Węgiel, wodór,

tlen, azot oraz

fosfor

Ich właściwości i funkcje

biologiczne w organizmie, źródła,

zapotrzebowanie oraz objawy

nadmiaru i niedoboru

Pierwiastki biogenne

o Do których zaliczamy omawiane

przez nas makroelementy ( C, O, H,
N, F) to składniki wszystkich
związków budujących organizmy
żywe –

lipidów

,

cukrów,

oraz

białek

.

o Spełniają BARDZO istotna rolę

fizjologiczną, są niezbędne do
prawidłowej budowy i
funkcjonowania organizmu.

WĘGIEL

- C

o Węgiel występuje w każdym żywym organizmie

o Ma zdolność do tworzenia bardzo długich

łańcuchów, w których występują silne i stabilne
wiązania C-C

o Ta zdolność umożliwia węglowi tworzenie prawie

nieskończonej ilości związków.

o W organizmie człowieka ważącego 70kg jest

ok. 13kg węgla wchodzącego w skład
podstawowych dla życia związków:

węglowodanów, tłuszczów, białek, kwasów

nukleinowych, witamin

WODÓR

- H

o Wraz z węglem stanowi podstawowy budulec

wszystkich

związków organicznych

.

o Wchodzi w skład

wody

- H

2

O, która stanowi

około 60% masy organizmu człowieka oraz jest
podstawą powstania i przetrwania życia na
ziemi.

o W organizmie człowieka ważącego 70kg jest

około 7kg wodoru.

o Bierze udział w procesach

oddychania

komórkowego

TLEN

- O

o

Organizm człowieka nie jest w stanie przetrwać
bez tlenu więcej niż kilka minut,

brak tlenu =

ŚMIERĆ !

o

Składnik związków nieorganicznych i
organicznych, w których włączany jest do
łańcucha węglowego, lub obecny w grupach
funkcyjnych

o

Wraz z wodorem jest uczestnikiem procesów
oksydoredukcyjnych podczas

oddychania

komórkowego

AZOT

- N

o Składnik :
- Aminokwasów, białek i kwasów nukleinowych
- Nośników energii ( ATP, ADP )
- Koenzymów ( CoA)
- Witamin z grupy B
- Barwników ( np. hemoglobiny )

Oraz popularnych używek (alkaloidów) np.

kofeiny, nikotyny

FOSFOR

- F

o Ilość tego pierwiastka w organizmach nie

jest wysoka, ale

rola bardzo istotna.

o Jest składnikiem kwasów nukleinowych,

przenośnika energii -

ATP

oraz

transporterów wodoru (

NAD, NADP

) jest

więc niezbędny do zajścia procesów
energetycznych w komórce.

o Składnik mineralny kości

Źródła i zapotrzebowanie

Węgiel

– niedobór węgla powoduje poważne

zmiany w organizmie, niedobór masy ciała a
nawet zahamowanie procesów życiowych.

Źródła : wszystkie składniki
pokarmowe, Związki węgla
są utleniane w organizmie w
obecności tlenu do
dwutlenku węgla i stają się
źródłem energii chemicznej
do budowy komórek, pracy
mięśni, produkcji ciepła,
tworzenia potencjałów bioelektrycznych.

Wodór

– tak jak inne pierwiastki biogenne

jest niezbędny do zachodzenia wszystkich
procesów życiowych.

Źródła: jest składnikiem bardzo wielu pokarmów,
Na szczególną uwagę zasługują jego liczne
połączenia z węglem i tlenem, a więc
węglowodany, tłuszcze i białka.

Azot

- w postaci organicznych związków

azotowych – białek i kwasów nukleinowych
stanowi jedną piątą ciała ludzkiego.

Źródła: (Pokarmy bogate w białko)
mięso, ryby, orzechy,
produkty mleczne, rośliny strączkowe.

Tlen

- jest pierwiastkiem, bez którego życie

człowieka byłoby niemożliwe. Z wyjątkiem
gazów szlachetnych, wiąże się prawie ze
wszystkimi pierwiastkami, od których
przyjmuje dwa elektrony. Reakcje łączenia
się pierwiastków z tlenem przebiegają z
wydzielaniem się energii. Energia pojawia się
podczas utleniania tkankowego związków
węgla pobieranych z pożywieniem. Z tego
względu większość organizmów wymaga
doprowadzenia tlenu.

Źródła : Tlen ze środowiska dostaje się do
organizmu przez układ oddechowy, a następnie jest
transportowany przez krew w połączeniu z
hemoglobiną.

Fosfor

– niedobór fosforu może doprowadzić

do zaburzeń w przewodzeniu impulsów
nerwowych, nieprawidłowej pracy serca,
niedoboru masy kostnej, a ze względu na jego
wszechobecność również do zahamowania
procesów życiowych.

Źródła: nabiał, mięso,
drób, ryby i ziarna zbóż

NALEŻY JEDNAK PAMIĘTAĆ

iż niedobory

wszystkich z wymienionych pierwiastków
występują niezwykle rzadko, ponieważ
znajdują się one prawie w KAŻDYM
przyjmowanym przez nas pokarmie.

Objawy niedoboru

Fosforu:

― zaburzenia w rozwoju tkanki kostnej i budowie

szkieletu, zaburzenia wzrostu

― zgrubienia stawów
― zaburzenia pobudliwości nerwowej
― zaburzenie przemian metabolicznych, utrata masy

ciała

― osłabienie organizmu, kłopoty z oddychaniem
― bóle mięśniowe, kostne
― drgawki
― śpiączka
― brak apetytu
― artretyzm
― próchnica zębów

Azotu:

― zmiana koloru skóry, wysypki na skórze
― biegunka
― zmniejszenie masy mięśniowej, zaburzenia

przyrostu masy ciała oraz prędkości wzrostu

― zmęczenie i ogólne osłabienie
― opuchlizna i obrzęki
― duży i wystający brzuch
― ospałość, apatia i rozdrażnienie
― zwiększona podatność na zakażenia z

powodu osłabienia układu odpornościowego

― zaburzenia pamięci

Tlenu:

― przyspieszenie oddechu i tętna
― uczucie gorąca
― zawroty, bóle głowy
― tętnienie w skroniach
― obniżenie sprawności intelektualnej
― zaburzenia koncentracji, pamięci, świadomości
― drżenie lub kurcze, bóle mięśni
― drgawki
― drażliwość
― ogólne osłabienie
― problemy z krążeniem
― zaburzenia układu immunologicznego
― zaburzenia trawienia

Węgla:

― Przygnębienie i apatia lub niepokój,

zestresowanie, panika

― Niekontrolowanie emocji
― Spłycenie oddychania, a nawet chwilowy

bezdech

Wodoru:

― odwodnienie
― zmniejszenie masy ciała
― sucha, pomarszczona skóra
― zaburzenia potliwości
― zaburzenia ciepłoty ciała
― nadkwaśność żołądkowa
― kamica nerkowa i żółciowa
― przewlekłe zaparcia
― zaburzenia snu i bezsenność
― zaburzenia rytmu serca
― nowotwory