BEZPIECZEŃST
WO PRACY Z
LASERAMI
BEZPIECZEŃST
WO PRACY Z
LASERAMI
Zasady bezpiecznej pracy z
laserami regulują
następujące normy:
PN-EN 60825-1:2000
PN-91/T-06700 Bezpieczeństwo przy
promieniowaniu emitowanym przez
urządzenia laserowe. Klasyfikacja
sprzętu. Wymagania i wytyczne dla
użytkownika
PN-91/T-06701 Bezpieczeństwo
elektryczne urządzeń i instalacji
laserowych
Podczas pracy z laserami
wystepują następujące
zagrożenia:
niebezpieczeństwo uszkodzenia oka,
niebezpieczeństwo uszkodzenia skóry,
niebezpieczeństwo porażenia prądem,
niebezpieczeństwa związane z
produktami obróbki czyli np. pyły i gazy.
Zestawienie patologicznych
efektów nadmiernej ekspozycji
oka i skóry na promieniowanie
laserowe:
zakres długości fal
oko
skóra
Ultrafiolet C 100 - 280 nm
Ultrafiolet B 280 - 315 nm
zapalne uszkodzenie rogówki
rumień (oparzenie
słoneczne)
przyspieszone starzenie
skóry
zwiększona pigmentacja
Ultrafiolet A 315 - 400 nm
Widzialny 400 - 780 nm
katarakta fotochemiczna
fotochemiczne i termiczne
uszkodzenia
siatkówki
ciemnienie pigmentu
reakcje foto czułe
oparzenia skóry
Podczerwień A
780 - 1400 nm
katarakta
oparzenie siatkówki
oparzenia skóry
Podczerwień B
1400 - 3000 nm
katarakta
przymglenie rogówki
oparzenie rogówki
oparzenia skóry
Podczerwień C
3000 nm - 1 mm
wyłącznie oparzenie rogówki
oparzenia skóry
Oznaczenia pozwalające zidentyfikować
klasę urządzeń laserowych
Tekst polski
Tekst angielski
URZĄDZENIE LASEROWE KLASY 1
CLAS 1 LASER PRODUCT
PROMIENIOWANIE LASEROWENIE SPOGLĄDAĆ
BEZPOŚREDNIO W WIĄZKĘ PRZEZ PRZYRZĄDY
OPTYCZNEURZĄDZENIE LASEROWE KLASY 1M
LASER RADIATIONDO NOT VIEV DIRECTLY WITH OPTICAL
INSTRUMENTCLAS 1M LASER PRODUCT
PROMIENIOWANIE LASEROWENIE WPATRYWAĆ SIĘ W
WIĄZKĘURZĄDZENIE LASEROWE KLASY 2
LASER RADIATIONDO NOT STARE INTO BEAMCLASS 2 LASER
PRODUCT
PROMIENIOWANIE LASEROWENIE WPATRYWAĆ SIĘ W WIĄZKĘ
LUB NIE SPOGLĄDAĆ BEZPOŚREDNIO W WIĄZKĘ PRZEZ
PRZYRZĄDY OPTYCZNEURZĄDZENIE LASEROWE KLASY 2M
LASER RADIATIONDO NOT STARE INTO THE BEAM OR VIEV
DIRECTLY WITH OPTICAL INSTRUMENTSCLAS 2M LASER
PRODUCT
PROMIENIOWANIE LASEROWECHRONIĆ OCZYURZĄDZENIE
LASEROWE KLASY 3R
LASER RADIATIONAVOID DIRECT EYE EXPOSURECLAS 3R
LASER PRODUCT
PROMIENIOWANIE LASEROWEUNIKAĆ WIĄZKI
LASEROWEJURZĄDZENIE LASEROWE KLASY 3R
LASER RADIATIONAVOID EXPOSURE TO BEAMCLAS 3R LASER
PRODUCT
PROMIENIOWANIE LASEROWEUNIKAĆ WIĄZKI
LASEROWEJURZĄDZENIE LASEROWE KLASY 3B
LASER RADIATIONAVOID EXPOSURE TO BEAMCLAS 3B LASER
PRODUCT
PROMIENIOWANIE LASEROWECHRONIĆ OCZY I SKÓRĘ PRZED
PROMIENIOWANIEM BEZPOŚREDNIM LUB
ROZPROSZONYMURZĄDZENIE LASEROWE KLASY 4
LASER RADIATIONAVOID EYE OR SKIN EXPOSURE TO DIRECT
OR SCATTERED RADIATIONCLAS 4 LASER PRODUCT
Ponieważ promieniowanie laserowe o
tej samej mocy lecz o różnych
długościach fal może wywołać różne
skutki, podczas oddziaływania z tkanką
biologiczną, lasery podzielono na klasy.
Klasa lasera informuje użytkownika o
skali zagrożeń związanych z
użytkowaniem. Aktualnie wprowadzony
został nowy podział na siedem klas (1,
1M, 2, 2M, 3R, 3B, 4). Wcześniejszy
podział dzielił lasery na pięć klas (1, 2,
3A, 3B, 4). W tabeli 1 przedstawiono
charakterystykę klas laserów według
aktualnie oraz wcześniej
obowiązującego podziału. Najbardziej
zagrożone promieniowaniem laserowym
są oczy. W zakresie działania fal o
długości od 400 nm do 1400 nm może
dojść do uszkodzenia siatkówki.
Promieniowanie z zakresu długości fal
poniżej 400 nm i powyżej 1400 nm nie
wnika do wnętrza oka, natomiast
powoduje uszkodzenie rogówki. W
przypadku skóry skutkiem działania
promieniowania laserowego może być
uszkodzenie tkanki (zwęglenie,
oparzenie, rumień)
Podział laserów i urządzeń
laserowych na klasy
Klasa
Nowy podział
Klasa
Stary podział
1
Lasery, które są bezpieczne w racjonalnych
warunkach pracy
1
Lasery, które są bezpieczne w racjonalnie
przewidywanych warunkach pracy
1M
Lasery emitujące promieniowanie w zakresie
długości fal do 302,5 nm do 4000 nm, które są
bezpieczne w racjonalnych warunkach pracy, ale
mogą być niebezpieczne podczas patrzenia w
wiązkę przez przyrządy optyczne
2
Lasery emitujące promieniowanie widzialne w
przedziale długości fal od 700. Ochrona oka jest
zapewniona
w
sposób
naturalny
przez
instynktowne reakcje obronne.
2
Lasery emitujące promieniowanie widzialne w
zakresie długości fal od 400 nm do 700 nm.
Ochrona oka jest zapewniona w sposób
naturalny przez instynktowne reakcje obronne,
w tym odruch mrugania oka
2M
Lasery emitujące promieniowanie widzialne w
przedziale długości fal od 700. Ochrona oka jest
zapewniona
w
sposób
naturalny
przez
instynktowne reakcje obronne, ale mogą być
niebezpieczne podczas patrzenia w wiązkę przez
przyrządy optyczne.
3R
Lasery emitujące promieniowanie w zakresie
długości fal do 302,5 nm do 10
6
nm, dla których
bezpośrednie
patrzenie
w
wiązkę
jest
potencjalnie niebezpieczne.
3A
Lasery bezpieczne przy patrzeniu okiem
nieuzbrojonym.
W
przypadku
laserów
emitujących promieniowanie w zakresie długości
fal od 400 nm do 700 nm ochrona oka
zapewniona jest przez instynktowne reakcje
obronne. W przypadku innych długości fal
zagrożenie nie uzbrojonego oka nie jest większe
niż dla urządzeń klasy 1. Bezpośrednie patrzenie
w wiązkę przez przyrządy optyczne może być
niebezpieczne
3B
Lasery,
które
są
niebezpieczne
podczas
bezpośredniej
ekspozycji
promieniowania.
Patrzenie na odbicia rozproszone są zwykle
bezpieczne.
3B
Lasery, które są niebezpieczne podczas
bezpośredniej
ekspozycji
promieniowania.
Patrzenie na odbicia rozproszone są zwykle
bezpieczne.
4
Lasery, które wytwarzają niebezpieczne odbicia
rozproszone. Mogą one powodować uszkodzenie
skóry oraz stwarzają zagrożenie pożarem.
Podczas obsługi laserów klasy 4 należy zachować
szczególną ostrożność.
4
Lasery, które wytwarzają niebezpieczne odbicia
rozproszone. Mogą one powodować uszkodzenie
skóry oraz stwarzają zagrożenie pożarem.
Podczas obsługi laserów klasy 4 należy
zachować szczególną ostrożność.
Na urządzeniach laserowych
mogą być następujące etykiety:
Istnieją także inne zagrożenia
wynikające ze sposobu pracy i
konstrukcji laserowych urządzeń, które
muszą być uwzględnione podczas pracy.
Zagrożenia pochodzące od par i gazów:
Pochodzące od gazów toksycznych stosowanych w niektórych laserach, np.:
fluor i chlor (lasery ekscymerowe); powstające podczas usuwania z lasera
w sposób stanowiący zagrożenie dla ludzi. Zalicza się tu również
wszelkiego rodzaju toksyczne opary powstające przy termicznym usuwaniu
metalu lub innego materiału.
Zagrożenia pożarowe:
Powstają podczas pracy z laserami dużej mocy w obecności materiałów
łatwopalnych.
Zagrożenia innym promieniowaniem (nie laserowym):
Związane z promieniowaniem optycznym towarzyszącym,
promieniowaniem wysokiej częstotliwości lub rentgenowskim pochodzącym
z laserów. Poprawna i zgodna z normami konstrukcja pozwala jednak na
wyeliminowanie tych zagrożeń
Sprzęt do ochrony przed
promieniowaniem lasera:
Sprzęt do ochrony przed
promieniowaniem
lasera:
Dokonując wyboru filtrów
chroniących przed
promieniowaniem laserowym
należy uwzględnić następujące
elementy:
typ lasera (D - lasery o pracy ciągłej, I -
lasery impulsowe, R - lasery z
modulacją dobroci, M - lasery z
synchronizacją modu);
zakres długości fali pracy lasera;
maksymalną moc lub gęstość energii
promieniowania laserowego.
OGÓLNA INSTRUKCJA BHP PRZY PRACY Z
LASERAMI
I URZĄDZENIAMI LASEROWYMI
1.
Każdy użytkownik winien przed uruchomieniem lasera (lub
urządzenia laserowego) ustalić klasę lasera i podstawowe
dane o nim, przede wszystkim długość emitowanej fali oraz
moc lub energię.
2.
Każdy użytkownik jest zobowiązany zapoznać się z instrukcją
obsługi (lasera i urządzenia laserowego).
3.
Należy przestrzegać nakazów i zakazów zawartych w
instrukcji obsługi danego typu lasera oraz zwracać uwagę na
plakaty i napisy ostrzegawcze w laboratorium.
4.
Bez względu na klasę lasera zabrania się patrzenia w wiązkę
laserową (tj. zaglądania do otworu wyjściowego lasera, z
którego jest emitowana wiązka); dotyczy to także wiązki
odbitej.
5.
Zabrania się zabaw wiązkami laserowymi polegającymi na
oświetlaniu ludzi, a także materiałów niebezpiecznych, np.
łatwopalnych, reaktywnych (nie wolno puszczać tzw.
"zajączków").
6.
W czasie ustawiania eksperymentu należy pracować przy
włączonym pełnym oświetleniu ponieważ zmniejsza to
znacznie niebezpieczeństwo napromieniowania oczu.
OGÓLNA INSTRUKCJA BHP PRZY
PRACY Z LASERAMI
I URZĄDZENIAMI LASEROWYMI C.D.
7.
Obowiązkiem eksperymentatora jest zbudowanie blokady wiązki
laserowej (wszystkich wiązek) opuszczającej obszar eksperymentu,
za pomocą odpowiednich ekranów absorbujących i
rozpraszających.
8.
Należy (o ile to możliwe) prowadzić wiązki laserowe na poziomie
różnym od poziomu oczu.
9.
Bezwzględnie należy używać właściwych środków ochrony
indywidualnej (np.: gogli) zalecanych w normie PN-91/T-06700,
odpowiednich dla każdej klasy laserów.
10.
Należy stosować się do zaleceń głównego użytkownika urządzenia
laserowego oraz poleceń władz dziekańskich/instytutowych
dotyczących spraw BHP.
11.
Nie wolno pracować z laserami jeżeli stosowało się leki typu
atropina (jakiekolwiek wpływające na wielkość źrenic i odruch
zamykania oczu).
12.
W przypadku napromieniowania natychmiast skorzystać z pomocy
lekarskiej i zgłosić wypadek przełożonemu/asystentowi.
INSTRUKCJA BHP
PRZY OBSŁUDZE LASERA KLASY IIIB1
I.
WYMAGANIA I CZYNNOŚCI PRZED ROZPOCZĘCIEM
PRACY
1.
Przed przystąpieniem do obsługi nowego sprzętu laserowego należy
uważnie zapoznać si´
2.
z instrukcja obsługi dostarczana przez producenta.
3.
Sprzęt laserowy powinien być podłączony do gniazdka z kołkiem
uziemiającym.
4.
Pomieszczenie, w którym ma pracować laser nie powinno być
wyposażone w lustra lub inne
5.
przedmioty dobrze odbijające światło.
6.
Dostęp do urządzenia laserowego powinny mieć tylko osoby
przeszkolone, znające zasady bezpiecznego
7.
stosowania.
8.
Osoby (Łącznie z pacjentem) znajdujące się w bezpośrednim zasięgu
promieniowania laserowego
9.
powinny być wyposażone w specjalne okulary, chroniące przed
promieniowaniem danego typu
10.
lasera.
11.
Laser powinien być wyposażony w zamek patentowy i może być
otwierany i uruchamiany jedynie przez osób´ przeszkolona i
upoważniona do obsΠugi lasera.
12.
Drzwi wejściowe do pomieszczenia, w którym jest używany laser,
powinny być oznakowane
13.
znakiem ostrzegającym przed promieniowaniem laserowym.
14.
W pomieszczeniach, w których pracuje większa liczba urządzeń
laserowych powinna być zapewniona
15.
skuteczna izolacja optyczna poszczególnych stanowisk.
16.
Przed przystąpieniem do pracy należy sprawdzić stan techniczny
i poprawność funkcjonowanie
17.
urządzenia – w razie stwierdzenia niesprawności zawiadomić
przełożonego (zabroniona jest
18.
samowolna naprawa).
19.
Czyszczenie urządzenia należy przeprowadzać przy wyłączonym
sprzęcie i wyłącznie środkami
20.
określonymi w instrukcji obsługi.
II. ZASADY BEZPIECZNEGO WYKONYWANIA PRACY
1.
Nie należy wyzwalać wiązki promieniowania laserowego,
jeżeli nie ma na jej drodze materiału
2.
docelowego, który pochłania energię wiązki, np. tkanek
operowanych narządów.
3.
Niedopuszczalne jest kierowanie skolimowanej (zbieżnej)
wiązki światła laserowego w stronę twarzy osoby
niechronionej okularami ochronnymi lub w stron´
przedmiotów zdolnych odbić światło.
4.
Podczas naświetlania twarzy pacjent powinien mieć założone
okulary całkowicie odcinające dostęp światła do oka.
5.
Zabronione jest patrzenie bezpośrednio w wiązką
promieniowania wychodzącego z aplikatora.
6.
Niedopuszczalne jest pozostawianie uruchomionego lasera
bez nadzoru osoby uprawnionej.
7.
W razie zauważenia nienormalnej pracy urządzenia należy
natychmiast przerwać jego używanie, wyłączyć spod napięcia
i zawiadomić przełożonego.
8.
Utrzymywać ład i porządek w pomieszczeniu pracy.
III. CZYNNOŚCI PO ZAKOŃCZENIU
PRACY
1.
Po zakończeniu używania lasera tłumik
promieniowania należy ustawić na
maksymalne tłumienie.
2.
Wyłączyć urządzenie laserowe spod
napięcia.
3.
Zamknąć urządzenie kluczem, usunąć klucz
z zamka i przechowywać go w warunkach
uniemożliwiających dostęp osobom
postronnym.
4.
Uporządkować stanowisko pracy.
IV. POSTĘPOWANIE W SYTUACJACH
AWARYJNYCH
1.
W razie wątpliwości, co do stanu bezpieczeństwa
pracy, pracownik ma prawo przerwać pracę i
zwrócić się do przełożonego o wyjaśnienie sytuacji.
2.
Każdy zaistniały wypadek przy pracy należy
niezwłocznie zgłosić przełożonemu, a stanowisko
pracy, na którym doszło do wypadku zabezpieczyć
przed dostępem osób niepowołanych, zmiana jego
usytuowania, w tym położenia urządzeń
technicznych, mebli itp.
3.
W razie zauważenia pożaru podjąć próbę jego
ugaszenia, a następnie zaalarmować otoczenie i
przełożonych.
SZKOLENIE BHP
Szkolenie BHP i Ppoż. na stanowisku pracy
BHP w gabinecie
Przedstawienie budowy, działania, zastosowania
Lasera
Zasady prawidłowej obsługi lasera
Wskazania i przeciwwskazania do wykonania
zabiegu
Metoda zabiegowa - kolejność czynności
przeprowadzanych podczas zabiegów
Zasady postępowania po zabiegach
Przygotowal
i:
Agnieszka Szkutnik
Damian Świątkowski