Stowarzyszenie na rzecz Propagowania
Wspomagających Sposobów Porozumiewania się
 Mówić bez Słów
GESTY
Opracowanie:
wspomagajÄ…ce sposoby porozumiewania siÄ™
wspomagajÄ…ce sposoby porozumiewania siÄ™
Alina Smyczek
Paweł Szczawiński
Stowarzyszenie na rzecz Propagowania
Wspomagających Sposobów Porozumiewania się
 Mówić bez Słów
al. Dygasińskiego 25
30-820 Kraków
tel.: [phone] GESTY
www.aac.org.pl
e-mail: [e-mail]
Stowarzyszenie  Mówić bez słów
© Copyright by Stowarzyszenie  Mówić bez Słów
WSTĘP
Czy w Waszych szkołach i oS
rodkach są uczniowie nie posługujący się mową? Niektórzy z nich
zapewne są bardzo komunikatywni, potrafią wyrazić to, czego potrzebują ruchem, mimiką,
głosem. Inni są  czytelni tylko dla rodziców albo pojedynczych nauczycieli. Zapewne wielu
z nich używa okreS
lonych ruchów rąk, aby wyrazić swe proS
by, uczucia lub poinformować
o czymS
. Prawdopodobnie mogą nauczyć się kilku lub więcej gestów o usta-lonych znaczeniach,
zrozumiałych przez wszystkich poinstruowanych nauczycieli i kolegów.
Gesty są naturalnym, dostępnym wszystkim sposobem porozumiewania się. Warto przyjrzeć
się rozwojowi małego dziecka: zanim zacznie mówić już doskonale pokazuje jakie jest duże,
udaje, że leci samolotem albo jedzie autem, że S
pi, myje zęby albo telefonuje. Gesty te
odzwierciedlają wygląd przedmiotów lub przebieg czynnoS
ci, przez co są zrozumiałe dla
wszystkich. Nazywane sÄ… gestami referencjalnymi.
W następnej kolejnoS
ci dzieci uczą się konwencjonalnych gestów, jak płacić, pieniądze, czy
przepraszam, moja wina. FunkcjonujÄ… one w okreS
lonych grupach społecznych, są wynikiem
pewnej umowy społecznej. Poza tym w wypowiedziach ludzie bez względu na wiek używają
gestów ja, ty czy gestu wskazywania.
Wszystkie te prawidłowoS
ci można wykorzystać do budowania programów wspomagania poro-
zumiewania się dzieci nie posługujących się mową. Niniejsza książeczka zawiera podstawowy
zestaw prostych gestów, dotyczących codziennych czynnoS
ci i zajęć szkolnych. Mogą one być
wykorzystane przez nauczycieli i rodziców. Gestów tych mogą używać także dzieci z fizyczną
niepełnosprawnoS
cią  ich wykonanie nie wymaga dużej precyzji ruchu.
Aby samodzielnie używać gestów, dziecko musi potrafić naS
ladować oraz oznaczać, czyli wiązać
gest z jego umówionym znaczeniem. Są dzieci, które nie mają tych umiejętnoS
ci. Dla częS
ci
z nich gesty mogą służyć jako sygnały rozpoczynania i kończenia czynnoS
ci. Pozwala im to czuć
się bezpieczniej i stwarza możliwoS
ć uczenia się przewidywania zdarzeń.
Jak uczyć gestów? Zawsze w powiązaniu z odpowiednią sytuacją, w rzeczywistych aktach
komunikacji. W procesie uczenia można wyróżnić kilka etapów:
" dorosły używa pojedynczych gestów pokazuje je uczniowi aby zaznaczyć czynnoS
ć, która się
dzieje lub zajęcia które trwają. JednoczeS
nie z gestem wypowiada zawsze jego znaczenie.
Z czasem dorosły może zapowiadać gestem czynnoS
ć która zaraz się rozpocznie;
" dorosły pokazuje uczniowi gest i nazywa go, po czym wykonuje gest jego rękami. Niezwykle
ważne jest aby poczekać na przyzwolenie ucznia na tę czynnoS
ć;
" dorosły pokazuje gest i prosi ucznia o naS
ladowanie go;
" dorosły aranżuje sytuację i oczekuje od dziecka samodzielnego użycia gestu.
Dla wielu dzieci zamieszczony poniżej zestaw gestów może okazać się wystarczający, dla innych
będzie wymagał poszerzenia. CzęS
ci uczniów potrzebny będzie bogaty system gestów
Makaton lub Coghamo. Niektórzy uczniowie używają piktogramów, symboli Blissa lub innych
graficznych sposobów porozumiewania się. Ich również warto nauczyć kilkunastu gestów,
choćby po to, by mogli poprosić o osobisty słownik lub pomoc w toalecie czy na basenie, gdzie
użycie papierowych pomocy jest niemożliwe lub niewygodne.
PowinnoS
cią nauczycieli jest wskazywanie niemówiącym uczniom innych sposobów porozu-
miewania się. Używanie gestów jest jedną z dróg, prostą i naturalną.
© Copyright by Stowarzyszenie  Mówić bez słów 2
 tak, dobrze nie, x
le
koniec chcÄ™
© Copyright by Stowarzyszenie  Mówić bez słów 3
jeS
ć pić
myć się sikać
© Copyright by Stowarzyszenie  Mówić bez słów 4
rozbierać się/ubierać się leżeć, odpoczywać
jechać przerwa (w szkole), wychodzić
© Copyright by Stowarzyszenie  Mówić bez słów 5
mówić, rozmawiać słuchać
patrzeć, oglądać, szukać myS
leć, pamiętać, uczyć się
© Copyright by Stowarzyszenie  Mówić bez słów 6
bawić się, grać rysować, pisać
muzyka teatr, przedstawienie, występy
© Copyright by Stowarzyszenie  Mówić bez słów 7
robić ćwiczyć
pomagać książka, zeszyt, słownik do
porozumiewania siÄ™
© Copyright by Stowarzyszenie  Mówić bez słów 8
razem, spotkanie dom
czytać, szkoła prosić, koS
ciół, religia
© Copyright by Stowarzyszenie  Mówić bez słów 9
lubić kochać
przepraszać dziękować
© Copyright by Stowarzyszenie  Mówić bez słów 10
INDEKS
szkoła. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
bawić się. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
szukać . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
chcÄ™ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
tak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
czytać . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
teatr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
ćwiczyć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
ubierać się . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
dobrze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
uczyć się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
dom. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
wychodzić . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
dziękować . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
występy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
grać . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
zeszyt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
jechać. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
x
le . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
jeS
ć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
kochać . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
koniec. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
koS
ciół . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
książka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
leżeć. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
lubić . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
modlić się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
mówić . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
muzyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
myć się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
myS
leć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
nie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
odpoczywać . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
oglądać. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
pamiętać. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
patrzeć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
pić . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
pisać . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
pomagać . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
prosić . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
przedstawienie . . . . . . . . . . . . . . . 7
przepraszać. . . . . . . . . . . . . . . . . 10
przerwa (w szkole) . . . . . . . . . . . . . 5
razem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
religia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
robić . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
rozbierać się . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
rozmawiać. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
rysować . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
sikać. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
słownik do porozumiewania się . . . . 8
słuchać . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
spotkanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
© Copyright by Stowarzyszenie  Mówić bez słów 11