Kruszywa do betonu cementowego
w budownictwie komunikacyjnym
Wst�p gle w za"oŻonym okresie wspó"istnienia (tab. 1).
Beton cementowy stanowi uznany materia" konstruk- Dyrektywa 89/106/ EWG stanowi wi�c początek
cyjny w budownictwie drogowym, szczególnie do trudnej drogi dostosowania polskiego prawa i legisla-
budowy mostów. Wzrastające zainteresowanie na- cji polskiej do pe"nego cz"onkostwa w UE.
wierzchniami betonowymi znalaz"o odzwierciedlenie
w stosownych dokumentach technicznych. Kruszywa do betonów
Normalizacja i prawo polskie podlega obecnie wie- w budownictwie komunikacyjnym
lu zmianom. Zasadniczym powodem są dzia"ania dla
przystąpienia Polski do Unii Europejskiej (UE) . System krajowy
Przepisy, normy i dokumenty normalizacyjne Podstawowe dokumenty odniesienia w Rozpo-
istniejące i powstające, równieŻ w odniesieniu do rządzeniu Ministra Spraw Wewn�trznych i Admi-
kruszyw dla betonu cementowego dla zastosowania nistracji (MSWiA) z dnia 31 lipca 1998 r. w spra-
w budownictwie komunikacyjnym, tj. do budowy mo- wie systemów oceny zgodnoĘci, wzoru deklaracji
stów i nawierzchni, stanowią treĘ� tego artyku"u. zgodnoĘci oraz sposobu znakowania wyrobów bu-
dowlanych dopuszczanych do obrotu i powszechne-
Dyrektywa 89/106/EWG  Prawo budowlane go stosowania w budownictwie (Dz. U. nr 113, poz.
Fundamentalnymi dokumentami UE harmonizującymi 728) stanowią polskie normy PN i aprobaty technicz-
przepisy techniczne są dyrektywy, które okreĘlają wy- ne. Normy PN dla kruszyw do betonu cementowego
magania uŻytkowe i w"asnoĘci techniczne wyrobów zamieszczono poniŻej:
oraz wytyczają zasadnicze wymagania dla obiek-  PN-B-11111: 1996 Kruszywa mineralne. Kruszy-
tów budowlanych. Podstawową dyrektywą dla wyro- wa naturalne do nawierzchni drogowych; piasek
bów budowlanych jest dyrektywa 89/106/ EWG z 21  PN-B-11112: 1996 Kruszywo mineralne  Kru-
grudnia 1988 r. w sprawie zbliŻenia ustaw i aktów szywo "amane do nawierzchni drogowych
wykonawczych pał
stw cz"onkowskich. Krajowy sys-  PN-86/B-0612 Kruszywo mineralne do betonu.
tem dopuszczania do obrotu i stosowania wyrobów Zgodnie z ww. rozporządzeniem kruszywa, które
budowlanych jest obecnie w pewnym stopniu opar- spe"niają wymagania zawarte w ww. normach mogą
ty na rozwiązaniach dyrektywy 89/106/ EWG. Pra- by� oznaczane znakiem budowlanym B.
wo budowlane z dnia 22 sierpnia 1997 r. (Dz. U. nr
89, poz. 414), które stanowi nadrz�dny dokument
Tab. 1. Legalizacja wyrobów budowlanych w Polsce po uzyskaniu
cz"onkostwa w UE
zbliŻania polskiej legislacji do wymagał
tej dyrekty-
wy, daje początek Rozporządzeniom Ministra Spraw
Wyroby budowlane dopuszczone do stosowania w Polsce
Wewn�trznych i Administracji (MSWiA) mi�dzy inny-
wg systemu normalizacyjnego
mi w sprawie:
Krajowego Europejskiego
 aprobat i kryteriów technicznych oraz jednostkowe-
Jednostkowe Powszechne stosowanie Dyrektywa 89/106/ EWG
go stosowania wyrobów budowlanych
stosowanie
 systemów oceny zgodnoĘci, wzoru deklaracji
BCE
zgodnoĘci oraz sposobu znakowania wyrobów bu-
Rynek PL Rynek UE
dowlanych dopuszczonych do obrotu i powszech-
nego stosowania.
Koł
cowy etap wdraŻania dyrektywy do polskiego pra- Dokumenty normalizacyjne związane z projektowa-
wa stanowi uchwalona w 2001 roku nowelizacja niem i wykonawstwem, które mają zasadnicze zna-
ustawy  Prawo budowlane. Znowelizowana ustawa czenie w budownictwie komunikacyjnym i które
rozszerza przepisy dopuszczające do obrotu i stoso- zawierają równieŻ szczegó"owe wymagania dla kru-
wania dla wyrobów budowlanych oznaczonych zna- szyw stosowanych do betonu cementowego to:
kowaniem CE oraz wyróŻnia dwa równoleg"e systemy  Rozporządzenie MTiGM z dnia 30 maja 2000
dopuszczania wyrobów budowlanych do obrotu i po- roku. (Dz. U. RP nr 63 z dnia 3 sierpnia 2000 r.)
wszechnego stosowania w budownictwie: w sprawie warunków technicznych, jakim powinny
 system europejski (oznaczanie wyrobów znakowa- odpowiada� drogowe obiekty inŻynierskie i ich usy-
niem CE), w pe"ni zgodny z dyrektywą tuowanie
 system krajowy (oznaczanie wyrobów znakiem bu-  Rozporządzenie MTiGM z dnia 2 marca 1999
dowlanym B). roku. (Dz. U. RP nr 43 z dnia 14 maja 1999 r.)
System europejski b�dzie ewoluowa", w miar� po- w sprawie warunków technicznych, jakim powinny
wstawania i wprowadzania do zbioru polskich norm odpowiada� drogi publiczne i ich usytuowanie
zharmonizowanych z dyrektywą norm europejskich.  Zarządzenie nr 1/90/GDDP  Wymagania i za-
Przygotowywane są równieŻ stosowne rozporządzenia lecenia dotyczące wykonania betonów do kon-
dla europejskiego systemu dopuszczania do obrotu strukcji mostowych
i stosowania wyrobów budowlanych.  Zarządzenie nr 12/2001/GDDP  Katalog typo-
RównieŻ po uzyskaniu pe"nego cz"onkostwa w Unii wych konstrukcji nawierzchni sztywnych .
Europejskiej systemy te b�dą funkcjonowa� równole- IBDiM wyda" aprobat� techniczną nr AT/98-03-
41
budownictwo " technologie " architektura
t
e
c
h
n
o
l
o
g
i
e
Tablica 2. Grupy norm dotyczące metod badawczych
wyróŻni� rodzaje i klasy kruszyw o przydatnoĘci usta-
lonej dla miejscowych warunków Ęrodowiskowych.
Wymagania eksploatacyjne dotyczą trwa"oĘci
EN 932 Badania podstawowych w"aĘciwoĘci kruszyw
i uŻytecznoĘci. Zalecany w PN-EN 206-1 okres
EN 933 Badania geometrycznych w"aĘciwoĘci kruszyw
uŻytkowania betonu wynosi 50 lat. Za"oŻony po-
EN 1097 Badania mechanicznych i fi zycznych w"aĘciwoĘci kruszyw
ziom trwa"oĘci dotyczy: projektu, materia"ów i wyko-
EN 1367 Badania w"aĘciwoĘci cieplnych i odpornoĘci kruszyw
nania. W praktyce trudno jest uzyska� za"oŻony beton
na dzia"anie czynników atmosferycznych
pod wzgl�dem projektu, materia"ów, jak i wykonaw-
EN 1744 Badania chemicznych w"aĘciwoĘci kruszyw
stwa. W przypadku odst�pstw specyfikujący moŻe
z"agodzi� lub zaostrzy� wymagania dla betonu dla da-
0417 Kruszywo lekkie popio"oporytowe pollytag nego miejsca zastosowania lub ogólnie moŻe opiera�
do betonu mostowego. si� na wymaganiach okreĘlonych w postanowieniach
krajowych.
System europejski Jak moŻna zauwaŻy�, przydatnoĘ� kruszyw do beto-
T"umaczenie i przygotowanie do ustanowie- nu weryfikuje zasób wiedzy zawartej w projektowaniu
nia polskich norm z zakresu kruszyw jest przed- oraz technologia wbudowania.
miotem prac NKP 108, który jest odpowiedni-
kiem Komitetu Technicznego CEN/TC 154. W ra- Eurokody
mach powyŻszego komitetu dzia"ają grupy robo- Projektowanie konstrukcji betonowych zawierają
cze, w pracach których nie biorą udzia"u przedsta- eurokody EC2. Mi�dzy innymi ENV 1992-2 Euro-
wiciele Polski. kod 2  Projektowanie konstrukcji z betonu. Cz��
Wprowadzane nowe normy PN EN dotyczące me- 2. Mosty Żelbetowe i spr�Żone pozwala na wy-
tod badawczych dla kruszyw zosta"y podzielone na miarowanie i konstruowanie elementów konstruk-
grupy, zamieszczono je w tablicy 2. W tablicy 3 ze- cyjnych mostów. W odniesieniu do kruszyw w EC2
stawiono normy dotyczące oceny w"aĘciwoĘci kru- stwierdza si�, Że dobre kruszywa mogą podnieĘ�
szyw dla okreĘlonych zastosował
. Wprowadzane o dziesiątki procent wartoĘ� betonu pod wzgl�dem
nowe normy europejskie z zakresu metod badał
w"aĘciwoĘci i trwa"oĘci. Odkszta"calnoĘ� betonu
kruszyw (tablica 2) mają sens tylko w odniesieniu zaleŻy nie tylko od klasy betonu, ale jest związana
do norm dotyczących oceny w"aĘciwoĘci kruszyw z w"aĘciwoĘciami poszczególnych sk"adników
dla okreĘlonych zastosował
(tablica 3). mieszanki betonowej, przede wszystkim zaleŻy
od w"aĘciwoĘci kruszywa. Cech� t� ujmuje eu-
rokod 2 przez wspó"czynnik spr�ŻystoĘci betonu
Tablica 3. Normy dotyczące oceny w"aĘciwoĘci kruszyw
i odkszta"cenie graniczne.
dla okreĘlonych zastosował

Kontrola produkcji i budowy zawarta w eurokodach
EN 13139 Kruszywa do zapraw
obejmuje wszystkie dzia"ania niezb�dne w celu
utrzymania i sterowania jakoĘcią materia"ów i ro-
EN 12620 Kruszywa do betonu
bót, zgodnie z ustalonymi wymaganiami. Przed-
EN 13242 Kruszywa do niezwiązanych i hydraulicznie
miot kontroli prowadzony jest wed"ug punktów
związanych materia"ów dla stosowania w pra-
EC2 i PN-EN 206. W odniesieniu do materia"ów
cach inŻynierii lądowej i konstrukcji dróg
sk"adowych betonu szczególnego znaczenia nabie-
EN 13055-1 Kruszywa lekkie Cz�� 1: Kruszywa lekkie do
ra norma PN-EN 206.
betonu i zapraw
EN 13055-2 Kruszywa lekkie Cz�� 2: Kruszywa lekkie do
Uwagi ogólne
innych zastosował

1. Systemy normalizacyjne (krajowy i europejski)
w normalizacji polskiej w odniesieniu do kruszyw
są róŻne pod wzgl�dem wymagał
.
Norma PN-EN 206-1
2. System polski, który b�dzie moŻliwy do stoso-
Przydatno� kruszyw wg PN-EN 206-1
Zgodnie z PN-EN 206-1 kruszywo to ziarnisty ma- wania jeszcze przez kilka lat wymaga unormowa-
teria" mineralny odpowiedni do stosowania do be- nia oraz przynajmniej regulacji prawnej w odnie-
sieniu do nawierzchni betonowej.
tonu. Kruszywa mogą by� naturalne, pochodzenia
3. System europejski jest w początkowym stadium
sztucznego lub pozyskane z materia"u wczeĘniej
wprowadzania do normalizacji polskiej. Normy eu-
uŻywanego do budowy.
ropejskie dla kruszyw, betonów i konstrukcji beto-
Ustalona ogólna przydatnoĘ� kruszyw nie oznacza,
nowych niejednokrotnie odwo"ują si� do wymagał

Że kruszywo moŻe by� stosowane w kaŻdej sytuacji
lub postanowieł
krajowych.
i do kaŻdego sk"adu betonu. Ogólną przydatnoĘ�
4. W odniesieniu do uwag zawartych powyŻej ist-
ustala si� dla:
nieje pilna potrzeba unormowania wymagał
ogól-
 kruszyw zwyk"ych i ci�Żkich wg prEN 12620
nych i szczegó"owych dla kruszyw i betonów do
 kruszyw lekkich wg prEN 13055
 kruszywa wype"niającego jako dodatku mineral- budownictwa komunikacyjnego; jako specyficzne-
go pod wzgl�dem trwa"oĘci, Ęrodowiska natural-
nego typu I (prawie oboj�tny) wg prEN 12620:
nego i wymaganej jakoĘci materia"ów oraz robót.
2000.
Z"oŻenie na barki projektanta i wykonawcy robót
Do betonów zgodnych z PN-EN 206-1 naleŻy
ustaleł
technicznych dla wyrobów do okreĘlonych
stosowa� wy"ącznie kruszywa o ustalonej
zastosował
moŻe prowadzi� do systemu krajowe-
przydatnoĘci do konkretnego zastosowania.
go na zasadach jednostkowego stosowania.
dr inŻ. Andrzej Duszył
ski
Miejsce stosowania i okres uŻytkowania betonu
IBDiM Filia Wroc"aw
Z uwagi na miejsce stosowania betonu  moŻna
42
paędziernik  grudzieł
2002