Bielizna operacyjna – jej

cechy i właściwości

W XVIII wieku aż 70-90% pacjentów

operowanych umierało z powodu
zakażenia rany operacyjnej. Tak
wysoka śmiertelność mobilizowała do
szukania sposobów jej zmniejszenia.
Zaczęto stosować pierwsze środki do
dezynfekcji skóry i narzędzi
chirurgicznych, wprowadzono
gumowe rękawice (początkowo jako
ochronę własną), a następnie ze
względów aseptycznych.

Ernst Bergmann

- jako pierwszy

wprowadził grubo tkane bawełniane
serwety do obłożenia rany operacyjnej.

William Beck

- wprowadził obuwie

operacyjne

- obłożenie pola

operacyjnego ze ściślej
tkanych dodatkowych

serwet

Skutek – zmniejszenie liczby zgonów po

zabiegach operacyjnych

Serwety bawełniane

są materiałem

powszechnie stosowanym w Polsce do
obłożenia pola operacyjnego.

Cechy tradycyjnych
materiałów obłożeniowych

1.

Stanowią dobrą barierę ochronną, ale
tylko wtedy kiedy są suche i nowe

2.

Każdorazowe pranie i dezynfekcja
powoduje powiększenie porów w tkaninie
(bariera ochronna w miarę użytkowania
obniża się)

3.

Otwory po opinakach w bieliźnie obniżają
jakość obłożenia i stanowią duże
zagrożenie wystąpienia infekcji u
operowanego pacjenta

Rodzaje bielizny
operacyjnej – jej zalety i
wady

1.

Bielizna jednorazowego użycia

a)

Papierowa

– zbudowana z dwóch wsiąkliwych warstw chłonnych

oraz jednej uszczelniającej i nieprzepuszczalnej dla bakterii,
błony lub folii

zalety:



zapewnia jałowe obłożenie pola operacyjnego, bo jest
nieprzepuszczalna dla bakterii, wody, krwi i płynów ustrojowych



jest chłonna, pochłania płyny i wydzielinę



izoluje endogenne źródła zakażeń



posiada samoprzylepne brzegi



może być pakowana w zestawach lub pojedynczo



jest wyjaławiana fabrycznie



jest łatwa w użyciu i przechowywaniu



jest ekonomiczna

wady:



szeleści przy obkładaniu pola operacyjnego



jest mało odporna na mechaniczne uszkodzenia



jest mało elastyczna



z powodu dużej ilości odpadów medycznych –
nieekologiczna

b)

włókninowa
zalety:



zapewnia jałowe obłożenie pola operacyjnego



jest nieprzepuszczalna dla bakterii, wody, krwi
i płynów ustrojowych



jest chłonna (pochłania płyny i wydzielinę) i
wodoodporna (płyny i wydzieliny gromadzone
są w kieszeniach foliowych)



izoluje endogenne źródła zakażenia



ze względu na kształt serwet operacyjnych i ich
samoprzylepne brzegi możliwe jest obłożenie do
każdej operacji i w każdych warunkach



jest trwała, miękka i elastyczna



nie powoduje podrażnień skóry oraz nie posiada na
swojej powierzchni cząsteczek, które mogą
transportować drobnoustroje



pakowana w zestawach lub pojedynczo i
wyjałowiana fabrycznie



zawiera folię chirurgiczną



jest łatwa w użyciu lub przechowywaniu



jest ekonomiczna – oszczędność kosztów
ponoszonych na pranie, prasowanie, naprawę i
wyjaławianie

wady:



daje dużą ilość odpadów medycznych – nieekologicznych

2.

Bielizna wielorazowego użycia

a)

bawełna z domieszką polyestru
zalety:



przyjemna w dotyku



elastyczna



wielorazowego użycia

wady:



przepuszczalna dla wody, krwi i wydzielin



jest przepuszczalna dla bakterii, a więc nie zapewnia
jałowości obłożenia pola operacyjnego



nie zapewnia termoizolacji



jest wykonana z włókien naturalnych, czyli posiada na
swojej powierzchni luźne cząsteczki (własny pył), które
przenoszą bakterie z serwet do rany operacyjnej



utrudnia szczelne obłożenie pola operacyjnego, gdyż jej
kształty są niezróżnicowane oraz nie posiadają
samoprzylepnych brzegów



nieekonomiczna – podnosi koszty związane z praniem,
prasowaniem, wyjaławianiem

b)

mikrofaser

– to bielizna wykonana z włókien

syntetycznych (jednorodnych, mikroskopijnie tkanych)

zalety:



nieprzepuszczalna dla bakterii



ułatwia spływanie wody, krwi i płynów ustrojowych



jest ubogocząsteczkowa – nie ma własnego pyłu



jest miękka i przyjemna w dotyku



przyjazna dla środowiska

wady:



jest częściowo przepuszczalna dla wody, krwi i wydzielin



nie chłonie płynów, nie jest dobrym zabezpieczeniem
mikrobiologicznym dla rany operacyjnej



nieekonomiczna

c)

gore-tex

– jest bielizną wykonaną z włókien

syntetycznych (trójfazowa struktura tkaniny)

zalety:



nie ma własnego pyłu



stanowi dobrą ochronę przeciwbakteryjną



ma dużą chłonność



nieprzemakalna – nie przepuszcza wody, krwi i płynów
ustrojowych



jest antyelektrostatyczna



posiada zdolność termoregulacji



umożliwia właściwe obłożenie pola operacyjnego,
gdyż serwety są zróżnicowane pod względem
wielkości i kształtu



ma samoprzylepne brzegi



jest ekologiczna – redukcja odpadów
medycznych



jest pakowana w zestawy lub pojedynczo



jest wielokrotnego użycia



łatwa w użyciu i przechowywaniu

wady:



koszty związane z dezynfekcją, praniem,
naprawianiem i wyjaławianiem

Cechy właściwej bielizny
operacyjnej

1.

Ubogocząsteczkowość

Bielizna operacyjna powinna być wykonana z

włókien syntetycznych, na swojej
powierzchni nie posiada luźnych cząstek,
brak jest drobinek czyli tzw. własnego pyłu,
które przenoszą bakterie z serwet
operacyjnych do rany operacyjnej podczas
ruchu powietrza. Tak zbudowana tkanina
przyczynia się do ograniczenia liczby
drobnoustrojów pochodzących z powietrza

Cechy właściwej bielizny
operacyjnej

2.

Ochrona przeciwbakteryjna

Błona, stanowiąca warstwę środkową tkaniny ma

mikroporowatą strukturę. Wielkość por to
około 0,2 µm (drobnoustroje chorobotwórcze
0,8-1,0 µm). Tak więc błona ta uniemożliwia
przenikanie bakterii przez tkaninę.

Zadaniem bielizny operacyjnej jest

zabezpieczenie rany operacyjnej zarówno
przed bakteriami pochodzącymi ze skóry
członków zespołu operacyjnego jak i okolicy
rany operacyjnej.

Cechy właściwej bielizny
operacyjnej

Wiemy, że bakterie mogą wniknąć do

rany operacyjnej trzema drogami:



droga wstępująca – wilgotne obłożenie
operacyjne



droga boczna – niewłaściwe
umocowanie brzegów obłożenia na
zdezynfekowanym polu operacyjnym



droga zstępująca – wilgotne rękawy
fartucha chirurga oraz przód fartucha

Cechy właściwej bielizny
operacyjnej

3.

Samoprzylepność

Najwłaściwszą metodą, która zapobiega

przedostaniu się bakterii ze skóry do rany
operacyjnej jest umocowanie bielizny
operacyjnej za pomocą samoprzylepnych
brzegów. Samoprzylepna bielizna zabezpiecza
przed:



przesunięciem się serwet operacyjnych



zainfekowaniem rany



eliminuje używanie opinaków, które dziurawią
serwety operacyjne

Cechy właściwej bielizny
operacyjnej

4.

Chłonność

Tkaniny operacyjne, ze względu na swoją

strukturę posiadają zdolność
pochłaniania części płynów i wydzielin
z rany operacyjnej. Dzięki temu
obłożenie pola operacyjnego nie jest
mokre. Tkanina chłonie część płynów,
ale nie ulega przmoczeniu.

Cechy właściwej bielizny
operacyjnej

5.

Nieprzemakalność

Jest to cecha bardzo ważna ze względów

higienicznych, mikrobiologicznych oraz dla
bezpieczeństwa pacjenta. W przypadku
stosowania prądu elektrycznego o wysokiej
częstotliwości istnieje ryzyko poparzenia
ciała operowanego pacjenta. Ryzyko to
wzrasta wtedy, kiedy pacjent leży na
wilgotnym stole operacyjnym oraz gdy
bielizna operacyjna jest przemoczona.

Cechy właściwej bielizny
operacyjnej

6.

Antyelektrostatyczność

Bielizna operacyjna nie może przewodzić

prądów elektrycznych. Nie może się
elektryzować.

Cechy właściwej bielizny
operacyjnej

7.

Aktywność oddechowa i termoregulacja

Nowa technologia zastosowana przy produkcji

tkanin operacyjnych pozwala na zachowanie
naturalnej termoregulacji ciała ludzkiego.
Zapobiega przegrzaniu oraz nadmiernemu
wychłodzeniu. Ciało ludzkie cały czas
oddycha, a zadaniem bielizny operacyjnej jest
ułatwienie tego oddychania. W niektórych
sytuacjach należy zabezpieczyć pacjenta
dodatkowym podkładem termoizolacyjnym,
który stosuje się pod jałowe obłożenie

Funkcjonalność, kształt i
wielkość serwet operacyjnych

Bielizna operacyjna powinna być przygotowana w sposób

funkcjonalny:



zróżnicowane kształty serwet ułatwiają sposób obkładania pola
operacyjnego



właściwa struktura serwet daje możliwość jednowarstwowego
obłożenia pola operacyjnego



serwety powinny być pofałdowane tak, aby można je było użyć
bez przekładania



przygotowanie bielizny do zabiegu operacyjnego powinno
uwzględniać wszystkie rodzaje zabiegów operacyjnych
wykonywanych na danym bloku operacyjnym



zróżnicowane kształty serwet poprawiają komfort pracy personelu
Sali operacyjnej, pozwalają na dokładne obłożenie pola
operacyjnego i jednocześnie zapewniają bezpieczeństwo
operowanemu pacjentowi.

Przykłady kształtów serwet
operacyjnych

1.

Serweta w kształcie małego „u” – np.
do operacji tarczycy, ucha,
przedramienia

Przykłady kształtów serwet
operacyjnych

2.

Serweta w kształcie dużego „U” –
operacje w obrębie szyi, głowy,
kończyny dolnej

Przykłady kształtów serwet
operacyjnych

3.

Serweta duża – prześcieradło
operacyjne – do operacji brzusznych
oraz jako uzupełnienie do innych
zestawów obłożeniowych

Przykłady kształtów serwet
operacyjnych

4.

Serweta mała – operacje brzuszne i na
klatce piersiowej

Przykłady kształtów serwet
operacyjnych

5.

Parawan

Przykłady kształtów serwet
operacyjnych

6.

Serweta z „dużą dziurą” np. do cięcia
cesarskiego

Przykłady kształtów serwet
operacyjnych

7.

Serweta z „małą dziurą” np. do
operacji okulistycznych

Przykłady kształtów serwet
operacyjnych

8.

Serweta do operacji stawu kolanowego
(wokół otworu znajduje się tasiemka
pomniejszająca otwór po nałożeniu
serwety na kończynę dolną)

Przykłady kształtów serwet
operacyjnych

9.

Pokrowiec – mały worek do okrycia
stolika Mayo, lub kończyn dolnych albo
górnych

Przykłady kształtów serwet
operacyjnych

10.

Pokrowiec – duży worek – do okrycia
np. aparatu rtg

PN-EN 13795

Polska stając się członkiem Unii Europejskiej

zobowiązała się do stosowania prawa
obowiązującego na jej obszarze. W zakresie bielizny
stosowanej na blokach operacyjnych szpitali
obowiązującą jest Dyrektywa o Wyrobach
Medycznych MDD 93/42, której polską przekładnią
jest Ustawa o wyrobach medycznych z dnia
20.04.2004 r. Ustawa nakłada obowiązek, by
wszystkie produkty zaliczane do wyrobów
medycznych posiadały oznaczenie znakiem CE.
Wymogi precyzujące wymagania odnośnie
poszczególnych grup wyrobów medycznych zawarte
są w normach zharmonizowanych.

PN-EN 13795

Normą zharmonizowaną dotyczącą

obłożeń chirurgicznych, fartuchów
chirurgicznych i odzieży dla bloków
operacyjnych stosowanych jako wyroby
medyczne dla pacjentów, personelu
medycznego i wyposażenia jest Norma
PN-EN 13795.

PN-EN 13795

Założeniem wprowadzenia powyższej normy jest

minimalizacja powstawania zakażeń szpitalnych podczas
zabiegów operacyjnych. Większość zakażeń w miejscu
operowanym powstaje podczas zabiegu operacyjnego poprzez
przedostanie się mikroorganizmów do otwartej rany. Potencjalnym
źródłem drobnoustrojów są: personel, wyposażenie, inni pacjenci,
czy sam pacjent. Badania, które stanowiły podstawę opracowania
wymogów normy PN-EN 13795 wskazują, że przy zabiegach
czystych najczęstszym źródłem zakażenia jest skóra pacjenta i
personelu, natomiast przy zabiegach sprzyjających zakażeniom
takim źródłem jest fizjologiczna flora bakteryjna skóry pacjenta.
Do zakażenia w miejscu operowanym na sali operacyjnej
dochodzi dwiema drogami: kontaktową i powietrzną na skutek
złuszczania się komórek naskórka.

PN-EN 13795

Zadaniem normy jest zapewnienie bezpieczeństwa

i ochrony personelu, jak również pacjentów
poprzez stosowanie do produkcji obłożeń i
fartuchów chirurgicznych oraz odzieży
operacyjnej materiałów barierowych.
Barierowością w ujęciu normy jest odporność na
przesiąkanie płynów, odporność na przenikanie
mikroorganizmów, niepylenie, czystość
mikrobiologiczna, czystość pod względem
cząstek stałych, odporność na rozdarcie i
przedziurawienie

PN-EN 13795

Norma określa dwa poziomy
barierowości: pierwszym z nich jest
barierowość wymagana dla zabiegów
standardowego ryzyka, drugim
barierowość wymagana dla zabiegów
wysokiego ryzyka.

PN-EN 13795

Norma PN-EN 13795 składa się z trzech części.

Pierwsza z nich mówi, jakie parametry
decydujące o barierowości podlegają
badaniu, druga mówi o metodach
badawczych tych parametrów natomiast
trzecia podaje wartości parametrów,
spełnienie których jest podstawą do
stwierdzenia zgodności badanych wyrobów z
normą.

PN-EN 13795

Norma nie mówi o rodzajach materiałów, które
mogą bądź powinny być użyte do produkcji
bielizny operacyjnej – dotyczy ona zarówno
wyrobów jednorazowego, jak i wielokrotnego
użytku. Powszechne stwierdzenie, że tradycyjna
tkanina bawełniana nie spełnia wymogów normy nie
wynika z jej litery. Faktem dyskwalifikującym
tradycyjną tkaninę bawełnianą jest to, że będąc
tkaniną pylącą oraz absorbującą płyny nie stanowi
ona bariery, która jest jednym z wymogów
wymienionych w PN-EN 13795.

PN-EN 13795

Istotą normy jest określenie minimalnych

wartości parametrów określających
barierowość, przy czym każdy z
użytkowników może określić swoje
wymagania na poziomie wyższym.
Określenie wyższych wymagań jest bardzo
ważne w przypadku wyrobów wielokrotnego
użytku, gdzie barierowość spada z każdym
cyklem prania i sterylizacji. Im wyższe są
wymagania tych parametrów, tym dłużej
utrzymana jest barierowość.

Komfort w normie PN-EN
13795

Jak już wcześniej wspomniano obowiązkowemu

badaniu podlegają parametry materiałów decydujące
o barierowości. W związku z tym należy sobie
uzmysłowić jeden niezwykle istotny fakt. W ślad za
barierowością gwarantującą wyższy poziom
bezpieczeństwa dla personelu i pacjentów idzie
obniżenie komfortu użytkowników używających
bielizny barierowej. Obniżenie komfortu wynika z
niższego poziomu przepuszczalności pary wodnej,
powietrza jak również chłonności wilgoci. Wszystko to
może prowadzić do powstania u użytkownika tak
zwanego efektu prysznica.

Komfort w normie PN-EN
13795

Norma nie wymaga badania

jakiegokolwiek z parametrów
decydujących o komforcie, ponieważ
komfort jest pojęciem subiektywnym
definiowanym różnie przez różnych
użytkowników.

Komfort w normie PN-EN
13795

Jednakże w Załączniku A normy PN-EN

13795-1 opisane są aspekty wpływające
na komfort użytkowania, które w celu
minimalizacji stresu fizjologicznego
powinny być wzięte pod uwagę.
Pojęcie komfortu jest składową kilku różnych
czynników, takich jak komfort fizjologiczny,
swoboda ruchów lub czynniki, które będą
oddziaływać i/lub wpływać na indywidualne
zadowolenie z wyrobu.

Komfort w normie PN-EN
13795

Wśród czynników wpływających na komfort

termofizjologiczny wymienione są:
opór cieplny, przepuszczalność powietrza,
odporność na przenikanie pary wodnej.
Komfort dotykowy z kolei zależny jest od
właściwości płaskiego wyrobu
włókienniczego, takich jak rozciągliwość,
układalność i struktura powierzchni
płaskiego wyrobu włókienniczego, jak
również od masy ubioru, rozmiaru,
dopasowania oraz wykonania.

Komfort w normie PN-EN
13795

Na ogólny komfort osób noszących

fartuchy chirurgiczne i odzież dla
bloków operacyjnych wpływa wiele
czynników: konstrukcja, dopasowanie,
przewiewność, masa, grubość –
gramatura materiałów włókienniczych,
właściwości elektrostatyczne, kolor,
współczynnik odbicia światła, zapach i
wrażliwość skóry na kontakt z
fartuchem.

Komfort w normie PN-EN
13795

Inne istotne czynniki, które mogą wpływać na

komfort to: bielizna, stan zdrowia i stan
fizyczny, obciążenie pracą, stres
psychiczny oraz warunki otoczenia, takie
jak temperatura, wilgotność względna i
liczba wymian powietrza w sali operacyjnej.
Komfort jest odczuciem subiektywnym i
może na niego wpływać jeden z
wymienionych czynników lub ich
kombinacja.

Komfort w normie PN-EN
13795

Dlatego też potrzeba zakupu

bielizny zgodnej z normą PN-EN
13795 powinna uwzględniać
aspekty ważne z punktu widzenia
komfortu użytkowania. Tylko taka
kombinacja zapewni użytkownikom
pełne zadowolenie ze stosowania
barierowej bielizny operacyjnej.