Prawa reprodukcyjne

a dostęp do antykoncepcji

w Polsce

Prawa reprodukcyjne



Prawa reprodukcyjne zaczęły rozwijać się jako

element praw człowieka od 1968 roku, gdy
odbyła się Międzynarodowa Konferencja Praw
Człowieka ONZ w Teheranie.



Rezultatem konferencji było powstanie

niewiążącej Proklamacji teherańskiej. Proklamacja
jako pierwszy dokument międzynarodowy podjęła
kwestię praw reprodukcyjnych:

„Rodzice mają podstawowe prawo

człowieka do zdecydowania w sposób wolny

i odpowiedzialny o liczbie i odstępach

czasowych pomiędzy narodzinami dzieci”.

Antykoncepcja



W zakres praw reprodukcyjnych wchodzi m.in.

Prawo do antykoncepcji (w tym sterylizacji).



Antykoncepcja (anty- + łac. conceptio

"poczęcie") – metody i techniki zapobiegające
zapłodnieniu. Wśród nich wyróżnia się:

Metody utrudniające poczęcie: naturalne

planowanie rodziny, metody mechaniczne,
spermicydy, metody chirurgiczne i metody
inne,

Metody utrudniające zagnieżdżenie się

zarodka w macicy: metody chemiczne,
metody hormonalne

Dyskusja



Według dr Lary M. Knudsen - autorki

„Reproductive Rights in a Global Context”

kwestie

związane z prawami reprodukcyjnymi są
jednymi z najgorliwiej kwestionowanych praw
człowieka na świecie, niezależnie od poziomu
socjoekonomicznego, kultury czy religii danej
populacji.



Ocena antykoncepcji pod względem etycznym

również w Polsce stała się tematem regularnie
powracającym w dyskusjach m.in. na polu
społecznym, religijnym i politycznym.

Prawa reprodukcyjne - Raport



Federacja na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny

od kilkunastu lat zwraca uwagę, iż dostęp do
świadczeń i usług w zakresie zdrowia
reprodukcyjnego i seksualnego
w Polsce jest ograniczany przez wiele czynników.



Na podstawie badań przeprowadzonych w

ramach międzynarodowego projektu
realizowanego przez Sieć Organizacji Kobiecych z
Europy Centralnej i Wschodniej
– ASTRA powstał już drugi raport z tego zakresu.

Antykoncepcja – regulacje prawne



Kwestia antykoncepcji nie jest odrębnie regulowana, a
zagadnienia ogólne znajdują się w trzech ustawach:

1) Ustawie z dnia 6 września 2001 roku Prawo

farmaceutyczne;

2) Ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej

finansowanych ze środków publicznych;

3) Ustawie z dnia 7 stycznia 1993 roku o planowaniu

rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach
dopuszczalności przerywania ciąży i rozporządzeniu
Ministra Zdrowia w sprawie recept lekarskich
(nowelizacja z dn. 17 maja 2007 roku).

Dostęp i refundacja



Dostęp do antykoncepcji w Polsce jest ograniczany
przez wiele czynników, zarówno prawnych jak
i faktycznych.



Wszystkie środki antykoncepcji hormonalnej
dostępne są jedynie na receptę, którą może wypisać
wyłącznie lekarz.



Z zarejestrowanych na rynku polskim 38 środków
antykoncepcyjnych jedynie jeden, pod trzema
różnymi nazwami, znajduje się na liście leków
refundowanych. Pozostałe są pełnopłatne, a ich ceny
stanowią realną barierę w dostępie dla części
społeczeństwa.

Dostęp i refundacja



Zdarzają się przypadki, że lekarz odmawia pacjentce
wypisania recepty na środek antykoncepcyjny,



Taką możliwość daje „klauzula sumienia” zawarta
w ustawie o zawodzie lekarza, która pozwala na
niewykonanie świadczenia niezgodnego z sumieniem,



Szczególne znaczenie ma to w przypadku antykoncepcji
postkoitalnej, w której istotnym czynnikiem jest czas jej
zastosowania, ograniczony do 72 godzin,



Jednocześnie, część lekarzy przedstawia działanie tego
typu środków, jako wczesnoporonnych, czyli zakazanych
w Polsce i odmawia wypisania recepty. Często
zmusza to kobiety do skorzystania z usług sektora
prywatnego, co zwiększa i tak duże już koszty świadczenia.

Najczęściej stosowaną metodą
antykoncepcyjną w Polsce jest
prezerwatywa ze względu na dostępność na
rynku bez dodatkowych ograniczeń.

Metody zapobiegania ciąży

Odsetek

kobiet

Prezerwatywa

54,4

Tabletki antykoncepcyjne

30,1

Stosunek przerywany

20,7

Kalendarzyk małżeński

15,2

Spirala domaciczna

5,2

Metoda objawowa, termiczna lub

objawowo – termiczna

3,8

Globulki/żele/pianki/kremy plemnikobójcze

3,0

Kapturek/krążek dopochwowy

0,3

Inne metody

2,4

Brak odpowiedzi

0,7

Źródło: Raport-Zdrowie kobiet w wieku prokreacyjnym 15 – 49 lat,
Polska 2006, wydany: Warszawa 2007, str. 87

Poradnictwo i programy informacyjne



W publicznej służbie zdrowia zazwyczaj brak jest
ogólnodostępnego poradnictwa antykoncepcyjnego, a na
terenie kraju nie działają żadne kliniki lub centra planowania
rodziny, gdzie kobiety lub młodzież mogliby się zwrócić o
pomoc i otrzymać rzetelną informację, a także, ewentualnie
środki hormonalne po obniżonej cenie lub bezpłatnie.



Dodatkowo, nie ma rządowych programów informacyjnych
na temat metod nowoczesnej antykoncepcji, a można wręcz
spotkać się z działaniami zmierzającymi do zmniejszenia
i tak ograniczonego dostępu do takich środków przy
jednoczesnym promowaniu naturalnych metod planowania
rodziny.



Ta sytuacja szczególnie dotkliwie dotyka młodzież. Zgodnie
z najnowszymi badaniami Zbigniewa Izdebskiego średni
wiek inicjacji seksualnej spada, a młodzież coraz częściej
rozpoczyna współżycie przed osiągnięciem pełnoletniości.

Dostęp do antykoncepcji dla
młodzieży



Wg Kodeksu karny, art. 200, 1997, Dz. U. Nr 88,
poz. 553 każda osoba ukończywszy 15 lat może,
zgodnie z prawem, rozpocząć współżycie
seksualne,



W związku z powyższym uwagę powinien zwrócić
fakt, iż obowiązują regulacje prawne, zawarte
w ustawie o zawodzie lekarza, które
ograniczają dostęp osób poniżej 18 roku życia do
środków antykoncepcyjnych i rzetelnego
poradnictwa, wymagając wyrażania przez rodzica
lub opiekuna osoby małoletniej zgody na każdą
interwencję medyczną.

Źródła



Federacja na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny

- Zdrowie i Prawa Reprodukcyjne i Seksualne
a System Zdrowia Publicznego w Polsce, 2008



Z. Izdebski, Ryzykowna Seksualność Polaków w

dobie HIV/AIDS. Studium porównawcze 1997 –
2001 – 2005. Uniwersytet Zielonogórski.,
Zielona Góra 2006



Raport: Zdrowie kobiet w wieku prokreacyjnym

15 – 49 lat, Polska 2006,Warszawa 2007, str. 87