MŁODSZY WIEK SZKOLNY-

PÓŹNE DZIECIŃSTWO



Młodszy wiek szkolny przypada na okres pomiędzy
siódmym a dziewiątym rokiem życia (według niektórych
autorów pomiędzy siódmym a jedenastym rokiem). Jest
to okres szczególnie istotny dla rozwoju człowieka. Jest to
okres dużych zmian , można powiedzieć rewolucji w życiu
dziecka (szczególnie jeśli nie chodziło ono wcześniej do
przedszkola) - rozpoczyna bowiem edukację szkolną.
Zaczyna pojawiać się w jego życiu nowe środowisko
społeczne, codzienne obowiązki i nowe wyzwania.
Zmianie ulega proporcja pomiędzy zabawą a pracą
(nauką). Od dziecka zaczyna się więcej wymagać - musi
ono nauczyć się obowiązkowości, systematyczności. Musi
odnaleźć swoje miejsce w grupie rówieśniczej. Wraz z
rozpoczęciem edukacji dziecko zaczyna zdobywać
systematycznie wiedzę pod kierunkiem nauczyciela.
Coraz więcej jest w nauce elementów pracy umysłowej -
coraz mniej elementów rozrywki czy zabawy. Dlatego też
dziecko idąc do szkoły musi osiągnąć odpowiedni poziom
rozwoju intelektualnego oraz emocjonalnego - poziom
który wyznacza jego dojrzałość szkolną.



W tym wieku następuje u dziecka gwałtowny

rozwój procesów poznawczych zmierzający do
wyodrębnienia i usamodzielnienia poszczególnych
czynności umysłowych. Znaczącą rolę w tym
procesie odgrywa systematyczna edukacja oraz
udział dziecka w życiu kulturalnym i społecznym
jego środowiska.



Istotne dla dalszego ogólnego rozwoju dziecka

zmiany dokonują się w procesach myślenia -
podstawowych procesach poznawczych człowieka.
Myślenie składa się z takich podprocesów jak
analiza, synteza, abstrahowanie i uogólnianie.
Polega więc na operowaniu pewnymi treściami
nawet wtedy kiedy dany przedmiot czy zjawisko
nie oddziałuje bezpośrednio na zmysły.



Jedną z podstawowych zmian jaka dokonuje się w myśleniu człowieka

w wieku pomiędzy siódmym a jedenastym rokiem życia jest to iż
myślenie przybiera postać samodzielnej wewnętrznej czynności
poznawczej, opartej na operacjach pojęciowych i realizowanej w
zgodzie z zasadami logiki. Taką postać myślenia określa się w
psychologii mianem myślenia pojęciowego, abstrakcyjnego,
symbolicznego czy też mianem myślenia słowno logicznego.



Rozwój myślenia dokonuje się etapami, przebiega stopniowo. Istotnym
zjawiskiem dla wykształcenia tego typu myślenia jest proces
interioryzacji czynności zewnętrznych które opierają się na
spostrzeżeniach lub też wyobrażeniach przedmiotów. Czynności te
poprzez interioryzację zostają przekształcone w operacje myślowe.



W młodszym wieku szkolnym dziecko osiąga etap rozwoju

poznawczego charakteryzującego się występowaniem operacji
konkretnych (wg teorii rozwoju umysłowego Piageta) - w tym czasie
operacje te zostają wykształcone, następnie są doskonalone. Pojawiają
się one w późniejszym etapie rozwoju wczesnoszkolnego. Początkowo
myślenie dziecka ma jeszcze postać myślenia przedoperacyjnego -
procesy myślenie są jeszcze w dużym stopniu uzależnione od ich
konkretnej treści. Później dziecko nabywa umiejętności operowania
pojęciami coraz bardziej złożonymi, jest w stanie przeprowadzić
rozumowanie a także potrafi wrócić do punktu wyjścia.



Istotnymi dla procesów myślenia operacjami są operacje

syntezy i analizy. Punktem wyjścia procesu poznawania jest
synteza (synteza pierwotna) - następuje spostrzeżenie
zjawiska i jego całościowe ujęcie. Następnie w trakcie
procesów poznawczych (w trakcie myślenia) zjawiska zostają
rozbite na części - następuje proces analizy. Po zakończeniu
analizy zjawiska znowu zostają połączone w całość - dokonuje
się tzw. synteza wtórna. Oprócz operacji analizy i syntezy
równie istotna jest operacja abstrahowania i uogólniania.
Abstrahowanie jak wszystkie operacje poznawcze rozwija się
stopniowo, etapami - jego rozwój następuje od etapu
podstawowej abstrakcji zmysłowej do etapu jakim jest
tworzenie pojęć abstrakcyjnych. W trakcie edukacji w okresie
wczesnoszkolnym proces abstrahowania aktualizuje się i
ulega dalszemu doskonaleniu podczas podejmowanej przez
dziecko pracy umysłowej . Równie istotnym procesem jest
uogólnianie - zachodzi ono wówczas gdy dziecko poznaje
cechy ogólne grupy (klasy) przedmiotów , cechy istotne dla
zdefiniowania klasy.



Wraz z procesem abstrahowania i procesem uogólniania zachodzi
proces konkretyzacji. Przejawem konkretyzacji jest zastosowanie
uogólnionej wiedzy teoretycznej do dalszego poznawania materiału
szkolnego oraz do rozwiązywania zadań praktycznych. Konkretyzacja
przejawia się również w umiejętności ilustrowania ogólnej
teoretycznej wiedzy konkretnymi przykładami, w umiejętności
odnoszenia poszczególnych faktów jednostkowych do wiedzy ogólnej.



Nauczanie dziecka odbywa się poprzez przekazywanie mu pewnego

uporządkowanego materiału - uczy to dziecko systematyzowania
zdobytej wiedzy. Dokonuje się to właśnie poprzez czynności myślowe
określane mianem systematyzacji - polegają one na porządkowaniu
informacji w pewnego rodzaju systemy.



Na wiek wczesnoszkolny przypada również rozwój zdolności

wnioskowania. Można powiedzieć że nabycie zdolności wnioskowania
jest pewnego rodzaju rewolucją w sposobie poznawania świata.
Jednak operacje wnioskowania jakie wypracowują dzieci w tym wieku
nie są jeszcze zbytnio zróżnicowane i są słabo rozwinięte. Dzieci w
tym wieku wnioskowanie przeprowadzają jeszcze na podstawie
przesłanek które powstają w rzeczywistości (są wynikiem operacji na
konkretach) . Jednak przy zastosowaniu odpowiedniej metody
edukacyjnej zaczynają one szybko nabywać umiejętności
przeprowadzania rozumowania bez treści konkretnych (percepcyjnie
dostępnych).



Oprócz procesów myślenia w okresie wczesnoszkolnym istotnym

przeobrażeniom ulegają procesy spostrzegania, obserwacji oraz procesy
uwagowe.



W początkowym etapie nauczania spostrzeganie rozwija się w znacznym

stopniu - staje się ono czynnością niejako samodzielna (wyodrębniona od
innych czynności poznawczych) zaczyna mieć również charakter celowej
czynności.



Dzieci potrafią odróżniać i uogólniać cechy przedmiotów. Na ogół posiadają

już prawidłowo wykształconą percepcje obrazów, konturów, schematów oraz
rysunków. Dalsze doskonalenie procesów spostrzegania i obserwacji jest ściśle
powiązany z edukacją szkolna i z rozwojem uwagi, która w tym okresie
powinna być szczególnie starannie kształtowana i kierunkowania.



Cecha charakterystyczną dla tego etapu rozwoju jest niezbyt dobrze

rozwinięta umiejętność dokładnego i wiernego spostrzegania. Dziecko nie
zawsze wie które elementy są istotne - selekcja percepcji nie jest zbyt dobrze
rozwinięta. Dziecko niekoniecznie koncentruje się na danych kluczowych dla
właściwej percepcji. Spostrzeganie bowiem jest także procesem
wymagającym świadomej organizacji oraz umiejętności kierowania nim. To na
ile dziecko dokładnie spostrzega i to na ile te spostrzeżenia są trwałe jest
uzależnione od ilości analizatorów biorących w percepcji udział. Im więcej
analizatorów jest zaangażowanych przez komunikat tym większa jest
percepcyjne zaangażowanie ucznia. Materiał jest podawany jak gdyby z
różnych stron co sprzyja głębszemu przetwarzaniu informacji z nim
związanych i lepszemu opanowaniu materiału.



Podstawą sukcesów w nauce szkolnej nie są przypadkowe i przelotne
spostrzeżenia, a raczej spostrzeżenia które są wynikiem systematycznej ,
planowanej obserwacji. Czyli spostrzeżenia będące wynikiem świadomej,
celowej, wybiórczej uwagi.



Rozwój spostrzegania i umiejętności obserwacyjnych jest wynikiem tego , ze
dzieci które mają obserwować określone przedmioty czy zjawiska zaczynają
bazować tylko na opisie słownym tego co ma być przedmiotem ich
aktywności poznawczej . Zaczynają im wystarczać wyjaśnienia werbalne -
przestaje być niezbędne przedstawianie dzieciom konkretu.



Oczywiście określone procesy poznawcze nie rozwijają się w sposób

pojedynczy w oderwaniu od innych procesów poznawczych. . Rozwój
spostrzegania i obserwacji jest warunkowany i zarazem wzajemnie wpływa
na rozwój uwagi. Procesy uwagowe dziecka są stymulowane do szerszego
rozwoju poprzez edukacje szkolną,. Ulegają w niej doskonaleniu takie
właściwości uwagi jak koncentracja, trwałość i przerzutności. Zwiększa się
również pojemność uwagi. Dzieci w wieku wczesnoszkolnym kierują swoja
uwagę głównie na przedmioty i zjawiska zachodzące w świecie
zewnętrznym. Uwaga dzieci jest aktywizowana poprzez takie nauczania
które potrafią wzbudzić ich ciekawość oraz które łączą przekazywany nowy
materiał z wiedza wcześniej przez dzieci nabytą oraz z doświadczeniami
dzieci i ich nawykami. Przekazywany materiał musi być zrównoważony pod
względem elementów nowych i elementów dobrze znanych dziecku.
Wypracowanie odpowiednich metod aktywizacji uwagi dziecka sprzyja
wytworzeniu i umocnieniu nawykowi skupiania uwagi wtedy gdy wymagają
tego zewnętrzne okoliczności, umiejętność koncentracji uwagi staje się
niemal cecha charakteru.



Również istotną role w orientacji człowieka w świecie.. Dzięki niej jest
możliwe zdobywanie i gromadzenie doświadczeń, budowanie
tożsamości, rozwijanie się. Jest ona kluczowym elementem, bazą dla
min. intelektualnego rozwoju człowieka. W początkowym okresie
wieku wczesnoszkolnego procesy pamięciowe dynamicznie rozwijają
się. Pamięć to oczywiście nie tylko przechowywanie zdobytych
informacji - to także proces odpowiedniego kodowania informacji,
proces przywoływania ich z magazynów pamięciowych , proces
rozpoznawania zjawisk już wcześniej napotkanych.



W okresie edukacji szkolnej dziecko opanowuje (zapamiętuje)

znaczenie od siedmiu do czterdziestu tysięcy słów i ich znaczeń.
Zapamiętuje również przeróżne zasady - zasady podstawowych
działań arytmetycznych, zasady społecznego współżycia.



Rozwój pamięci w dużym stopniu jest uzależniony od ćwiczenia jej.

W procesie nauczania może być np. ćwiczona głównie pamięć
"świeża" kiedy nauczyciel bazuje cały czas na nowym materiale albo
też pamięć odroczona - jeśli sięga do materiału wcześniej nabytego.
Nauczyciel może również wymagać reprodukcyjnego odtworzenia
zapamiętanych treści - wówczas nacisk jest położony na rozwój
pamięci mechanicznej, albo też może wymagać nie tylko odtworzenia
materiału ale także umiejętności rozumienia go - wówczas ćwiczona
jest pamięć logiczna. Oczywiście optymalny proces to taki proces
nauczania w którym dzieci ćwiczą wszystkie te rodzaje pamięci, taki
proces nauczania który kładzie nacisk na różnorodność.



W okresie wczesnoszkolnym obserwujemy również znaczny

rozwój mowy u dzieci. Poziom rozwoju mowy jaki dziecko osiągnęło
przed rozpoczęciem edukacji jest jednym ze wskaźników dojrzałości
szkolnej - czyli gotowości dziecka do rozpoczęcia edukacji. Bardzo
istotna jest umiejętność budowania wypowiedzi bazujących na
zdaniach wielokrotnie złożonych. W trakcie edukacji szkolnej dziecko
doskonali funkcje komunikacyjne oraz symboliczne. Mowa dziecka
zaczyna być coraz ściślej powiązana z myśleniem. Rozwój mowy
znajduje pośrednio swoje odbicie w procesach percepcyjnych (które
w dużej mierze zalezą od naszej wiedzy i doświadczenia) które stają
się coraz doskonalsze- to sprzyja coraz lepszemu przystosowaniu do
otaczającej rzeczywistości. Poprzez rozwój mowy doskonalą się
procesy myślenia - działania dzieci w coraz większym stopniu są
oparte na analizie sytuacji, wytyczaniu celu działania,
opracowywaniu strategii jego realizacji .



Równie istotnym aspektem rozwoju mowy jest przebiegający

stopniowo proces uzewnętrzniania. Niejednokrotnie rozwiązywane w
szkole zadania wymagają skupienia, skierowania uwagi z zewnątrz
do wewnątrz - skupienia jej na obrazach wewnętrznych. Stymuluje
to proces uwewnętrzniania mowy. Z kolei uwewnętrznianie mowy
jest podstawa rozwoju bardziej złożonych operacji myślowych.



Oczywiście mowa również nie rozwija się w oderwaniu od rozwoju
innych procesów poznawczych- jej rozwój jest stymulowany i
zarazem stymuluje rozwój uwagi, spostrzegania, pamięci ,
myślenia. Jest również stymulowany przez środowisko w jakim
dziecko żyje - bogate w bodźce, stymulujące środowisko sprzyja
lepszemu , bardziej pełnemu rozwojowi mnie tylko mowy ale także
innych funkcji psychicznych.



Reasumując możemy powiedzieć iż wiek wczesnoszkolnym jest

wiekiem znaczących zmian w zakresie:



Procesów pamięciowych - dzieci stosunkowo łatwo nabywają nowe
umiejętności czy słów, sprzyja temu dobrze rozwinięte procesy
pamięciowe



Wiekiem realizmu - w życiu dzieci coraz większe znaczenie
zaczynają odgrywać rzeczywiste wydarzenia zewnętrzne - ludzie,
przedmioty



Wiekiem aktywności - dzieci wykazują duże zainteresowanie
wykonywanymi czynnościami : zabawą czy nauką



Wiekiem ekspresji - w dzieciach narasta potrzeba uzewnętrzniania
własnych przeżyć poprzez zabawę i twórczość.



Dziecko w wieku wczesnoszkolnym jest już w miarę stabilne
emocjonalnie - potrafi ono panować nad ekspresją
emocjonalna. Autorytetem dla niego są rodzice, coraz
większe znaczenie zaczyna również mieć nauczyciel w
szkole. Szczególnie w pierwszej klasie dzieci potrzebują by
nauczyciel poświęcał im dużo uwagi. Wzrasta w tym wieku
znaczenie grupy rówieśniczej - coraz bardziej istotna jest
opina grupy, dziecko posiada z reguły przyjaciela - inaczej iż
w wieku przedszkolnym dokonywany jest jego wybór, wybór
ten nie jest przypadkowy. U chłopców dominuje typ przyjaźni
"ramie w ramię" u dziewczynek typ przyjaźni "twarzą w
twarz". Przyjaźń chłopców jest bardziej oparta na wspólnym
działaniu, przyjaźń dziewczynek na dzieleniu się
przeżyciami.



Wraz z rozpoczęciem edukacji szkolnej znacznemu

wzbogaceniu ulega życie dziecka - zarówno w aspekcie
poznawczym, społecznym jak i emocjonalnym.
Nawiązywane coraz liczniejsze więzi zarówno z rówieśnikami
jak i z nauczycielami. Aktywność poznawcza staje się
źródłem emocji - odnosząc sukcesy dziecko przezywa
pozytywne emocje.



Porażki są źródłem emocji negatywnych. Na początkowym etapie
rozwoju emocjonalnego emocje są bardziej impulsywne (są
afektami) dopiero w procesie socjalizacji dziecko uczy się
panować nad emocjami, kierować nimi . U dziecka w wieku
wczesnoszkolnym dominują już emocje kontrolowane. Reakcje
emocjonalne są bardziej trwale - maja większy udział w
działaniach mających na celu realizacje potrzeb czy
wyznaczonych celów. W początkowym okresie rozwoju dziecko
realizuje głównie potrzeby i dążenia osobiste (egoistyczne) .
Jednak wraz z e wzrostem liczby i jakości kontaktów
społecznych, wraz z przyrostem wiedzy o świecie, wraz z
kształtowaniem się systemu wartości następuje rozwój potrzeb
poza osobistych oraz uczuciowości wyższej (stosunek do idei i
wartości oraz do innych ludzi).



Dziecko coraz bardziej uczy się kontrolować swoje reakcje

emocjonalne - często robi to po to aby zadowolić rodziców czy
nauczycieli . coraz większe znaczenie ma dla niego również
opinii grupy rówieśniczej. Grupa ta również może mieć wpływa
na ekskrecje emocjonalna- dziecko nie będzie np. okazywać
niezadowolenia ze zlej oceny w szkole aby nie zostało wyśmiane.



Wraz z rozwojem procesów poznawczych dziecko nabywa coraz

większej sprawności w ocenie tego na ile dane zachowania są
szkodliwe czy tez bezsensowne. We wczesnym dzieciństwie dzieci
w znacznie mniejszym stopniu kierują się w swoich zachowaniach
zasada przyjemności i przykrości a bardziej tym jakie
konsekwencje przyniesie ich zachowanie. Są już na tle dojrzale by
hamować swoje pragnienia czy tez zmuszać się do realizacji
pewnych zadań - potrafią podporządkować swoje działania
wymogom społecznego współżycia.



Dzieci w tym okresie życia są niezwykle aktywne i ruchliwe.

Jeśli w procesie wychowawczym aktywności ta jest dobrze
zorganizowana to dziecko przejawia pozytywny nastrój, ma dobre
samopoczucie i jest zrównoważone.



Jeśli natomiast podejmowane są działania mające na celu

zahamowanie dziecięcej aktywności wówczas u dziecka zaczyna
dominować negatywne samopoczucie - zaczyna ono przejawiać
negatywny nastrój. Dziecko często zaczyna się wówczas
zachowywać w sposób nieakceptowany przez otoczenie - co z
kolei powoduje jeszcze większy wzrost negatywnych emocji u
dziecka ( dziecko jest niezadowolone samo z siebie, że nie spełnia
społecznych oczekiwań).



W okresie tym następuje również znaczny spadek lęków - lęków

związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa organizmowi (lęk
przed chorobą czy upadkiem) czy też lęku związanego z psami,
hałasem, burzą.



Pojawiają się za to lęki związane ze szkoła czy z rodzicami.

Dziecko może obawiać się klasówki czy też drwin ze strony
rodziców. Również istotnym źródłem lęku jest odrzucenie i
dezaprobata społeczna (czy też przewidywanie takiej). Niezwykle
istotne zatem jest żeby krytyka wobec dziecka była wyrażana w
sposób .życzliwy, by nie stanowiła zanegowania całej osoby
dziecka a jedynie odnosiła się do jego konkretnego zachowania.
Powinna ona być bardziej radą niż pretensją.



Radość w tym wieku daje dziecku różnorodne, bogate w bodźce

środowisko, [poczucie bycia akceptowany, osiąganie celu, uczenie
się nowych rzeczy, zaspakajanie ciekawości. Źródłami radości są
także przebywanie z bliskimi osobami - rodziną i przyjaciółmi,
różnego rodzaju niespodzianki, wartościowe podarunki, sytuacje
stanowiące nowe wyzwania. Takim nowym wyzwanie jest dla
dziecka np. opowiadanie dowcipów- kiedy dziecko osiąga
odpowiedni poziom emocjonalny i umysłowy nie chce ich już tylko
słuchać, chce je również opowiadać - chce zabłysnąć.



Niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na szczęście
dziecka jest niewątpliwie miłość. Wcześniej uczucie to nie było
przez dziecka zbyt dobrze rozumiane - było wyrażane poprzez
odwzajemnianie gestów pocałunków czy uścisków. Na tym
etapie rozwoju dzieci rozumieją miłości pełniej,. Te które są
obdarzane miłością w domu mają wyższe poczucie wartości -
wiedzą że są ważne dla innych.



W wieku wczesnoszkolnym dochodzi także do pierwszego
kryzysu autorytetu rodziców. Wraz z przekroczeniem progu
szkoły osobą niezwykle ważną dla dziecka staje się nauczyciel.
Słowa nauczyciela mają bardzo duże znaczenie. - często
powtarzane przez dzieci: "Bo pani powiedziała..."



Badania prowadzone przez psychologów wykazują iż

podstawowymi motywami uczenia się dzieci w wieku
wczesnoszkolnym są:



Zadowolenie nauczyciela i rodziców



Uzyskanie określonej pozycji w grupie rówieśniczej



Opanowanie materiału



Oceny



Istotne zmiany następują także w rozwoju społecznym i

moralnym. Rozwój społeczny oznacza takie przemiany w
osobowości które powodują, że człowiek jest zdolny do
konstruktywnego uczestnictwa w życiu społeczności.



Bardzo duża rolę w rozwoju społecznym dziecka odgrywa
środowisko w jakim ono przebywa. Środowisko obejmuje jednostki
oraz grupy osób z którymi dziecko ma kontakt i które wywierają na
nie wpływ.



W wieku wczesnoszkolnym duże znaczenie w kształtowaniu się

rozwoju społecznego ma rodzaj relacji, atmosfera, poglądy, sposób
życia jaki charakteryzuje dom rodzinny, oddziaływania wywiera
nauczyciel na klasę oraz grupa rówieśnicza.



Pierwszym środowiskiem które uczy dziecka zasad współżycia

społecznego jest rodzina. To z domu rodzinnego dziecko z reguły
wynosi system przyjętych wartości , dom rodzinny wpływa także na
stosunek dziecka do wartości moralnych. Rodzina wywiera wpływ na
rozwój osobowości - na przyjmowanie określonych postaw i
występowanie określonych potrzeb.



Poprzez kontakty z rodzicami i rodzeństwem dziecko uczy się

nawiązywać więzi emocjonalne, uczy się także w jaki sposób ma się
zachowywać. To z domu rodzinnego wynosi się takie zachowania
społeczne jak odpowiedzialność, obowiązkowość, bycie pomocnym,
szacunek do innych, do pracy i do wiedzy.



Każde dziecko rozwija się określonym układzie rodzinnym - dzieci i
rodzice wzajemnie na siebie oddziałują tworząc określony styl
zachowań w rodzinie. Poprzez oddziaływania rodziny zostaje dziecku
przekazana kultura i tradycja, rodzina zaspakaja podstawowe potrzeby
emocjonalne dziecka, wpływa także na jego postawę wobec nauki i
innych ludzi. Rodzina działa wychowawczo na dziecko poprzez zwykła
codzienną koegzystencję.



Skutki tych oddziaływań są w dużej mierze uzależnione od:



Struktury rodziny i wynikających z niej stosunków panujących w
rodzinie



Sposobu w jakich członkowie rodziny wypełniają pełnione przez siebie
role społeczne



Stopnia z jakim rodzice zdają sobie sprawę z roli odgrywanej przez
nich w procesie wychowawczym dziecka



Istotne znaczenie w procesie uspołecznienia dziecka odgrywa

również szkoła i nauczyciele. W okresie wieku wczesnoszkolnego
następuje aktywny rozwój społeczny. Interakcje pomiędzy dzieckiem a
jego środowiskiem społecznym są coraz bardziej złożone. Dzieci
poprzez te interakcje uczą się ze jeśli chcą być członkami danej
społeczności, jeśli chcą sprostać wymaganiom przez nią stawianym
musza dostosować swoje zachowania do zasad panujących w tej
społeczności.



Nie tylko osoba nauczyciela w szkole wywiera duży wpływ na
dziecko - istotne znaczenie mają również kontakty z rówieśnikami.
Rówieśnicy także wpływają na kształtowanie się światopoglądu
dziecka. Dziecko przekraczając próg szkoły musi przeorganizować
swoje dotychczasowe życie, priorytety. Idąc do szkoły dziecko
wciąż ma potrzebę zabawy jednocześnie wymaga się od niego
aby podjęło obowiązki związane z nauka. Dziecko musi pogodzić
te dwie perspektywy. Oczywiście nie jest tak, że dziecko chce się
tylko bawić- proces uczenia się także je pociąga. Tak wie dziecko
stawia przed sobą jeszcze wymaganie aby sprostać wymaganiom
nauczycielki oraz musi zdobyć pozycję w grupie rówieśniczej. W
okresie późnego dzieciństwa kontakty z rówieśnikami znacznie
zyskają na atrakcyjności - szkoła stanie się w głównej mierze
miejscem spotkań towarzyskich. Kontakty z rówieśnikami, relacje
społeczne w klasie staną się jednym z najpopularniejszych
tematów rozmów. Poprzez wspólnotę przeżyć jakiej doświadcza
cala klasa w dziecku wytwarza się silna więź łącząca je z grupą i
poczucie przynależności do grupy,. Dzieci we wieku
wczesnoszkolnym chętnie bawią się wszelkie zabawy ruchowe w
których są zdefiniowane reguły gry.



Pomimo tego że dzięki szukają w tym okresie kontaktów z

rówieśnikami, że chcą wspólnie działać jest u nich jeszcze słabo
wykształcone poczucie wspólnoty. Dzieci stanowią jakby
odizolowane jednostki. Zmiana w tym zakresie następuje dopiero
w kolejnych latach edukacji szkolnej. W pierwszych latach edukacji
szkolnej zachodzą istotne zmiany w relacjach koleżeńskich. W
pierwszej klasie dzieci łatwo nawiązują ze sobą kontakty - dzieci z
sąsiedztwa chętnie ze sobą przebywają w szkole. Na tym etapie
dobrym kolegą jest dobry uczeń. Natomiast w drugiej i trzeciej
klasie dobrym kolegom jest ten kto chętnie pomaga i z kim można
robić wszystko. Wraz z postępem rozwoju osobowego koledzy stają
się dla dziecka bardzo istotnymi osobami. Wzajemne kontakty dają
dzieciom dużo satysfakcji i radości.



W wieku wczesnoszkolnym główną formą kontaktu dzieci ze
sobą jest zabawa. Przechodzi ona w tym okresie również istotne
przeobrażenia - zmienia się jej cel, charakter i tematyka,. Nowym
tematem w zabawach jest szkoła. Jak już wspomniano wyżej
chętnie też są podejmowane zabawy zespołowe. Możemy w tym
wieku mówić o zabawach asocjacyjnych - kiedy dzieci bawią się
razem, ale brak jest podziału na role., każde dziecko realizuje w
zabawie swój własny cel oraz o zabawach kooperacyjnych -
określone są wspólne cele, zasady , działania podejmowane są
wspólnie.



W wieku wczesnoszkolnym możemy mówić o dwóch fazach rozwoju
moralności (fazy te zostały wyodrębnione w oparciu o koncepcje rozwoju
intelektualnego Piageta):



1 faza - przypada ona na pierwsza i drugą klasę szkoły podstawowej.
Jest to faza dominacji heteronomii moralnej. Jest to jak gdyby moralność
stosowana pod przymusem. Według dziecka sprawiedliwe są zasady i
normy formułowane przez dorosłych. Ponieważ dorośli obdarzania są
autorytetem dziecko przyjmuje ze należy bezwzględnie realizować ich
polecenia. W tym okresie dziecko przestrzega ustanowionych reguł po to
aby uniknąć gróźb i kar.



2 faza - przypada ona na druga i czwarta klasę. Dziecko przechodzi od
heteronomii moralnej do autonomii moralnej. Bez względu na
okoliczności należy działać w zgodzie z wyznawanymi przez siebie
wartościami i regułami. Dziecko postępuje w określony sposób nie
dlatego ze chce uniknąć kary, dostać nagrodę tylko dlatego ze uważa
dane postępowanie za słuszne. Satysfakcjonujące dla dziecka jest
działanie zgodne z wartościami - okres ten nazywamy okresem
moralnego pryncypializmu.



Rozwój moralny, osiąganie wyższych stadiów w dużej mierze zależy

od środowiska w jakim dziecko się wychowuje. Rozwój moralny
postępuje stopniowo- na bazie rozwoju uczuć społeczno moralnych a
także na bazie rozwoju intelektualnego. Początkowo dziecko postępuje
według reguł wyznaczanych przez dorosłych, potem zaczyna te reguły
rozumieć i przyjmować je za własne jeśli uznaje je za słuszne.



Na tym etapie życia przeobrażeniu ulega również
religijność dziecka. Religijność dziecka siedmioletniego
jest bardzo ściśle powiązana z autorytetami. Dziecko
przejmuje wzorce zachowań religijnych od osób
znaczących. Ponieważ dziecko w tym wieku
charakteryzuje się myśleniem konkretnym cechy
rodziców głownie ojca są również przenoszone na
wyobrażenie Boga. Obowiązki religijne są podejmowane
przez wzgląd na posłuszeństwo wobec osób dorosłych -
Bóg pilnuje aby obowiązki te były wypełniane. Na etapie
drugiej klasy dziecko zaczyna doświadczać
ambiwalentnego stosunku do Boga - raz go widzi jako
dobrego i pełnego radości innym razem jako groźnego i
surowego. Około dziewiątego roku życia przekształceniu
ulega obraz boba - Bóg jest pojmowany jako duch
cechujący się dobrocią sprawiedliwością. Pod wpływem
różnego rodzaju informacji u dziecka w tym wieku mogą
się pojawić również wątpliwości co do istnienia Boga



Podsumowanie



Późne dzieciństwo, zwane młodszym wiekiem
szkolnym, to okres trwający od 7r. Do 10/12r. Jego
początek to czas zasadniczych zmian w życiu
dziecka, które rozpoczynając naukę szkolną, musi
w dużym stopniu przeobrazić swój dotychczasowy
świat przeżyć i przyzwyczajeń w świat obowiązków
i zadań.



Podstawowym środowiskiem, w którym dziecko
przebywa i rozwija się, jest w tym okresie szkoła,
będąca jego miejscem pracy oraz przestrzenią dla
kontaktów interpersonalnych i grupowych.
Wzrasta emocjonalne i społeczne znaczenie
pozaszkolnych spotkań z rówieśnikami.



Stosunek grupy rówieśniczej do dziecka zależy w
tym wieku od wykazania się sukcesami w
zabawie, nauce czy w innych sferach
społecznego funkcjonowania. Akceptowane są
dzieci osiągające dobre wyniki w nauce oraz
takie, które są wyróżniane przez dorosłych, zaś
izolowane, bądź odrzucane te, które sobie nie
radzą z różnymi zadaniami. Izolowanie dziecka
może m.in. stać się przyczyną kształtowania
poczucia mniejszej wartości.



Sprostanie wymaganiom stawianym przez szkołę
oraz dostosowanie się do sytuacji spotkanych
poza domem rodzinnym, wymaga od dziecka
nabycia odpowiedniego poziomu umiejętności,
potrzebnych do rozwiązania różnorodnych zadań:
poznawczych, komunikacyjnych, ruchowych czy
związanych z emocjonalna samokontrolą.



Całokształt umiejętności niezbędnych do tego ,
aby rozpocząć naukę w szkole określa się jako
dojrzałość szkolną. Wyznacza ona z jednej
strony gotowość do podjęcia nowych czynności,
z drugiej zaś, możliwość radzenia sobie z nimi
oraz zdolność do zaadaptowania się w nowym
środowisku.



Przystosowanie do szkoły i wywiązanie się z
nowej roli ucznia może być utrudnione przez
dysharmonijny rozwój poszczególnych funkcji,
dający nierównomierny obraz sprawności i
umiejętności dziecka oraz utrudniający
nabywanie nowej wiedzy i zachowań.



Jednym z najważniejszych zadań późnego
dzieciństwa w zakresie rozwoju poznawczego
jest opanowanie umiejętności czytania i pisania.

8. W związku z przejściem etapu myślenia

przedoperacyjnego do etapu operacji konkretnych w
rozwoju poznawczym można wyróżnić następujące
charakterystyczne zmiany:



Pojawienie się operacji konkretnych, jako nowej postaci
czynności umysłowych, które charakteryzuje interioryzacja,
integracja oraz odwracalność.



Rozumienie wzajemnych relacji zachodzących między
całością i jej częściami oraz w obrębie układu samych
części, a także zdolność do dokonywania różnych
klasyfikacji w tym zakresie.



Wytwarzanie pojęcia stałości liczby, długości, ciężaru,
masy, objętości, powierzchni, czasu i prędkości.



Zdolność do decentracji tj. umiejętność przyjmowania
punktu widzenia innej osoby w zakresie percepcji, myślenia
oraz odczuwania.



Zdolność do posługiwania się kategoriami społecznymi jako
pojęciami oraz do kierowania się normą osobistą lub
społeczną jako zewnętrznym kryterium w ocenie
prawidłowości zdarzenia lub moralności czynu.

9. Związane ze szkołą, nowe okoliczności

funkcjonowania dziecka stwarzają okazje do
poznawania i oceniania siebie, a także do
utrwalania przekonań na swój temat. Dziecko
rozwija również oczekiwania dotyczące
efektów i wartości swego działania oraz ich
społecznej oceny. Doznawanie sukcesów w
sferze zadaniowej i społecznej, prowadzi do
rozwoju poczucia kompetencji oraz do
przekonania o skuteczności swoich działań w
przyszłości. Brak sukcesów oraz
otrzymywanie negatywnych ocen
społecznych powoduje zwątpienie w swoje
możliwości i niechęć przed podejmowaniem
kolejnych wysiłków z obawy przed
niepowodzeniem.



10. W okresie późnego dzieciństwa doskonalą
się zdolności i umiejętności związane z
wykonywaniem różnorodnych zadań; dzieci
uczą się uwzględniać normy dotyczące
sposobu swojego działania, a także jego
osobiste i społeczne skutki, które mogą
podlegać ocenie, np. ze strony nauczycieli,
kolegów, rodziny; uczą się koordynować te
oceny z własnym punktem widzenia.

Uczniowie widzą potrzebę uzupełnienia księgozbioru biblioteki o następujące książki: najwięcej o
książki przygodowe - 50%, następnie o przyrodnicze - 26%, bajeczki, wierszyki - 21%, baśnie,
legendy - 18%; dalej o książki historyczne 10% i encyklopedyczno - informacyjne - 5%. Litery na
wykresie oznaczają kolejno:
1. bajeczki, wierszyki
2. baśnie, legendy
3. przygodowe
4. przyrodnicze
5. historyczne
6. encyklopedyczno - informacyjne
7. inne