki
początek powstawania i wszechświata, zgodnie z
przeważającym zdaniem ludzi rozumnych, czyniłby założenie
najsłuszniejsze.

Bóg chciał, żeby wszystko było dobre, a lichego żeby nie było

nic, ile możności, więc wziął wszechświat cały widzialny, który
nie miał spokoju, tylko się poruszał byle jak i bez porządku,
wyprowadził go z chaosu i doprowadził do ładu, uważając, że to
ze wszech miar lepsze niż tamto. Nie było racji i nie ma, żeby
ktoś najlepszy robił coś innego, jak tylko to, co najpiękniejsze.

Najważniejsze zagadnienie filozofii greckiej

Początek wszechświata

Bóg Platona

Dobry, pragnie stworzyć rzecz najpiękniejszą

Demiurg, organizator świata,

jedna z której wszystko

wypływa.

• Bóg Platona

Ojciec, Wszechmogący,

Stworzyciel nieba i ziemi.

• Bóg Trójjedyny

Arystoteles (gr. Ἀριστοτέλης, Aristotelēs, ur.

384 p.n.e.

, zm.

7 marca

322 p.n.e.

) – filozof, jeden

z trzech, obok

Sokratesa

Platona

najsławniejszych filozofów starożytnej Grecji .
Nazywany też Stagirytą (od miejsca urodzenia),
lub po prostu Filozofem (w tekstach
średniowiecznych i nowożytnych).

Był twórcą opozycyjnego do platonizmu i równie

spójnego

systemu filozoficznego

, który bardzo

silnie oddziałał na filozofię i naukę europejską.
Zapoczątkował nurt filozoficzny nazywany

arystotelizmem

, który miał wiele postaci w

różnych epokach

Arystoteles (gr. Ἀριστοτέλης, Aristotelēs, ur.

384 p.n.e.

, zm.

7 marca

322 p.n.e.

) – filozof, jeden

z trzech, obok

Sokratesa

Platona

najsławniejszych filozofów starożytnej Grecji .
Nazywany też Stagirytą (od miejsca urodzenia),
lub po prostu Filozofem (w tekstach
średniowiecznych i nowożytnych).

Był twórcą opozycyjnego do platonizmu i równie

spójnego

systemu filozoficznego

, który bardzo

silnie oddziałał na filozofię i naukę europejską.
Zapoczątkował nurt filozoficzny nazywany

arystotelizmem

, który miał wiele postaci w

różnych epokach

istnieje substancja wieczna, nieruchoma, oddzielna od

rzeczy zmysłowych. Zostało również wykazane, że
substancja ta nie może mieć żadnej wielkości, lecz jest
bez części i niepodzielna. Podtrzymuje ruch w czasie
nieskończonym, a to, co skończone, nie posiada żadnej
mocy nieskończonej. Skoro zaś każda wielkość jest albo
nieskończona, albo skończona, substancja ta nie może
z powyższej racji posiadać wielkości skończonej, ale
także i nieskończonej, bo w ogóle nie istnieje wielkość
nieskończona. Wykazaliśmy też, że substancja ta nie
doznaje niczego i że jest niezmienna; wszystkie
bowiem inne zmiany są późniejsze od zmiany miejsca.
Jest przeto jasne, dlaczego rzeczy te zachowują się w
ten sposób.(Arystoteles, Metafizyka, XI,7).

ruch

NIE

CHOM

Y POR

USZ

L, PO

ĄTE

ruch

Nasi przodkowie w odległych czasach przekazali

potomności tradycję w formie mitu, że ciała te [tzn.
gwiazdy] są bogami i że boskość otacza całą naturę.
Resztę tej tradycji uzupełniono później w formie
mitycznej dla przekonania tłumu oraz żeby służyła
prawom i wspólnym interesom. Twierdzili, że bogowie
mają kształt ludzki albo że są podobni do innych istot
żywych i dodawali inne jeszcze uzupełnienia podobne
do wyżej wspomnianych. Jeżeli się oddzieli pierwszy
punkt od tych uzupełnień i weźmie się pod uwagę tę
ich myśl, że pierwsze substancje są bogami, można
by to uznać za tradycję rzeczywiście boską [tzn.
inspirowaną przez bogów]. (Tamże).

Marcus Tullius Cicero (ur. 3 stycznia

106 p.n.e.

, zm. 7 grudnia

43 p.n.e.

) – mówca

rzymski

, popularyzator filozofii greckiej,

polityk, słynny ze stłumienia spisku

Katyliny

Stronnik optymatów. Zamordowany wraz z
bratem

Kwintusem

na polecenie

Marka Antoniusza

, który zemścił się w ten

sposób za wygłoszone przeciw niemu Filipiki.

Jeżeli filozofia bynajmniej nie wyjaśniła jeszcze
w stopniu dostatecznym wielu spraw, to —jak sam
najlepiej

wiesz,

Brutusie

—

najtrudniejszych

najciemniejszych

z nich należy zagadnienie natury bogów,
mające nader wielkie znaczenie dla poznania
duszy ludzkiej, a zarazem niezbędne do kierowania
kultem religijnym. Ponieważ zdania najuczeńszych
ludzi są w tym przedmiocie tak bardzo rozbieżne
i niezgodne, powinno to stanowić nieodparty dowód,
iż podstawa filozofii... [nie może być przedmiotem]
wiedzy i że roztropnie postępowali akademicy
powstrzymując się od przyjmowania osądów
niepewnych.

Bo i cóż jest szpetniejszego od nierozwagi?
Albo co może być bardziej lekkomyślnego
i bardziej niegodnego powagi i stateczności mędrca,
jak uznawanie fałszywych poglądów lub zbyt pochopna
obrona tego, co nie dość pewnie zostało
poznane oraz nie było należycie zrozumiane? Na
przykład w przytoczonej sprawie większość myślicieli,
godząc się na to, co jest wielce prawdopodobne
i do czego wszyscy, wiedzeni przez naturę, dochodzimy
sami, twierdzi, że bogowie istnieją.

Natomiast Protagoras miał co do tego wątpliwości,

a Diagoras

z Melos i cyrenaik Teodor uważali, że bogów
nie ma wcale. Najistotniejsze jednak jest pytanie
następujące: czy bogowie zgoła nic nie robią i nic
nie przedsiębiorą, wcale nie troszcząc się o sprawy
świata i nie kierując nimi; czy też przeciwnie —
wszystko od początku stworzyli i ustanowili oraz po
wsze czasy będą wszystkim kierowali, rządzili
i wszystko wprawiali w ruch?

Tutaj to zwłaszcza
zaznacza się wielka niezgodność poglądów. A

jeżeli

się tego sporu nie rozstrzygnie, ludzie będą

musieli

pozostawać w najgłębszym błędzie i

nieznajomości

najważniejszych zagadnień.(Cyceron O naturze

bogów ks. I).

Mędrzec pyta o

stosunek człowieka

i świata do bóstwa.

Wszak pobożność, podobnie jak i inne
cnoty, nie może polegać jedynie na pozorach i

obłudnym

udawaniu, gdyż wraz z tym wszelka świętość
i kult religijny musiałyby nieuniknienie upaść. A gdy
one niszczeją, następuje zamęt w życiu i wielkie
zamieszanie. Nie wiem, czy z wykorzenieniem

bogobojności

nie zniknęłaby także ufność, nie uległa
rozkładowi społeczność ludzka i nie zanikła

najwznioślejsza

z cnót, jaką jest sprawiedliwość.(Cyceron, tamże)

Twierdzę więc, że

opatrzność bogów

zarówno na

samym początku zbudowała świat i wszelakie

jego

części składowe, jak i przez wszystkie czasy

wykonywa

nad nimi rządy.(Cyceron, dz. cyt. Księga II).

Pytanie o Boga, o

początek

wszechrzeczy, jest

pytaniem człowieka

myślącego.

Pytanie o Boga pytaniem

rozumnym. Wyprzedza

Chrześcijaństwo.

• Starożytność

średniowiecze, Europa do

XVIII

Zagadnienie istnienia Boga

niewarte rozważania,

nienaukowe. Stawiane

wyłącznie przez ludzi

wierzących

• Od Oświecenia XVIII w. do

współczesności

Pytanie o Boga największym

problemem spotkania

cywilizacji Europejskiej ze

światem Islamu.

Młody, zdrowy, bogaty,

wykształcony, niewierzący

• Europejski postmodernizm

Młody, zdrowy, bogaty,

wykształcony, koniecznie

wierzący. Od Boga otrzymuje

te wszystkie dobra.

• Islam

Według Arystotelesa,

najstarszą częścią wiedzy jest

Boskie pochodzenie świata.

Albowiem gniew Boży ujawnia się z nieba na

wszelką bezbożność i nieprawość tych ludzi,
którzy przez nieprawość nakładają prawdzie
pęta. To bowiem, co o Bogu można
poznać, jawne jest wśród nich, gdyż
Bóg im to ujawnił. 20 Albowiem od
stworzenia świata niewidzialne Jego
przymioty - wiekuista Jego potęga oraz
bóstwo - stają się widzialne dla umysłu
przez Jego dzieła, tak że nie mogą się
wymówić od winy

. (Rz 1,20).

Ponieważ, choć Boga poznali, nie oddali Mu czci jako Bogu ani Mu nie

dziękowali, lecz znikczemnieli w swoich myślach i zaćmione zostało
bezrozumne ich serce. 22 Podając się za mądrych stali się głupimi. 23
I zamienili chwałę

niezniszczalnego Boga na podobizny i obrazy

śmiertelnego człowieka, ptaków, czworonożnych zwierząt i płazów. 24
Dlatego wydał ich Bóg poprzez pożądania ich serc na łup nieczystości,
tak iż dopuszczali się bezczeszczenia własnych ciał. 25 Prawdę Bożą
przemienili oni w kłamstwo i stworzeniu oddawali cześć, i służyli jemu,
zamiast służyć Stwórcy, który jest błogosławiony na wieki. Amen. 26
Dlatego to wydał ich Bóg na pastwę bezecnych namiętności:
mianowicie kobiety ich przemieniły pożycie zgodne z naturą na
przeciwne naturze. 27 Podobnie też i mężczyźni, porzuciwszy
normalne współżycie z kobietą, zapałali nawzajem żądzą ku sobie,
mężczyźni z mężczyznami uprawiając bezwstyd i na samych sobie
ponosząc zapłatę należną za zboczenie. 28 A ponieważ nie uznali za
słuszne zachować prawdziwe poznanie Boga, wydał ich Bóg na pastwę
na nic niezdatnego rozumu, tak że czynili to, co się nie godzi.

Pełni są też wszelakiej nieprawości,

przewrotności, chciwości, niegodziwości.
Oddani zazdrości, zabójstwu, waśniom,
podstępowi, złośliwości; 30 potwarcy,
oszczercy, nienawidzący Boga, zuchwali,
pyszni, chełpliwi, w tym, co złe - pomysłowi,
rodzicom nieposłuszni, 31 bezrozumni,
niestali, bez serca, bez litości. 32 Oni to,
mimo że dobrze znają wyrok Boży, iż ci, którzy
się takich czynów dopuszczają, winni są
śmierci, nie tylko je popełniają, ale nadto
chwalą tych, którzy to czynią. (Rz 1,21-32).

Grecka myśl rozpoznaje
istnienie Boga.

Trwają jednak w
wielobóstwie.

Zdradzają w ten sposób
rozum.

Byłoby czymś niemądrym kochać Zeusa.

Arystoteles

Gdy faryzeusze dowiedzieli się, że zamknął usta

saduceuszom, zebrali się razem, 35 a jeden z
nich, uczony w Prawie, zapytał Go, wystawiając
Go na próbę: 36 «Nauczycielu, które przykazanie
w Prawie jest największe?»

37 On mu

odpowiedział: «Będziesz miłował Pana Boga
swego całym swoim sercem, całą swoją duszą i

całym swoim umysłem

. 38 To jest największe i

pierwsze przykazanie. 39 Drugie podobne jest do
niego: Będziesz miłował swego bliźniego jak
siebie samego

. 40 Na tych dwóch

przykazaniach opiera się całe Prawo i Prorocy».
(Mt 22,34-40).