UŚWIADOMIENIE SEKSUALNE
Rola rodziców, szkoły, rówieśników i literatury.
Przez pojęcie uświadomienia seksualnego rozumiemy dostarczenie pewnego zasobu wiedzy,
która jest niezbędna do prawidłowego zachowania seksualnego. Wiedza ta dotyczy biologii
człowieka, psychologii, pewnych elementów medycyny (zwłaszcza ginekologii, psychiatrii,
seksuologii), oraz socjologii i prawa.
Poniewa\
\
ycie seksualne nie jest proste, a zadania do spełnienia zło\
one, zasób tej wiedzy musi
być dość du\
y. Oczywiście nie ka\
demu potrzebna jest pełna wiedza seksuologiczna. Człowiek na
ogół oddziela ró\
ne kategorie zjawisk zale\
nie od ich znaczenia. Sama, bowiem wiedza nie
determinuje bezpośrednio zachowania, ono zale\
y od znacznie bardziej zło\
onych układów
czynników osobowościowych oraz sytuacyjnych. Tote\
przekazując samą tylko wiedzę nie
mo\
emy być pewni, \
e będzie ona wykorzystana. Na przykład: je\
eli omawiamy antykoncepcję, to
nie przesądzamy, czy ma ona słu\
yć planowaniu rodziny, czy zabezpieczeniu się przed
odpowiedzialnością w pozamał\
eńskich stosunkach płciowych. Je\
eli omawiamy technikę stosunku
płciowego, to nie przesądzamy, czy ma ona być wynikiem miłości, czy te\
przymusu bądz
szanta\
u.
Tak więc poza suchą, obiektywną wiedzą, istnieje jeszcze konieczność wpajania norm etycznych,
kształtowania postaw, uczenia umiejętności wartościowania postaw i zachowań innych ludzi. To
właśnie nazywamy wychowaniem seksualnym. Wychowanie seksualne jest oczywiście tylko częścią
ogólnego wychowania. Według niektórych zapatrywań, człowiek dobrze wychowany (w sensie
ogólnym) nie potrzebuje dodatkowego wychowania, lecz jedynie uświadomienia seksualnego.
Doświadczenie społeczne wskazuje jednak na jego potrzebę, zbyt du\
o bowiem obserwuje się
poczynań niepo\
ądanych. Stąd w chwili obecnej wychowanie seksualne stało się koniecznością
oraz powinno być metodycznie i konsekwentnie realizowane. Jest ono oczywiście tylko
uściśleniem, ogólnych normatywów moralnych w odniesieniu do sytuacji seksualnych.
Wychowanie i uświadomienie seksualne są wzajemnie powiązanymi dwiema częściami pedagogiki
seksualnej, wspólnym ich celem jest ukształtowanie osoby zdrowej seksualnie, to znaczy jednostki,
która akceptuje swoją płeć, przyjmuje role z nią związane, bez lęku wyra\
a swoją seksualność w
sensie fizycznym i psychicznym, ma przy tym poczucie odpowiedzialności za skutki
tego wyrazu dotyczące siebie samego, partnera i społeczeństwa. Konieczność akceptacji swojej płci
nie budzi chyba wątpliwości  jest ona, bowiem podstawą skutecznego podjęcia ról społecznych z
płcią związanych. Nie chodzi przy tym o bierne, z konieczności, poddanie się zdarzeniom
wynikającym z faktu przynale\
ności do jednej bądz
drugiej płci, ale o pełną tego faktu akceptację,
wyra\
ającą się w zadowoleniu i w antycypowaniu psychologicznych korzyści z tego
faktu płynących. Nie zawsze takie postawy kształtują się samorzutnie. Przyjęcie ról społecznych z
płcią związanych to przede wszystkim role mał\
eńskie i rodzicielskie. Kolejny element, to
wyra\
enie własnej seksualności w sensie fizycznym, polega na podejmowaniu stosunków
seksualnych wraz z czynnościami do tego celu zmierzającymi. Natomiast mówiąc o aspekcie
psychologicznym  mamy na myśli całą bogatą dziedzinę uczuć ludzkich i ich ró\
norodne
zewnętrzne przejawy. Poczucie odpowiedzialności, jakie nale\
y wpoić młodemu człowiekowi i to
za skutki swoich poczynań w ka\
dej dziedzinie  nie budzi chyba wątpliwości. W sprawach
seksualnych poczucie to jest tym bardziej niezbędne, gdy\
jego brak mo\
e w sensie najbardziej
bezpośrednim wpłynąć na ludzkie \
ycie. Oprócz odpowiedzialności za partnera i społeczeństwo 
tak\
e odpowiedzialność za siebie samego, za kształt swojego seksualizmu. Jest to odpowiedzialność
za rozwój własnej osobowości, gdy\
seksualizm stanowi jeden z jej aspektów. W procesie
wychowania jednostki zdrowej seksualnie  wychowanie i uświadomienie seksualne wzajemnie się
uzupełniają. Wychowanie zawiera z reguły pewne elementy uświadamiające, równie\
trudno
byłoby sobie wyobrazić uświadomienie, które nie przebiegałoby w korzystnej wychowawczo
atmosferze.
Zarówno uświadamianie, jak i wychowanie nale\
y ujmować dynamicznie, zmieniają one
bowiem swoją treść wraz ze zmianami norm kulturowych. Główny okres oddziaływania na
człowieka przypada na jego lata dziecięce i na dorastanie, co
1
nie znaczy, \
e nie byłoby korzystne i w znacznym stopniu wzmacniające skuteczność
oddziaływania na dzieci i młodzie\
, gdyby i dorośli ludzie (szczególnie ci, którzy aktualnie pełnią
role rodzicielskie) byli poddani przemyślanemu systemowi oddziaływania uświadamiającego, a
tak\
e wychowawczego w zakresie seksualizmu. Brak lub niewłaściwe uświadomienie seksualne
prowadzi do pojawienia się wielu sytuacji patologicznych, bądz
tragicznych skutków. Szkoła i dom
rodzinny nie spełniają swych obowiązków w zakresie uświadomienia seksualnego.
Badania ankietowe na temat z
ródeł informacji seksualnych wykazują, \
e podstawowym z
ródłem
uświadomienia najczęściej są koledzy. Wpływ rówieśników rozpoczyna się na ogół od wieku
przedszkolnego. Najwyraz
niej i w formach najbogatszych występuje on w okresie dorastania, co
wyra\
a się między innymi w tym, \
e w przypadku konfliktu norm rodzinnych i rówieśniczych
młodzie\
kieruje się normami grupy. Tak, więc wynika z tego, \
e rodzina nadal nie spełnia funkcji
uświadamiającej. Bo czy je\
eli dziecko od matki dowie się, \
e przyniósł je bocian, a urodziła je
mama  to jest uświadomione? Nie nale\
y oczywiście obni\
ać znaczenia takich rozmów, gdy\

spełniają one wa\
ną rolę wychowawczą.
Rzadko jednak rodzice prowadzą z dzieckiem, a potem młodą dziewczyną czy chłopcem, regularny
ciągły dialog na te tematy. Rodzice na ogół nie uczą technik współ\
ycia, nie omawiają problemów
antykoncepcji, nie mówią (w sensie logicznych argumentów, a nie czczych przestróg ) o potrzebie
rozwagi przy podejmowaniu inicjacji itd. Potrzeby w zakresie uświadamiania zmieniają się i rosną,
nie mają charakteru statycznego. Nawet najlepiej przeprowadzona rozmowa nie wystarczy na całe
\
ycie. Mo\
na przypuszczać, \
e rodzice nawet gdyby chcieli, nie mogą w pełni skutecznie spełniać
roli uświadamiającej z dwóch powodów:
" Pierwszy natury obiektywnej: otó\
na to, by prowadzić taką ciągłą działalność
uświadamiającą, rodzice sami musieliby rozporządzać znacznym zasobem wiedzy
teoretycznej, której na ogół nie mają.
" Drugi ma charakter subiektywny: dzieci, a zwłaszcza młodzie\
, do takich rozmów z
rodzicami nie wykazują zapału.
Kolejną instytucją, która z tytułu swojego powołania, powinna zajmować się wychowaniem,
a tak\
e przekazywaniem wiedzy seksuologicznej  jest oczywiście szkoła. Szkoła na ogół nie
wychowuje seksualnie ani nie uświadamia, bo nie ma do tego przygotowania. Praca szkoły opiera
się na programach i ich realizacji.
Nauczyciele nie są na ogół do nauczania tematyki związanej z problemami płci przygotowani. Sami
mają wątpliwości, czy o tych sprawach trzeba mówić, a je\
eli tak  to w jaki sposób. Mają podobne
zachowania jak rodzice. Tote\
tylko dobre funkcjonowanie obu tych składników mo\
e zapewnić
sukcesy pedagogiczne. Programy szkolne uległy wielu przekształceniom, dokonana zmiana posiada
cechy zdecydowanie pozytywne. W ramach biologii podaje się dość du\
y zasób informacji, jak
równie\
nauka o człowieku stwarza dogodną okazję do prezentowania zagadnień dojrzewania,
rozmna\
ania, a tak\
e elementów seksuologii. Tak więc w szkole nastąpił w omawianej dziedzinie
korzystny zwrot.
W ostatnim okresie wzrosła tak\
e rola literatury popularnonaukowej, która nie ma
zazwyczaj charakteru naukowego, lecz raczej praktyczny. W Polsce ukazuje się stosunkowo wiele
publikacji na tematy związane z seksualnością człowieka. Pisze się o \
yciu seksualnym w
ogólności, o przygotowaniu do mał\
eństwa, o \
yciu mał\
eńskim i rodzinnym, o wychowaniu dzieci
itp. Wśród tej licznej literatury odnoszącej się do zagadnień seksualnych stosunkowo mało jest
jednak pozycji mówiących wprost o wychowaniu seksualnym, tzn. uwzględniającym wszystkie
wymiary ludzkiej osoby: fizyczny, emocjonalny oraz duchowy i religijny.
2